OKO

Narząd wzroku; przypomina niewiarygodnie sprawną, samoczynnie nastawiającą się kamerę. Światło padające na siatkówkę oka zostaje przekształcone w impulsy elektryczne, które przekazywane są do mózgu i tam interpretowane jako obraz. Hebrajski wyraz ʽájin i grecki ofthalmòs występują w Biblii zarówno w znaczeniu dosłownym, jak i przenośnym. Wspomniane słowo hebrajskie oznacza także „źródło” (Rdz 24:13; Wj 15:27). Dzięki temu, że człowiek ma dwoje oczu, może widzieć trójwymiarowo. Utrata wzroku to ciężkie upośledzenie, ponieważ za pośrednictwem oczu do mózgu dociera chyba najwięcej informacji.

Oko to jedna z najpiękniejszych części ciała (PnP 1:15; 4:9; 7:4). Uszkodzenie tego narządu uważano za tak poważny defekt, że według Prawa Mojżeszowego mężczyzna ślepy lub chory na oczy nie mógł usługiwać jako kapłan (Kpł 21:18, 20). Izraelita, który wybił oko swemu niewolnikowi, musiał zwrócić mu wolność (Wj 21:26). Niektóre starożytne narody stosowały okrutną praktykę oślepiania ważnych osobistości spośród jeńców, aby upokorzyć i pognębić swych wrogów (Sdz 16:21; 1Sm 11:2; 2Kl 25:7).

Budowa oka pokazuje, jak wspaniale Stwórca je zaprojektował. A uczeni nie do końca rozumieją, w jaki sposób mózg interpretuje impulsy przesyłane przez oczy. Wszystko to świadczy o wielkiej inteligencji Projektanta oka, Jehowy Boga. On sam to potwierdził, pytając: „Czy Ten, który ukształtował oko, nie patrzy?” (Ps 94:9; Prz 20:12).

Oczy Jehowy. Bóg pragnie, żeby ludzie Go poznali. Chcąc im w tym pomóc, przedstawia siebie za pomocą dobrze znanych im pojęć. Na przykład mówi przenośnie, że ma „oczy” skierowane na swój lud, co najwyraźniej oznacza, iż bacznie go obserwuje i życzliwie się o niego troszczy. Apostoł Piotr oświadczył: „Oczy Jehowy są zwrócone ku ludziom prawym” (1Pt 3:12). Swoich sług Bóg przyrównał do „źrenicy swego oka”. Podkreślił w ten sposób, że bardzo Mu zależy na ich pomyślności, że są dla Niego cenni i gdyby ktoś próbował ich dotknąć, natychmiast wystąpi w ich obronie (Pwt 32:10; Ps 17:8).

Jak nadmienił Jeremiasz, Bóg obserwuje całą ludzkość — Jego „oczy są otwarte na wszystkie drogi synów ludzkich, żeby oddać każdemu według jego dróg” (Jer 32:19). O tym, że Jehowa wszystko wie i każdemu odpłaci za jego postępowanie, apostoł Paweł napisał tak: „Nie ma stworzenia, które by było niewidoczne dla Jego wzroku, ale wszystko jest obnażone i zupełnie odsłonięte dla oczu Tego, któremu mamy zdać rachunek” (Heb 4:13; 2Kn 16:9; Ps 66:7; Prz 15:3). A psalmista uwypuklił wnikliwość, z jaką Bóg przygląda się ludziom: „Jego oczy patrzą, jego promienne oczy badają synów ludzkich” (Ps 11:4).

Jehowa potrafi odczytać kod genetyczny człowieka, toteż zna jego przyszłe cechy i skłonności już wtedy, gdy ten dopiero rozwija się w łonie matki, tak jak to było w wypadku Jakuba i Ezawa (Rdz 25:21-23; Rz 9:10-13). Świadczą o tym słowa psalmisty Dawida: „Oczy twoje widziały nawet mój zarodek, a w twej księdze były zapisane wszystkie jego cząstki — w dniach, gdy się kształtowały i nie było jeszcze ani jednej z nich” (Ps 139:15, 16).

Znaczenie przenośne. Za pośrednictwem oka do mózgu człowieka dociera mnóstwo informacji, które oddziałują na jego uczucia oraz postępowanie. Szatan zwiódł Ewę, wzbudzając w niej pożądanie czegoś, co zobaczyła (Rdz 3:6). Próbował też skusić do grzechu Jezusa, nakłaniając go do sięgnięcia po to, co mu pokazał (Łk 4:5-7). Apostoł Jan informuje, że „pragnienie oczu” pochodzi od świata, który przemija (1Jn 2:16, 17). Poza tym w oczach może się malować wiele różnych uczuć, dlatego w Biblii występują takie wyrażenia, jak: „wyniosłe oczy” (Prz 6:17), „błyszczące oczy” (przebiegłej uwodzicielki; Prz 6:25), ‛oczy pełne cudzołóstwa’ (2Pt 2:14), „skąpe oko” (Prz 23:6), „zawistne oko” (Prz 28:22) oraz ‛oko niegodziwe’ („złe oko”; Mt 20:15, BT) będące przeciwieństwem „życzliwego oka” (Prz 22:9).

A zatem doznawane uczucia człowiek doskonale odzwierciedla za pomocą gry oczu. W ten sposób może np. wyrazić litość lub jej brak (Pwt 19:13). ‛Mruganie oczami’ ma nieraz związek z drwinami bądź knuciem intryg (Ps 35:19; Prz 6:13; 16:30). O ludziach, którzy nie chcą widzieć pewnych rzeczy albo nie chcą pomóc bliźniemu, powiedziano, że ‛kryją swe oczy’ czy też ‛zamykają swe oczy’ (Prz 28:27; Mt 13:15). Oczy głupca „są na krańcu ziemi” — inaczej mówiąc, głupiec błądzi spojrzeniem i myślami, nie skupiając się na tym, co trzeba (Prz 17:24). Po oczach można nawet ocenić to, czy ktoś jest zdrowy, pełen energii albo zadowolony (Pwt 34:7; 1Sm 14:27-29; Hi 17:7; Ps 6:7; 88:9). Król Jehoszafat rzekł do Jehowy: „Oczy nasze zwrócone są ku tobie” (2Kn 20:12).

Niekiedy słowo „oczy” pojawia się w Biblii, gdy mowa o czyjejś opinii (Rdz 19:14; Prz 12:15; Mt 21:42), obecności (Rdz 23:11), stanie wiedzy (Lb 15:24), uwadze (Rdz 44:21; Łk 4:20) oraz o współczuciu lub jego braku (Prz 28:27). Hebrajski wyraz ʽájin („oko”) może się też odnosić do wyglądu czegoś (por. Za 5:6, przyp. w NW) — np. manny, elektrum bądź miedzi (Lb 11:7, por. Bg; Eze 1:4; Dn 10:6), a także do „widocznej powierzchni” ziemi (Wj 10:5, przyp. w NW) albo do ‛skrzenia się’ wina czy lodu (Prz 23:31; Eze 1:22).

Czy można zobaczyć Boga i Jezusa. Aniołowie jako stworzenia duchowe mogą widzieć olśniewające oblicze Jehowy (Mt 18:10; Łk 1:19), jeśli zaś chodzi o ludzi, to On sam powiedział do Mojżesza: „Żaden człowiek nie może mnie zobaczyć i pozostać przy życiu” (Wj 33:20). Apostoł Jan napisał: „Żaden człowiek nigdy nie widział Boga” (Jn 1:18). Dlatego gdy Jezus rzekł Filipowi: „Kto mnie ujrzał, ujrzał też Ojca” (Jn 14:9) albo gdy Jan oświadczył: „Kto czyni zło, nie widział Boga” (3Jn 11), z pewnością nie mówili o widzeniu Boga fizycznymi oczami. Mieli na myśli to, co apostoł Paweł nazwał ‛oczami serca’ (Ef 1:18). Aby nimi widzieć, trzeba naprawdę poznać Boga, przyswajając sobie Jego przymioty. W związku z tym Jan oznajmił: „Kto nie miłuje, nie poznał Boga, ponieważ Bóg jest miłością” (1Jn 4:8).

Jezus zapewnił, że ‛świat go więcej nie zobaczy’ (Jn 14:19). A zatem wypowiedzi z Objawienia 1:7: „Ujrzy go [Jezusa Chrystusa] wszelkie oko” nie należy odnosić do literalnych oczu. Oznacza ona raczej, że ludzie, widząc rozgrywające się wydarzenia, uświadomią sobie, iż Jezus przybył zgładzić swych nieprzyjaciół. Niemniej z Biblii wyraźnie wynika, że osoby powołane do życia w niebie razem z Chrystusem naprawdę będą widzieć Boga; najpierw więc muszą zostać wskrzeszone z martwych w ciele duchowym (1Ko 15:50-54; 1Pt 1:4; por. 1Pt 3:18).

Wzrok duchowy. Zarówno wzrok fizyczny, jak i duchowy to dar od Boga (Prz 20:12). Bóg obiecuje, że przywróci go ludziom oraz usunie wszelkie przyczyny łez (Iz 35:5; Obj 21:4). Wzrok duchowy jest niezbędny do zrozumienia zamierzeń Bożych. Z drugiej strony Jehowa skrywa prawdę przed ludźmi upartymi i buntowniczymi — pozwala, żeby ‛ich oczy były pogrążone w ciemności’ (Rz 11:8-10; Łk 19:42). „Mają oczy [fizyczne], lecz nie widzą [duchowo]” (Jer 5:21; Iz 59:10).

Jezus wskazał również, że każdy musi stale dbać o to, by jego wzrok duchowy był ostry i skupiony na jednym celu. Powiedział: „Lampą ciała jest oko. Jeśli więc twoje oko jest prostolinijne [„zdrowe”, BT; „szczere”, Bg; „czyste”, Wp; por. przyp. w NW], całe twoje ciało będzie jasne, ale jeśli twoje oko jest niegodziwe, całe twoje ciało będzie ciemne. Jeżeli światło, które jest w tobie, w rzeczywistości jest ciemnością, jakże wielka to ciemność!” (Mt 6:22, 23). Nieco dalej Jezus udzielił jeszcze innej rady — nie powinniśmy proponować bratu pomocy w wyjęciu z jego oka zwykłej „słomki”, by umiał wydawać trafniejszy osąd, jeśli nam samym w poprawnej ocenie sytuacji przeszkadza duża „belka” (Mt 7:3-5).

Apostoł Jan ujrzał tron Boży, a wokół niego cztery żywe stworzenia, które są „pełne oczu z przodu i z tyłu” (Obj 4:6, 8). Dzięki temu mogą ciągle czuwać i wszystko dostrzec. Doskonale zdają sobie sprawę z tego, co się dzieje na ziemi, jakie działania podejmuje Bóg i czego sobie życzy (por. Ps 123:2 oraz Eze 1:18; 10:12). Słudzy Jehowy nie powinni pozwolić, by Jego wypowiedzi ‛odstąpiły od ich oczu’ (Prz 4:20, 21; Łk 10:23; zob. ŚLEPOTA).