Myśl zawarta w przypowieści
KIEDY na tronie w Jeruzalem zasiadał Salomon, stolica ta była ośrodkiem światowej kultury, jak również ożywionego handlu. Kupcy i towary, a tym samym bogactwa napływały do miasta ze wszystkich stron. Jednakże ludzie cieszący się takim dobrobytem mogli też łatwo paść ofiarą lenistwa, chciwości, oszukańczych praktyk handlowych czy innych trucizn, przeciw którym skuteczną odtrutką miały być natchnione przypowieści.
„Idź do mrówki, leniwcze: Obacz drogi jej, a nabądź mądrości; (...) choć nie ma wodza ani przełożonego, ani pana, przecież w lecie gotuje pokarm swój, a zgromadza w żniwa żywność.”
Salomon nie powiedział tu wyraźnie, że mrówki magazynują ten pokarm na użytek zimowy, lecz stawia owe pracowite stworzenia za przykład zapobiegliwego gromadzenia żywności w sezonie, kiedy jest pokarmu pod dostatkiem. Niektórzy krytycy twierdzili, iż Salomon był w błędzie; przypuszczali, że wziął poczwarkę mrówki za ziarno. A jednak pewne grupy mrówek, znane jako „mrówki żniwiarki”, żywią się z reguły tylko ziarnem. Mrówki te spotyka się głównie w suchych terenach, gdzie „gromadzą ziarna w sprzyjającym okresie i magazynują je w odpowiednich jamach pod ziemią, aby je następnie użyć, kiedy brak pokarmu”. (The Encyclopedia Americana, tom 2, wydanie z roku 1946.) Czarna mrówka (Atta barbara) i mrówka brązowa (Atta structor), dwie najbardziej powszechne odmiany mrówek w Palestynie, karmią się wyłącznie nasionami i latem gromadzą duże zapasy ziarna. W pobliżu klepisk rolnicy niszczą kolonie mrówek, aby zapobiec zabraniu zbyt wielkiej ilości zboża przez te pracowite stworzenia; w przeciwnym razie mrówki z pewnością poważnie dałyby się im we znaki. Zamiast spać w okresie sprzyjającym pracy, osoby leniwe powinny się nauczyć mądrości od skromnej mrówki.
„Nieszczęście spadnie na tego, co za obcego ręczy, lecz kto się strzeże [tych] sideł, bezpieczny będzie.” „Nie bywaj między tymi, którzy rękę dają i którzy się czynią poręczycielami za długi.” — Wk.
Za dni Salomona wypożyczanie pieniędzy i zaciąganie długów było w powszechnym zwyczaju. Spekulanci znajdowali wiele sposobności do pożyczania pieniędzy z wysokim procentem zysku, a to na podstawie poręczenia przez inną osobę. Zawarcie takiej umowy poświadczano przez uderzanie w ręce. Kto uległ namowie obcego człowieka i „podpisał” w ten sposób za niego gwarancję, aby mógł pożyczyć pieniądze, narażał się na przykrą konieczność zapłacenia długu za nieznajomego w wypadku jego zniknięcia. Salomon mógł tu mieć na myśli szczególnie swego syna Roboama. Gdyby ten następca tronu pozwolił pieczeniarzom dworskim przez pochlebstwa pasożytować na jego hojności, głupio zarządzałby swoim królewskim dziedzictwem, a lud otrzymałby zły przykład.
„Są przyjaciele tylko dla towarzystwa, ale bywa przyjaciel bardziej przywiązany niż brat.” — Wk, uw. marg.
Na przyjaciół przyciągniętych przez podarki nie można liczyć w razie niepowodzenia. (Prz. 19:6, 7) W czasach, kiedy mężczyzna mógł mieć synów z kilku legalnych żon, więzy braterskie nie zawsze były tak silne jak w wypadku, gdy synowie pochodzą od jednej matki. Salomon znał różnicę między prawdziwymi a fałszywymi przyjaciółmi. Brat jego Absalom zorganizował wokół siebie przyjaciół i usiłował sobie przywłaszczyć tron, który Jehowa wyznaczył Salomonowi. Po śmierci Absaloma, ale zanim Salomon został namaszczony na króla, jego brat Adoniasz również próbował zagarnąć władzę królewską. Przeciwieństwem tych wyzbytych z miłości cielesnych braci był przyjaciel Salomona, prorok Natan, który zachował wierność wobec króla i był do niego bardziej przywiązany niż brat.
„Ten, kto mądrze napomina, jest u tego, co słucha, jak nausznica złota i klejnot ze szczerego złota.”
Od najdawniejszych czasów artystycznie wykonane kolczyki były cenione z uwagi na ich wartość i piękno. Biżuteria złota była podarkiem przyjmowanym z radością i chętnie noszonym. Ileż cenniejszy jest jednak rozumny doradca, który ci podaje słowa napomnienia i mądrości od Jehowy! Pokornie wysłuchawszy takie pouczenie i ochoczo stosując się do niego słuchacz pozwala, żeby cenna uwaga i sam doradca przyozdobił go niby złota nausznica. Właściwie przyjęcie prawdziwej mądrości jest nawet lepsze niż zdobycie srebra lub złota. — Prz. 3:13, 14.