C3
Wersety z Listu do Rzymian, w których imię Jehowa nie występuje jako część cytatu albo nawiązania
RZYMIAN 10:16 „Jehowo, kto uwierzył w to, co od nas usłyszał?”
POWODY: Paweł cytuje tu pierwszą część Izajasza 53:1. W tekście hebrajskim w drugiej części tego wersetu występuje imię Boże — w sformułowaniu „Jehowa objawił swoją moc [dosł. „ramię”]”. W Jana 12:38 Jan cytuje Izajasza 53:1 w całości. Zarówno Jan, jak i Paweł najwyraźniej cytują proroctwo Izajasza z przekładu Septuaginty, gdzie tekst grecki zaczyna się od formy wyrazu Kýrios („Pan”), wskazującej, do kogo te słowa są skierowane. Wygląda na to, że w pierwotnej wersji Septuaginty tłumacze wprowadzili imię Boże również w pierwszej części Izajasza 53:1, by czytelnik nie miał wątpliwości, że prorok kieruje swoje pytania do Boga. Jak jednak już wcześniej wspomniano w Dodatku C3, w późniejszych kopiach Septuaginty tetragram pojawiający się w tekście hebrajskim zaczęto zastępować słowem Kýrios (tak jak w sformułowaniu „Jehowa objawił swoją moc” w Izajasza 53:1). Biorąc to wszystko pod uwagę, w Rzymian 10:16 w Przekładzie Nowego Świata użyto imienia Bożego.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W dziele The Bible Commentary (red. F. C. Cook, przedruk 1981) na temat pierwszego wystąpienia słowa „Pan” w tym cytacie powiedziano: „Słowo ‚Pan’, dodane tutaj oraz w greckich przekładach Izaj. liii. I [53:1], wskazuje, że prorok zwraca się do Jehowy jako do osoby, od której pochodzi to orędzie (...). Dodanie go [słowa „Pan”] harmonizuje z pierwotnym znaczeniem tego fragmentu i z wypowiedzią św. Pawła z w. 17”.
W dziele The Interpretation of St. Paul’s Epistle to the Romans (R. C. H. Lenski) na temat tego wersetu powiedziano: „Paweł dodaje w cytacie słowo ‚Pan’, ponieważ pytanie proroka było skierowane do Jahwe”.
W opracowaniu Exegetical Dictionary of the New Testament (t. 2, 1991, ss. 329, 330) Rzymian 10:16 wymieniono wśród wersetów, w których wyraz Kýrios został „użyty w odniesieniu do Jahwe”.
W dziele The Anchor Yale Bible (Joseph A. Fitzmyer, t. 33, 1993) na temat Rzymian 10:16 powiedziano: „Paweł pokazuje, że orędzie od Boga nie zawsze jest przyjmowane z wiarą, nawet jeśli dotyczy cierpienia Sługi Jahwe”.
Przekład NLT Study Bible (wyd. II, 2008) zawiera w tym wersecie określenie „LORD” („PAN”) zapisane kapitalikami z wyróżnioną pierwszą literą. We „Wprowadzeniu do New Living Translation” podano takie wyjaśnienie: „Zazwyczaj tetragram (JHWH) konsekwentnie tłumaczymy na ‚PAN’ (...), co jest częstą praktyką w wersjach anglojęzycznych”. A na temat Nowego Testamentu powiedziano: „Greckie słowo kurios [kýrios] konsekwentnie tłumaczymy na ‚Pan’. (...) Wyjątkowo piszemy ‚PAN’ w bezpośrednich cytatach ze Starego Testamentu — w miejscach, gdzie słowo to zapisano tam kapitalikami” (kursywa nasza).
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 10, 14-18, 23, 30-32, 34, 35, 41, 42, 46, 52, 59, 60, 65, 66, 88, 93, 100-102, 105, 106, 114, 115, 117, 118, 122, 130, 133, 136, 144-147, 149, 154, 164-166, 174, 178, 212, 213, 237-239, 244, 250, 265, 273, 275, 283, 296, 310, 323, 324
RZYMIAN 12:11 „Służcie Jehowie jak niewolnicy”
POWODY: W dostępnych greckich manuskryptach mowa w tym miejscu o służeniu „Panu” (gr. toi Kyríoi). Istnieją jednak ważne powody przemawiające za użyciem tu imienia Bożego. W Chrześcijańskich Pismach Greckich słowo Kýrios w zależności od kontekstu może się odnosić do Jehowy Boga albo do Jezusa Chrystusa. W Rzymian 12:1, 2 Paweł zachęca czytelników, żeby ‛oddali swoje ciała jako ofiarę dla Boga’ i żeby ‛się przekonali, jaka jest wola Boga, co jest dla Niego dobre, miłe i doskonałe’. W wersecie 3 Paweł mówi dalej: „Odpowiednio do tego, jak dużo Bóg (...) [każdemu] dał wiary”. Poza tym po Rzymian 12:11 słowo Kýrios pojawia się w Rzymian 12:19 jako cytat z Powtórzonego Prawa 32:35, gdzie kontekst wyraźnie wskazuje, że Tym, który mówi, jest Jehowa (zob. wyjaśnienie do Rzymian 12:19). Oprócz tego bibliści zauważyli, że w Septuagincie grecki czasownik douleúo („służyć; służyć jak niewolnik”) jest używany do oddania hebrajskich sformułowań, które w tekście oryginalnym zawierały tetragram (Sędziów 2:7; 1 Samuela 7:4; 12:20; 2 Kronik 30:8; Psalm 2:11; 100:2 [99:2, LXX]; 102:22 [101:22, LXX]). Tak więc zarówno kontekst Rzymian 12:11, jak i to, że omawiany zwrot pochodzi z Pism Hebrajskich, prowadzą do wniosku, że „Pan”, o którym mowa w tym wersecie to nie Jezus, tylko Jehowa Bóg (zob. Dodatek C1).
DODATKOWE ARGUMENTY:
W dziele Believer’s Bible Commentary William MacDonald tak skomentował pochodzącą z Pism Hebrajskich ogólną myśl Rzymian 12:11: „Jest to przypomnienie słów z Jeremiasza 48:10”. Werset ten brzmi: „Przeklęty jest ten, kto zadanie od Jehowy wykonuje niedbale!”. W tekście hebrajskim użyto tu imienia Bożego.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 10, 16, 18, 32, 44, 65, 94, 95, 100-102, 106, 115, 125, 139, 145-147, 167, 201, 310, 323, 324
RZYMIAN 12:19 „mówi Jehowa”
POWODY: W dostępnych greckich manuskryptach występuje w tym miejscu zwrot légei Kýrios („mówi Pan”), jednak w Przekładzie Nowego Świata z następujących powodów użyto tu imienia Bożego: Paweł cytuje fragment Powtórzonego Prawa 32:35. Co prawda w tym wersecie w tekście hebrajskim nie pojawia się zwrot „mówi Jehowa”, ale z kontekstu jasno wynika, że słowa zacytowane przez Pawła wypowiedział Jehowa (Powtórzonego Prawa 32:19-34; por. komentarz do Mateusza 1:22). Paweł najwyraźniej dodał ten zwrot, żeby nie było wątpliwości, kto to powiedział. W późniejszych kopiach Septuaginty termin Kýrios („Pan”) często zastępuje imię Boże, które występowało w tekście hebrajskim. Tak właśnie jest w wielu fragmentach Pism Hebrajskich cytowanych w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie (Rzymian 12:19) przed słowem Kýrios nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki greckiej powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. W Hebrajczyków 10:30 Paweł cytuje ten sam fragment Powtórzonego Prawa 32:35, a potem 32:36 („Jehowa osądzi swój lud”), gdzie użyto imienia Bożego (zob. Dodatek C1).
DODATKOWE ARGUMENTY:
W dziele The Interpretation of St. Paul’s Epistle to the Romans (R. C. H. Lenski) na temat tego wersetu powiedziano: „‚Mówi Pan’ zostało dodane przez Pawła, żeby było wiadomo, kto wypowiedział te słowa. Bóg już dużo wcześniej ustalił sposób wymierzania sprawiedliwości niegodziwym”.
W opracowaniu Exegetical Dictionary of the New Testament (t. 2, 1991, ss. 329, 330) Rzymian 12:19 wymieniono wśród wersetów, w których wyraz Kýrios został „użyty w odniesieniu do Jahwe”.
W dziele The New Interpreter’s Bible Commentary (t. 9, 2015) N. T. Wright tak skomentował Rzymian 12:19, 20: „Takie postępowanie nagarnie płonących węgli na głowę wroga (‚a JHWH cię nagrodzi’ — dodano w Przysłów)”.
Przekład NLT Study Bible (wyd. II, 2008) zawiera w tym wersecie określenie „LORD” („PAN”) zapisane kapitalikami z wyróżnioną pierwszą literą. We „Wprowadzeniu do New Living Translation” podano takie wyjaśnienie: „Zazwyczaj tetragram (JHWH) konsekwentnie tłumaczymy na ‚PAN’ (...), co jest częstą praktyką w wersjach anglojęzycznych”. A na temat Nowego Testamentu powiedziano: „Greckie słowo kurios [kýrios] konsekwentnie tłumaczymy na ‚Pan’. (...) Wyjątkowo piszemy ‚PAN’ w bezpośrednich cytatach ze Starego Testamentu — w miejscach, gdzie słowo to zapisano tam kapitalikami” (kursywa nasza).
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 10-12, 14-18, 22-24, 30-35, 38, 40-44, 46, 52, 54, 57, 59-61, 65-67, 88, 90, 94-96, 99-101, 106, 114, 115, 117, 122, 125, 130, 133, 138, 139, 144-147, 149, 154, 163-167, 174, 178, 185, 187, 201, 203, 217, 237-239, 243, 244, 250, 265, 269, 271, 273, 275, 279, 280, 283, 290, 295, 300, 310, 322-324
RZYMIAN 14:4 „bo Jehowa może sprawić, żeby stał”
POWODY: W dostępnych greckich manuskryptach występuje w tym miejscu określenie ho Kýrios („Pan”) albo ho Theòs („Bóg”). A niektóre wczesne tłumaczenia na inne języki zawierają tu odpowiednik słowa „Bóg”. W Chrześcijańskich Pismach Greckich tytuł „Pan” często odnosi się do Jehowy Boga albo do Jezusa Chrystusa — zależy to od kontekstu. Z kontekstu tego wersetu (Rzymian 14:1-12) jasno wynika, że chodzi tu o Jehowę Boga. Paweł podkreśla, jakie to ważne, żeby nie osądzać innych w sprawach pozostawionych sumieniu. W wersecie 3 mówi, że ‛Bóg serdecznie przyjął jedzącego i tego, który nie je’. W Rzymian 14:10 wspomina, że „wszyscy staniemy przed tronem sędziowskim Boga”. W Rzymian 14:12 podsumowuje: „Tak więc każdy z nas sam za siebie zda sprawę Bogu”. A zatem z kontekstu Rzymian 14:4 wyraźnie wynika, że Panem, o którym mowa w tym wersecie, jest Jehowa. Taki wniosek potwierdza też treść Pism Hebrajskich. W Rzymian 14:11 Paweł cytuje Izajasza 45:23, gdzie kontekst (Izajasza 45:18-22) wskazuje, że Tym, który mówi, jest Jehowa Bóg (zob. komentarz do Rzymian 14:11). Biorąc więc pod uwagę omówione argumenty przemawiające za tym, że w Rzymian 14:4 ho Kýrios („Pan”) odnosi się do Jehowy Boga, w Przekładzie Nowego Świata użyto tu imienia Bożego. Również niektóre tłumaczenia Chrześcijańskich Pism Greckich na język hebrajski i inne języki zawierają w tym miejscu imię Boże.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W opracowaniu Exegetical Dictionary of the New Testament (t. 2, 1991, ss. 329, 330) Rzymian 14:4b wymieniono wśród wersetów, w których wyraz Kýrios został „użyty w odniesieniu do Jahwe”.
W dziele The Anchor Yale Bible (Joseph A. Fitzmyer, t. 33, 1993) na temat Rzymian 14:6 powiedziano: „Od [wersetu] 4 Paweł używa słowa Kyrios i ktoś może się zastanawiać, czy ma na myśli Boga, czy Chrystusa. Biorąc pod uwagę występujący w tym wersecie paralelizm, najbardziej rozsądne wydaje się zrozumienie, że Kyrios, o którym tu mowa, to Bóg [ze Starego Testamentu]. Wniosek taki potwierdza też [werset] 11, gdzie Paweł cytuje Iz 49:18”.
Na temat tego wersetu w przekładzie The ESV Study Bible (2008) na stronie 2180 podano taki komentarz: „Silni stoją albo upadają przed Bogiem. W dniu ostatnim dzięki Jego łasce staną przed Nim jako prawi”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J18, 23, 32, 48, 95, 100, 101, 115, 145-147, 187, 265, 271, 323, 324
RZYMIAN 14:6 „wyróżnia go dla Jehowy (...) jada to dla Jehowy (...) nie jada tego dla Jehowy”
POWODY: W dostępnych greckich manuskryptach w tym wersecie trzy razy występuje słowo Kýrios („Pan”). W Chrześcijańskich Pismach Greckich tytuł ten często odnosi się do Jehowy Boga albo do Jezusa Chrystusa — zależy to od kontekstu. To, kim Kýrios jest tutaj, ma związek z tym, kim jest w całym kontekście (Rzymian 14:4-11). Od początku rozdziału 14 Paweł podkreśla, jakie to ważne, żeby nie osądzać innych. W Rzymian 14:3 mówi, że ‛Bóg serdecznie przyjął jedzącego i tego, który nie je’. W Rzymian 14:4 wspomina, że to, ‛czy sługa stoi, czy upada’, „to sprawa jego pana” i że Pan „Jehowa może sprawić, żeby stał” (zob. wyjaśnienie do Rzymian 14:4). Kontynuując swoją argumentację, Paweł w Rzymian 14:10 stwierdza, że „wszyscy staniemy przed tronem sędziowskim Boga”. W Rzymian 14:11 cytuje Izajasza 45:23, gdzie kontekst (Izajasza 45:18-22) wskazuje, że Tym, który mówi, jest Jehowa (zob. komentarz do Rzymian 14:11). W Rzymian 14:12 Paweł podsumowuje: „Tak więc każdy z nas sam za siebie zda sprawę Bogu”. Warto też zauważyć, że w omawianym wersecie (Rzymian 14:6) przed słowem Kýrios nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki greckiej powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Tak więc biorąc pod uwagę kontekst Rzymian 14:6, treść Pism Hebrajskich i zaskakujący brak rodzajnika, w Przekładzie Nowego Świata użyto tu imienia Bożego.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W opracowaniu Exegetical Dictionary of the New Testament (t. 2, 1991, ss. 329, 330) Rzymian 14:6a, 14:6b i 14:6c wymieniono wśród wersetów, w których wyraz Kýrios został „użyty w odniesieniu do Jahwe”.
W dziele The Anchor Yale Bible (Joseph A. Fitzmyer, t. 33, 1993) na temat Rzymian 14:6 powiedziano: „Od [wersetu] 4 Paweł używa słowa Kyrios i ktoś może się zastanawiać, czy ma na myśli Boga, czy Chrystusa. Biorąc pod uwagę występujący w tym wersecie paralelizm, najbardziej rozsądne wydaje się zrozumienie, że Kyrios, o którym tu mowa, to Bóg [ze Starego Testamentu]. Wniosek taki potwierdza też [werset] 11, gdzie Paweł cytuje Iz 49:18”.
W dziele The Interpretation of St. Paul’s Epistle to the Romans (R. C. H. Lenski, 1936, s. 823) na temat tego wersetu powiedziano: „Warto zwrócić uwagę, że trzy razy położono tu nacisk na słowo Κυρίῳ [Kyríoi] (które bez rodzajnika = Jahwe, Bóg)”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH:
J7, 8, 10, 16, 18, 22, 24, 32, 33, 41, 44, 65, 66, 94, 95, 100, 101, 106, 115, 125, 145-147, 167, 187, 310, 322-324
J7, 8, 10, 16, 18, 22, 24, 32, 33, 41, 44, 65, 66, 94, 95, 100, 101, 106, 115, 125, 145-147, 163, 167, 187, 310, 322-324
J7, 8, 10, 16, 18, 22, 24, 32, 33, 41, 44, 65, 66, 94, 95, 100, 101, 106, 115, 125, 145-147, 167, 187, 310, 322-324
RZYMIAN 14:8 „żyjemy dla Jehowy, (...) umieramy dla Jehowy (...), należymy do Jehowy”
POWODY: W dostępnych greckich manuskryptach w tym wersecie trzy razy występuje poprzedzone rodzajnikiem słowo Kýrios („Pan”). W Chrześcijańskich Pismach Greckich tytuł ten często odnosi się do Jehowy Boga albo do Jezusa Chrystusa — zależy to od kontekstu. To, kim Kýrios jest tutaj, ma związek z tym, kim jest w Rzymian 14:4, 6. W wyjaśnieniach do tych wersetów podano powody, dla których można uznać, że słowo Kýrios odnosi się tam do Jehowy Boga. Ponadto myśl, że żyjemy i umieramy dla Boga i że należymy do Niego, zgadza się z tym, czego Biblia uczy w innych wersetach (Psalm 100:3; 146:2; Rzymian 6:11; Galatów 2:19; 1 Piotra 4:2). Chociaż więc w Rzymian 14:8 greckie manuskrypty zawierają poprzedzone rodzajnikiem słowo Kýrios, to biorąc pod uwagę niejednoznaczność tego terminu, kontekst oraz treść całej Biblii, w Przekładzie Nowego Świata w wersecie tym użyto imienia Bożego.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W dziele The Anchor Yale Bible (Joseph A. Fitzmyer, t. 33, 1993) na temat Rzymian 14:8 powiedziano: „Ten werset zawiera myśl o służbie dla Boga we wszystkim (...) Czy chrześcijanin żyje, czy umiera, istnieje tō Kyriō [dla Pana], to znaczy żeby służyć Bogu, stwórcy wszystkiego, żeby Go wychwalać i czcić”. Dalej można przeczytać: „Chrześcijanie należą do Boga. Jest to ich Kyrios i muszą uznać swoją zależność od Niego”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH:
J7, 8, 10, 14-16, 18, 32, 41, 44, 65, 94, 95, 100, 101, 106, 115, 145-147, 187, 323, 324
J7, 8, 10, 14-16, 18, 32, 41, 44, 65, 94, 95, 100, 101, 115, 145-147, 187, 310, 323, 324
J7, 8, 10, 14-16, 18, 32, 44, 65, 94, 95, 100, 101, 106, 115, 145-147, 187, 310, 323, 324