Rozdział 2

Wspaniała myśl przewodnia Biblii

 1. Na czym polega wspaniałe zamierzenie Jehowy?

PRZYSŁOWIE biblijne powiada: „Lepszy jest koniec sprawy, niż jej początek” (Kaznodziei 7:8). W Księdze Objawienia czytamy o dramatycznej kulminacji wspaniałego zamierzenia Jehowy, który postanowił uświęcić swe imię wobec całego stworzenia. Bóg wielokrotnie obwieszczał przez jednego ze swych dawnych proroków: „Będą zmuszeni poznać, że ja jestem Jehowa” (Ezechiela 25:17, NW; 38:23).

 2. Jakiej pokrzepiającej wiedzy dostarcza nam Objawienie oraz wcześniejsze księgi biblijne?

² Objawienie szczegółowo opisuje tryumfalny koniec spraw, których początek przedstawiono we wcześniejszych księgach Biblii. Przeanalizowanie tych relacji pomoże nam zrozumieć wchodzące tu w grę kwestie sporne i zdobyć ogólne rozeznanie w zamierzeniach Bożych, co będzie ogromnym pokrzepieniem. Prócz tego powinno nas pobudzić do działania, dzięki czemu możemy doczekać cudownej przyszłości otwierającej się przed ludzkością (Psalm 145:16, 20). Pora więc omówić punkt wyjściowy oraz myśl przewodnią całej Biblii, byśmy utrwalili sobie w pamięci zarówno najdonioślejszą kwestię sporną, wobec której stoi dziś ludzkość, jak i wyraźne oświadczenie Boga, iż zamierza tę kwestię rozstrzygnąć.

 3. Które proroctwo z Księgi Rodzaju wprowadza myśl przewodnią całej Biblii, w tym również Objawienia?

³ Otwierająca Biblię Księga Rodzaju, zwana też 1 Mojżeszową, opowiada o tym, co się wydarzyło „na początku”, i opisuje Boże dzieło stwórcze, którego ukoronowaniem na ziemi było stworzenie człowieka. Podaje też pierwsze proroctwo, wypowiedziane przez samego Boga jakieś 6000 lat temu w ogrodzie Eden. Pierwsza kobieta Ewa dopiero co została zwiedziona za pośrednictwem węża i nakłoniła swego męża Adama, żeby się do niej przyłączył i tym samym pogwałcił prawo Jehowy przez zjedzenie owocu z „drzewa poznania dobra i zła”. Wydając wyrok na grzesznych małżonków, Bóg rzekł do węża: „Ustanowię też nieprzyjaźń między tobą a niewiastą i między nasieniem twoim a jej nasieniem. On rozgniecie ci głowę, a ty mu rozgnieciesz piętę” (Rodzaju 1:1; 2:17; 3:1-6, 14, 15, NW). Proroctwo to wprowadza myśl przewodnią, przewijającą się potem w całej Biblii — z Księgą Objawienia włącznie.

 4. (a) Co spotkało naszych prarodziców, gdy Bóg wypowiedział pierwsze proroctwo? (b) Jakie pytania nasuwają się w związku z tym proroctwem i dlaczego musimy poznać odpowiedzi?

⁴ Bezpośrednio po wypowiedzeniu owego proroctwa Bóg wypędził naszych prarodziców z Edenu. Utracili oni widoki na życie wieczne w raju i już do końca swych dni musieli mieszkać na niegościnnych terenach poza jego obszarem. Zostali skazani na śmierć i mieli wydawać potomstwo obciążone grzechem (1 Mojżeszowa 3:23 do 4:1; Rzymian 5:12). Ale co oznacza proroctwo ogłoszone w Edenie? Kogo dotyczy? Jaki ma związek z Objawieniem? Jakie orędzie zawiera dla ludzi żyjących w naszych czasach? Koniecznie musimy poznać odpowiedzi na te pytania, jeśli chcemy dostąpić uwolnienia od skutków tragicznych wydarzeń, które skłoniły Jehowę do oznajmienia tego proroctwa.

Główne postacie dramatu

 5. Jak okoliczność, że Ewa dała się zwieść wężowi, odbiła się na zwierzchnictwie oraz imieniu Boga i jak ta kwestia zostanie rozstrzygnięta?

⁵ Proroctwo z Księgi Rodzaju 3:15 było skierowane do węża, który kłamliwie wmówił Ewie, że nieposłuszeństwo nie sprowadzi na nią śmierci, lecz zapewni jej niezależność i uczyni boginią. Wąż przedstawił więc Jehowę jako kłamcę i dał do zrozumienia, iż przez odrzucenie władzy Boga człowiek może poprawić swój los (Rodzaju 3:1-5, BT). Zakwestionował zwierzchnictwo Jehowy i rzucił cień na Jego dobre imię. Księga Objawienia opisuje, jak Jehowa, sprawiedliwy Sędzia, posłuży się Królestwem swego Syna, Jezusa Chrystusa, by dowieść słuszności swej zwierzchniej władzy i oczyścić swoje imię z wszelkich zarzutów (Objawienie 12:10; 14:7).

 6. Z kim Objawienie utożsamia tego, kto rozmawiał z Ewą za pośrednictwem węża?

⁶ Czy określenie „wąż” odnosi się tylko do literalnego zwierzęcia? Skądże znowu! Księga Objawienia demaskuje osławione stworzenie duchowe, które przemawiało przez węża. Był to „wielki smok, pradawny wąż, zwany Diabłem i Szatanem, który wprowadza w błąd całą zamieszkaną ziemię” i który „chytrością swoją zwiódł Ewę” (Objawienie 12:9; 2 Koryntian 11:3).

 7. Co przemawia za tym, że niewiasta wspomniana w Księdze Rodzaju 3:15 należy do dziedziny duchowej?

⁷ Księga Rodzaju 3:15 mówi też o „niewieście”. Czy chodziło o Ewę? Być może tak się jej wydawało (porównaj Rodzaju 4:1, BT). Ale nieprzyjaźń między Ewą a Szatanem nie trwałaby zbyt długo, skoro Ewa zmarła już ponad 5000 lat temu. Ponadto Wąż, do którego mówił Jehowa, jest niewidzialnym duchem, więc należałoby oczekiwać, że również niewiasta wywodzi się z dziedziny duchowej. Potwierdza to Objawienie 12:1, 2, gdzie wskazano, iż tą symboliczną niewiastą jest niebiańska organizacja Jehowy, złożona ze stworzeń duchowych (zobacz też Izajasza 54:1, 5, 13).

Nieprzyjaźń między jednym a drugim nasieniem

 8. Dlaczego powinniśmy być żywo zainteresowani dalszymi informacjami o jednym i drugim nasieniu?

⁸ W Księdze Rodzaju 3:15 jest następnie mowa o dwojakim nasieniu. Powinniśmy być żywo zainteresowani każdym z nich, ponieważ mają związek z wielką kwestią sporną co do prawowitego zwierzchnictwa nad ziemią. Kwestia ta dotyczy każdego z nas — zarówno młodych, jak i starych. Za którym nasieniem się opowiadasz?

 9. Kto z całą pewnością wchodzi w skład nasienia Węża?

⁹ Najpierw jest wymienione nasienie, czyli potomstwo Węża. O kogo tu chodzi? Do nasienia tego z pewnością należą stworzenia duchowe, które się przyłączyły do buntu Szatana i w końcu zostały ‛zrzucone wraz z nim’ do dziedziny ziemskiej (Objawienie 12:9). Ponieważ Szatan, czyli Belzebub, jest „księciem demonów”, więc najwyraźniej tworzą one jego niewidzialną organizację (Marka 3:22; Efezjan 6:12).

10. Jak Biblia ukazuje, kto jeszcze należy do nasienia Szatana?

¹⁰ Ponadto Jezus powiedział współczesnym sobie żydowskim przywódcom religijnym: „Wy macie diabła za ojca i chcecie spełniać pożądania waszego ojca” (Jana 8:44, BT). Przeciwstawiając się Jezusowi, Synowi Bożemu, wykazali, że oni także są potomstwem Szatana. Wchodzili w skład nasienia Diabła i służyli mu jako swemu symbolicznemu ojcu. Również wielu innych ludzi w dziejach świata dowiodło przynależności do tego nasienia przez spełnianie woli Szatana, a zwłaszcza przez swój wrogi stosunek do uczniów Jezusa i nękanie ich prześladowaniami. Można powiedzieć, iż razem wzięci stanowią widzialną, ziemską organizację Szatana (zobacz Jana 15:20; 16:33; 17:15).

Rozpoznanie nasienia niewiasty

11. Co w ciągu stuleci Bóg objawił o nasieniu niewiasty?

¹¹ Proroctwo z Księgi Rodzaju 3:15 wspomina też o nasieniu niewiasty. Podczas gdy Szatan kształtował swoje nasienie, Jehowa czynił przygotowania, żeby nasienie mogła wydać Jego „niewiasta” — przyrównana do żony organizacja niebiańska. Przez jakieś 4000 lat stopniowo wyjawiał posłusznym, bogobojnym ludziom szczegóły dotyczące przyjścia tego nasienia (Izajasza 46:9, 10). Dzięki temu Abraham, Izaak, Jakub i inni mogli umacniać wiarę w obietnicę, że pojawi się ono w ich linii rodowej (1 Mojżeszowa 22:15-18; 26:4; 28:14, Bg). Szatan i jego poplecznicy często prześladowali takich sług Jehowy za okazywanie niezachwianej wiary (Hebrajczyków 11:1, 2, 32-38).

12. (a) Kiedy się pojawił główny przedstawiciel nasienia niewiasty i co się wówczas wydarzyło? (b) Co oznaczało namaszczenie Jezusa?

¹² Wreszcie w roku 29 naszej ery stawił się nad Jordanem i dał się ochrzcić doskonały człowiek Jezus. Jehowa zrodził go wtedy duchem świętym i oświadczył: „Ten jest Syn mój umiłowany, którego sobie upodobałem” (Mateusza 3:17). Jezus został ogłoszony wysłannikiem duchowej, niebiańskiej organizacji Bożej i dostąpił namaszczenia na przyszłego Władcę niebiańskiego Królestwa, które ponownie zaprowadzi na ziemi rządy sprawowane w imieniu Jehowy i tym sposobem raz na zawsze rozstrzygnie kwestię sporną co do panowania, czyli zwierzchnictwa (Objawienie 11:15). A zatem głównym przedstawicielem nasienia niewiasty i przepowiedzianym Mesjaszem jest Jezus (porównaj Galacjan 3:16; Daniela 9:25, BT).

13, 14. (a) Dlaczego nie powinno nas dziwić, że „nasienie niewiasty” nie składa się tylko z jednej wybitnej osobistości? (b) Ile ludzi Bóg wybrał na drugorzędnych członków nasienia i jaką organizację oni tworzą? (c) Kto jeszcze służy Bogu w jedności z tym nasieniem?

¹³ Czy nasieniem niewiasty miała być tylko jedna wybitna osobistość? A jak jest w wypadku nasienia Szatana? Biblia mówi, że składa się na nie mnóstwo niegodziwych aniołów oraz ludzi znieważających Boga. Nie powinno więc nas dziwić, iż Bóg postanowił wybrać 144 000 zachowujących prawość członków rodziny ludzkiej i uczynić ich kapłanami oraz współwładcami mesjańskiego Nasienia, Jezusa Chrystusa. To właśnie o nich mówi Objawienie, gdy opisuje, jak Diabeł, pałający nienawiścią do niewiasty symbolizującej organizację Bożą, „odszedł, aby toczyć wojnę z pozostałymi z jej nasienia” (Objawienie 12:17; 14:1-4).

¹⁴ Namaszczeni duchem chrześcijanie są nazywani w Biblii braćmi Jezusa, toteż mają tego samego Ojca i tę samą matkę (Hebrajczyków 2:11). Skoro ich Ojcem jest Jehowa Bóg, więc matką musi być „niewiasta” — przyrównana do żony niebiańska organizacja Boża. Tworzą drugorzędną część nasienia, którego głównym przedstawicielem jest Chrystus Jezus. Ziemski zbór tych zrodzonych duchem chrześcijan stanowi widzialną organizację Bożą, usługującą pod kierownictwem Jego organizacji działającej w niebiosach, gdzie po zmartwychwstaniu zjednoczą się z Chrystusem Jezusem (Rzymian 8:14-17; Galatów 3:16, 29, Bg). Wprawdzie miliony drugich owiec ze wszystkich narodów nie wchodzą w skład tego nasienia, służą jednak Bogu w jedności z Jego ziemską organizacją. Czy należysz do owych drugich owiec? Jeśli tak, to możesz żywić radosną nadzieję, że będziesz żyć wiecznie na rajskiej ziemi (Jana 10:16; 17:1-3).

Kształtowanie się nieprzyjaźni

15. (a) Opisz kształtowanie się szatańskiego nasienia złożonego z ludzi i aniołów. (b) Co się stało z nasieniem Szatana podczas potopu z czasów Noego?

¹⁵ Człowiecze nasienie Szatana zaczęło się wyłaniać już u zarania dziejów ludzkich. Należał do niego na przykład pierwszy urodzony człowiek, Kain, „który pochodził od Złego i zabił swego brata” Abla (1 Jana 3:12, BT). W jakiś czas później Enoch głosił, że Jehowa przyjdzie „z tysiącami swoich świętych, aby dokonać sądu nad wszystkimi i ukarać wszystkich bezbożników za wszystkie ich bezbożne uczynki, których się dopuścili, i za wszystkie bezecne słowa, jakie wypowiedzieli przeciwko niemu bezbożni grzesznicy” (Judy 14, 15). Do Szatana przyłączyli się też zbuntowani aniołowie, stając się częścią jego nasienia. „Opuścili własne mieszkanie” w niebiosach, przybrali materialne ciała i poślubiali córki ludzkie. Płodzili nadludzkie potomstwo — mieszańców terroryzujących otoczenie. Świat został napełniony przemocą i złem, dlatego Bóg zniszczył go w potopie. Jedynymi ludźmi ocalałymi z tego kataklizmu byli wierny Noe i jego rodzina. Nieposłuszni aniołowie — odtąd już demony podległe Szatanowi — zostali zmuszeni do porzucenia swych skazanych na zagładę ludzkich żon i nienaturalnych dzieci. Zdematerializowali się i powrócili do dziedziny duchowej, gdzie oczekują na szybko nadciągające wykonanie wyroku Bożego, wydanego na Szatana i jego nasienie (Judy 6; 1 Mojżeszowa 6:4-12; 7:21-23; 2 Piotra 2:4, 5).

16. (a) Jaki tyran pojawił się po potopie i czym dowiódł swej przynależności do nasienia Szatana? (b) Jak Bóg udaremnił plany budowniczych wieży w Babilonie?

¹⁶ Wkrótce po potopie pojawił się na ziemi tyran imieniem Nemrod. Biblia mówi, że był „możnym łowcą na przekór Jehowie”, a więc musiał należeć do nasienia Węża. Tak jak Szatan okazał buntowniczego ducha: Wbrew zamierzeniu Jehowy, by ludzie rozproszyli się i napełnili ziemię, zbudował miasto Babel, czyli Babilon. W jego centrum miała stanąć wielka wieża, „której szczyt sięgałby aż do nieba”. Ale Bóg pokrzyżował plany jej budowniczych. Pomieszał ich język i „rozproszył ich stamtąd po całej powierzchni ziemi”, choć samemu miastu pozwolił istnieć dalej (1 Mojżeszowa 9:1; 10:8-12, NW; 11:1-9).

Pojawiają się mocarstwa polityczne

17. Jakie zepsute elementy społeczeństwa ludzkiego zaczęły zyskiwać na znaczeniu w miarę rozrastania się rodziny człowieczej i jakie imperia w rezultacie powstały?

¹⁷ W Babilonie wyłoniły się pewne charakterystyczne elementy społeczeństwa ludzkiego, urągające zwierzchnictwu Jehowy. Jednym z nich była polityka. W miarę rozrastania się rodziny ludzkiej inne ambitne jednostki szły w ślady Nemroda i sięgały po władzę. Człowiek zaczął panować nad człowiekiem ku jego szkodzie (Kaznodziei 8:10). Na przykład za czasów Abrahama zdarzyło się, że Sodoma, Gomora i pobliskie miasta popadły w zależność od królów z Szinearu i innych odległych krajów (Rodzaju 14:1-4, BT). W końcu ludzie odznaczający się talentem wojskowym i organizacyjnym zbudowali ogromne imperia, przysparzając sobie w ten sposób bogactw i sławy. Niektóre z tych mocarstw wymieniono w Biblii; są to: Egipt, Asyria, Babilon, Medo-Persja, Grecja i Rzym.

18. (a) Jaki jest stosunek ludu Bożego do władców politycznych? (b) Jak władze polityczne służyły niekiedy zamysłom Bożym? (c) W jaki sposób wielu władców dowiodło przynależności do nasienia Węża?

¹⁸ Jehowa tolerował istnienie owych potęg politycznych, a Jego słudzy mieszkający na terenach podległych ich panowaniu okazywali im warunkowe posłuszeństwo (Rzymian 13:1, 2). Niekiedy władze państwowe służyły nawet urzeczywistnieniu zamierzeń Boga lub ochronie Jego ludu (Ezdrasza 1:1-4; 7:12-26; Dzieje 25:11, 12; Objawienie 12:15, 16). Jednakże wielu władców politycznych zawzięcie przeciwstawiało się prawdziwemu wielbieniu, czym wykazali, że należą do nasienia Węża (1 Jana 5:19).

19. Jak przedstawiono w Objawieniu mocarstwa światowe?

¹⁹ Rządy człowiecze na ogół haniebnie zawiodły i nie zdołały zapewnić ludzkości szczęścia ani rozwiązać jej problemów. Jehowa pozwala ludziom wypróbować każdą formę rządów, jednakże stanowczo potępia korupcję i nadużywanie władzy (Przypowieści 22:22, 23). Objawienie przedstawia ciemięskie potęgi światowe jako wyniosłą i przerażającą bestię (Objawienie 13:1, 2).

Samolubni handlarze

20, 21. Jaką drugą grupę trzeba wraz z „dowódcami wojskowymi” i „siłaczami” zaliczyć do niegodziwego nasienia Szatana i dlaczego?

²⁰ Blisko związani z przywódcami politycznymi są nieuczciwi handlarze dóbr materialnych. Zapiski odnalezione w ruinach starożytnego Babilonu poświadczają, że już w tamtych czasach często żerowano na ludzkim nieszczęściu. Wielcy kupcy tego świata po dziś dzień gonią za samolubnym zyskiem, skutkiem czego w niejednym kraju większość mieszkańców żyje w nędzy, a garstka bogaczy opływa w dostatki. W XX wieku, słynącym z rozwoju przemysłu, handlarze i producenci czerpią kolosalne zyski z dostarczania mocarstwom politycznym mnóstwa siejącego zniszczenie, diabelskiego sprzętu wojennego, w tym również broni nuklearnej, którą można by unicestwić całą ludzkość. Ci chciwi potentaci finansowi i im podobni zaliczają się wraz z „dowódcami wojskowymi” i innymi „siłaczami” do niegodziwego nasienia Szatana. Wszyscy oni są cząstką ziemskiej organizacji, którą Bóg i Chrystus skazali na zagładę (Objawienie 19:18).

²¹ Poza skorumpowaną polityką i chciwym handlem na niepomyślny wyrok Boży zasłużyła jeszcze trzecia część składowa społeczeństwa ludzkiego. Jaka? Być może zaskoczy cię to, co w Objawieniu powiedziano o tej znanej strukturze, obejmującej swym zasięgiem cały świat.

Babilon Wielki

22. Co można powiedzieć o religii powstałej w starożytnym Babilonie?

²² Budowa pierwotnego Babilonu nie była przedsięwzięciem li tylko politycznym. Ponieważ założenie tego miasta stanowiło wyzwanie rzucone zwierzchnictwu Jehowy, więc w grę wchodziła również religia. Starożytny Babilon faktycznie stał się kolebką bałwochwalstwa. Jego kapłani głosili nauki zniesławiające Boga, twierdząc na przykład, że po śmierci człowieka jego dusza żyje dalej i że w zaświatach istnieje potworne miejsce wieczystych mąk, nadzorowane przez demony. Propagowali kult stworzeń oraz niezliczonych bogów i bogiń. Tworzyli mity, żeby jakoś wyjaśnić powstanie ziemi i człowieka, a prócz tego odprawiali zwyrodniałe obrzędy i składali upadlające ofiary, rzekomo zapewniające płodność ludziom i roli oraz zwycięstwo na wojnie.

23. (a) Co zabrali ze sobą ludzie, którzy z Babilonu rozproszyli się po świecie, i jakie były tego następstwa? (b) Jak nazwano w Objawieniu światowe imperium religii fałszywej? (c) Co zawsze zwalczała religia fałszywa?

²³ Kiedy ludzie mówiący różnymi językami rozproszyli się z Babilonu po całej ziemi, zabrali ze sobą babilońską religię. Dlatego wśród pierwotnych mieszkańców Europy, Afryki, obu Ameryk, Dalekiego Wschodu i wysp Pacyfiku upowszechniły się wierzenia i zwyczaje przypominające praktyki znane w Babilonie, a wiele z nich przetrwało po dziś dzień. Słusznie więc Objawienie mówi o światowym imperium religii fałszywej jako o mieście noszącym nazwę Babilon Wielki (Objawienie, rozdziały 17 i 18). Gdziekolwiek posiano religię fałszywą, tam wydawała ona plon w postaci zabobonów, ciemnoty, niemoralności i ciemięskiej klasy kapłanów. Stanowiła potężne narzędzie w ręku Szatana. Ów Babilon Wielki ustawicznie zwalczał prawdziwe wielbienie Pana Wszechwładnego, Jehowy.

24. (a) Jak Wężowi udało się ‛rozgnieść piętę’ Nasieniu niewiasty? (b) Dlaczego przedstawiono to jedynie jako zranienie pięty?

²⁴ W I wieku naszej ery najbardziej odrażającą część nasienia Węża stanowili żydowscy uczeni w Piśmie i faryzeusze, z których inicjatywy prześladowano i zamordowano najwybitniejszego przedstawiciela nasienia niewiasty. W ten sposób Wężowi udało się ‛rozgnieść mu piętę’ (Rodzaju 3:15, NW; Jana 8:39-44; Dzieje 3:12, 15). Dlaczego nazwano to zwykłym zranieniem pięty? Ponieważ „nasienie” odczuło je tylko przez krótki czas swego pobytu na ziemi. Rana ta nie była trwała, bo na trzeci dzień Jehowa wskrzesił Jezusa i obdarzył go chwalebnym życiem duchowym (Dzieje 2:32, 33; 1 Piotra 3:18).

25. (a) Jakie kroki przeciw Szatanowi i jego aniołom już poczynił wyniesiony do chwały Jezus? (b) Kiedy zostanie usunięte ziemskie nasienie Szatana? (c) Co będzie oznaczać ‛rozgniecenie głowy’ Szatana, czyli Węża, przez Nasienie niewiasty Bożej?

²⁵ Wyniesiony do chwały Jezus Chrystus usługuje teraz po prawicy Bożej, sprawując sąd nad nieprzyjaciółmi Jehowy. Wystąpił już przeciw Szatanowi i jego aniołom i zrzucił ich na ziemię, ograniczając tym samym ich działalność do naszej planety. Fakt ten wyjaśnia, dlaczego w XX wieku tak się nasiliła niedola i cierpienie (Objawienie 12:9, 12). Ale proroctwa zapowiadają również usunięcie ziemskiego nasienia Szatana, gdy Bóg wykona wyrok na Babilonie Wielkim i pozostałych elementach organizacji Diabła. Na koniec Jezus Chrystus, Nasienie niewiasty Bożej, ‛rozgniecie mu głowę’, co będzie oznaczać unicestwienie tego podstępnego starodawnego Węża oraz ostateczny kres jego oddziaływania na ludzkość (Rzymian 16:20).

26. Dlaczego przeanalizowanie proroctw Objawienia jest ogromnie ważne?

²⁶ Jaki będzie przebieg wszystkich tych wydarzeń? Odsłania to przed nami biblijna Księga Objawienia, ukazując szereg wizji, przejmujących znaków i symboli. Uważnie przestudiujmy owo dobitne proroctwo. Jeżeli słuchamy słów Objawienia i ich przestrzegamy, będziemy naprawdę szczęśliwi! Przysporzymy tym czci imieniu Pana Wszechwładnego, Jehowy, i zjednamy sobie Jego wieczyste błogosławieństwa. Zechciej więc czytać dalej i mądrze się stosować do wszystkiego, czego się dowiesz. Może to dla ciebie oznaczać wybawienie w obecnym kulminacyjnym okresie dziejów ludzkości.

[Ramka i ilustracja na stronie 13]

Starożytne teksty klinowe dotyczące transakcji handlowych

W książce Prawa Hammurabiego Josef Klima wymienia blisko 300 praw opracowanych przez starobabilońskiego władcę Hammurabiego. Świadczą one o tym, że w ówczesnym świecie interesu najwyraźniej panoszyła się rażąca nieuczciwość, którą trzeba było ukrócić. Oto przykład: „Jeśli ktoś kupił lub przyjął na przechowanie albo srebro, albo złoto, albo niewolnika, albo niewolnicę, albo bydlę (rogate), albo owcę, albo osła, albo cokolwiek (bądź) od (małoletniego) syna pełnoprawnego obywatela albo od niewolnika pełnoprawnego obywatela bez świadków i bez umowy, człowiek ten jest złodziejem i poniesie karę śmierci”.