CEZAREA

(„[należąca do] Cezara”).

Ważny port morski nad Morzem Śródziemnym wybudowany pod koniec I w. p.n.e. przez Heroda Wielkiego. Wcześniej istniała tam Wieża Stratona, która swą nazwę podobno zawdzięczała pewnemu sydońskiemu władcy. Starożytna nazwa Cezarei zachowała się w arabskiej nazwie Kajsarija (po hebr. Chorbat Kesari). Miejsce to leży ok. 40 km na pd. od góry Karmel i ok. 87 km na pn. pn. zach. od Jerozolimy.

Głównym źródłem informacji o powstaniu i dawnych dziejach tego miasta jest żydowski historyk Józef Flawiusz. Herod Wielki otrzymał to miejsce razem z Samarią i innymi miastami w darze od Cezara Augusta. Po odbudowaniu Samarii, którą nazwał Sebaste, Herod zwrócił uwagę na wybrzeże i przystąpił do budowy wspaniałego miasta i portu na miejscu Wieży Stratona. Prace trwały 10—12 lat, a według niektórych uczonych ukończono je ok. 10 r. p.n.e. Ku czci Augusta Herod nadał miastu nazwę Cezarea, a portowi — Sebaste (gr. odpowiednik imienia August). Miasto wybudowano z cennych materiałów; wzniesiono w nim wspaniałe budowle, m.in. świątynię, teatr i amfiteatr, który mógł pomieścić bardzo dużo ludzi. Akwedukt doprowadzał świeżą wodę, a ścieki odpływały podziemnym systemem kanalizacyjnym do morza. Ale największym osiągnięciem było wybudowanie sztucznego portu.

Po usunięciu Archelausa, syna Heroda Wielkiego, Cezarea stała się oficjalną siedzibą rzymskich prokuratorów zarządzających Judeą. Biblijna relacja w Dziejach Apostolskich wspomina o Cezarei jako o porcie i siedzibie namiestników.

Filip, który najpierw owocnie działał jako misjonarz w Samarii, później „oznajmiał dobrą nowinę” w miastach na wybrzeżu od Aszdodu aż do Cezarei, położonej jakieś 90 km dalej na pn. (Dz 8:5-8, 40). Wkrótce potem nawrócił się Paweł i gdy zaczął głosić w Jerozolimie, uknuto przeciwko niemu spisek. Dlatego uczniowie odprowadzili go do Cezarei i odesłali do rodzinnego Tarsu (Dz 9:28-30).

Cezarea była główną kwaterą rzymskich wojsk w regionie, nic więc dziwnego, że swój dom miał tam setnik Korneliusz. Chociaż w mieście tym mieszkało sporo Żydów, większą część ludności stanowili poganie. Dzięki Bożemu kierownictwu w 36 r. n.e. apostoł Piotr dał świadectwo nieobrzezanemu Korneliuszowi, jego krewnym i znajomym, a następnie ich ochrzcił jako pierwszych pogan przyjętych do zboru chrześcijańskiego (Dz 10:1-48).

Do Cezarei udał się Herod Agryppa I po nieudanym uwięzieniu Piotra; tam też przyjął delegację z Tyru i Sydonu, a wkrótce potem został przez Boga ukarany śmiercią (44 n.e.) (Dz 12:18-23). Przez Cezareę Paweł wracał do Palestyny pod koniec swej drugiej i trzeciej podróży misjonarskiej (Dz 18:21, 22; 21:7, 8). Za drugim razem wraz z towarzyszami zatrzymał się w domu Filipa, który być może osiedlił się tam po zakończeniu swej wcześniejszej podróży ewangelizacyjnej. Niektórzy z miejscowych uczniów odprowadzili apostoła do Jerozolimy, choć jeszcze w Cezarei prorok Agabus ostrzegł go przed czyhającym tam na niego niebezpieczeństwem (Dz 21:10-16).

Kiedy aresztowano Pawła w Jerozolimie, ze względu na spisek na jego życie został odprowadzony pod silną eskortą do Cezarei, gdzie miał go osądzić namiestnik Feliks (Dz 23:23, 24). Wyraźny kontrast między zamieszkami w Jerozolimie na tle głębokich uprzedzeń religijnych a stosunkowo spokojną sytuacją w Cezarei świadczy o silnych wpływach Rzymian w tym drugim mieście i potwierdza, że była to główna kwatera ich wojsk w regionie. Namiestnik Festus, następca Feliksa, kazał żydowskim przeciwnikom Pawła przybyć do Cezarei i tam przedstawić zarzuty. Gdy do tego doszło, Paweł nie chciał być sądzony w Jerozolimie, lecz odwołał się do Cezara (Dz 25:1-12). Czekając w Cezarei na przewiezienie do Rzymu, miał okazję dać obszerne świadectwo o chrystianizmie Festusowi i jego gościom, królowi Agryppie II i jego siostrze Berenike (Dz 25:13, 22-27; 26:1-32). Paweł wypłynął jako więzień z Cezarei i w końcu dotarł do Rzymu (Dz 27:1, 2).

Za panowania Nerona w Cezarei powstał silny antagonizm pomiędzy mieszkającymi tam Żydami i Syryjczykami, co z czasem doprowadziło do wybuchu buntu, który zakończył się zburzeniem Jerozolimy w r. 70 n.e.

W 1961 r. w teatrze w Cezarei odnaleziono kamień z łacińską inskrypcją zawierającą imię Poncjusza Piłata; jest to pierwszy odkryty tekst z jego imieniem.

[Ilustracja na stronie 295]

Cezarea; falochron wybudowany przez Heroda Wielkiego w celu utworzenia sztucznego portu