Rozwój chrystianizmu w Azji Mniejszej

W I WIEKU n.e. w Azji Mniejszej (na terytorium dzisiejszej Turcji) kwitły liczne zbory chrześcijańskie. Dobrą nowinę przyjęło wielu Żydów i pogan. W pewnym słowniku biblijnym napisano: „Poza obszarem Syrii i Palestyny właśnie w Azji Mniejszej chrześcijaństwo rozwijało się najwcześniej i najdynamiczniej”.

Dzięki informacjom z różnych źródeł możemy lepiej prześledzić rozwój chrystianizmu w tym regionie. Zobaczmy, jaką odniesiemy z tego korzyść.

Pierwsi chrześcijanie w Azji Mniejszej

Pierwsze wydarzenie o doniosłym znaczeniu dla krzewienia chrystianizmu w Azji Mniejszej rozegrało się w dniu Pięćdziesiątnicy 33 roku n.e. W Jerozolimie przebywała wtedy wielojęzyczna rzesza ludzi, a wśród nich Żydzi z diaspory (mieszkający poza Palestyną) oraz żydowscy prozelici. Apostołowie Jezusa głosili im dobrą nowinę. Sprawozdanie biblijne informuje, że przybysze ci pochodzili między innymi z Kapadocji, Pontu, okręgu Azji,a Frygii i Pamfilii — większości regionów Azji Mniejszej. Jakieś 3000 słuchaczy przyjęło to orędzie i dało się ochrzcić. Wracając do domu, zabrali ze sobą nową wiarę (Dzieje 2:5-11, 41).

Następne wzmianki o Azji Mniejszej mają związek z podróżami misjonarskimi apostoła Pawła. Podczas pierwszej z nich, datowanej w przybliżeniu na rok 47-48, Paweł i jego towarzysze popłynęli z Cypru do Azji Mniejszej i przybili do brzegu w Perge w Pamfilii. W głębi lądu, w Antiochii Pizydyjskiej, ich owocna służba wzbudziła zazdrość i gwałtowny sprzeciw Żydów. Gdy Paweł przeniósł się na południowy wschód do Ikonium, inni Żydzi także usiłowali potraktować tych misjonarzy zuchwale. Mieszkańcy pobliskiej Listry pod wpływem emocji początkowo obwołali Pawła bogiem. Ale kiedy dotarli tam rozzłoszczeni Żydzi z Antiochii i Ikonium, ci sami ludzie ukamienowali apostoła i zostawili go na niechybną śmierć! Po tym przykrym incydencie Paweł i Barnabas udali się do Derbe w rzymskiej prowincji Galacja, gdzie mówiono językiem likaońskim. Organizowali tam zbory i mianowali starszych. Tak więc jakieś 15 lat po Pięćdziesiątnicy 33 roku chrystianizm był już w Azji Mniejszej solidnie ugruntowany (Dzieje 13:13 do 14:26).

W trakcie swej drugiej podróży, mniej więcej w latach 49-52, Paweł najpierw udał się lądem do Listry. Po drodze prawdopodobnie odwiedził rodzinne miasto Tars w Cylicji. W Listrze spotkał się z braćmi, po czym powędrował na północ z zamiarem ‛głoszenia słowa’ w prowincjach Bitynia i Azja. Jednak duch święty uniemożliwił mu zrealizowanie tego planu. Na tych terenach dobra nowina miała być oznajmiana później. Bóg skierował Pawła przez północno-zachodnią część Azji Mniejszej do nadmorskiej Troady. Następnie dał mu w wizji polecenie, by obwieszczał dobrą nowinę w Europie (Dzieje 16:1-12; 22:3).

Podczas trzeciej podróży misjonarskiej, datowanej gdzieś na lata 52-56, Paweł znów przemierzył Azję Mniejszą. Dotarł do Efezu, ważnego portu, w którym już raz się zatrzymał, gdy wracał z poprzedniej wyprawy. Teraz aktywnie działała tam grupa chrześcijan, a Paweł i jego towarzysze dołączyli do nich na jakieś trzy lata. W tym okresie zmagali się z licznymi trudnościami i niebezpieczeństwami — na przykład pewnego razu efescy wytwórcy srebrnych świątyniek, pragnąc bronić swoich dochodowych interesów, wywołali zamieszki (Dzieje 18:19-26; 19:1, 8-41; 20:31).

Służba misjonarska w Efezie i okolicach najwyraźniej przyniosła piękne owoce. W Dziejach Apostolskich 19:10 czytamy: „Wszyscy mieszkający w okręgu Azji, zarówno Żydzi, jak i Grecy, usłyszeli słowo Pańskie”.

Dalszy rozwój

Pod koniec swego pobytu w Efezie Paweł napisał do Koryntian: „Przesyłają wam pozdrowienia zbory w Azji” (1 Koryntian 16:19). Które zbory miał na myśli? Prawdopodobnie wypowiadał się w imieniu zborów w Kolosach, Laodycei i Hierapolis (Kolosan 4:12-16). W książce Paul — His Story (Życie Pawła) zauważono: „Logiczny wydaje się wniosek, że społeczności w Smyrnie, Pergamonie, Sardes i Filadelfii swe powstanie zawdzięczają działalności misjonarskiej prowadzonej z Efezu. (...) Wszystkie te miasta znajdowały się w promieniu 120 mil (192 kilometrów) od Efezu i były z nim połączone znakomitymi drogami”.

A zatem jakieś 20 lat po święcie Pięćdziesiątnicy 33 roku w południowej i zachodniej części Azji Mniejszej istniało sporo zborów chrześcijańskich. A co z innymi rejonami tego półwyspu?

Adresaci listów Piotra

Apostoł Piotr swój pierwszy natchniony list napisał nieco później, gdzieś między rokiem 62 a 64. Skierował go do chrześcijan w Poncie, Galacji, Kapadocji, Azji i Bitynii. Zachęcał w nim starszych, by ‛paśli trzodę’, co wskazuje, że w regionach tych funkcjonowały zbory. Kiedy one powstały? (1 Piotra 1:1; 5:1-3).

Na niektórych terenach zamieszkanych przez adresatów listów Piotra, na przykład w Azji i Galacji, głosił apostoł Paweł. Ale nie dotarł on do Kapadocji ani do Bitynii. Biblia nie wyjaśnia, jak chrystianizm się tam rozprzestrzenił, ale mogli się do tego przyczynić Żydzi i prozelici, którzy w 33 roku przybyli do Jerozolimy na obchody Pięćdziesiątnicy, a później wrócili do domów. Tak czy inaczej, około 30 lat po tym święcie — gdy Piotr pisał swe listy — zbory najwyraźniej były już, jak to ujął pewien uczony, „rozsiane po całej Azji Mniejszej”.

Siedem zborów z Księgi Objawienia

Żydowskie powstanie przeciwko Rzymianom doprowadziło do zburzenia Jerozolimy w roku 70. Możliwe, że część chrześcijan z Judei znalazła się w Azji Mniejszej.b

Pod koniec I wieku Jezus Chrystus za pośrednictwem apostoła Jana skierował listy do siedmiu zborów w Azji Mniejszej — w Efezie, Smyrnie, Pergamonie, Tiatyrze, Sardes, Filadelfii i Laodycei. Z ich treści wynika, że chrześcijanie w tej części Azji Mniejszej borykali się z poważnymi problemami — niemoralnością, sekciarstwem i odstępstwem (Objawienie 1:9, 11; 2:14, 15, 20).

Skromni, gorliwi ewangelizatorzy

Rzecz jasna do krzewienia chrystianizmu w I wieku przyczyniło się znacznie więcej wydarzeń, niż te, o których czytamy w Dziejach Apostolskich. W opisaną tam działalność angażowali się znani apostołowie Piotr i Paweł, ale na pozostałych terenach głosiło wielu innych ewangelizatorów. Rozwój dzieła w Azji Mniejszej potwierdza, że pierwsi chrześcijanie wzięli sobie do serca polecenie Jezusa: „Idźcie więc i czyńcie uczniów z ludzi ze wszystkich narodów” (Mateusza 28:19, 20).

Również w naszych czasach stosunkowo niewiele epizodów z wiernej służby czcicieli Jehowy mieszkających w różnych częściach świata jest znanych całej naszej międzynarodowej społeczności. Tak jak wczesnochrześcijańscy gorliwi ewangelizatorzy w Azji Mniejszej, większość dzisiejszych głosicieli dobrej nowiny pozostaje mniej lub bardziej anonimowa. Ale mimo to z radością angażują się całym sercem w to dzieło i odczuwają głęboką satysfakcję, że mogą nieść bliźnim wybawienie (1 Tymoteusza 2:3-6).

[Przypisy]

a W Chrześcijańskich Pismach Greckich oraz w tym artykule określenie „Azja” odnosi się do rzymskiej prowincji położonej w zachodniej części Azji Mniejszej, a nie do całego kontynentu zwanego Azją.

b Historyk Euzebiusz z Cezarei (260-340 n.e.) pisze, że krótko przed rokiem 66 „apostołowie, narażeni na tysiączne zasadzki na swe życie, opuścili ziemię żydowską i wyruszyli na opowiadanie i nauczanie do wszystkich narodów, pełni mocy Chrystusa” (Historia kościelna, tłum. A. Lisiecki, III, 5⁠²).

[Ramka na stronie 11]

PIERWSI CHRZEŚCIJANIE W BITYNII I PONCIE

Rzymska prowincja Bitynia i Pont leżała w Azji Mniejszej na wybrzeżu Morza Czarnego. Sporo informacji o codziennym życiu jej mieszkańców zawierają listy namiestnika Pliniusza Młodszego do rzymskiego cesarza Trajana.

Pół wieku po czasach, gdy wśród tamtejszych zborów krążyły listy Piotra, Pliniusz poprosił Trajana o wskazówki co do traktowania chrześcijan. „Nigdy nie uczestniczyłem w śledztwie dotyczącym chrześcijan. Dlatego nie wiem, co i ile należy tutaj karać albo badać” — napisał Pliniusz. „Jeszcze wielu ludzi w każdym wieku, każdego stanu, obojga płci jest narażonych na to niebezpieczeństwo i będzie się narażać. Zaraza tego zabobonu ogarnęła nie tylko miasta, ale nawet wioski i osiedla” (Antologia listu antycznego, tłum. J. Schnayder).

[Mapa na stronie 9]

[Patrz publikacja]

PODRÓŻE PAWŁA

pierwsza podróż misjonarska

CYPR

PAMFILIA

Perge

Antiochia (Pizydyjska)

Ikonium

Listra

Derbe

druga podróż misjonarska

CYLICJA

Tars

Derbe

Listra

Ikonium

Antiochia (Pizydyjska)

FRYGIA

GALACJA

Troada

trzecia podróż misjonarska

CYLICJA

Tars

Derbe

Listra

Ikonium

Antiochia (Pizydyjska)

Efez

AZJA

Troada

[siedem zborów]

Pergamon

Tiatyra

Sardes

Smyrna

Efez

Filadelfia

Laodycea

[pozostałe miejsca]

Hierapolis

Kolosy

LICJA

BITYNIA

PONT

KAPADOCJA

[Ilustracja na stronie 9]

Antiochia

[Ilustracja na stronie 9]

Troada

[Prawa własności]

[Ilustracja na stronie 10]

Teatr w Efezie (Dzieje 19:29)

[Ilustracja na stronie 10]

Podstawa ołtarza Zeusa w Pergamonie. O chrześcijanach w tym mieście powiedziano, że mieszkają „tam, gdzie jest tron Szatana” (Objawienie 2:13)

[Prawa własności]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.