POTULNOŚĆ

Łagodne usposobienie połączone z brakiem wyniosłości i próżności; nastawienie umysłu pozwalające znosić krzywdę cierpliwie, bez irytacji, urazy bądź mściwej chęci odwetu. Potulność ściśle się wiąże z takimi zaletami, jak pokora, uniżenie umysłu oraz delikatność (zob. ŁAGODNOŚĆ; POKORA). Hebrajski wyraz tłumaczony na „potulny” (ʽanáw) pochodzi od rdzenia ʽanáh, który znaczy „być udręczonym, upokorzonym, uciemiężonym”.

W Biblii ukazano potulność jako cechę wyrażającą się przede wszystkim w postawie wobec Boga, a także wobec bliźnich. Napisano np.: „Potulni pomnożą swą radość z Jehowy” (Iz 29:19). Osoby potulne są skore do nauki — Jehowa ‛będzie je uczył swej drogi’ (Ps 25:9) — i chętnie przyjmują od Niego karcenie, choć niekiedy może ono zasmucać (Heb 12:4-11). Nie pałają gniewem, gdy niesłusznie doznają zła i krzywd, lecz czekają na pomstę Jehowy (Ps 37:8-11). Nie popadają w rozgoryczenie, bo wierzą, iż Jego wybraniec, „gałązka z pnia Jessego, (...) w prostolinijności udzieli upomnienia na rzecz potulnych na ziemi” (Iz 11:1-4).

Mojżesz. Mojżesz uchodził za „najpotulniejszego ze wszystkich ludzi, którzy byli na powierzchni ziemi” — potrafił przyjąć krytykę i nie żywić urazy (Lb 12:3). O jego potulności wspomniano wówczas, gdy Miriam i Aaron zaczęli przeciw niemu szemrać. W rzeczywistości było to całkowicie bezpodstawne narzekanie na Jehowę, które On szybko dostrzegł i zganił (Lb 12:1-15).

Niektórzy krytycy uważają wzmiankę o potulności Mojżesza za jego czczą przechwałkę. Według innych wypowiedź ta została później przez kogoś dodana, a zdaniem jeszcze innych stanowi dowód, że to nie Mojżesz spisał Pięcioksiąg. Jednakże w komentarzu biblijnym pod red. F. C. Cooka tak powiedziano o tych słowach: „Jeżeli uznamy, że Mojżesz wyrzekł je nie proprio motu [z własnej woli], lecz pod kierownictwem spoczywającego na nim Ducha Świętego (por. xi. 17), to można w nich dostrzec pewną ‚obiektywność’, która świadczy o ich prawdziwości oraz natchnieniu. Ze słów tych — tak samo jak z fragmentów, w których Mojżesz równie otwarcie opisuje swe błędy (por. xx. 12 i nn.; Wyjścia iv. 24 i nn.; Powt. Pr. i. 37) — przebija prostota kogoś, kto mówił o sobie, ale nie na swoją rzecz (por. św. Mat. xi. 28, 29). Zamieszczono je w celu wyjaśnienia, dlaczego Mojżesz nie podjął w swej obronie żadnych działań i dlaczego Pan tak szybko zainterweniował”.

Jezus Chrystus. Jezus dowiódł potulności tym, że bez narzekania znosił wszelkiego rodzaju krzywdy; dał się nawet prowadzić „jak owca na rzeź” i ani słowem nie protestował (Iz 53:7; Dz 8:32-35; Flp 2:5-8; Heb 12:2). Ponadto będąc kimś większym niż Mojżesz, polecał siebie drugim jako osobę potulną, łagodnie usposobioną (Mt 11:28, 29, Bp, Br, NŚ, Pop). W myśl zapowiedzi z Izajasza 61:1 został namaszczony duchem Jehowy, aby ‛opowiadać dobrą nowinę potulnym’. Po odczytaniu tego proroctwa w synagodze w rodzinnym Nazarecie oświadczył: „Dzisiaj spełnił się ten fragment Pisma, któryście właśnie usłyszeli” (Łk 4:16-21). Tak więc Bóg, posyłając swego umiłowanego Syna, by uczył potulnych o wybawieniu, okazał im szczególną łaskę (Ps 149:4; Prz 3:34).

Przysparza korzyści. Do potulnych mieszkańców ziemi wciąż kierowane jest zaproszenie zanotowane przez proroka Sofoniasza: „Szukajcie Jehowy, wszyscy potulni ziemi, którzyście wprowadzili w czyn jego sądownicze rozstrzygnięcie. Szukajcie prawości, szukajcie potulności [inaczej mówiąc, pokory]. Zapewne będziecie mogli zostać ukryci w dniu gniewu Jehowy” (Sof 2:3, przyp. w NW; zob. BT, Bw). Oprócz tego obiecano im jeszcze inne wspaniałe dobrodziejstwa, np.: „Potulni posiądą ziemię i naprawdę będą się wielce rozkoszować obfitością pokoju” (Ps 37:11). Zarówno w sensie duchowym, jak i literalnym „potulni będą jeść i się nasycą” (Ps 22:26).

A zatem w przeciwieństwie do niegodziwych, którzy usiłują sprowadzić potulnych na manowce i ich unicestwić (Am 2:7; 8:4), Jehowa ‛słyszy ich szczere pragnienia’ i odpowiada na ich modlitwy; ponieważ w Nim pokładają nadzieję, nie doznają rozczarowania (Ps 9:18; 10:17). Prawdziwe okazuje się przysłowie: „Lepiej być uniżonym w duchu z potulnymi, niż dzielić łup z tymi, którzy się wywyższają” (Prz 16:19).