Góra Athos — „święta góra”?
DLA przeszło 220 milionów wyznawców prawosławia góra Athos, leżąca na skalistym półwyspie w północnej Grecji, to „najświętsza góra chrześcijańskiego świata prawosławnego”. Wielu z nich gorąco pragnie odbyć pielgrzymkę na „świętą górę” Athos. Co to za góra? Dlaczego nabrała takiego znaczenia? I czy właśnie tę „górę” mają darzyć szczególną uwagą bogobojni ludzie, którzy szukają duchowego przewodnictwa i religii prawdziwej?
Wyrażenie „święta góra” rzeczywiście występuje w Biblii. Odnosi się do świętego, czystego i wzniosłego sposobu oddawania czci prawdziwemu Bogu, Jehowie. „Świętą górą” stał się Syjon w starożytnej Jerozolimie, gdy król Dawid sprowadził tam Arkę Przymierza (Psalm 15:1; 43:3; 2 Samuela 6:12, 17). A kiedy na górze Moria wybudowano świątynię Salomona, jej teren też został częścią „Syjonu”. Tak więc „świętą górą” Boga nadal był Syjon (Psalm 2:6; Joela 3:17). Ponieważ Jego świątynia znajdowała się w Jerozolimie, owo miasto również nazywano „świętą górą” Bożą (Izajasza 66:20; Daniela 9:16, 20).
A jak jest dzisiaj? Czy góra Athos — albo jakikolwiek inny szczyt — stanowi „świętą górę”, na którą mają podążać ludzie pragnący we właściwy sposób wielbić Boga?
„Święta góra” mnichów
Góra Athos leży na wschodnim krańcu Półwyspu Chalcydyckiego, na jego wąskim przylądku, który wcina się w Morze Egejskie na wschód od dzisiejszych Salonik. Athos to imponujący marmurowy szczyt — wyrasta z morza na wysokość 2033 metrów.
Góra ta od dawna uchodzi za świętą. W mitologii greckiej była siedzibą bogów, zanim ich domem został Olimp. Wkrótce po czasach Konstantyna Wielkiego (IV wiek n.e.) Athos stał się świętym miejscem dla kościołów chrześcijańskich. Według pewnej legendy „dziewica” Maria, podróżując wraz z ewangelistą Janem na Cypr, by odwiedzić Łazarza, musiała z powodu nagłego sztormu przybić do brzegów Athos. Urzeczona pięknem góry, poprosiła o nią Jezusa. Dlatego Athos zaczęto nazywać „Ogrodem Świętej Panny”. W połowie okresu bizantyjskiego już całe to skaliste wzgórze określano mianem Świętej Góry. Nazwa ta została oficjalnie zaakceptowana i potwierdzona przez cesarza Konstantyna IX Monomacha w dekrecie z połowy XI wieku.
Ze względu na surowy krajobraz i odosobnienie Athos jest miejscem nadającym się do prowadzenia ascetycznego życia. Przez wieki przyciągał religijnych mężczyzn z całego świata prawosławnego — głównie Greków, Serbów, Rumunów, Bułgarów i Rosjan — którzy budowali tu liczne monastery z cerkwiami i osadami. Około 20 takich obiektów istnieje do dziś.
Góra Athos obecnie
Athos jest dzisiaj obszarem mającym autonomię, utrwaloną ustawą z roku 1926. Przez lata liczba mieszkających tam mnichów się zmniejszała, ale obecnie wzrosła i wynosi około 2000.
Każdy monaster ma własny zespół gospodarstw, kaplic i pomieszczeń mieszkalnych. Szczególnym miejscem dla pustelników jest odosobniona osada zwana Karoúlia, zawieszona wysoko nad przepaścią na krańcu góry Athos. Do grupy pojedynczych chat można tam dotrzeć jedynie labiryntem ścieżek, kamiennych schodów i łańcuchów. Na Athos mnisi po dziś dzień przestrzegają reguł obowiązujących od starożytności i trzymają się bizantyjskiej miary czasu (dzień zaczyna się o zachodzie słońca) oraz kalendarza juliańskiego (opóźnionego 13 dni w stosunku do kalendarza gregoriańskiego).
Chociaż obszar ten rzekomo zawdzięcza swą „świętość” kobiecie, już od 1000 lat mnisi i pustelnicy nie pozwalają przebywać tam żadnemu stworzeniu płci żeńskiej — czy to spośród ludzi, czy zwierząt — a także eunuchom i mężczyznom bez zarostu. Ostatnio zakazy dotyczące osób bez zarostu oraz samic niektórych zwierząt zostały nieco złagodzone, ale kobietom nadal surowo zabrania się przebywać w obrębie 500 metrów od brzegu Athos.
„Święta góra” dla wszystkich
Czy Athos jest „świętą górą”, na której powinni oddawać cześć Bogu prawdziwi chrześcijanie? W rozmowie z Samarytanką przekonaną o tym, że Boga należy wielbić na górze Garizim, Jezus dobitnie wykazał, iż do tego celu nie będzie już przeznaczona żadna literalna góra. Powiedział: „Nadchodzi godzina, gdy ani na tej górze [Garizim], ani w Jerozolimie nie będziecie czcić Ojca”. Następnie wyjaśnił, dlaczego: „Bóg jest Duchem, a ci, którzy go czczą, muszą oddawać cześć duchem i prawdą” (Jana 4:21, 24).
Mówiąc o naszych czasach, prorok Izajasz przepowiedział, że symboliczna „góra domu Jehowy będzie utwierdzona ponad szczytem gór i wyniesiona ponad wzgórza” i że w sensie przenośnym popłyną ku niej ludzie ze wszystkich narodów (Izajasza 2:2, 3).
Mężczyźni oraz kobiety zabiegający o stosowną więź z Bogiem są zachęcani do wielbienia Jehowy „duchem i prawdą”. Drogę na ‛górę Jehowy’ znalazły już miliony ludzi na całej ziemi. Wraz z innymi podzielają oni odczucia pewnej greckiej prawnik, która powiedziała o Athos: „Wątpię, czy wartości duchowe można znaleźć tylko za murami lub w monasterach” (porównaj Dzieje 17:24).
[Ramka na stronie 31]
Długo ukrywane skarby
W ciągu wieków mnisi nagromadzili na Athos cenne zbiory, a wśród nich około 15 000 manuskryptów, których część podobno pochodzi z IV wieku n.e. Jest to zatem jedna z najcenniejszych kolekcji świata. Można tam znaleźć zwoje, kompletne tomy oraz karty Ewangelii, psalmów i pieśni, a ponadto bardzo stare obrazy, ikony, rzeźby i przedmioty z metalu. Ocenia się, że na Athos znajduje się jedna czwarta dostępnych na świecie manuskryptów greckich, choć wiele z nich trzeba jeszcze należycie skatalogować. W roku 1997 mnisi po raz pierwszy zgodzili się pokazać niektóre skarby na wystawie w Salonikach.
[Prawa własności do ilustracji, strona 31]
Telis/Greek National Tourist Organization