Imię Boże w ciągu wieków

JEHOWA Bóg życzy sobie, żeby ludzie znali Jego imię i się nim posługiwali. Świadczy o tym fakt, że objawił to imię dwojgu pierwszym ludziom na ziemi. Adam i Ewa znali imię Boże, bo po urodzeniu Kaina Ewa — jak czytamy w pierwotnym tekście hebrajskim — powiedziała: „Wydałam na świat mężczyznę z pomocą Jehowy” (Rodzaju 4:1).

Dalej czytamy, że wierni mężowie, jak Henoch i Noe, „chodzili z prawdziwym Bogiem” (Rodzaju 5:24; 6:9). A zatem oni również musieli znać imię Boże. Imię to przetrwało powszechny potop razem ze sprawiedliwym Noem i jego rodziną. Pomimo wielkiego buntu, do którego później doszło w Babel, prawdziwi słudzy Boży nie przestali wymawiać tego imienia. Występuje ono setki razy w prawach, które Bóg dał Izraelowi. W samej tylko Księdze Powtórzonego Prawa pojawia się 551 razy.

Za dni sędziów Izraelici najwidoczniej nie unikali wymawiania imienia Bożego, bo używali go nawet przy wzajemnych pozdrowieniach. Czytamy (według oryginału hebrajskiego), że Booz witał swych żniwiarzy: „Niech Jehowa będzie z wami”. Oni zaś odpowiedzieli na to pozdrowienie: „Niech Jehowa ci błogosławi” (Ruty 2:4).

W ciągu całych dziejów Izraela, aż do powrotu z niewoli babilońskiej do Judy, imię Jehowy było powszechnie używane. Król Dawid, człowiek miły sercu Bożemu, używał imienia Boskiego bardzo często. W ułożonych przez niego psalmach występuje ono setki razy (Dzieje Apostolskie 13:22). Poza tym imię Boże było częścią składową wielu imion izraelskich. Czytamy więc o Adoniaszu („Moim Panem jest Jah” — „Jah” to skrócona forma imienia Jehowa), Izajaszu („Zbawienie od Jehowy”), Jonatanie („Jehowa dał”), Micheaszu („Któż jest jak Jah?”) oraz Jozuem („Jehowa jest zbawieniem”).

Źródła pozabiblijne

Są też dowody ze źródeł pozabiblijnych, które świadczą o bardzo częstym posługiwaniu się imieniem Bożym w czasach starożytnych. Jak donosi Israel Exploration Journal (t. 13, nr 2), w roku 1961 odkryto w pobliżu Jeruzalem starożytną jaskinię grobową. Na jej ścianach były hebrajskie inskrypcje prawdopodobnie z drugiej połowy VIII wieku p.n.e. Są wśród nich oświadczenia w rodzaju: „Jehowa jest Bogiem całej ziemi”.

W roku 1966 opublikowano w Israel Exploration Journal (t. 16, nr 1) wiadomość o fragmentach glinianych skorup pokrytych pismem hebrajskim, znalezionych w Arad, na południu Izraela, a pochodzących z drugiej połowy VII wieku p.n.e. Jedna z tych skorup to prywatny list do człowieka imieniem Eliaszib. Zaczyna się słowami: „Do mego pana Eliasziba. Oby jhwh zapewnił ci pokój”, a kończy się tak: „On mieszka w domu jhwh”.a

W latach 1975 i 1976 archeolodzy prowadzący prace w Negebie odkryli zbiór hebrajskich i fenickich napisów na gipsowych ścianach, na wielkich dzbanach-pojemnikach oraz na naczyniach kamiennych. Napisy te zawierały hebrajskie słowo oznaczające Boga, jak również imię Boże, JHWH, wypisane literami hebrajskimi. W samym Jeruzalem znaleziono niedawno mały, zwinięty pasek srebra pochodzący prawdopodobnie z czasów przed niewolą babilońską. Z wypowiedzi badaczy wynika, że po rozwinięciu go znaleziono wypisane na nim po hebrajsku imię Jehowa (Biblical Archeology Review [Przegląd archeologii biblijnej], marzec/kwiecień 1983, s. 18).

Innym przykładem używania imienia Bożego są tak zwane listy z Lakisz. Listy te, napisane na ostrakach (glinianych skorupkach), odkryto w latach 1935-1938 w ruinach Lakisz, miasta-twierdzy, które odegrało ważną rolę w historii Izraela. Prawdopodobnie napisał je w czasie wojny między Izraelem a Babilonem pod koniec VII wieku p.n.e. oficer pełniący służbę w jakiejś wysuniętej placówce judejskiej do swego zwierzchnika imieniem Jaosz, przebywającego w Lakisz.

Treść 7 spośród 8 dających się odczytać skorupek rozpoczyna się mniej więcej takim pozdrowieniem: „Oby jhwh sprawił, żeby mój pan cieszył się w tej porze dobrym zdrowiem!” W siedmiu posłaniach imię Boże występuje ogółem 11 razy, co wyraźnie dowodzi, że pod koniec VII wieku p.n.e. imię Jehowy było w codziennym użyciu.

Nawet pogańscy władcy znali je i używali go, gdy chodziło o Boga Izraelitów. Dlatego na Steli Moabickiej król Moabitów, Mesza, chełpi się swymi wyczynami wojennymi przeciwko Izraelowi, mówiąc między innymi: „Kemosz rzekł do mnie: ‛Idź, zabierz Nebo Izraelowi!’ Wyruszyłem więc nocą i walczyłem przeciwko niemu od brzasku aż do południa. Zdobyłem je i zabiłem wszystkich (...) I zabrałem stamtąd [naczynia] Jehowy, i zawlokłem je przed Kemosza”.

W Theologisches Wörterbuch zum Alten Testament (Słownik teologiczny Starego Testamentu, t. 3, szpalta 538) powiedziano w związku z pozabiblijnym używaniem imienia Bożego: „A zatem około 19 dokumentalnych przykładów tetragramu w formie jhwh poświadcza pod tym względem wiarogodność T[ekstu] M[asoreckiego]; należy się spodziewać dalszych dokumentów, przede wszystkim z Archiwum z Arad”.

Imię Boże nie poszło w zapomnienie

Również za czasów Malachiasza, który żył mniej więcej 400 lat przed Jezusem, imię Boże było znane i używane. W księdze biblijnej nazwanej jego imieniem Malachiasz przypisuje imieniu Bożemu wielkie znaczenie; wymienia je ogółem 48 razy.

Z czasem wielu Żydów osiedliło się daleko od ziemi izraelskiej i niektórzy nie umieli czytać Biblii w języku hebrajskim. Toteż w III wieku p.n.e. rozpoczęto tłumaczenie istniejącej wówczas części Biblii („Starego Testamentu”) na grekę, nowy język międzynarodowy. Nie pominięto jednak imienia Bożego. Tłumacze zachowali je, pisząc je po hebrajsku. Świadczą o tym istniejące do dziś starożytne odpisy greckiej Septuaginty.

A jaka sytuacja panowała za czasów Jezusa? Skąd można wiedzieć, czy on sam i jego apostołowie posługiwali się imieniem Bożym?

[Przypis]

[Ilustracja na stronie 12]

W tym liście z drugiej połowy VII w. p.n.e., napisanym na glinianej skorupie, dwukrotnie występuje imię Boże

[Prawa własności]

(Odbitkę tę zamieszczamy za zezwoleniem Urzędu d/s Starożytności i Muzeów w Izraelu)

[Ilustracje na stronie 13]

Imię Boże można też znaleźć w Listach z Lakisz i na Steli Moabickiej