MIEDŹ, MOSIĄDZ, BRĄZ

Miedź (hebr. nechòszet; gr. chalkòs) to miękki, kowalny metal, któremu łatwo nadać żądany kształt. Nic nie wskazuje na to, by starożytni potrafili hartować czystą miedź, wiedzieli jednak, że przez kucie na zimno można utwardzić krawędź tnącą narzędzia. Domieszka innego metalu znacznie zwiększa twardość miedzi. Jednym z takich stopów jest brąz, powstały m.in. z połączenia miedzi z cyną (dawne sprzęty wykonane z brązu zawierają 2-18 procent cyny). Starożytni używali też mosiądzu, stopu miedzi z cynkiem, choć uzyskiwano go w inny sposób niż obecnie.

Hebrajskie słowo chaszmanním, tłumaczone na „wyroby z brązu” (Ps 68:31, NŚ) lub „brąz” (w. 32, Bp), występuje w Biblii tylko raz. Jego znaczenie jest niepewne; oddaje się je również jako „możnowładcy” (w. 32, BT), „dostojnicy” (w. 32, Bw), „zacni książęta” (w. 32, Bg) lub „posłowie” (67:32, Wk).

Miedź w stanie wolnym nie była rozpowszechniona; można ją było uzyskać przez wytapianie rud zawierających jej tlenki, węglany lub siarczki. Kopalnie miedzi znajdowały się na terenie doliny Wadi al-Araba, stanowiącej część Rowu Jordanu i rozciągającej się na pd. od Morza Martwego aż do zatoki Akaba — na wsch. krańcu Morza Czerwonego (Hi 28:2-4). Miedź występowała również w górach Ziemi Obiecanej (Pwt 8:9). Salomon sporządzał miedziane odlewy niedaleko Sukkot (1Kl 7:14-46; 2Kn 4:1-18). Dużo miedzi znajdowało się na Cyprze. Biblia wymienia także inne miejsca, z których sprowadzano ten metal: Jawan, Tubal i Meszech (Eze 27:13).

Miedź i jej stopy miały wiele różnych praktycznych zastosowań. Miedź jest jednym z najstarszych znanych metali; Tubal-Kain wyrabiał z niej naczynia jeszcze przed potopem z czasów Noego (Rdz 4:22). Sporządzano z niej przybory do domu i sanktuarium: garnki, misy, patelnie, łopatki i widełki (Wj 38:3; Kpł 6:28; Jer 52:18). Wykonywano z niej wrota, bramy, kolumny i instrumenty muzyczne (2Kl 25:13; 1Kn 15:19; Ps 107:16; Iz 45:2); zbroje, tarcze, broń i okowy (1Sm 17:5, 6, 38; 2Sm 22:35; 2Kl 25:7; 2Kn 12:10). Z metalu tego wyrabiano również bożki (Obj 9:20). Podczas ziemskiej służby Jezusa w obiegu były miedziane monety (Mt 10:9). Pismo Święte mówi też o miedzi w sensie przenośnym i symbolicznym (Kpł 26:19; Hi 6:12; Iz 48:4; 60:17; Jer 1:18; Eze 1:7; Dn 2:32; Obj 1:15; 2:18).

W 1 Koryntian 13:1 greckie słowo chalkòs, tłumaczone na „mosiądz” (NŚ) lub „miedź” (Bg, Bp, BT, Bw, BWP, Wk), może się odnosić do gongu.

Zobacz też GÓRNICTWO; LANE MORZE, MIEDZIANE MORZE; METALE, OBRÓBKA; RAFINACJA, RAFINER.