CYPR
Wyspa w pn.-wsch. części Morza Śródziemnego, położona ok. 70 km od wybrzeży Cylicji w Azji Mniejszej i ok. 100 km od brzegów Syrii. Cypr jest trzecią co do wielkości wyspą Morza Śródziemnego; większe są tylko Sycylia i Sardynia. Główna część wyspy ma ok. 160 km długości, ale z jej pn.-wsch. rogu wystaje wąskie ramię o długości ok. 72 km. W najszerszym miejscu wyspa ma 97 km. Jej pd.-zach. część jest górzysta, a jeden ze szczytów (Troodos, zwany też Olimbos) wznosi się na 1951 m n.p.m. Inne pasmo górskie ciągnie się wzdłuż pn. wybrzeża, a pomiędzy górami znajduje się centralna równina. Zimą wierzchołki gór pokrywają się śniegiem, a latem na równinach jest sucho i gorąco. Od czasów starożytnych wyspa słynęła z bogatych pokładów miedzi, a w niektórych językach jej nazwa była synonimem tego metalu.
Dowody historyczne w zasadzie pozwalają utożsamić Cypr z „Kittim” z Pism Hebrajskich (Iz 23:1, 12; Dn 11:30). Wyspa ta słynęła nie tylko z miedzi, ale też z wyśmienitego drewna, zwłaszcza cyprysowego, które najwyraźniej wysyłano do Tyru na wybrzeżu Fenicji jako materiał do budowy okrętów (Eze 27:2, 6).
Ze względu na powiązanie z biblijnym określeniem „Kittim” logiczny wydaje się wniosek, że pierwotni mieszkańcy Cypru mieli jakiś związek z Grecją (zob. Rdz 10:4; Jawan był przodkiem Jonów, od których wywodzą się Grecy). Związek ten omówiono w haśle KITTIM.
Po zwycięstwie Aleksandra Wielkiego pod Issos w 333 r. p.n.e. królowie cypryjskich miast-państw znaleźli się pod panowaniem greckim. Po śmierci Aleksandra władzę nad Cyprem przejęła dynastia Ptolemeuszów z Egiptu. Cypr pozostał pod kontrolą Egiptu do 58 r. p.n.e., gdy władzę nad wyspą rozciągnęli Rzymianie. Prawdopodobnie Żydzi z Cypru byli obecni w Jerozolimie na święcie Pięćdziesiątnicy w 33 r. n.e., choć w Biblii nie wymieniono ich w relacji z tego wydarzenia. Na Cyprze urodził się Lewita Józef, znany lepiej jako Barnabas (Dz 4:36).
Chrystianizm. W wyniku prześladowań rozpętanych po męczeńskiej śmierci Szczepana uczniowie Chrystusa się rozproszyli; część udała się na Cypr i głosiła tamtejszym Żydom. Niektórzy chrześcijanie z Cypru, mówiący po grecku, dotarli do Antiochii Syryjskiej, gdzie z powodzeniem głosili ludności greckojęzycznej (Dz 11:19, 20). Kiedy Paweł i Barnabas wraz z Janem Markiem wypłynęli z Antiochii w pierwszą podróż misjonarską (ok. 47-48 n.e.), najpierw udali się na Cypr — wyspę, z której pochodził Barnabas. W Salaminie, ważnym mieście handlowym położonym na wsch. wybrzeżu Cypru, istniała więcej niż jedna synagoga, co wskazuje na dużą społeczność Żydów. Gdy Paweł i jego towarzysze ogłosili tam słowo Boże, przeszli przez całą wyspę do Pafos, na jej zach. brzegu; była to ówczesna stolica tej rzymskiej prowincji. Tam spotkali przychylnego prokonsula Sergiusza Pawła oraz sprzeciwiającego się im czarnoksiężnika Elimasa (Bar-Jezusa) (Dz 13:1-12).
Wzmianka historyka Łukasza o prokonsulu na Cyprze jest dokładna. Cypr został oddany pod władzę rzymskiego senatu w 22 r. p.n.e., a zatem namiestnik wyspy nie nosił tytułu legata, lecz właśnie prokonsula, sprawującego swój urząd w imieniu senatu.
Z portu Pafos Paweł i jego towarzysze odpłynęli do Pamfilii w Azji Mniejszej (Dz 13:13). Jakieś dwa lata później Barnabas powrócił w rodzinne strony z Janem Markiem, by dalej prowadzić tam działalność kaznodziejską, a Paweł wyruszył w drugą podróż misjonarską przez Azję Mniejszą (ok. 49 n.e.) (Dz 15:36-41). Gdy pod koniec swej trzeciej podróży (ok. 56 n.e.) Paweł płynął z Patary na pd.-zach. wybrzeżu Azji Mniejszej do Fenicji, miał wyspę Cypr w zasięgu wzroku, lecz ‛zostawił ją po lewej stronie’; jego statek najwyraźniej przepływał obok jej pd.-zach. krańca, kierując się w stronę Tyru (Dz 21:1-3). Nieco później, po przybyciu do Jerozolimy, Paweł zatrzymał się w domu Mnazona, który podobnie jak Barnabas pochodził z Cypru (Dz 21:15, 16). W drodze do Rzymu statek Pawła żeglował „pod osłoną Cypru, ponieważ wiatry były przeciwne”. O tej porze roku przeważają tam wiatry zach. i pn.-zach., które nie sprzyjają rejsom przez otwarte morze, więc jego statek zapewne ominął Cypr od wsch., a potem płynął wzdłuż brzegu Azji Mniejszej, gdzie podmuchy wiatru od strony lądu pozwalały posuwać się na zach. (Dz 27:4, 5, 9, 12).
[Mapa na stronie 405]
[Patrz publikacja]
CYLICJA
CYPR
Pafos
Salamina
Morze Wielkie
SYRIA
Antiochia