Jonge mensen vragen . . .

Hoe houd ik mijn boosheid in bedwang?

„Ik ben ontzettend driftig. Ik word boos, en voor ik het weet, zeg ik verschrikkelijke dingen tegen mensen die ik werkelijk graag mag. Ik probeer kleine irritaties te negeren, maar ze komen toch tot een uitbarsting. Als ik dan ben ’ontploft’, voel ik mij schuldig.” — Een tienermeisje.

HET is buiten kijf dat het een hele strijd kan zijn je boosheid in bedwang te houden. Het is daarom geen wonder dat men in de geestelijke gezondheidszorg wel hoort zeggen dat het goed is om van tijd tot tijd eens uit te razen. Dit zou, naar wordt verondersteld, ’je gevoel van eigenwaarde vergroten’ en ’de lucht zuiveren’ in de omgang met anderen. Sommigen zeggen zelfs dat het inhouden van je boosheid je gezondheid schaadt!

Maar de bijbel zegt: „Alle kwaadaardige bitterheid en toorn en gramschap en geschreeuw en schimpend gepraat worde uit uw midden weggenomen” (Efeziërs 4:31). Welke raad is de beste? Is het eigenlijk wel mogelijk je boosheid in bedwang te houden wanneer er een sterke aanleiding toe bestaat?

Je driftbuien — een primitief instinct?

Veel theorieën over boosheid draaien om het geloof in de evolutietheorie. Sommigen geloven dat boosheid een erfenis is van de primitieve holemensen die onze voorouders waren, een oncontroleerbaar instinct. Carol Tavris zegt in haar boek Anger: The Misunderstood Emotion: „Darwins theorieën vertegenwoordigen een belangrijk keerpunt in het westerse denken: want toen eenmaal de gedachte dat wij onze boosheid kunnen — ja, moeten — beheersen, week voor de gedachte dat wij ze niet in bedwang kunnen houden, was het nog maar een kleine stap naar de huidige overtuiging dat wij ze niet in bedwang mogen houden.”

’Geef lucht aan je woede’, adviseren sommigen derhalve. ’Houd je niet in en blaas wat stoom af.’ Maar is ooit het nut van dergelijke raad aangetoond? In de eerste plaats blijven de bewijzen tegen de evolutietheorie zich opstapelen. En mevrouw Tavris en anderen betwisten de zienswijze dat iemand zich in zijn boosheid maar helemaal moet laten gaan. „Ik zie de mensen die het meest geneigd zijn lucht te geven aan hun woede, alleen maar bozer, niet minder boos worden”, merkt mevrouw Tavris op. „Ik ontdek een heleboel gekwetste gevoelens bij degenen die de woedeuitbarsting over zich heen krijgen.”

Het boek Behind Closed Doors: Violence in the American Family bericht iets overeenkomstigs over een onderzoek onder duizend echtparen. De schrijvers ontdekten dat het toegeven aan boosheid allerminst kalmerend werkte. Integendeel, de verbale agressie, het slaan met woorden, leidde vaak tot lichamelijke agressie! De reden? Boosheid houdt zichzelf in stand. Dergelijk onderzoek bevestigt dus wat de bijbelschrijver al eeuwen geleden zei: „Een woedend man verwekt twist, maar wie langzaam tot toorn is, brengt ruzie tot bedaren.” — Spreuken 15:18; vergelijk 29:22.

„Weest toornig en zondigt toch niet”

Boosheid is dus niet een of ander oncontroleerbaar dierlijk instinct. Ze kan en moet in bedwang gehouden worden. Betekent dit echter dat wij op een of andere manier immuun kunnen zijn voor provocaties — ontdaan van alle gevoelens en emoties? Nee, want in Efeziërs 4:26 bevestigt de bijbel dat wij ons van tijd tot tijd met recht boos kunnen voelen: „Weest toornig en zondigt toch niet.”

Merk echter op dat de bijbel niet de boosheid of toorn veroordeelt, maar wel dat je je daden door boosheid laat beheersen. „Al wie tot woede geneigd is, begaat menige overtreding”, zegt Spreuken 29:22. Dus in plaats van voedsel te geven aan woede, moet je die „overmeesteren”. (Vergelijk Genesis 4:7.) Stel je eens voor dat je je in een situatie bevindt die je bloed gewoon doet koken! Hoe kun je ’tot het laatst toe je kalmte bewaren’? (Spreuken 29:11) Je zou eerst de eeuwenoude raad kunnen proberen om ’tot tien te tellen’ — of tot zo hoog als voor jou nodig is om je kalmte te herwinnen.

Een artikel in het tijdschrift ’Teen raadt verder aan: „Gebruik iets van die door boosheid veroorzaakte energie om een lange wandeling te maken . . . Je zult misschien iets willen doen wat je het meest ontspant; luisteren naar muziek, een warm bad nemen of naar een film kijken.” Beter nog, roep Jehovah in gebed aan en vraag hem om hulp om je boosheid in bedwang te houden. ’En de vrede van God, die alle gedachte te boven gaat, zal je hart en je geestelijke vermogens behoeden’ (Filippenzen 4:7). Probeer bovendien de bijbel te lezen of op de bijbel gebaseerde publikaties, zoals dit tijdschrift en het zustertijdschrift De Wachttoren.

’Toorn vertragen’

Spreuken 19:11 zegt: „Het inzicht van een mens vertraagt stellig zijn toorn.” (Vergelijk Spreuken 14:29.) Inzicht is het vermogen om een situatie te doorzien, alle feiten over een bepaalde kwestie op een rijtje te hebben voordat tot actie wordt overgegaan. Door inzicht te gebruiken, zul je bemerken dat je vaak weinig reden hebt om je ergens aan te stoten.

Stel je eens voor dat je vrienden die je voor de film zullen ophalen, laat zijn. Je begint te denken aan alle voorgaande keren dat jou dat is overkomen. Hoe meer je erover nadenkt, hoe meer je je ergert! En als ze ten slotte aankomen, wat zul je dan doen? Je zegt hun eens flink de waarheid — of probeer je erachter te komen wat er is gebeurd waardoor zij zo laat zijn? Waarschijnlijk is er een goede reden. Het hebben van inzicht kan dus voorkomen dat het tot een woedeuitbarsting komt.

Inzicht zou ook kunnen omvatten dat je de tijd neemt om de gevolgen af te wegen wanneer je in je boosheid iemand iets betaald wilt zetten. Beschouw het bijbelse verslag over koning David eens. Toen een man genaamd Nabal Davids vriendelijkheid op een keer met kwaad vergold, vatte David impulsief het plan op om het hem betaald te zetten — hij zinde op moord! Nabals vrouw, Abigaïl, smeekte David echter te overwegen welke gevolgen het zou hebben wanneer hij onschuldig bloed vergoot. David hield zich in. „Gezegend zij uw verstandigheid,” zei David tot Abigaïl, „en gezegend zijt gij, die mij deze dag ervan afgehouden hebt in bloedschuld te geraken.” — 1 Samuël 25:2-33.

Bedenken welke gevolgen een woedeuitbarsting kan hebben, zou jou er eveneens voor kunnen behoeden een meningsverschil met iemand die een positie van autoriteit bekleedt, zoals een leraar of een werkgever, nodeloos op de spits te drijven. „Indien de geest van een heerser tegen u zou oprijzen, verlaat uw eigen plaats niet, want de kalmte zelf verzacht grote zonden”, zei Salomo (Prediker 10:4). En zelfs wanneer je denkt een leeftijdgenoot iets betaald te moeten zetten, bedenk dan dat de bijbel zegt: „Zeg niet: ’Net als hij mij gedaan heeft, zo zal ik hem doen.’” — Spreuken 24:29.

Een andere manier om toorn te vertragen, is erop te letten waarmee je je geest voedt. Veel tv-programma’s zitten boordevol geweld. Het is waar dat velen denken dat geweld op de tv en in films slechts degenen beïnvloedt die reeds tot geweld geneigd zijn. Eén groep onderzoekers beweert echter dat „alle kijkers geneigd zijn zich te laten beïnvloeden”. — How to Live With — And Without — Anger, door Albert Ellis.

Verder doet de bijbel in Spreuken 22:24, 25 de aanbeveling: „Heb geen omgang met iemand die snel toornig is; en bij een man die woedeuitbarstingen heeft, moogt gij niet binnengaan, opdat gij niet vertrouwd raakt met zijn paden en stellig een strik in ontvangst neemt voor uw ziel.” Zoek je het gezelschap van degenen die ’snel toornig zijn’? Dan hoeft het je niet te verbazen als jij er problemen mee hebt je boosheid in bedwang te houden. Het boek How to Live With — And Without — Anger moedigt daarom aan „goede voorbeelden in je eigen leven” te vinden, „personen die vastbesloten zijn de onaangenaamheden van het leven te overwinnen en die er doelbewust aan werken daarin te slagen. Spreek met deze mensen. Probeer van hen te leren hoe zij erin slagen redelijk kalm te blijven wanneer zij geconfronteerd worden met de ergernissen van het leven.”

Boosheid van binnen uit

Het kan echter zijn dat enkel jezelf tot bedaren te brengen, niet voldoende is om je boosheid lang in bedwang te houden. Een professor in de psychologie, Richard Lazarus, schrijft: „Een emotie hoeft niet gewekt te worden door iets in de wereld buiten. Ze kan ontstaan in iemands gedachten.” Zo geeft een jonge vrouw toe dat haar boosheid vaak het gevolg is van het feit dat zij blijft stilstaan bij dingen die haar in iemands handelwijze ergeren. „Mijn gedachten blijven terugkomen op elk detail, en ik bemerk dat ik mij bozer en bozer voel worden. Ik word nerveus en gespannen van binnen. Het bederft mijn hele dag. Ik voel mij gedeprimeerd.”

Later met een vriend of vriendin spreken over een gebeurtenis waar je boos om werd, kan er eveneens toe leiden dat je woede opnieuw de kop opsteekt. Soms is het het beste om de irritatie bij de bron aan te pakken en te proberen de zaken recht te zetten. Heeft iemand je beledigd? Als je de kwestie niet eenvoudig kan vergeten, ga dan naar die persoon toe en probeer de zaken recht te zetten. (Vergelijk Matthéüs 5:23-26.) Vaak blijkt dat er sprake is van een eenvoudig misverstand.

Provocaties zijn er wellicht te over. Maar door inzicht te gebruiken, kun je zulke dingen in het juiste perspectief zien. Je kunt leren negatieve gevoelens om te zetten in produktieve daden. Ja, je kunt je boosheid in bedwang houden!

[Illustratie op blz. 23]

Verlaat je het gezelschap van degenen die tot woede geneigd zijn?