Pisarz: Mojżesz

Miejsce spisania: pustkowie

Spisywanie ukończono: 1513 p.n.e.

Obejmuje okres: „na początku” do 1657 p.n.e.

 1. Jakie ważne zagadnienia omawia Księga Rodzaju?

WYOBRAŹ sobie, że bierzesz do ręki książkę mającą zaledwie 50 krótkich rozdziałów i już na pierwszych kilku stronach znajdujesz jedyny dokładny opis najwcześniejszych dziejów ludzkości, a także informacje ukazujące pozycję człowieka względem jego Stwórcy, Boga, jak również względem ziemi wraz z niezliczonym mnóstwem żyjących na niej stworzeń. Ponadto dzięki tym kilku stronom zaczynasz lepiej rozumieć, dlaczego Bóg umieścił na ziemi człowieka. Czytając trochę dalej, dowiadujesz się, dlaczego człowiek umiera i z jakiego powodu sytuacja ludzkości jest teraz tak opłakana; poznajesz realną podstawę do żywienia wiary i nadziei, a także narzędzie, którym Bóg posłuży się do wyzwolenia — obiecane Potomstwo. Szczególną księgą zawierającą wszystkie te informacje jest Księga Rodzaju, pierwsza z 66 ksiąg Biblii.

 2. Co znaczy nazwa Genesis? Pierwszą część jakiej całości stanowi ta księga biblijna?

² Księga Rodzaju znana jest też jako 1 Mojżeszowa lub Genesis, co znaczy „pochodzenie, narodziny”. Tak brzmi jej tytuł w greckim przekładzie zwanym Septuagintą. W manuskryptach hebrajskich tytułem tej księgi jest jej pierwsze słowo: Bereʼszít — „na początku” (po grecku: en archeí). Księga Rodzaju otwiera Pięcioksiąg, czyli Pentateuch (ten spolszczony wyraz grecki znaczy „pięć zwojów”). Początkowo najwidoczniej była to jedna księga, zwana Torą (Prawo) lub „Księgą Prawa Mojżeszowego”, później jednak dla wygody podzielono ją na pięć zwojów (Joz. 23:6; Ezd. 6:18).

 3. (a) Kto jest Autorem Księgi Rodzaju, a kto ją spisał? (b) W jaki sposób Mojżesz mógł uzyskać informacje zamieszczone w tej księdze?

³ Autorem Biblii jest Jehowa Bóg, ale do spisania Księgi Rodzaju natchnął On Mojżesza. Gdzie Mojżesz uzyskał informacje, które zawarł w tej księdze? Niektóre mógł otrzymać bezpośrednio od Boga poprzez objawienie, inne zaś mógł pod kierownictwem ducha świętego zaczerpnąć z przekazów ustnych. Niewykluczone, że Mojżesz posiadał też pisemne dokumenty, które jego przodkowie przechowywali jako drogocenne, wartościowe relacje o początkach rodu ludzkiego.a

 4. (a) Gdzie i kiedy Mojżesz zakończył spisywanie Księgi Rodzaju? (b) Jak mógł uzyskać wiadomości zawarte w jej końcowej części?

⁴ Mojżesz pod natchnieniem Bożym ukończył spisywanie Księgi Rodzaju prawdopodobnie na pustkowiu Synaj w roku 1513 p.n.e. (2 Tym. 3:16; Jana 5:39, 46, 47). Skąd uzyskał wiadomości podane w końcowych rozdziałach tej księgi? Opisane w nich szczegóły mogły być dobrze znane rodzinie Mojżesza, ponieważ jego pradziad Lewi był przyrodnim bratem Józefa. Przez jakiś czas Lewi mógł nawet żyć współcześnie z Amramem, ojcem Mojżesza. Ponadto nad prawidłowym zestawieniem tej części Pisma Świętego czuwał duch Jehowy (Wyjścia 6:16, 18, 20; Liczb 26:59).

 5. Jak sama Biblia poświadcza, że Księgę Rodzaju spisał Mojżesz?

⁵ Nie ma wątpliwości co do tego, kto spisał Księgę Rodzaju. Począwszy od czasów Jozuego, następcy Mojżesza, często pojawiają się wzmianki o „księdze Prawa Mojżeszowego” oraz podobne określenia dotyczące pierwszych pięciu ksiąg Biblii, do których należy Księga Rodzaju. A w 27 późniejszych księgach biblijnych około 200 razy wspomniano o Mojżeszu. Żydzi nigdy nie kwestionowali faktu, iż to on spisał Księgę Rodzaju. Chrześcijańskie Pisma Greckie często wskazują na Mojżesza jako pisarza „Prawa”, przy czym decydujące świadectwo pochodzi od samego Jezusa Chrystusa. Mojżesz pisał na bezpośredni rozkaz Jehowy i pod Jego natchnieniem (Wyjścia 17:14; 34:27; Joz. 8:31; Dan. 9:13; Łuk. 24:27, 44).

 6. Co przemawia za tym, że człowiek bardzo wcześnie posiadł umiejętność pisania?

⁶ Niektórzy sceptycy pytają: Ale czy Mojżesz i jego poprzednicy w ogóle umieli pisać? Czy pisma nie wynaleziono dopiero później? Otóż pismo niewątpliwie pojawiło się w bardzo wczesnym okresie dziejów ludzkości, być może już przed potopem, który nastąpił za dni Noego w roku 2370 p.n.e. Czy jednak istnieją dowody, że człowiek umie pisać od bardzo dawna? Co prawda zdaniem archeologów niektóre odkopane przez nich tabliczki gliniane pochodzą sprzed roku 2370 p.n.e., ale są to tylko domniemania. Warto wszakże zauważyć, iż Biblia wyraźnie informuje, że już na długo przed potopem zaczęto budować miasta, wytwarzać instrumenty muzyczne i wykuwać metalowe narzędzia (Rodz. 4:17, 21, 22). Sam rozsądek podpowiada więc, iż człowiek mógł bez trudu posiąść umiejętność pisania.

 7. Jak świeckie źródła potwierdzają słuszność biblijnego doniesienia o powszechnym potopie i o trzech gałęziach rodziny ludzkiej?

⁷ Również pod wieloma innymi względami Księga Rodzaju okazała się zadziwiająco zgodna z dowiedzionymi faktami. Tylko ona podaje prawdziwą, autentyczną relację o potopie oraz o tym, kto wtedy ocalał, choć opisy takiego kataklizmu i przeżycia go przez ludzi (często na statku) można znaleźć w legendach wielu narodów. Księga ta podaje też, na jakich terenach początkowo mieszkali przedstawiciele poszczególnych gałęzi rodziny ludzkiej, wywodzących się od trzech synów Noego — Sema, Chama i Jafeta.b Doktor Melvin G. Kyle z Xenia Theological Seminary w stanie Missouri (USA) twierdzi: „Nie ulega wątpliwości, że z centralnego punktu położonego gdzieś w Mezopotamii chamicka gałąź rodziny ludzkiej powędrowała na południowy zachód, gałąź jafetycka na północny zachód, a semicka — ‚na wschód’, do ‚ziemi Szinear’”.c

 8. Co jeszcze potwierdza autentyczność Księgi Rodzaju?

⁸ O autentyczności Księgi Rodzaju jako części Boskiej kroniki świadczy także jej wewnętrzna harmonia oraz całkowita zgodność z resztą natchnionych Pism. Szczerość widoczna w tej księdze jest odbiciem osobowości jej pisarza, który bał się Jehowy, miłował prawdę i bez wahania mówił o grzechach zarówno całego Izraela, jak i wybitnych członków tego narodu. Ale szczególną cechą Księgi Rodzaju jako dzieła natchnionego przez Jehowę Boga jest niezwykła dokładność, z jaką się spełniły zawarte w niej proroctwa. Zostanie to wykazane w końcowej części niniejszego rozdziału (Rodz. 9:20-23; 37:18-35; Gal. 3:8, 16).

TREŚĆ KSIĘGI RODZAJU

 9. (a) Co w 1 rozdziale Księgi Rodzaju powiedziano o stwórczej działalności Boga? (b) Jakie dodatkowe szczegóły dotyczące człowieka znajdujemy w rozdziale 2?

⁹ Stworzenie niebios i ziemi; przygotowanie ziemi na mieszkanie dla człowieka (1:1 do 2:25). Księga Rodzaju najwyraźniej sięga w przeszłość odległą o miliardy lat, gdy w pierwszych słowach z uderzającą prostotą oświadcza: „Na początku Bóg stworzył niebiosa i ziemię”. Zdanie to wyjawia doniosłą prawdę: Bóg jest Stwórcą, a niebiosa i ziemia są Jego materialnymi dziełami. Dalsza część rozdziału 1 w podniosłych, starannie dobranych słowach nakreśla przebieg działalności stwórczej względem ziemi. Odbywa się ona w sześciu okresach zwanych dniami, z których każdy zaczyna się wieczorem, kiedy jeszcze nie widać wyraźnych zarysów przewidzianej na dany dzień działalności stwórczej, a kończy się promiennym porankiem, gdy w całej okazałości można zobaczyć jej wyniki. W kolejnych „dniach” pojawiają się poszczególne dzieła: światło, przestworze atmosfery, suchy ląd i roślinność, światła mające oddzielać dzień od nocy, ryby i ptactwo, zwierzęta lądowe, a w końcu człowiek. Bóg informuje tu o prawie, którym określił granice rodzajów i ustanowił trwałą barierę wykluczającą przeobrażanie się jednego rodzaju w drugi. Uczyniwszy człowieka na swój obraz, Bóg oznajmia potrójny cel osadzenia go na ziemi: ma ją napełnić sprawiedliwym potomstwem, opanować ją i podporządkować sobie zwierzęta. Jehowa błogosławi siódmy „dzień” i uznaje go za święty, po czym ‛odpoczywa od wszelkiego swego dzieła, które stworzył’. Dalsza część Księgi Rodzaju zawiera nieco bardziej szczegółowy obraz stwórczej działalności Boga w odniesieniu do człowieka. Opisuje ogród Eden i jego położenie, podaje prawo Boże co do zakazanego drzewa, opowiada, jak Adam nadawał nazwy zwierzętom oraz jak Jehowa założył pierwsze małżeństwo, gdy z ciała Adama ukształtował kobietę i ją do niego przyprowadził jako jego żonę.

10. Jak Księga Rodzaju wyjaśnia pochodzenie grzechu i śmierci i o jakim ważnym zamierzeniu informuje?

¹⁰ Na świecie pojawia się grzech i śmierć; wyzwolenia dokona obiecane „potomstwo” (3:1 do 5:5). Niewiasta zjada zakazany owoc i namawia męża, żeby się przyłączył do buntu. W rezultacie Eden zostaje skalany nieposłuszeństwem. Bóg natychmiast wskazuje, jakim narzędziem się posłuży, by urzeczywistnić swe zamierzenie: „I Jehowa Bóg przemówił do węża [Szatana, niewidzialnego inicjatora tego buntu]: ‚(...) wprowadzę nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę i między twoje potomstwo a jej potomstwo. On rozgniecie ci głowę, a ty rozgnieciesz mu piętę’” (3:14, 15). Człowiek zostaje wypędzony z ogrodu, by wiódł życie pełne bólu i by w pocie czoła ciężko pracował wśród cierni i ostów. W końcu musi umrzeć i powrócić do ziemi, z której jest wzięty. Tylko jego potomstwo może pokładać nadzieję w obiecanym wybawcy.

11. Jak poza granicami Edenu dają o sobie znać tragiczne następstwa grzechu?

¹¹ Poza granicami Edenu dają o sobie znać dalsze fatalne następstwa grzechu. Kain, pierwszy z narodzonych mężczyzn, morduje swego brata, Abla, wiernego sługę Jehowy. Wypędzony przez Jehowę do Ziemi Ucieczki, wydaje na świat potomstwo, zmiecione później z powierzchni ziemi przez potop. Adam ma kolejnego syna, Seta, a ten zostaje ojcem Enosza. W tym okresie ludzie zaczynają obłudnie wzywać imienia Jehowy. W końcu Adam umiera, przeżywszy 930 lat.

12. Jak za dni Noego dochodzi do skalania ziemi?

¹² Źli ludzie i aniołowie rujnują ziemię; Bóg sprowadza potop (5:6 do 11:9). Poznajemy linię rodową Seta. Wśród jego potomków wybitną postacią jest Henoch, który uświęca imię Jehowy, ‛chodząc z prawdziwym Bogiem’ (5:22). Następnym człowiekiem o niepospolitej wierze jest prawnuk Henocha imieniem Noe, urodzony 1056 lat po stworzeniu Adama. Za jego czasów dzieje się coś, co prowadzi do nasilania się przemocy na ziemi. Aniołowie Boży opuszczają swe niebiańskie siedziby i poślubiają urodziwe córki ludzkie. W wyniku tych niedozwolonych stosunków powstaje rasa olbrzymich mieszańców zwanych nefilimami (czyli „tymi, którzy powalają”); szukają oni sławy dla siebie, a nie dla Boga. Toteż Jehowa powiadamia Noego, że z powodu wzmagającej się niegodziwości człowieka zamierza zgładzić ludzi i zwierzęta. Tylko Noe znajduje łaskę w oczach Jehowy.

13. Jak Jehowa uświęca swoje imię?

¹³ Noe zostaje ojcem Sema, Chama i Jafeta. Ponieważ ziemia pogrąża się w zepsuciu i przemocy, Jehowa wyjawia Noemu, iż postanowił uświęcić swe imię za sprawą wielkiego potopu, i nakazuje mu zbudować arkę umożliwiającą ocalenie, po czym podaje szczegółowe plany jej budowy. Noe niezwłocznie okazuje posłuszeństwo i zabiera do arki całą swą ośmioosobową rodzinę, a także zwierzęta i ptaki; w 600 roku jego życia (2370 p.n.e.) rozpoczyna się potop. Przez 40 dni pada ulewny deszcz, aż w końcu nawet wysokie góry zostają pokryte wodą na 15 łokci (około 7 metrów). Gdy po upływie roku Noe może wreszcie wyprowadzić swą rodzinę z arki, najpierw składa Jehowie wielką ofiarę dziękczynną.

14. Co Jehowa nakazuje, jakie przymierze ustanawia i jakie zdarzenia zachodzą w życiu Noego?

¹⁴ Jehowa błogosławi Noego i jego rodzinę i poleca im napełnić ziemię potomstwem. Bóg zezwala na jedzenie mięsa, każe jednak powstrzymywać się od spożywania krwi, która jest duszą ciała (czyli jego życiem), nakazuje też uśmiercać morderców. Bóg zapewnia, że już nigdy nie sprowadzi na ziemię potopu, i potwierdza to przymierze, powodując pojawienie się na niebie tęczy. Później Cham okazuje brak szacunku dla Noego, proroka Jehowy. Dowiedziawszy się o tym, Noe przeklina jego syna Kanaana, po czym wypowiada błogosławieństwo, z którego wynika, że Sem będzie się cieszyć szczególną łaską i że Jafet także będzie błogosławiony. Noe umiera w wieku 950 lat.

15. W jaki sposób ludzie próbują zapewnić sobie sławne imię i jak Jehowa udaremnia ich zamiary?

¹⁵ Trzech synów Noego wypełnia Boży nakaz co do rozradzania się, dając początek 70 rodom, od których pochodzi cała dzisiejsza ludzkość. Nie zaliczono do nich Nimroda, wnuka Chama — zapewne dlatego, że stał się „potężnym łowcą na przekór Jehowie” (10:9). Nimrod zakłada królestwo i zaczyna budować miasta. W tym czasie wszyscy mieszkańcy ziemi mówią jednym językiem. Zamiast się rozejść po całej ziemi, aby ją zaludnić i uprawiać, ludzie, chcąc sobie zapewnić sławne imię, postanawiają zbudować miasto i wieżę, której szczyt sięgałby nieba. Ale Jehowa udaremnia ten zamiar przez pomieszanie im mowy i w ten sposób ich rozprasza. Nazwa miasta brzmi Babel (co znaczy „zamieszanie”).

16. (a) Dlaczego linia potomków Sema ma doniosłe znaczenie? (b) Jak Abram zyskuje miano „przyjaciela Jehowy” i jakich błogosławieństw dostępuje?

¹⁶ Postępowanie Boga z Abrahamem (11:10 do 25:26). Poznajemy ważny rodowód, wiodący od Sema do Abrama, syna Tarego, i zawierający istotne szczegóły chronologiczne. Abram nie szuka własnej sławy, lecz pokłada wiarę w Bogu. Na Jego polecenie opuszcza chaldejskie miasto Ur. Mając 75 lat, w drodze do Kanaanu przekracza rzekę Eufrat i wzywa imienia Jehowy. Ze względu na swą wiarę i posłuszeństwo zostaje nazwany „przyjacielem Jehowy”, człowiekiem, ‛który Go miłował’, a Bóg zawiera z nim przymierze (Jak. 2:23; 2 Kron. 20:7; Izaj. 41:8). Bóg ochrania Abrama i jego żonę podczas ich krótkiego pobytu w Egipcie. Po powrocie do Kanaanu Abram daje dowód wspaniałomyślności i pokojowego usposobienia, pozwalając Lotowi, swojemu bratankowi i współwyznawcy, wybrać najlepszą część kraju. Później ratuje Lota z rąk czterech królów, którzy go uprowadzili. Wracając z tej bitwy, spotyka Melchizedeka, króla Salem, który jako kapłan Boży błogosławi Abrama, ten zaś daje mu dziesięcinę.

17. Jak Bóg rozszerza swe przymierze i co wyjawia w odniesieniu do potomków Abrama?

¹⁷ Potem Abramowi ukazuje się Bóg, który oznajmia, że jest dla niego tarczą, po czym rozszerza swe przymierze obietnicy, wyjawiając Abramowi, iż jego potomstwo stanie się tak liczne jak gwiazdy na niebie. Abram dowiaduje się, że jego potomkowie będą przez 400 lat cierpieć ucisk, ale Bóg ich wyzwoli, osądzając naród ciemięzców. Żona Abrama, Saraj, wciąż jeszcze bezdzietna, daje 85-letniemu mężowi swą egipską służącą, Hagar, żeby miał z nią dziecko. Rodzi się Ismael, który uchodzi za przyszłego dziedzica. Jednakże Jehowa ma inne zamiary. Zmienia imię 99-letniego Abrama na Abraham, a imię Saraj na Sara i zapowiada, że Sara urodzi syna. Zawiera z Abrahamem przymierze obrzezania, toteż on natychmiast obrzezuje swoich domowników.

18. Co ważnego wydarzyło się w życiu Lota?

¹⁸ Następnie Bóg wyjawia swemu przyjacielowi Abrahamowi, że postanowił zniszczyć Sodomę i Gomorę za popełniane w nich ciężkie grzechy. Aniołowie Jehowy ostrzegają Lota i pomagają mu uciec z Sodomy wraz z żoną i dwiema córkami. Ale żona Lota zwleka, pragnąc jeszcze popatrzeć na to, co zostawiła, i zamienia się w słup soli. Córki Lota, chcąc mieć potomstwo, upijają ojca winem i z nim obcują, po czym rodzą się im dwaj synowie, którzy z czasem stają się ojcami dwóch narodów: Moabu i Ammonu.

19. Jaką próbę związaną z Potomstwem pomyślnie przechodzi Abraham i co jeszcze Jehowa objawia na potwierdzenie swej obietnicy?

¹⁹ Bóg nie dopuszcza do skalania Sary przez Filistyna Abimelecha. Gdy Abraham ma 100 lat, a Sara około 90, przychodzi na świat obiecany syn, Izaak. Jakieś pięć lat później 19-letni Ismael stroi sobie żarty z Izaaka, który ma być dziedzicem; Hagar z Ismaelem zostają za to wypędzeni z domu, a Bóg aprobuje ten krok. Szereg lat później Bóg poddaje Abrahama próbie, polecając mu, by na jednym ze wzgórz Moria ofiarował swego syna Izaaka. Abraham nie pozwala, by jego wiara w Jehowę się zachwiała. Przystępuje do ofiarowania swego syna i dziedzica, lecz Jehowa go powstrzymuje i dostarcza zastępczą ofiarę w postaci barana. Następnie ponownie potwierdza obietnicę daną Abrahamowi, mówiąc, że rozmnoży jego potomstwo jak gwiazdy na niebie i jak ziarnka piasku na brzegu morskim. Zapowiada, że Potomstwo to posiądzie bramę swych nieprzyjaciół i że za jego pośrednictwem na pewno będą sobie błogosławić wszystkie narody ziemi.

20. Jakie kroki poczynił Abraham, by znaleźć żonę dla Izaaka, i jak Izaak zostaje jedynym spadkobiercą?

²⁰ W wieku 127 lat Sara umiera i zostaje pochowana na polu, które Abraham kupuje od synów Heta. Później Abraham wysyła swego najbardziej zaufanego sługę, aby znalazł żonę dla Izaaka w kraju jego krewnych. Jehowa prowadzi go do rodziny Betuela, syna Nachora, i tam zostaje uzgodnione, że Rebeka z nim pojedzie. Po otrzymaniu błogosławieństwa od swej rodziny Rebeka chętnie rusza w drogę i zostaje żoną Izaaka. Abraham bierze sobie drugą żonę, Keturę, z którą ma sześciu synów. Daje im jednak upominki i wyprawia ich z domu, czyniąc Izaaka swym jedynym spadkobiercą. Potem Abraham umiera, przeżywszy 175 lat.

21. Jak Izaak i Rebeka stają się rodzicami bliźniaczych synów?

²¹ Zgodnie z zapowiedzią Jehowy przyrodni brat Izaaka, Ismael, zostaje głową dużego narodu, założonego przez jego 12 synów, którzy są naczelnikami. Rebeka przez 20 lat pozostaje niepłodna, ale Izaak wciąż błaga Jehowę i Rebeka rodzi bliźnięta, Ezawa i Jakuba, co do których Bóg zapowiada, że starszy będzie służyć młodszemu. Izaak ma już 60 lat.

22. Jak Ezaw i Jakub zapatrują się na przymierze, które Bóg zawarł z Abrahamem, i jakie są tego następstwa?

²² Jakub i jego 12 synów (25:27 do 37:1). Ezaw zostaje zapalonym myśliwym. Nie ceni sobie Bożego przymierza z Abrahamem, toteż któregoś dnia po powrocie z polowania sprzedaje Jakubowi swoje prawo pierworodztwa w zamian za trochę gotowanej strawy. Żeni się z dwiema Hetytkami (a później jeszcze z Ismaelitką), które dla jego rodziców stają się źródłem udręki. Z pomocą matki Jakub przebiera się za Ezawa, aby otrzymać błogosławieństwo należne pierworodnemu. Ezaw, który nie przyznał się Izaakowi do sprzedania pierworodztwa, dowiaduje się, co uczynił Jakub, i postanawia go zabić. Rebeka radzi więc Jakubowi, żeby uciekł do Charanu do jej brata Labana. Przed pożegnaniem Izaak ponownie go błogosławi, a potem przykazuje mu, żeby wziął sobie żonę z domu jego matki, a nie spośród pogan. W drodze do Charanu, w miejscu zwanym Betel, Jakub widzi we śnie Jehowę, który jeszcze raz potwierdza swe przymierze obietnicy.

23. (a) Jak doszło do tego, że Jakub został ojcem 12 synów? (b) Dlaczego Ruben traci prawo pierworodztwa?

²³ W Charanie Jakub pracuje u Labana i poślubia jego dwie córki: Leę i Rachelę. Chociaż to poligamiczne małżeństwo zostało zawarte wskutek fortelu Labana, Bóg błogosławi temu związkowi, dając Jakubowi córkę i 12 synów, urodzonych przez obie żony oraz ich dwie służące: Zilpę i Bilhę. Sprawia, że stada Jakuba bardzo się powiększają, po czym każe mu wrócić do ziemi praojców. Laban go ściga, potem jednak zawiera z nim przymierze w miejscu o nazwie Galeed i Strażnica (po hebrajsku ham-Micpáh). Po wyruszeniu w dalszą drogę Jakub zostaje pokrzepiony przez aniołów, a w nocy mocuje się z aniołem, który mu w końcu błogosławi i nadaje nowe imię — Izrael. Jakub doprowadza do pokojowego spotkania z Ezawem, po czym wędruje do Szechem. Tutaj jego córka, Dina, zostaje zgwałcona przez syna naczelnika chiwwickiego. Chcąc ją pomścić, jej bracia Symeon i Lewi mordują wszystkich mężczyzn w Szechem. Jakub jest oburzony, gdyż w tym kraju naraża to na szwank jego dobrą opinię jako przedstawiciela Jehowy. Bóg każe mu wyruszyć do Betel i tam wznieść ołtarz. W drodze z Betel Rachela rodzi Jakubowi dwunastego syna, Beniamina, po czym umiera. Ruben współżyje ze służebnicą Racheli, Bilhą, która jest matką dwóch synów Jakuba, i za ten czyn traci prawo pierworodztwa. Wkrótce potem Izaak umiera, przeżywszy 180 lat, i zostaje pochowany przez Ezawa i Jakuba.

24. Dlaczego Ezaw i jego domownicy przenoszą się w górzysty region Seir?

²⁴ Ponieważ dobytek nagromadzony przez Ezawa i Jakuba jest już zbyt wielki, żeby mogli oni mieszkać razem, Ezaw ze swoimi domownikami przenosi się do górzystej krainy Seir. Poznajemy spisy potomków Ezawa, a także szejków i królów Edomu. Jakub w dalszym ciągu mieszka w Kanaanie.

25. W wyniku jakich wydarzeń Józef zostaje niewolnikiem w Egipcie?

²⁵ Do Egiptu, aby ocalić życie (37:2 do 50:26). Starsi bracia Józefa zaczynają go nienawidzić, gdyż cieszy się łaską Jehowy i otrzymuje pewne sny. Postanawiają go zabić, lecz zamiast tego sprzedają go przejeżdżającym kupcom ismaelickim. Umoczywszy w koziej krwi szatę zdartą z Józefa, każą ją pokazać Jakubowi jako dowód, że jego 17-letniego syna pożarł dziki zwierz. Józef zostaje zabrany do Egiptu i sprzedany Potyfarowi, dowódcy straży przybocznej faraona.

26. Dlaczego relacja o narodzinach Pereca ma istotne znaczenie?

²⁶ Rozdział 38 odchodzi na chwilę od głównego wątku. Wyjaśnia, jak doszło do tego, że Tamar urodziła Pereca. Tamar przebiegle sprawia, iż jej teść, Juda, dopełnia wobec niej obowiązku małżeńskiego, którego winien był dopełnić jego syn. Sprawozdanie to jeszcze raz ukazuje niezwykłą staranność, z jaką Pismo Święte rejestruje każde wydarzenie prowadzące do wyłonienia obiecanego Potomstwa. Właśnie ów syn Judy, Perec, staje się jednym z przodków Jezusa (Łuk. 3:23, 33).

27. Jak Józef zostaje pierwszym ministrem na dworze egipskim?

²⁷ Tymczasem w Egipcie Jehowa błogosławi Józefowi, tak iż zyskuje on poważaną pozycję w domu Potyfara. Prześladują go jednak trudności: kiedy nie chce ściągnąć hańby na imię Boże przez dopuszczenie się rozpusty z żoną Potyfara, zostaje fałszywie oskarżony i wtrącony do więzienia. Tam z pomocą Jehowy objaśnia znaczenie snów swoim dwóm współwięźniom: podczaszemu i piekarzowi faraona. Później, gdy faraon jest wielce zaniepokojony swoim snem, słudzy powiadamiają go o szczególnych umiejętnościach Józefa. Zostaje on szybko przyprowadzony z lochu przed oblicze władcy. Przypisując całą zasługę Bogu, wyjaśnia, iż ów sen zapowiada nadejście siedmiu lat wielkiego urodzaju, a następnie siedmiu lat głodu. Faraon uświadamia sobie, że na Józefie spoczywa „duch Boży”, toteż czyni go pierwszym ministrem, by zajął się całą tą sprawą (Rodz. 41:38). Józef ma już 30 lat i okazuje się mądrym administratorem, magazynując żywność w ciągu siedmiu lat urodzaju. A gdy potem przez siedem lat na całym świecie sroży się głód, Józef sprzedaje zboże mieszkańcom Egiptu oraz innym narodom, które przybywają tam po żywność.

28. Jakie wydarzenia poprzedzają przeniesienie się Jakuba i jego domowników do Egiptu?

²⁸ W końcu Jakub wysyła do Egiptu po zboże swych dziesięciu starszych synów. Józef ich rozpoznaje, ale oni jego nie. Zatrzymuje Symeona jako zakładnika i żąda, by w następną podróż po zboże zabrali ze sobą najmłodszego brata. Kiedy dziewięciu synów Jakuba wraca z Beniaminem, Józef daje im się poznać, przebacza całej dziesiątce winowajców, a potem poleca im wrócić po ojca i przenieść się do Egiptu, mając na względzie ich dobro w czasie klęski głodu. Jakub z 66 swymi potomkami przenosi się więc do Egiptu. Faraon pozwala im zamieszkać w najlepszej ziemi — w krainie Goszen.

29. Jakie doniosłe proroctwa wypowiada Jakub na łożu śmierci?

²⁹ Przed śmiercią Jakub błogosławi Efraima i Manassesa, synów Józefa, po czym wzywa do siebie wszystkich swoich 12 synów, aby im powiedzieć, co ich spotka „pod koniec dni” (49:1). Podaje szereg szczegółowych proroctw — później wszystkie one spełniają się w zdumiewający sposób.d Przepowiada, że berło władzy pozostanie w plemieniu Judy, aż przyjdzie Szilo (co znaczy „Ten, do którego to należy”), czyli obiecany Potomek. Po udzieleniu błogosławieństw głowom 12 plemion i wydaniu rozporządzeń dotyczących swego przyszłego pogrzebu w Ziemi Obiecanej Jakub umiera, przeżywszy 147 lat. Józef dalej troszczy się o swych braci i ich domowników, aż do swej śmierci w wieku 110 lat. Przedtem jednak daje wyraz wierze, iż Bóg znowu zaprowadzi Izraela do Ziemi Obiecanej, i prosi, żeby zabrano tam jego kości.

DLACZEGO POŻYTECZNA

30. (a) Jak Księga Rodzaju umożliwia zrozumienie następnych ksiąg biblijnych? (b) Jaki słuszny cel w niej wskazano?

³⁰ Księga Rodzaju, pierwsza spośród ksiąg natchnionego Słowa Bożego, jest niezwykle pożyteczna, gdyż przedstawia wzniosłe zamierzenie Jehowy Boga. Jakże wspaniale umożliwia zrozumienie późniejszych ksiąg biblijnych! Jest bogata w treść, opisuje bowiem początek i koniec prawego świata w Edenie, pojawienie się i unicestwienie pierwszego świata ludzi bezbożnych, jak również powstanie teraźniejszego złego świata. Wyraziście nakreśla temat całej Biblii, mianowicie usprawiedliwienie zwierzchnictwa Jehowy za sprawą Królestwa, w którym ma panować obiecane „potomstwo”. Wyjaśnia, dlaczego człowiek umiera. Począwszy od rozdziału 3, wersetu 15 — a zwłaszcza w części poświęconej opisowi postępowania Boga z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem — tchnie nadzieją na życie w nowym świecie pod królewskimi rządami owego Potomstwa. Jest pożyteczna również dlatego, że wskazuje słuszny cel, do którego powinni zmierzać wszyscy ludzie, a którym jest zachowywanie nieskazitelnej lojalności wobec Jehowy i uświęcanie Jego imienia (Rzym. 5:12, 18; Hebr. 11:3-22, 39, 40; 12:1; Mat. 22:31, 32).

31. Na podstawie załączonej tabeli wykaż, że Księga Rodzaju zawiera (a) znamienne proroctwa i (b) cenne zasady.

³¹ Chrześcijańskie Pisma Greckie zawierają wzmianki o każdym donioślejszym wydarzeniu i każdej ważniejszej postaci z Księgi Rodzaju. Ponadto, jak wynika z całego Pisma Świętego, proroctwa zanotowane w Księdze Rodzaju dokładnie się spełniły. Jedno z nich, dotyczące „czterystu lat” ciemiężenia potomków Abrahama, zaczęło się spełniać w roku 1913 p.n.e., gdy Ismael drwił z Izaaka, a skończyło z chwilą wyjścia Izraela z Egiptu w roku 1513 p.n.e. (Rodz. 15:13).e Przykłady innych znamiennych proroctw oraz ich spełnienia wymieniono w tabeli obok. Niezwykle pożyteczne w pogłębianiu wiary i zrozumienia są też zasady Boże, podane po raz pierwszy w Księdze Rodzaju. Starożytni prorocy, jak również Jezus i jego uczniowie, często powoływali się na jej fragmenty i z nich korzystali. Warto pójść w ich ślady, a może nam w tym pomóc przestudiowanie zamieszczonej tu tabeli.

32. Jakie ważne informacje co do małżeństwa, dziejów ludzkich i chronologii zawiera Księga Rodzaju?

³² Księga Rodzaju bardzo jasno objawia wolę Boga i Jego zamierzenie co do małżeństwa, właściwych stosunków między mężem a żoną oraz zasad dotyczących przewodzenia rodzinie i pouczania jej. Do informacji tych sięgnął sam Jezus, gdy w jednym zdaniu powołał się na fragmenty 1 i 2 rozdziału Księgi Rodzaju: „Czy nie czytaliście, że ten, który ich stworzył, od początku uczynił ich mężczyzną i kobietą i powiedział: ‚Z tego względu mężczyzna opuści ojca i matkę, a przylgnie do swej żony i oboje będą jednym ciałem’?” (Mat. 19:4, 5; Rodz. 1:27; 2:24). Księga Rodzaju ma istotne znaczenie w ustalaniu dziejów rodu ludzkiego oraz przy obliczaniu, od jak dawna człowiek przebywa na ziemi (Rodz., rozdz. 5, 7, 10, 11).

33. Wymień niektóre zasady i zwyczaje przyjęte w społeczeństwie patriarchalnym, których znajomość pomaga zrozumieć Biblię.

³³ Osoba wnikliwie badająca Pismo Święte odnosi też prawdziwy pożytek z zawartego w Księdze Rodzaju studium społeczeństwa patriarchalnego. Ta przeniesiona na całą społeczność forma władzy istniejącej w rodzinie utrzymywała się wśród ludu Bożego od dni Noego aż do czasu ustanowienia Prawa przy górze Synaj. Wiele szczegółów włączonych do przymierza Prawa było znanych już w społeczeństwie patriarchalnym. W całych dziejach na życie ludzi wywarła wpływ zasada zbiorowej zasługi (18:32), odpowiedzialności zbiorowej (19:15), stosowania kary śmierci, zasada świętości życia i krwi (9:4-6) oraz to, że Bóg nienawidzi ubóstwiania ludzi (11:4-8). Różne zwyczaje i terminy prawne rzucają światło na późniejsze wydarzenia, nawet z czasów Jezusa. Aby poznać tło niezbędne do pełnego zrozumienia Biblii, trzeba wiedzieć, że prawo patriarchalne zawierało przepisy dotyczące opieki nad osobami i mieniem (Rodz. 31:38, 39; 37:29-33; Jana 10:11, 15; 17:12; 18:9), regulowało sposób przekazywania własności (Rodz. 23:3-18), a także określało wielkość dziedzictwa przypadającego w udziale osobie uzyskującej prawo pierworodztwa (48:22). Do zwyczajów obowiązujących w społeczeństwie patriarchalnym i włączonych do Prawa Mojżeszowego należało składanie ofiar, obrzezanie (nakazane najpierw Abrahamowi), zawieranie przymierzy, instytucja małżeństwa lewirackiego (38:8, 11, 26) oraz potwierdzanie wypowiedzi przysięgą (22:16; 24:3).f

34. Jakie cenne dla chrześcijan przykłady można poznać dzięki studiowaniu Księgi Rodzaju?

³⁴ Pierwsza księga biblijna dostarcza wielu wzorców nieskazitelnej lojalności, wiary, wierności, posłuszeństwa, szacunku, dobrych manier i odwagi. Oto niektóre przykłady: wiara Henocha i jego odważne chodzenie z Bogiem pomimo sprzeciwu groźnych wrogów; prawość, nienaganność i całkowite posłuszeństwo Noego; wiara, stanowczość i wytrwałość Abrahama, jego poczucie odpowiedzialności jako głowy rodziny i nauczyciela wpajającego swym dzieciom przykazania Boże, a także jego wspaniałomyślność i miłość; pracowitość i podporządkowanie Sary wobec jej męża i głowy; łagodne usposobienie Jakuba i jego zainteresowanie obietnicą Bożą; posłuszeństwo Józefa wobec ojca, jego moralna prostolinijność, odwaga, wzorowe zachowanie w więzieniu, jego szacunek dla władz zwierzchnich, pokorne oddawanie chwały Bogu oraz miłosierne przebaczenie braciom. Wszystkie wspomniane osoby charakteryzowało też gorące pragnienie uświęcania imienia Jehowy. Te przykładne cechy są widoczne w życiu ludzi, którzy chodzili z Bogiem w ciągu opisanego w Księdze Rodzaju długiego okresu 2369 lat, licząc od stworzenia Adama aż do śmierci Józefa.

35. Jak Księga Rodzaju przyczynia się do budowania wiary?

³⁵ Księga Rodzaju jest naprawdę pożyteczna, gdyż pomaga wzrastać w wierze, przedstawia bowiem wspaniałe przykłady wypróbowanej wiary, skłaniającej do zabiegania o miasto, którego budowniczym i twórcą jest Bóg — o Królestwo, które On już dawno temu zaczął przygotowywać za pośrednictwem swego obiecanego Potomka, mającego największy udział w uświęcaniu wielkiego imienia Jehowy (Hebr. 11:8, 10, 16).

[Przypisy]

[Tabela na stronie 18]

KSIĘGA RODZAJU — NATCHNIONA I POŻYTECZNA

Spełnione proroctwa i prorocze odpowiedniki

Inne wersety, na które prorocy, Jezus i jego uczniowie powołali się w przykładach i komentarzach i które stanowią dalszy dowód autentyczności Księgi Rodzaju