Rozdział 14

Nowożytny brak wiary — czy dalej poszukiwać Boga?

„Bóg nie interesuje już ludzi tak jak dawniej. Coraz rzadziej myślą o nim w życiu codziennym lub przy podejmowaniu decyzji. (...) Zastąpiły go inne wartości: dochody i wydajność. O ile kiedyś może uważano, iż nadaje sens wszelkiej działalności człowieka, o tyle dzisiaj został zepchnięty do ciemnych lochów historii. (...) Bóg zniknął ze świadomości ludzi” (The Sources of Modern Atheism).

 1 (oraz wstęp). (a) Jak przytoczone tu źródło charakteryzuje stan wiary dzisiejszych ludzi? (b) Jak dzisiejsza niewiara jaskrawo kontrastuje z sytuacją sprzed niewielu lat?

DO NIEDAWNA Bóg odgrywał znaczącą rolę w życiu mieszkańców Zachodu. Kto chciał być akceptowany przez społeczeństwo, musiał dawać dowody wiary w Boga, choćby nie zawsze szczerze stosował się do tego, co rzekomo wyznawał. Wszelkie wątpliwości przezornie zachowywano dla siebie. Publiczne wyjawianie ich byłoby szokujące, a nawet mogłoby się spotkać z potępieniem.

 2. (a) Dlaczego wielu przestało poszukiwać Boga? (b) Jakie nasuwają się tu pytania?

² Jednakże dzisiaj sytuacja się zmieniła. Człowiek mający ustalone przekonania religijne uchodzi często za kogoś ograniczonego, dogmatycznego czy wręcz za fanatyka. W wielu krajach daje się zauważyć, iż maleje zainteresowanie Bogiem i religią, a rośnie obojętność. W zasadzie nie poszukuje się już Boga, bo większość albo nie wierzy, albo wątpi w Jego istnienie. Nasza epoka bywa określana mianem „postchrześcijańskiej”. Nasuwają się więc pytania: Jak to się stało, że ludzie do tego stopnia wyrugowali ze swego życia pojęcie Boga? Co przyczyniło się do tej zmiany? Czy są jakieś ważne powody, by dalej poszukiwać Boga?

Następstwa reformacji

 3. Do czego między innymi doprowadziła reformacja?

³ Jak się dowiedzieliśmy z rozdziału 13, reformacja zapoczątkowana w XVI wieku ogromnie zmieniła stosunek ludzi do władzy — czy to religijnej, czy każdej innej. Miejsce podporządkowania się i uległości zajęła walka o prawa i o wolność słowa. Mimo iż większość nie wykroczyła poza granice tradycyjnej religii, niektórzy zajęli radykalniejsze stanowisko i zaczęli kwestionować dogmaty oraz podstawowe nauki istniejących kościołów. Inni natomiast stracili zaufanie do religii jako takiej, uświadomiwszy sobie jej odpowiedzialność dziejową za wojny, niesprawiedliwość i cierpienia.

 4. (a) Jak dawniejsze źródła oceniają rozpowszechnienie ateizmu w Anglii i Francji w XVI i XVII wieku? (b) Kto pojawił się na widowni w rezultacie reformacyjnych dążeń do zrzucenia jarzma władzy papieskiej?

⁴ Już w roku 1572 w raporcie zatytułowanym Discourse on the Present State of England (Rozprawa o obecnym stanie Anglii) powiedziano: „Królestwo dzieli się na trzy partie: papistów, ateistów i protestantów. Wszystkie są jednakowo popularne, przy czym pierwsza i druga dlatego, że ze względu na ich liczebność lepiej się im nie narażać”. Inne źródło ocenia, iż w roku 1623 około 50 000 mieszkańców Paryża było ateistami — określeniem tym posługiwano się jednak dość swobodnie. W każdym razie reformacyjne dążenie do zrzucenia jarzma władzy papieskiej bezspornie sprawiło też, że na widowni pojawili się ludzie, którzy wystąpili przeciw powszechnie uznanym religiom. Jak piszą Will i Ariel Durant w części VII dzieła The Story of Civilization (Dzieje cywilizacji), zatytułowanej The Age of Reason Begins (Początek ery rozumu), „myśliciele Europy — owa europejska awangarda intelektualna — nie dyskutowali już o władzy papieskiej — debatowali nad istnieniem Boga”.

Atak nauki i filozofii

 5. Co sprzyjało szerzeniu się niewiary w Boga?

⁵ Na osłabienie pozycji chrześcijaństwa złożyło się nie tylko jego wewnętrzne rozbicie, ale też inne czynniki. Wątpliwości co do Boga i religii oraz sceptycyzm narosły również pod wpływem nauki, filozofii, laicyzacji i materializmu.

 6. (a) Jak rozwój wiedzy odbił się na wielu naukach kościelnych? (b) Co uczyniła część ludzi pragnących uchodzić za nowoczesnych?

⁶ Rozwój wiedzy poderwał zaufanie do wielu nauk kościelnych, opartych na błędnej interpretacji pewnych fragmentów Biblii. Na przykład odkrycia takich astronomów, jak Kopernik i Galileusz, bezpośrednio zaprzeczały popieranemu przez Kościół geocentryzmowi, zgodnie z którym Ziemia znajduje się w centrum wszechświata. Kiedy zrozumiano prawa przyrody rządzące światem fizycznym, nie było już potrzeby przypisywać Bogu czy Opatrzności zjawisk uznawanych dotąd za niewytłumaczalne, chociażby takich jak grzmoty i błyskawice czy nawet ukazywanie się pewnych gwiazd i komet. Z niedowierzaniem zaczęto się odnosić do „cudów” oraz „ingerencji Bożych” w życie człowieka. Wszystko, co wiązało się z Bogiem i religią, nagle uznano za staroświecczyznę, toteż ludzie chcący uchodzić za nowoczesnych szybko się od Niego odwrócili i tłumnie przyłączyli się do kultu nauki, czczonej niczym „święta krowa”.

 7. (a) Co okazało się dla religii najdotkliwszym ciosem? (b) Jak kościoły odniosły się do darwinizmu?

⁷ Bezspornie najdotkliwszy cios zadała religii teoria ewolucji. W roku 1859 angielski przyrodnik Karol Darwin (1809-1882) opublikował pracę O powstawaniu gatunków, jednoznacznie kwestionując biblijną naukę o stwarzaniu. Jak zareagowały na to kościoły? Początkowo kler w Anglii i innych krajach potępił ową teorię. Ale sprzeciw ten szybko osłabł. Wydaje się, że niejeden duchowny dostrzegł w rozważaniach Darwina usprawiedliwienie dla swych skrytych wątpliwości. W dziele The Encyclopedia of Religion (Encyklopedia religii) powiedziano, iż jeszcze za życia Darwina „bardziej wnikliwi i elokwentni duchowni doszli do wniosku, że ewolucja jest całkowicie zgodna z Pismem Świętym, odczytywanym w sposób światły”. Zamiast bronić Biblii, chrześcijaństwo uległo presji naukowców i skwapliwie uchwyciło się popularnych poglądów. W ten sposób podkopało wiarę w Boga (2 Tymoteusza 4:3, 4).

 8. (a) Co podważyli XIX-wieczni krytycy religii? (b) Jakie teorie głoszone przez tych krytyków cieszyły się popularnością? (c) Dlaczego wielu skwapliwie przyjęło te antyreligijne poglądy?

⁸ Pod koniec XIX wieku krytycy religii przypuścili na nią śmielszy atak. Nie poprzestali na wytykaniu błędów kościołom — podważali nawet podstawy religii. Zadawali pytania w rodzaju: Kim jest Bóg? Dlaczego miałby być potrzebny? Jak wiara w Boga wpływa na społeczeństwo? Ludwik Feuerbach, Karol Marks, Zygmunt Freud, Fryderyk Nietzsche i inni wystąpili ze swymi koncepcjami z dziedziny filozofii, psychologii i socjologii. Teorie typu: „Bóg jest jedynie tworem wyobraźni człowieka”, „Religia to opium dla ludu” lub „Bóg jest martwy” sprawiały wrażenie nowych i pasjonujących na tle nudnych i bezsensownych dogmatów oraz tradycji kościelnych. Wydawało się, że wiele ludzi znalazło wreszcie sposób jasnego wyrażenia wątpliwości i podejrzeń, które od dawna kryli na dnie serca. Ochoczo przyjęli te idee niczym nową ewangelię.

Wielki kompromis

 9. (a) Jak zachowały się kościoły zaatakowane przez naukę i filozofię? (b) Jakie były skutki kompromisowej postawy kościołów?

⁹ Jak zachowały się kościoły — zaatakowane i poddane krytyce przez naukę i filozofię? Zamiast stanąć w obronie Pisma Świętego, uległy naciskom i poczyniły ustępstwa nawet w kwestii tak podstawowych artykułów wiary, jak stwarzanie czy autentyczność Biblii. Do czego to doprowadziło? Zmalało zaufanie do kościołów chrześcijaństwa i wiele ludzi zaczęło tracić wiarę. Nieudolna obrona kościołów szeroko otworzyła ich podwoje, przez które tłumnie odpływali wierni. Dla niejednego religia stała się socjologicznym przeżytkiem, czymś pomagającym upamiętnić ważniejsze momenty w życiu — narodziny, ślub, śmierć. Mnóstwo osób w gruncie rzeczy zrezygnowało z poszukiwania prawdziwego Boga.

10. Na jakie ważne pytania należy znaleźć odpowiedź?

¹⁰ Skoro tak się rzeczy mają, sama logika każe się zastanowić: Czy nauka i filozofia istotnie zadały śmiertelny cios wierze w Boga? Czy niepowodzenie kościołów oznacza, że zawiodła również Biblia, na podstawie której jakoby nauczają? Czy naprawdę należy dalej poszukiwać Boga? Rozważmy pokrótce te kwestie.

Podstawa wiary w Boga

11. (a) Jakie dwie księgi już od dawna służą za podstawę wiary w Boga? (b) Jaki wpływ wywierały te księgi na ludzi?

¹¹ Mówi się, że istnienia Boga dowodzą dwie księgi — „księga” stworzenia, czyli otaczająca nas przyroda, oraz Biblia. Stanowią one podstawę wiary milionów ludzi żyjących dawniej i dziś. Na przykład pewien król z XI stulecia p.n.e. poetycko wyraził swój zachwyt nad rozgwieżdżonym niebem, oznajmiając: „Niebiosa opowiadają chwałę Boga, a firmament głosi dzieło rąk jego” (Psalm 19:2). A w XX wieku imponujący widok naszego globu skłonił jednego z astronautów odbywających lot wokół Księżyca do przytoczenia słów: „Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię” (1 Mojżeszowa 1:1).

12. Celem jakich ataków stała się „księga” stworzenia i Biblia?

¹² Obie te księgi są jednak celem ataków osób twierdzących, iż nie wierzą w Boga. Według nich badania naukowe otaczającego nas świata dowiodły, że życie powstało nie w wyniku rozumnego stwarzania, ale przez ślepy traf i chaotyczny proces ewolucji. Tak więc ich zdaniem nie było Stwórcy, stąd nie ma potrzeby zadawać pytań na temat Boga. Ponadto wielu z nich uważa, iż Biblia po prostu jest przestarzała, a jej argumentacja — nielogiczna, wobec czego nie zasługuje na zaufanie. W rezultacie nie dostrzegają żadnych podstaw do wiary w istnienie Boga. Ale czy ich argumenty są słuszne? Co mówią fakty?

Przypadek czy projekt?

13. Co musiałoby się zdarzyć, by życie pojawiło się przez przypadek?

¹³ Gdyby nie było Stwórcy, życie musiałoby się pojawić samorzutnie, przez przypadek. W tym celu określone substancje chemiczne musiałyby się ze sobą zetknąć we właściwych proporcjach. Konieczne przy tym byłyby odpowiednie warunki, między innymi temperatura i ciśnienie, a cały ów proces musiałby trwać przez ściśle określony czas. Co więcej, by życie mogło się na ziemi pojawić i utrzymać, ten splot przypadków musiałby się powtórzyć tysiące razy. A jakie są szanse, że takie zdarzenie zajdzie choćby jeden jedyny raz?

14. (a) Jakie jest prawdopodobieństwo przypadkowego powstania jednej prostej cząsteczki białka? (b) Jakie światło na koncepcję samorzutnego powstania życia rzucają obliczenia matematyczne?

¹⁴ Jak przyznają ewolucjoniści, prawdopodobieństwo przypadkowego spotkania się odpowiednich atomów i molekuł, z których powstałaby zaledwie jedna prosta cząsteczka białka, wynosi 1 do 10⁠¹¹³ (jedynka ze 113 zerami). Liczba ta jest większa od szacunkowej liczby wszystkich atomów we wszechświecie! Tymczasem matematycy uważają, że nie nastąpi już nawet takie zdarzenie, którego prawdopodobieństwo wyraża się liczbą mniejszą niż 1 do 10⁠⁵⁰. A przecież do tego, by zaistniało życie, nie wystarczy jedna prosta cząsteczka białka. Do funkcjonowania pojedynczej komórki potrzeba około 2000 różnych protein, prawdopodobieństwo zaś przypadkowego ich powstania wynosi 1 do 10⁠^40 000! „Choćby nawet czyjeś przekonanie lub wykształcenie pozwalało mu bez uprzedzeń przychylić się do poglądu, że życie powstało na Ziemi [samorzutnie], to ten prosty rachunek całkowicie przekreśla taką koncepcję” — oświadczył astronom Fred Hoyle.

15. (a) Co odkryli naukowcy w trakcie badań materialnego świata? (b) Jak pewien profesor fizyki wypowiedział się o prawach przyrody?

¹⁵ Z drugiej strony przez poznawanie materialnego świata — od maleńkich cząstek elementarnych po olbrzymie galaktyki — naukowcy odkryli, że wszelkie znane zjawiska przyrodnicze przebiegają zgodnie z określonymi podstawowymi prawami. Innymi słowy, dostrzegli konsekwencję i ład we wszystkim, co zachodzi we wszechświecie, i zdołali to wyrazić za pomocą nieskomplikowanych formuł matematycznych. Profesor fizyki Paul Davies tak się wypowiedział na łamach czasopisma New Scientist: „Mało jest naukowców, którzy nie byliby pod wrażeniem wprost niepojętej prostoty i finezji tych praw”.

16. (a) Jakie wielkości stałe spotyka się w prawach przyrody? (b) Do czego by doszło w razie minimalnej zmiany wartości tych stałych? (c) Jaki wniosek co do wszechświata i naszego istnienia wyciągnął pewien profesor fizyki?

¹⁶ Szczególnie intrygujący jest fakt, iż prawa te obejmują pewne wielkości, których wartość musi być ściśle ustalona, by znany nam wszechświat mógł w ogóle istnieć. Do tych podstawowych stałych należy ładunek elektryczny protonu, masa niektórych cząstek elementarnych i Newtonowska stała grawitacyjna, na ogół oznaczana literą G. Profesor Davies pisze dalej: „Nawet minimalne zmiany niektórych spośród tych wartości radykalnie przeobraziłyby Wszechświat. Na przykład Freeman Dyson wykazał, że gdyby oddziaływanie między nukleonami (protonami i neutronami) zwiększyło się zaledwie o parę procent, Wszechświat byłby pozbawiony wodoru. Nie istniałyby takie gwiazdy jak Słońce, nie mówiąc już o wodzie. Życie — przynajmniej w znanej nam postaci — byłoby niemożliwe. Brandon Carter dowiódł, że znacznie mniejsze zmiany G przekształciłyby wszystkie gwiazdy w niebieskie olbrzymy bądź czerwone karły — z jednakowo fatalnymi następstwami dla życia”. Dlatego profesor Davies dochodzi do wniosku: „Nie sposób więc wykluczyć, że istnieje tylko jeden Wszechświat. Wobec tego nasuwa się interesująca myśl, iż nasza egzystencja, egzystencja świadomych istot, jest nieuniknioną konsekwencją logicznego działania” (kursywa nasza).

17. (a) Na co wyraźnie wskazuje planowość i celowe działanie widoczne we wszechświecie? (b) Jak to potwierdza Biblia?

¹⁷ Co z tego wszystkiego wynika? Po pierwsze, jeśli wszechświatem rządzą określone prawa, to musi istnieć inteligentny prawodawca, który je sformułował czy ustanowił. Po drugie, skoro można odnieść wrażenie, że te powszechne prawa z góry zakładały powstanie zarówno życia, jak i warunków do jego podtrzymywania, w grę musi wchodzić celowe działanie. Ani planowość, ani celowe działanie nie są właściwościami ślepego przypadku, lecz dokładnie tymi cechami, których oczekiwalibyśmy od inteligentnego Stwórcy. I właśnie na to wskazuje Biblia, gdy mówi: „To, co o Bogu wiedzieć można, jest dla nich jawne, gdyż Bóg im to objawił. Bo niewidzialna jego istota, to jest wiekuista jego moc i bóstwo, mogą być od stworzenia świata oglądane w dziełach i poznane umysłem” (Rzymian 1:19, 20; Izajasza 45:18; Jeremiasza 10:12).

Liczne dowody wokół nas

18. (a) W czym jeszcze można dostrzec planowość i celowe działanie? (b) Jakie znasz przykłady mądrego zaprojektowania?

¹⁸ Planowość i celowe działanie można oczywiście dostrzec nie tylko w precyzyjnych mechanizmach wszechświata, ale też w codziennych czynnościach żywych organizmów, bardziej lub mniej złożonych, a także w sposobie ich oddziaływania na siebie i na środowisko. Weźmy choćby pod uwagę, iż prawie wszystkie narządy ciała ludzkiego — mózg, oko, ucho, ręka — odznaczają się tak skomplikowaną budową, że współczesna nauka nie potrafi w pełni wyjaśnić ich funkcjonowania. A świat roślin i zwierząt? Coroczne wędrówki ptaków pokonujących tysiące kilometrów nad lądami i morzami, proces fotosyntezy w roślinach, powstanie z zapłodnionego jaja organizmu, który składa się z miliardów zróżnicowanych komórek, pełniących określone funkcje — to tylko kilka dowodów mądrego zaprojektowania.a

19. (a) Czy wyjaśnienie przez naukę pewnych zjawisk zaprzecza istnieniu inteligentnego projektanta? (b) Czego możemy się dowiedzieć dzięki poznawaniu otaczającego nas świata?

¹⁹ Niektórzy utrzymują jednak, iż dzięki postępom nauki wytłumaczono już mnóstwo wspomnianych cudów przyrody. To prawda, do pewnego stopnia wyjaśniono sporo zjawisk osłoniętych niegdyś tajemnicą. Ale okoliczność, że dziecko poznało zasady działania zegarka, wcale nie oznacza, iż nikt go nie zaprojektował i nie wykonał. Podobnie zrozumienie procesów zachodzących w świecie materialnym bynajmniej nie dowodzi, jakoby nie krył się za nimi inteligentny konstruktor. Przeciwnie, im więcej wiemy o otaczającym nas świecie, tym więcej poznajemy dowodów przemawiających za istnieniem rozumnego Stwórcy — Boga. Jesteśmy wówczas gotowi bezstronnie powtórzyć za psalmistą: „Jak liczne są dzieła Twoje, Jahwe! Ty wszystko mądrze uczyniłeś: ziemia jest pełna Twych stworzeń” (Psalm 104:24, BT).

Czy wierzyć Biblii?

20. Co pokazuje, że sama wiara w Boga nie wystarczy, by zacząć Go poszukiwać?

²⁰ Sama wiara w istnienie Boga nie wystarczy jednak, by ktoś zaczął Go szukać. Miliony współczesnych ludzi nie wypiera się wiary, lecz nie są skłonni wszcząć takich poszukiwań. Amerykański badacz opinii publicznej George Gallup junior stwierdził, iż „naprawdę trudno odróżnić wierzącego od niewierzącego, jeśli chodzi o kłamstwa, oszustwa podatkowe i drobne kradzieże, głównie dlatego, że istnieje mnóstwo religii ‚towarzyskich’”. Następnie dodał, iż „niejeden człowiek stara się pogodzić religię z tym, co uważa za wygodne i przyjemne i co nie wymaga od niego zbyt wiele. Ktoś określił to mianem religii à la carte. Oto główna słabość współczesnego chrystianizmu w tym kraju [w USA]: brak silnej wiary”.

21, 22. (a) Co sprawia, że Biblia jest wyjątkową Księgą? (b) Jakie podstawowe dowody potwierdzają autentyczność Biblii? Objaśnij to szerzej.

²¹ Ta „główna słabość” w znacznej mierze wynika z niedostatku wiedzy biblijnej i zbyt małego zaufania do Biblii. Ale jakie mamy podstawy, by jej wierzyć? Przede wszystkim warto zauważyć, iż chyba żadne inne dzieło nie było przez całe stulecia tak niesłusznie krytykowane, nadużywane, nienawidzone i atakowane. Tymczasem Biblia przetrwała to wszystko i okazała się najczęściej tłumaczoną i najszerzej rozpowszechnioną księgą na świecie. Już samo to świadczy, iż nie jest zwykłą książką. Ale istnieje mnóstwo innych przekonujących dowodów, że została spisana pod natchnieniem Bożym i zasługuje na zaufanie (patrz ramka na stronach 340, 341).

²² Nawet jeśli w oczach wielu Biblia jest mniej lub bardziej nienaukowa, pełna sprzeczności i staroświecka, to fakty dowodzą czegoś innego. Niezwykłe autorstwo, dokładność pod względem historycznym i naukowym oraz niezawodne proroctwa — wszystko to skłania do jednego wniosku: Biblia jest natchnionym Słowem Bożym. Jak powiedział apostoł Paweł, „całe Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne” (2 Tymoteusza 3:16).

W obliczu braku wiary

23. Do jakiego wniosku w sprawie Biblii dochodzimy po przyjrzeniu się faktom?

²³ Do jakiego wniosku dochodzimy po zbadaniu dowodów dostarczonych przez „księgę” natury i Biblię? Otóż obie te księgi mają dziś nie mniejsze znaczenie niż dawniej. Jeżeli odrzucimy uprzedzenia i zdobędziemy się na obiektywizm, przekonamy się, iż wszystkie wątpliwości mają rozsądne wyjaśnienie. Odpowiedzi są dostępne, trzeba tylko chcieć je odnaleźć. Jezus oświadczył: „Szukajcie, a znajdziecie” (Mateusza 7:7; Dzieje 17:11).

24. (a) Dlaczego wielu zrezygnowało z poszukiwania Boga? (b) Z czego można czerpać pociechę? (c) Co zostanie omówione w ostatnich rozdziałach tej książki?

²⁴ Krótko mówiąc, większość ludzi zrezygnowała z poszukiwania Boga nie dlatego, że po starannym zbadaniu dowodów uznali, iż Biblia się myli. Przeciwnie, wielu zniechęciło się z winy chrześcijaństwa, które nie przedstawiało prawdy o Bogu Biblii. Francuski pisarz P. Valadier powiedział: „Ateizm jest owocem tradycji chrześcijańskiej, która uśmierciła Boga w świadomości ludzi przez ukazywanie Go takim, że nie można weń uwierzyć”. Tak czy inaczej, pokrzepiające są słowa apostoła Pawła: „Cóż z tego, że niektórzy z nich się sprzeniewierzyli? Czyż niewierność ich zniweczy wierność Boga? Przenigdy! Raczej niech się stanie oczywistym, że Bóg mówi zawsze prawdę, chociażby ludzie kłamali” (Rzymian 3:3, 4, Kowalski). Istnieją wszelkie powody do kontynuowania poszukiwań prawdziwego Boga. Z końcowych rozdziałów tej książki dowiemy się, jak zostały one uwieńczone powodzeniem i co przyniesie ludzkości przyszłość.

[Przypis]

[Ramka na stronach 340, 341]

Dowody autentyczności Biblii

Niezwykłe autorstwo: Biblia składa się z 66 ksiąg — od 1 Mojżeszowej do Objawienia — sporządzonych przez około 40 mężczyzn, którzy różnili się pochodzeniem społecznym, wykształceniem oraz zawodami. Spisywano ją ponad 1600 lat — od roku 1513 p.n.e. do 98 n.e. Mimo to powstała spoista i jednolita Księga, logicznie rozwijająca jeden główny temat: oczyszczenie z zarzutów Boga i urzeczywistnienie Jego zamierzenia za pośrednictwem mesjańskiego Królestwa (patrz strona 241).

Dokładność historyczna: Zdarzenia przedstawione w Biblii są całkowicie zgodne z ustalonymi faktami historycznymi. Książka A Lawyer Examines the Bible (Prawnik bada Biblię) podaje: „W powieściach, legendach oraz fałszywych zeznaniach pieczołowicie umiejscawia się omawiane wydarzenia w jakimś dalekim miejscu i bliżej nie określonym czasie (...). Natomiast sprawozdania biblijne precyzują z największą dokładnością czas i miejsce omawianych wydarzeń” (Ezechiela 1:1-3). A w dziele The New Bible Dictionary (Nowy słownik biblijny) czytamy: „[Pisarz Dziejów Apostolskich] umieścił swe opowiadanie w ramach ówczesnej historii. Na kartach tej księgi jest mnóstwo wzmianek o władzach miejskich, namiestnikach prowincji czy królach zależnych od cesarstwa oraz wiele innych szczegółów, które po kolei okazują się zgodne z miejscem i epoką” (Dzieje 4:5, 6; 18:12; 23:26).

Dokładność naukowa: Księga 3 Mojżeszowa zawiera przepisy co do kwarantanny i higieny nadane Izraelitom, a w ogóle nie znane sąsiednim narodom. W Kaznodziei 1:7 opisano cykl opadów deszczu i parowania oceanów, o którym starożytni nie mieli wyobrażenia. Wersety z Księgi Izajasza 40:22 i Joba 26:7 informują, że ziemia jest kulista i zawieszona w przestrzeni, co nauka potwierdziła dopiero w XVI stuleciu. Księga Przypowieści 4:23 ukazała rolę ludzkiego serca na 2200 lat przedtem, nim William Harvey opublikował swe odkrycia dotyczące krążenia krwi. Chociaż więc Biblia nie jest podręcznikiem naukowym, to gdy porusza kwestie mające związek z nauką, znacznie wyprzedza swe czasy znajomością tematu.

Niezawodne proroctwa: Zburzenie starożytnego Tyru, upadek Babilonu, odbudowa Jeruzalem oraz rządy kolejnych królów Medo-Persji i Grecji przepowiedziano tak szczegółowo, że krytycy zarzucali, choć bezskutecznie, iż proroctwa te spisano już po fakcie (Izajasza 13:17-19; 44:27 do 45:1; Ezechiela 26:3-7; Daniela 8:1-7, 20-22). Co do joty sprawdziły się prorocze wypowiedzi o Jezusie, sformułowane setki lat przed jego narodzeniem (patrz strona 245). Urzeczywistniło się też dokładnie to, co on sam zapowiedział o zburzeniu Jeruzalem (Łukasza 19:41-44; 21:20, 21). Za naszych czasów spełniają się proroctwa Jezusa i apostoła Pawła odnoszące się do dni ostatnich (Mateusza 24; Marka 13; Łukasza 21; 2 Tymoteusza 3:1-5). Ale za jedyne Źródło wszystkich tych proroctw Biblia uznaje Jehowę Boga (2 Piotra 1:20, 21).

[Ilustracje na stronie 333]

Darwin, Marks, Freud, Nietzsche i inni wysunęli teorie, które podkopały wiarę w Boga

[Ilustracje na stronie 335]

„Księga” stworzenia i Biblia stanowią podstawę wiary w Boga

[Ilustracje na stronie 338]

Im lepiej poznajemy otaczający nas świat, tym więcej mamy dowodów istnienia inteligentnego Stwórcy

[Ilustracje na stronie 337]

Życie i wszechświat nie mogłyby istnieć, gdyby pewne wielkości stałe choćby minimalnie się zmieniły

SKŁADNIKI ATOMU WODORU

[Patrz publikacja]

Jądro

PROTON +

Powłoka elektronowa

ELEKTRON —