BABILON

(„zamieszanie”).

1. Słynne miasto znane początkowo jako Babel. Leżało na równinie Szinear nad rzeką Eufrat, ok. 870 km na wsch. od Jerozolimy i jakieś 80 km na pd. od Bagdadu. Ruiny Babilonu rozciągają się na znacznym obszarze w kształcie trójkąta. Na terenie tym jest kilka wzniesień. W pn. części trójkąta, ok. 10 km na pn. od irackiego miasta Al-Hilla, znajduje się Tall Babil (Mudżaliba), które zachowało starożytną nazwę (zob. BABILON 2; SZINEAR).

Babilon leżał po obu brzegach rzeki Eufrat. Broniła go podwójna linia fortyfikacji, więc wydawał się nie do zdobycia.

Na obwarowania wewnętrzne składały się dwa mury z niewypalanych cegieł. Mur od strony miasta miał 6,5 m szerokości. W odległości 7 m od niego stał drugi mur, o szerokości ok. 3,5 m. W mury te wbudowano baszty, które dodatkowo wzmacniały całą konstrukcję. Jakieś 20 m za drugim murem wzniesiono jeszcze wał nadbrzeżny z wypalanych cegieł spojonych asfaltem. Za nim wykopano fosę, która łączyła się z Eufratem od pn. i pd. strony miasta. Dostarczała ona wody i stanowiła zaporę przed nieprzyjacielskimi wojskami. Jak wynika z babilońskich dokumentów, do miasta prowadziło osiem bram. Dotychczas odnaleziono i odkopano cztery.

Po wsch. stronie Eufratu Nebukadneccar II (który zburzył świątynię Salomona) zbudował obwarowania zewnętrzne; otaczały one znaczną część równiny na pn., wsch. i pd. od samego miasta i w razie wojny stanowiły schronienie dla okolicznych mieszkańców. Te zewnętrzne umocnienia także składały się z dwóch murów. Wewnętrzny, wzniesiony z niewypalanych cegieł, miał ok. 7 m szerokości i był wzmocniony basztami. Jakieś 12 m dalej stał mur zewnętrzny z wypalanych cegieł; tworzyły go dwie przyległe ściany połączone ze sobą wieżami: jedna ściana miała prawie 8 m szerokości, druga — ok. 3,5 m.

Aby połączyć krańce obwarowań zewnętrznych, Nabonid zbudował mur nadbrzeżny po wsch. stronie rzeki. Miał on ok. 8,5 m szerokości, był wzmocniony basztami i opasany wałem szerokim na 3,5 m.

Herodot, grecki historyk z V w. p.n.e., napisał, że wzdłuż obu brzegów rzeki ciągnął się wał oddzielony od miasta murem z bramami. Według niego mury miały ok. 90 m wysokości, 26,5 m szerokości i ok. 95 km długości. Wydaje się jednak, iż dane te są przesadzone. Jak wynika z wykopalisk archeologicznych, Babilon był znacznie mniejszy, a obwarowania zewnętrzne miały zdecydowanie mniejszą długość i wysokość. Nie znaleziono też żadnych śladów wału wzdłuż zach. brzegu rzeki.

Miasto przecinały ulice prowadzące do bram w potężnych murach. Główną arterię, tzw. drogę procesyjną, wybrukowano, a ciągnące się wzdłuż niej mury ozdobiono wizerunkami lwów (ILUSTRACJA, t. 2, s. 323). Nebukadneccar II naprawił i powiększył stary pałac, a w odległości ok. 2 km na pn. zbudował pałac letni. Wzniósł też ogromną tarasową konstrukcję ze sklepieniami kolebkowymi, znaną jako babilońskie wiszące ogrody, które zyskały sławę jednego z cudów świata starożytnego.

Ta rozciągająca się po obu stronach Eufratu metropolia stanowiła w ówczesnym świecie ważne centrum handlowe i przemysłowe. Nie tylko wytwarzano tu różne towary, ale też handlowano artykułami, które sprowadzano ze Wschodu i z Zachodu zarówno szlakami lądowymi, jak i wodnymi. Na przykład babilońska flota docierała przez Zatokę Perską na dalekie morza.

Historia. Założycielem Babilonu był Nimrod, który żył w drugiej połowie III tysiąclecia p.n.e.; miała to być stolica pierwszego organizmu państwowego w dziejach ludzkości. Ale budowa została nagle przerwana, gdy mieszkańcy miasta zaczęli mówić różnymi językami (Rdz 11:9). Przez następne pokolenia stopniowo się rozrastało. Jeszcze bardziej powiększył je i umocnił Hammurabi, po czym uczynił je stolicą semickiego imperium babilońskiego.

Później Babilon znalazł się pod dominacją mocarstwa asyryjskiego i uczestniczył w różnych walkach i buntach. Kiedy to drugie mocarstwo światowe chyliło się ku upadkowi, ok. r. 645 p.n.e. w Babilonie zaczął panować Chaldejczyk Nabopolasar, dając początek nowej dynastii. Jego syn Nebukadneccar II, który rozbudował miasto i doprowadził je do szczytu świetności, chełpił się: ‛Czyż nie jest to Babilon Wielki, który ja sam zbudowałem?’ (Dn 4:30). Wspaniałość Babilonu jako stolicy trzeciej potęgi światowej trwała do 5 października 539 r. p.n.e. (wg kalendarza gregoriańskiego) — tamtej nocy miasto zostało zdobyte przez sprzymierzone wojska Medów i Persów pod wodzą Cyrusa Wielkiego.

W tę pamiętną noc Belszaccar zorganizował w Babilonie ucztę dla tysiąca swych dostojników. Nabonid przebywał wtedy gdzie indziej, więc nie zobaczył złowieszczego napisu na ścianie: „MENE, MENE, TEKEL i PARSIN” (Dn 5:5-28). Wcześniej został pokonany przez Persów i schronił się w mieście Borsippa, leżącym na pd. zach. od Babilonu. Ale tej samej szczególnej nocy był w Babilonie prorok Jehowy Daniel, który wyjaśnił znaczenie wspomnianego napisu. W tym czasie żołnierze Cyrusa obozujący pod rzekomo niezdobytymi murami bynajmniej nie spali. Realizując niezwykły plan strategiczny, zmienili bieg potężnego Eufratu, który przepływał przez Babilon. Wówczas Persowie ruszyli korytem rzeki, wspięli się na nadbrzeżne wały i niespodziewanie wtargnęli przez bramy do miasta. Szybko przemierzali ulice, zabijając każdego, kto stawiał opór, zdobyli też pałac i uśmiercili Belszaccara. Babilon upadł jednej nocy i w ten sposób skończyła się wielowiekowa dominacja Semitów nad światem; władzę nad Babilonem przejęli potomkowie Jafeta, zgodnie z proroczą zapowiedzią Jehowy (Iz 44:27; 45:1, 2; Jer 50:38; 51:30-32; zob. ILUSTRACJA, t. 2, s. 325; CYRUS).

Od r. 539 p.n.e. chwała Babilonu zaczęła przygasać. Miasto dwukrotnie buntowało się przeciwko perskiemu władcy Dariuszowi I (Wielkiemu), który za drugim razem kazał zburzyć jego mury. Potem częściowo je odbudowano, jednak za panowania Kserksesa I doszło do kolejnego buntu, który zakończył się splądrowaniem miasta. Aleksander Wielki chciał uczynić Babilon swoją stolicą, ale w 323 r. niespodziewanie zmarł. W r. 312 miasto zdobył Seleukos I Nikator i zaczął z niego wywozić materiały budowlane, ponieważ nad Tygrysem wznosił nową stolicę — Seleucję. Niemniej w początkach chrystianizmu Babilon wciąż funkcjonował i mieszkała w nim społeczność żydowska, co skłoniło Piotra do odwiedzenia go, jak o tym wspomina w swym liście (1Pt 5:13). Ze znalezionych tam inskrypcji wynika, że jeszcze w 75 r. n.e. stała babilońska świątynia Bela. W końcu miasto przestało istnieć — w IV w. leżało już w ruinie. Pozostała po nim jedynie „kupa kamieni” (Jer 51:37).

Dziś obszar dawnego Babilonu to prawdziwe pustkowie — same pagórki i ruiny (ILUSTRACJA, t. 2, s. 324). W książce Archaeology and Old Testament Study (red. D. W. Thomas, Oksford 1967, s. 41) czytamy: „Z tych rozległych ruin — które mimo prac prowadzonych przez Koldeweya zostały odkopane zaledwie w znikomej części — w ubiegłych stuleciach wyniesiono mnóstwo materiału budowlanego. W pewnej mierze właśnie dlatego to, co wystaje teraz z ziemi, sprawia wrażenie takiego chaosu, że od razu przypominają się proroctwa z Iz. xiii. 19-22 oraz Jer. l. 39 i nn.; efekt opustoszenia potęguje jeszcze okoliczność, iż teren rumowiska w większości jest zupełnie wyschnięty”.

Religia. Babilon był miastem niezwykle religijnym. Z wykopalisk oraz starożytnych tekstów wynika, że istniało w nim przeszło 50 świątyń. Najważniejszą rolę odgrywał bóg Marduk, nazywany w Biblii Merodachem. Snuto przypuszczenia, iż Marduk to wyniesiony do rangi bóstwa Nimrod, ale wśród uczonych nie ma zgodności co do utożsamiania bóstw z konkretnymi osobami. W religii babilońskiej duże znaczenie przypisywano też triadom bóstw. Jedną z nich tworzyło dwóch bogów, Sin (bóg księżyca) i Szamasz (bóg słońca), oraz bogini Isztar; nazywano ich władcami zodiaku. Inna triada składała się z demonów: Labartu, Labasu i Achchazu. Bałwochwalstwo rzucało się w oczy na każdym kroku. Babilon rzeczywiście był „krajem rytych wizerunków”, plugawych „gnojowych bożków” (Jer 50:1, 2, 38).

Babilończycy wierzyli w nieśmiertelność duszy ludzkiej (M. Jastrow jun., The Religion of Babylonia and Assyria, 1898, s. 556).

Próbując odczytywać przyszłość z gwiazd, Babilończycy rozwinęli astrologię (zob. ASTROLODZY). Wraz z magią i czarami odgrywała ona znaczącą rolę w ich religii (Iz 47:12, 13; Dn 2:27; 4:7). Wiele ciał niebieskich, np. planet, nazwano imionami babilońskich bóstw. Wróżenie było podstawową praktyką religijną również w czasach Nebukadneccara, który uciekał się do niego, gdy podejmował decyzje (Eze 21:20-22).

Odwieczny wróg Izraela. Biblia wspomina o Babilonie wielokrotnie, począwszy od Księgi Rodzaju, gdzie miasto to występuje pod swą pierwotną nazwą Babel (Rdz 10:10; 11:1-9). Wśród łupów, które Achan wyniósł z Jerycha, była „urzędowa szata z Szinearu” (Joz 7:21). Gdy w r. 740 p.n.e. upadło północne królestwo Izraela, na miejsce uprowadzonych Izraelitów zostali przesiedleni ludzie z Babilonu i innych okolic (2Kl 17:24, 30). Ezechiasz nierozważnie pokazał wysłańcom babilońskim swoje skarby; później kosztowności te wraz z niektórymi „synami” Ezechiasza zabrano do Babilonu (2Kl 20:12-18; 24:12; 25:6, 7). Do niewoli babilońskiej trafił też król Manasses (716-662 p.n.e.), ale ponieważ się ukorzył, Jehowa przywrócił mu tron (2Kn 33:11). W końcu król Nebukadneccar wywiózł do Babilonu cenne sprzęty z domu Jehowy i uprowadził tam tysiące jeńców (2Kl 24:1 do 25:30; 2Kn 36:6-20).

Jak wynika z Chrześcijańskich Pism Greckich, jednym z przodków Jezusa był Jechoniasz (Jehojachin) więziony w Babilonie (Mt 1:11, 12, 17). A apostoł Piotr napisał stamtąd swój pierwszy natchniony list, przy czym chodziło o rzeczywisty Babilon nad Eufratem, a nie o Rzym, jak twierdzą niektórzy (1Pt 5:13; zob. PIOTRA, LISTY).

Zobacz BABILON WIELKI.

2. Nazwą Babilon określano także całe imperium babilońskie, którego zasadnicza część znajdowała się w Dolnej Mezopotamii (MAPA, t. 2, s. 321).

Niekiedy historycy dzielą Babilonię na część północną, Akad (Akkad), i południową — Sumer, zwany też Chaldeą. Początkowo obszar ten był nazywany w Biblii „ziemią Szinear” (Rdz 10:10; 11:2; zob. SZINEAR). Później, gdy dominujący władcy obrali za swą stolicę Babilon, kraj ten stał się znany jako Babilonia. Ponieważ w pewnych okresach władzę sprawowały dynastie chaldejskie, pojawiło się też sformułowanie „ziemia Chaldejczyków” (Jer 24:5; 25:12; Eze 12:13). Miastami starożytnej Babilonii były m.in. Adab, Akad, Babilon, Borsippa, Erech, Kisz, Lagasz, Nippur i Ur. Oczywiście imperium babilońskie swym zasięgiem wykraczało daleko poza Babilonię — obejmowało także Syrię i Palestynę, aż do granicy Egiptu.

W pierwszej połowie VIII w. p.n.e. Babilonią rządził asyryjski król Tiglat-Pileser III (Pul) (2Kl 15:29; 16:7; 1Kn 5:26). Później tron babiloński objął Chaldejczyk Merodach-Baladan, ale po 12 latach został usunięty przez Sargona II. Kiedy miejsce Sargona zajął Sancherib, Merodach-Baladan ponownie stanął na czele buntu w Babilonie. A gdy w r. 732 Sancheribowi nie udało się zdobyć Jerozolimy, Merodach-Baladan wyprawił posłów do judzkiego króla Ezechiasza, prawdopodobnie upatrując w nim sojusznika przeciwko Asyrii (2Kl 20:12-18; Iz 39:1, 2). Po jakimś czasie Sancherib zmusił Merodach-Baladana do ucieczki, a siebie koronował na króla Babilonu i pozostał nim aż do śmierci. Jego syn Asarhaddon odbudował Babilon. Później Babilończycy skupili się wokół Nabopolasara i obwołali go królem. Dał on początek dynastii chaldejskiej (nowobabilońskiej), która miała się zakończyć na Belszaccarze. Dynastia ta — począwszy od Nebukadneccara, syna Nabopolasara, aż do Belszaccara — została ukazana w proroctwach biblijnych jako złota głowa posągu ze snu Nebukadneccara (Dn 2:37-45), a także jako lew ze skrzydłami orła i sercem człowieka z wizji Daniela (Dn 7:4).

W r. 632 p.n.e. ta nowa dynastia chaldejska z pomocą sprzymierzonych Medów i Scytów podporządkowała sobie Asyrię. W r. 625 najstarszy syn Nabopolasara, Nebukadneccar (Nebukadreccar) II, pokonał egipskiego faraona Necho w bitwie pod Karkemisz i w tym samym czasie wstąpił na tron (Jer 46:1, 2). Babilon pod panowaniem Nebukadneccara był w ręku Jehowy „złotym kielichem”, za pośrednictwem którego wylał On swój gniew na niewierną Judę i Jerozolimę (Jer 25:15, 17, 18; 51:7). W 620 r. Nebukadneccar nałożył daninę na Jehojakima, ale ten po jakichś trzech latach się zbuntował. W r. 618, czyli w trzecim roku rządów Jehojakima jako lennika Babilonu, Nebukadneccar ponownie przybył pod Jerozolimę (2Kl 24:1; 2Kn 36:6). Zanim jednak zdążył pojmać Jehojakima, ten umarł. Władzę przejął jego syn Jehojachin, który szybko się poddał i w r. 617 został uprowadzony do Babilonu razem z dostojnikami państwowymi (2Kl 24:12). Następnie tron w Judzie objął Sedekiasz, ale on też się zbuntował; w 609 r. Babilończycy znów oblegli Jerozolimę i w końcu w r. 607 zrobili wyłom w jej murach (2Kl 25:1-10; Jer 52:3-12). Jerozolima została spustoszona, a ów rok — 607 p.n.e. — odgrywa zasadniczą rolę w ustaleniu czasu, kiedy Jehowa, Władca Wszechświata, miał powierzyć panowanie w swym Królestwie wybranemu przez siebie Królowi (zob. WYZNACZONE CZASY NARODÓW [Początek ‛deptania’]).

Pewna tabliczka klinowa wspomina o wyprawie przeciw Egiptowi przeprowadzonej w 37 roku rządów Nebukadneccara (588 p.n.e.). Być może właśnie wtedy Egipt dostał się pod władzę Babilończyków, jak to zapowiedział prorok Ezechiel, najwyraźniej w 591 r. (Eze 29:17-19). Nebukadneccar II zmarł w październiku 582 r., po 43 latach panowania charakteryzującego się podbiciem licznych narodów oraz wielkimi przedsięwzięciami budowlanymi w Babilonii. Tron po nim objął Awilmarduk (Ewil-Merodach), który okazał łaskę przebywającemu w niewoli królowi Jehojachinowi (2Kl 25:27-30). Na temat rządów Neriglisara (który najprawdopodobniej zastąpił Ewil-Merodacha) oraz Labaszimarduka wiadomo niewiele.

Historia ma więcej do powiedzenia o Nabonidzie i jego synu Belszaccarze, którzy najwyraźniej wspólnie sprawowali władzę w okresie upadku Babilonu.

W tym czasie na podbój wyruszyli Medowie i Persowie pod wodzą Cyrusa Wielkiego, którzy mieli przejąć panowanie nad Babilonią i zostać czwartym mocarstwem światowym. Nocą 5 października 539 r. (wg kalendarza gregoriańskiego) zdobyli Babilon i uśmiercili Belszaccara. W pierwszym roku swych rządów — od momentu podbicia Babilonu — Cyrus wydał słynny dekret, na mocy którego do Jerozolimy powróciło 42 360 mężczyzn, nie licząc niewolników i śpiewaków. Dwa stulecia później, w r. 331, Aleksander Wielki zdobył Babilon i położył kres perskiej dominacji nad Babilonią. W połowie II w. p.n.e. znalazła się ona pod panowaniem Mitrydatesa I, króla Partów.

Ponieważ w krainie tej były liczne społeczności żydowskie, Piotr, apostoł dla Żydów, udał się do Babilonu i napisał stamtąd co najmniej jeden ze swych natchnionych listów (Gal 2:7-9; 1Pt 5:13). Przywódcy Żydów mieszkających na Wschodzie opracowali Targum Onkelosa, znany też jako Targum babiloński, oraz sporządzili szereg manuskryptów Pism Hebrajskich. Na szczególną uwagę zasługuje Petersburski kodeks proroków, datowany na 916 r. n.e., gdyż łączy w sobie cechy rękopisów ze szkoły babilońskiej i tyberiadzkiej.

[Mapa na stronach 174, 175]

Starożytny Babilon

nowe miasto

kanał

pałac letni

Brama Isztar

wiszące ogrody

pałac miejski

ziggurat

brama nad rzeką

mur nadbrzeżny

Eufrat

obwarowania wewnętrzne

kanał

obwarowania zewnętrzne wzniesione przez Nebukadneccara

kanał