Młodzi ludzie pytają

Co w tym złego, że komuś trochę podokuczam?

‛Ojej! Po prostu się trochę zabawiłem. O co ten cały hałas? A zresztą Ron sobie na to zasłużył’.

NIEWYKLUCZONE, że wzrostem i siłą górujesz nad większością swych rówieśników. A może jesteś bystry, zadziorny i masz cięty język. W każdym razie zastraszanie i drażnienie drugich oraz bawienie się ich kosztem przychodzi ci z łatwością.

Chociaż dokuczając innym, możesz rozśmieszyć przyjaciół, nie jest to sprawa błaha. Niektórzy naukowcy przyznają, że nawet nie przypuszczali, jak bardzo cierpią ofiary takiego traktowania. Ankieta przeprowadzona wśród amerykańskiej młodzieży szkolnej wykazała, że „90 procent maltretowanych mówiło o różnych skutkach ubocznych — dostawali słabsze stopnie, odczuwali większy niepokój, tracili przyjaciół i mieli trudności z kontaktami towarzyskimi”. W Japonii pewien trzynastolatek „powiesił się, zostawiając długi list, w którym dokładnie opisał, jak przez trzy lata był tyranizowany”.a

Ale po czym poznać szkolnego tyrana? A jeśli sam często dokuczasz drugim, co powinieneś zrobić, żeby się zmienić?

Kto jest tyranem?

Biblia wspomina o tyranach żyjących przed potopem za dni Noego. Nazywano ich nefilimami — „tymi, którzy powalają innych”. W czasach gdy siali postrach, „ziemia została napełniona przemocą” (Rodzaju [1 Mojżeszowa] 6:4, 11, NW).

Ale nie tylko ten, kto bije i poniża drugich, zasługuje na miano tyrana. Pasuje ono do każdego, kto dręczy i znieważa innych — szczególnie słabszych i wrażliwszych (porównaj Kaznodziei 4:1). Tyrani próbują grozić, zastraszać i narzucać swoją władzę. Ale większość używa ust, a nie pięści. Prawdę mówiąc, najczęściej znęcają się nad drugimi pod względem emocjonalnym — na przykład przez zniewagi, docinki, szyderstwa i przezwiska.

Czasami pastwienie się nad kimś może przybrać bardziej wyrafinowaną formę. Weźmy pod uwagę, co przytrafiło się Lisie.b Kiedy dorastała, miała kilka koleżanek. Ale gdy skończyła 15 lat, to się zmieniło. Wyładniała i zaczęła zwracać na siebie uwagę. Opowiada: „Koleżanki zaczęły mnie ignorować i obgadywać za plecami lub nawet prosto w twarz”. Ponadto rozsiewały kłamstwa, próbując zepsuć Lisie opinię. Powodowane zazdrością dokuczały jej w sposób okrutny i bezwzględny.

Skąd się biorą tyrani

Agresywne zachowanie często bywa wyniesione z domu. „Mój ojciec był porywczy”, mówi Scott, „więc zachowywałem się tak samo”. Również Aaron miał w domu ciężkie życie. Wspomina: „Zdawałem sobie sprawę, że ludzie znają moją sytuację rodzinną i wiedzą, iż dużo pozostawia do życzenia, a nie chciałem, by mi współczuli”. Kiedy więc brał udział w zawodach sportowych, za wszelką cenę dążył do zwycięstwa. Ale to mu nie wystarczało. Musiał poniżyć swych przeciwników, utrzeć im nosa.

Brent natomiast był wychowywany przez bogobojnych rodziców. Niemniej sam przyznaje: „Rozśmieszałem ludzi, ale czasami nie wiedziałem, kiedy przestać, i wtedy kogoś raniłem”. Chcąc się zabawić i zwrócić na siebie uwagę, Brent nie liczył się z odczuciami drugich (Przypowieści 12:18).

Inni młodzi ludzie najwyraźniej ulegają wpływowi telewizji. Filmy sensacyjne gloryfikują „twardzieli” i wywołują wrażenie, iż życzliwość nie przystoi mężczyźnie. Popularne komedie są pełne złośliwości. W serwisach informacyjnych często dużo uwagi poświęca się bójkom i plugawej mowie podczas imprez sportowych. Również przyjaciele mogą wpływać na to, jak traktujemy innych. Jeśli koledzy lubią kogoś dręczyć, łatwo się do nich przyłączyć w obawie o własną skórę.

Tak czy inaczej, dokuczając innym, wyrządzasz krzywdę nie tylko swym ofiarom.

Długotrwałe skutki

W czasopiśmie Psychology Today napisano: „Skłonności do tyranizowania drugich mogą się pojawić w dzieciństwie i nie wygasnąć w dorosłym życiu”. Badania omówione w gazecie The Dallas Morning News ujawniły, że „spośród chłopców, którzy w drugiej klasie dokuczali słabszym, 65 procent dopuściło się przestępstwa przed ukończeniem 24 roku życia”.

To prawda, iż nie każdy szkolny tyran zostaje przestępcą. Ale jeśli nieliczenie się z drugimi wejdzie ci w zwyczaj, możesz mieć prawdziwe kłopoty w późniejszym życiu. Przeniesienie takiego zachowania do małżeństwa zapewne przysporzy mnóstwa zgryzot współmałżonkowi i dzieciom. Ponieważ pracodawcy wolą zatrudniać osoby umiejące współżyć z innymi, niewykluczone, że pozbawisz się widoków na znalezienie pracy. Poza tym w przyszłości mogą cię ominąć przywileje w zborze chrześcijańskim. „Chciałbym kiedyś nadawać się na starszego”, mówi Brent, „ale tata pomógł mi zrozumieć, że inni nie przyjdą do mnie ze swymi problemami, jeśli będą się obawiać uszczypliwych uwag” (Tytusa 1:7).

Jak się zmienić

Nie zawsze wyraźnie uświadamiamy sobie nasze błędy. Pismo Święte ostrzega, że niektórym „własne oczy zbyt (...) schlebiają, by znaleźć swą winę i ją znienawidzić” (Psalm 36:3, BT). Spróbuj więc poprosić któregoś z rodziców, zaufanego przyjaciela albo dojrzałego chrześcijanina o podzielenie się z tobą spostrzeżeniami. Prawda może być bolesna, ale dzięki niej zrozumiesz, jakich zmian musisz dokonać (Przypowieści 20:30). „Myślę, że najbardziej pomogło mi słuchanie” — mówi Aaron. „Osoby szczere powiedziały mi, w czym nie dopisuję. To, co słyszałem, nie zawsze mi się podobało, ale naprawdę tego potrzebowałem”.

Czy to znaczy, że musisz dokonać gruntownej zmiany całej osobowości? Nie, prawdopodobnie będzie chodziło o ‛poddanie skorygowaniu’ twojego sposobu myślenia i niektórych poczynań (2 Koryntian 13:11). Na przykład dotychczas mogłeś mieć o sobie wysokie mniemanie z powodu swego wzrostu, siły lub bystrości umysłu. Tymczasem Biblia zachęca, byśmy ‛z uniżeniem umysłu uważali drugich za wyższych od siebie’ (Filipian 2:3). Postaraj się dostrzec, że inni — bez względu na wzrost czy siłę — mają wspaniałe cechy, których tobie brakuje.

Być może powinieneś też wyzbyć się skłonności do agresywnego lub władczego zachowania. Pracuj nad tym, by mieć „na oku nie tylko osobiste zainteresowanie własnymi sprawami, ale także osobiste zainteresowanie sprawami drugich” (Filipian 2:4). Jeśli musisz otwarcie zabrać głos, nie posługuj się zniewagami, obelgami ani przycinkami (Efezjan 4:31).

Gdyby brała cię pokusa, by komuś podokuczać, pamiętaj, że Bóg zgładził napastliwych nefilimów (1 Mojżeszowa 6:4-7; 7:11, 12, 22). Setki lat później za czasów proroka Ezechiela ogromnie się rozgniewał na osoby, które ‛odpychały’ i ‛odtrącały’ bezbronnych (Ezechiela 34:21). Świadomość, iż Jehowa nienawidzi znęcania się nad drugimi, może stanowić potężny bodziec do dokonania niezbędnych zmian!

Pomocne będzie także rozważanie z modlitwą zasad biblijnych. Złota Reguła brzmi: „Wszystko, co chcecie, żeby ludzie wam czynili, wy też musicie im podobnie czynić” (Mateusza 7:12). Gdy masz ochotę komuś dokuczyć, zastanów się: Czy ja lubię być traktowany jak popychadło, zastraszany lub poniżany? Dlaczego zatem odnoszę się tak do innych? Biblia nakazuje: „Stańcie się jedni dla drugich życzliwi, tkliwie współczujący” (Efezjan 4:32). Jezus ustanowił pod tym względem doskonały przykład. Chociaż górował nad wszystkimi ludźmi, do każdego odnosił się z życzliwością, współczuciem i szacunkiem (Mateusza 11:28-30). Postaraj się postępować tak samo, gdy masz do czynienia z osobą słabszą lub nawet działającą ci na nerwy.

A co wtedy, gdy twe agresywne zachowanie jest podyktowane gniewem wynikającym ze złego traktowania w domu? W niektórych wypadkach taki gniew może być usprawiedliwiony (porównaj Kaznodziei 7:7). Niemniej w Biblii czytamy, że prawego Joba ostrzeżono: „Niech cię gniew nie skusi do urągania (...) Strzeż się, abyś się nie zwracał ku niegodziwości” (Joba 36:18, 21). Nawet gdy sam jesteś źle traktowany, nie masz prawa postępować tak z innymi. Spróbuj raczej porozmawiać o tym z rodzicami. Gdyby ktoś się nad tobą znęcał, niewykluczone, że będziesz musiał zwrócić się o pomoc z zewnątrz, by położyć temu kres.

Być może nie będzie ci się łatwo zmienić, ale jest to osiągalne. Brent mówi: „Niemal codziennie się o to modlę, a z pomocą Jehowy już dokonałem pewnych pozytywnych zmian”. Jeżeli i ty zmienisz sposób odnoszenia się do drugich, zapewne się przekonasz, że będziesz bardziej lubiany. Pamiętaj, ludzie mogą się bać tyranów, ale tak naprawdę nikt ich nie lubi.

[Przypis]

[Napis na stronie 19]

„Skłonności do tyranizowania drugich mogą się pojawić w dzieciństwie i nie wygasnąć w dorosłym życiu”.

[Ilustracja na stronie 18]

Zniewagi słowne są formą tyranizowania