Pas op voor leesluiheid

EEN nieuw soort leesprobleem teistert onze wereld. Het is leesluiheid. Het zou omschreven kunnen worden als ’de situatie dat men in staat is te lezen, maar er niet in geïnteresseerd is’. Ja, lezen — waar men eens met volle teugen van genoot — wordt nu vaak als een vervelende bezigheid verworpen. „Je moet hard werken om te lezen”, klaagde een twaalfjarig meisje, „en dat is niet leuk.”

Veel volwassenen houden evenmin van lezen. De Verenigde Staten beroemen zich er bijvoorbeeld op dat 97 procent van de bevolking kan lezen en schrijven; toch leest ongeveer de helft van de Amerikaanse volwassenen zelden een boek of een tijdschrift! Het is duidelijk dat kunnen lezen niet altijd gepaard gaat met willen lezen. Dit geldt zelfs voor beter geschoolden. „Als ik thuiskom, moe van een lange dag,” zegt een afgestudeerde van de Harvard University, „zet ik de tv aan in plaats van een boek te pakken. Dat is gemakkelijker.”

Wat is er met het lezen gebeurd? De afgelopen tientallen jaren is de populariteit ervan bezweken voor de aandacht-opslokkende media. „Nu wij onze MTV hebben — en onze videorecorder en Nintendo en walkman — lijkt het vooruitzicht om ons door een boek heen te werken minder aangenaam dan het in eenvoudiger tijden leek”, schrijft Stratford P. Sherman in het blad Fortune. De meest tijdverslindende rivaal van lezen is misschien wel de televisie. Ja, de gemiddelde Amerikaan zal tegen de tijd dat hij 65 is, negen jaar van zijn leven aan tv-kijken hebben besteed!

Aangezien de beloningen die lezen met zich brengt zo vaak worden opgeofferd aan het tv-scherm, zou het goed zijn over het volgende na te denken.

De voordelen van lezen

Lezen stimuleert de verbeelding. De televisie denkt voor u. Alles is tot in details uitgewerkt: de gezichtsuitdrukkingen, de stembuigingen en de decors.

Wanneer u echter leest, kiest u de bezetting, richt het toneel in en regisseert de opvoering. „Je hebt zo veel vrijheid”, zegt een tienjarige jongen. „Je kunt elke figuur er precies zo uit laten zien als jij dat wilt. Je hebt het meer voor het zeggen wanneer je een boek leest dan wanneer je iets op de tv ziet.” Zoals dr. Bruno Bettelheim zei, „fascineert televisie de verbeelding, maar laat die niet vrij. Een goed boek stimuleert de geest en bevrijdt die tegelijkertijd.”

Lezen brengt verbale vaardigheden tot ontwikkeling. „Geen kind of volwassene wordt beter in tv-kijken door het vaker te doen”, merkt Reginald Damerall van de University of Massachusetts op. „De vereiste vaardigheden zijn zo elementair dat wij nog niet gehoord hebben van een onvermogen om tv te kijken.”

In tegenstelling daarmee vereist lezen verbale vaardigheden en brengt het deze ook tot ontwikkeling; het is onlosmakelijk verbonden met spreken en schrijven. Een leraar Engels aan de middelbare school zegt: „Er bestaat geen twijfel over dat je succes als leerling enorm afhankelijk is van je woordenschat, zowel in wat je begrijpt van wat je leest als in de wijze waarop je redeneert wanneer je schrijft, en er is geen andere manier om een goede woordenschat op te bouwen dan door te lezen — een andere manier is er gewoon niet.”

Lezen bevordert geduld. In slechts één uur kunnen er meer dan duizend beelden over het tv-scherm flitsen, waardoor er voor de kijker weinig tijd overblijft om na te denken over wat hij ziet. „Deze techniek programmeert gewoon een beperkt concentratievermogen”, zegt dr. Matthew Dumont. Het wekt geen verbazing dat sommige onderzoeken buitensporig tv-kijken in verband brengen met het nemen van impulsieve beslissingen en rusteloosheid — zowel bij kinderen als volwassenen.

Lezen vereist geduld. „Zinnen, paragrafen en bladzijden ontvouwen zich langzaam, één voor één, en volgens een logica die verre van intuïtief is”, schrijft communicatiedeskundige Neil Postman. In zijn eigen tempo moet de lezer datgene wat op de bladzijde staat interpreteren, beoordelen en erover nadenken. Lezen is een ingewikkeld decoderingsproces dat geduld vereist — en tot ontwikkeling brengt.

Een evenwichtige kijk

Ondanks de voordelen van lezen moet worden toegegeven dat televisie ook haar verdiensten heeft. Ze kan lezen overtreffen in het overbrengen van bepaalde soorten informatie.a Een fascinerende tv-presentatie kan zelfs belangstelling voor lezen stimuleren. „Naar verluidt brengen tv-bewerkingen van kinderboeken en programma’s die wetenschap aanschouwelijk maken, kinderen ertoe om boeken over die en aanverwante onderwerpen te kiezen”, zegt The Encyclopedia Americana.

Een evenwichtige kijk is onontbeerlijk. De gedrukte bladzijde en de televisie zijn twee verschillende media. Elk heeft zijn eigen sterke kanten en zijn beperkingen. Elk kan gebruikt — of misbruikt — worden. Ja, buitensporig lezen zodat men zich gaat isoleren, kan net zo schadelijk zijn als buitensporig tv-kijken. — Spreuken 18:1; Prediker 12:12.

Toch moet lezen vaak wijken voor visuele ontspanning. Een Japanse uitgever klaagt: „Wij verschuiven van een cultuur van lezers naar een cultuur van kijkers.” Dit is vooral merkbaar onder jongeren. Als gevolg daarvan groeien velen van hen op zonder te lezen en krijgen later met de consequenties te kampen. Hoe kunnen ouders hun kinderen dus helpen een verlangen naar lezen te ontwikkelen?

Hoe ouders kunnen helpen

Geef het voorbeeld. Een artikel in Newsweek, getiteld „Hoe goede lezers groot te brengen”, geeft de volgende kernachtige aansporing: „Als u altijd voor de tv hangt, dan zal uw kind waarschijnlijk hetzelfde gedrag gaan vertonen. Anderzijds, als uw kinderen u behaaglijk in een stoel genesteld zien met een goed boek, krijgen zij het idee dat u niet alleen preekt over de voordelen van lezen maar dat u het ook in praktijk brengt.” Wat nog beter is: sommige ouders lezen hun kinderen voor. Zo scheppen zij een warme band — iets dat in veel gezinnen tegenwoordig jammerlijk ontbreekt.

Zet een bibliotheek op. „Heb boeken om u heen — veel boeken”, raadt dr. Theodore Isaac Rubin aan. „Ik herinner mij dat ik ze las omdat ze er waren en ook omdat iedereen ze las.” Kinderen gaan lezen als de boeken voor het grijpen liggen. De stimulans om te lezen zal zelfs nog groter zijn als zij de boeken in hun eigen bibliotheek hebben.

Maak lezen leuk. Er is wel gezegd dat als een kind van lezen houdt, de strijd van het leren al half gewonnen is. Maak lezen dus tot een aangename ervaring voor uw kind. Hoe? Beperk allereerst de tijd dat er tv wordt gekeken; tv-kijken wint het bijna altijd van lezen. Ten tweede: schep een sfeer die bevorderlijk is voor lezen; een tijdje stilte en een rustige omgeving, zoals een eigen leeshoek met goede verlichting, nodigen tot lezen uit. Ten derde: dwing niet tot lezen. Zorg voor leesmateriaal en gelegenheden om te lezen, maar laat het kind het verlangen ontwikkelen.

Sommige ouders beginnen hun kinderen al heel vroeg voor te lezen. Dit kan nuttig zijn. Sommige deskundigen zeggen dat een kind wanneer het drie jaar is, de taal die hij als volwassene in gewone gesprekken zal gebruiken voor het grootste deel begrijpt — ook al kan hij deze woorden nog niet vloeiend uiten. „Kinderen leren een taal eerder en sneller te verstaan dan dat zij leren die mondeling te gebruiken”, zegt het boek The First Three Years of Life. De bijbel zegt over Timotheüs: ’Gij hebt van kindsbeen af de heilige geschriften gekend’ (2 Timotheüs 3:15). De oude Latijnse Vulgaat-vertaling heeft hiervoor „ab infantia”, wat letterlijk betekent ’vanaf het nog niet kunnen spreken’. Ja, Timotheüs hoorde woorden uit de geschriften lang voordat hij ze kon spreken.

De bijbel — Een uitstekende hulp

„De bijbel is een indrukwekkende verzameling literaire werken”, zegt het boek The Bible in Its Literary Milieu. Inderdaad, zijn 66 boeken bevatten dichtvormen, liederen en historische verslagen waarvan zowel jong als oud kan leren (Romeinen 15:4). Bovendien is de bijbel „door God geïnspireerd en nuttig om te onderwijzen, terecht te wijzen, dingen recht te zetten, streng te onderrichten in rechtvaardigheid”. — 2 Timotheüs 3:16.

Ja, het belangrijkste leesmateriaal dat er bestaat, is Gods Woord, de bijbel. Terecht was iedere Israëlitische koning verplicht een persoonlijk exemplaar van de geschriften te hebben en „er alle dagen van zijn leven in [te] lezen” (Deuteronomium 17:18, 19). En Jozua ontving het gebod om de geschriften „dag en nacht met gedempte stem” — dat wil zeggen voor zichzelf, zachtjes — te lezen. — Jozua 1:8.

Toegegeven, sommige gedeelten van de bijbel zijn niet gemakkelijk te lezen. Ze vereisen wellicht concentratie. Bedenk dat Petrus schreef: „Vormt als pasgeboren baby’s een verlangen naar de onvervalste melk die tot het woord behoort” (1 Petrus 2:2). Door oefening kan een verlangen naar de „melk” van Gods Woord net zo natuurlijk worden als de instinctieve hunkering van een baby naar de melk van zijn moeder. Waardering voor het lezen van de bijbel kan aangekweekt worden.b Het is de moeite beslist waard. „Uw woord is een lamp voor mijn voet, en een licht op mijn pad”, schreef de psalmist (Psalm 119:105). Hebben wij niet allemaal zo’n leidraad nodig in de moeilijke tijden waarin wij leven?

[Voetnoten]