Czy twoim życiem rządzi wiara w przeznaczenie?

WE WRZEŚNIU 1988 roku doszło do katastrofy. W rozległej delcie Gangesu i Brahmaputry woda podniosła się o 9 metrów i nieokiełznany żywioł pochłonął trzy czwarte powierzchni Bangladeszu. Tysiące ludzi utonęło, a 37 000 000 pozostało bez dachu nad głową. Pod wodą znikło ponad 60 000 kilometrów dróg.

Ponieważ podobne klęski kilkakrotnie już nawiedziły Bangladesz, jedna gazeta określiła ten kraj mianem „złowieszczej delty”. Nazwa ta wskazuje, w czym wielu ludzi upatruje przyczyny tak wstrząsających nieszczęść — w fatum lub inaczej przeznaczeniu.

Wprawdzie nie wszyscy są zdania, jakoby życiem rządziło przeznaczenie, ale poglądy fatalistyczne istotnie rozprzestrzeniły się po całej ziemi. Dlaczego tyle ludzi je wyznaje i czym jest fatalizm?

Rola religii

Słowo fatalizm pochodzi od łacińskiego wyrazu „fatum”, który znaczy „to, co powiedziane”.a Fataliści wierzą, że wydarzenia zostały ustalone z góry i ludzie nie są w stanie tego odmienić. Różne religie upowszechniły ten pogląd i ukształtował on sposób myślenia milionów ich wyznawców. Rzut oka na trzy największe religie pozwala się przekonać, że przeznaczenie przybiera w nich tak różne oblicza, jak różne są kształty hinduskich świątyń, islamskich meczetów i chrześcijańskich kościołów.

Na przykład około 900 milionów muzułmanów żyjących obecnie na ziemi wierzy, że o przeznaczeniu (kismet) decyduje niezmienna wola Boża.b Koran orzeka: „Żadne nieszczęście nie dosięgnie ziemi (...) bez tego, żeby ono nie było zapisane w księdze, zanim My je sprowadzimy”. „I żadna dusza nie może umrzeć inaczej, jak za zezwoleniem Boga, według zapisu ustanawiającego termin” (sura LVII, w. 22; III, w. 145).

Inne oblicze przeznaczenia to karma — prawo skutku i przyczyny, któremu podporządkowuje się ponad 700 milionów hindusów. Zakłada ono, że obecny bieg życia zależy od uczynków dokonanych w poprzednim wcieleniu. Stary tekst hinduski Garuda-purana twierdzi: „Uczynki tej jaźni w poprzednim wcieleniu decydują o naturze ciała w następnym, a także o rodzaju chorób, umysłowych czy fizycznych, które je dotkną. (...) Człowiek otrzymuje w życiu to, co mu przeznaczono”.

A co powiedzieć o 1700 milionach wyznawców chrześcijaństwa? Oczywiście wielu z nich utrzymuje, że nie wierzą w fatum, lecz w Boga, i że to On decyduje o biegu ich życia, a nie los. Niemniej Encyclopædia of Religion and Ethics (Encyklopedia religii i etyki) przyznaje: „Nie można powiedzieć, żeby chrystianizm był całkowicie wolny od wiary w przeznaczenie”. Niektóre wyznania wciąż nawiązują do nauk XVI-wiecznego reformatora Marcina Lutra, który powiedział kiedyś, że człowiek jest „bezwolny jak kłoda, skała, bryła gliny czy słup soli”.

Orzeł czy reszka oraz czytanie z gwiazd

Chociaż w naukach chrześcijaństwa takie ortodoksyjne poglądy zeszły już na dalszy plan, pewien teolog przyznał, iż wielu ludzi w dalszym ciągu kultywuje je „w formie świeckiej”. Przeznaczenie zmienia się wtedy w przysłowiowy uśmiech szczęścia. Na pewno znasz ludzi, którzy przed powzięciem decyzji grają w orła i reszkę. Wprawdzie mogą twierdzić, że wcale nie traktują tego poważnie, ale hołdują temu zwyczajowi i niekiedy wydaje im się, że próba się sprawdza. Na przykład w gazecie The New York Times napisano o pewnym Amerykaninie, który zaraz po wykupieniu losów loteryjnych znalazł monetę leżącą reszką do góry. Powiedział: „Reszka zawsze zapowiadała mi coś dobrego”. Tym razem wygrał 25,7 miliona dolarów. Jak sądzisz, czy nie utwierdziło go to w wierze w przeznaczenie albo w szczęśliwy los?

Niektórych śmieszy gra w orła i reszkę. Mogą jednak być przekonani, że ich przyszłość zależy od ruchów gwiazd, co stanowi jeszcze jedno oblicze wiary w przeznaczenie. W samej Ameryce Północnej wychodzi około 1200 gazet, w których niemało miejsca zajmuje astrologia. Pewna ankieta wykazała, że 55 procent młodzieży w USA wierzy, iż takie przepowiednie się sprawdzają.

Tak więc wiara w przeznaczenie bez względu na to, czy decyduje o nim kismet, karma, Bóg, szczęście, czy gwiazdy, setki lat temu zakorzeniła się na całej ziemi. Czy wiedziałeś na przykład, że spośród wymienionych tu postaci historycznych tylko jeden człowiek nie podzielał tego poglądu? Który? I czy jego opinia może mieć jakiś wpływ na ciebie?

[Przypisy]

[Ramka na stronie 4]

KTO WIERZYŁ W PRZEZNACZENIE?