MICHMAS, MICHMASZ
(„miejsce odłożone [schowane]”).
Utożsamia się je z nowożytnym Muchmas, położonym na wzgórzu o wysokości ok. 600 m n.p.m., jakieś 11 km w kierunku pn.-pn.-wsch. od Jerozolimy. Miejsce to znajduje się na pn. od Wadi as-Suwajnit (Nachal Michmas), uznawanego za „przełęcz Michmasz” (1Sm 13:23). Wadi as-Suwajnit, z którym od pd. zach. i pn. zach. łączą się również inne wadi, ciągnie się od górzystego regionu Efraima po dolinę Jordanu.
Król Saul, niewątpliwie przygotowujący się do uwolnienia Izraelitów spod władzy filistyńskiej, wybrał 3000 wojowników. Z tego 2000 obozowało z nim w Michmasz oraz w górzystym regionie Betel, a pozostali zatrzymali się z jego synem Jonatanem w Gibei. Później w pobliskiej Gebie („Gibei”, Vg) Jonatan pobił „załogę filistyńską”. W odwecie Filistyni zebrali ogromną armię, z rydwanami i jeźdźcami, i najwyraźniej zmusili Saula do wycofania się z Michmasz do Gilgal. Ponieważ mocno napierali, wielu Izraelitów ukryło się w jaskiniach i dołach. Inni uciekli na wsch. stronę Jordanu. Właśnie na to rozproszenie wojowników izraelskich w obliczu nawały filistyńskiej powoływał się potem Saul, gdy tłumaczył, dlaczego ze złożeniem ofiary nie poczekał posłusznie na Samuela. Zganiony przezeń za zuchwalstwo, przybył z okrojonym oddziałem (ok. 600 ludzi) do Jonatana do Geby (1Sm 13:1-16). Jak wynika z 1 Samuela 14:2, przeniósł później swój obóz do Migron w pobliżu Gibei.
Jonatan doprowadza do rozgromienia Filistynów. Z obozu w Michmasz wyruszały trzy grupy grabieżców, a ponadto załoga pewnej wysuniętej placówki filistyńskiej robiła wypady „ku przełęczy Michmasz”. Jonatan postanowił położyć kres temu zagrożeniu (1Sm 13:16-23). Przeszedł przez wspomnianą „przełęcz”, która (jeśli rzeczywiście chodzi o Wadi as-Suwajnit) na wsch. od Geby (Dżabaʽ) tworzy głęboki wąwóz o niemal pionowych ścianach. W miejscu, gdzie Wadi as-Suwajnit ostro skręca, wznoszą się dwa charakterystyczne wzgórza o stromych, skalistych zboczach. Być może są to ‛zęby skalne’ Bocec i Sene, których zębate krawędzie w ciągu trzech tysiącleci stępiła erozja (1Sm 14:1-7). Znalezienie drogi w tym labiryncie pagórków, wzniesień i urwistych skał suchej doliny potoku było dla kogoś obcego praktycznie niemożliwe. Ale Jonatan wychował się na terytorium Beniamina i zapewne dobrze się orientował w tej okolicy. Bez wątpienia miał wiele okazji, by ją poznać jeszcze lepiej, gdy jego ojciec obozował w Michmasz, a on sam w Gebie.
Jonatan z giermkiem ruszyli w kierunku Michmasz i pokazali się załodze placówki filistyńskiej. Na ich widok Filistyni zawołali: „Podejdźcie do nas, to coś wam powiemy!” Jonatan, a za nim jego giermek, zaczęli wspinać się „na rękach i nogach” stromym podejściem do placówki filistyńskiej. Wspólnie zabili ok. 20 mężczyzn na obszarze odpowiadającym mniej więcej połowie pola, które można zaorać parą wołów w ciągu jednego dnia (1Sm 14:8, 11-14; przyp. w BT).
Kiedy Bóg spowodował trzęsienie ziemi — którego skutki dostrzegli też strażnicy Saula — w obozie filistyńskim powstało zamieszanie. Zanim Saul z wojownikami przybyli na miejsce, wielu Filistynów pozabijało się nawzajem, a reszta rzuciła się do ucieczki. Żołnierze Saula, przypuszczalnie wyposażeni w broń pozostawioną przez wroga, ruszyli w pościg. Wzmocnieni przez Izraelitów, którzy dotąd się ukrywali lub byli po stronie przeciwnika — „bili Filistynów od Michmasz do Ajjalon” (1Sm 14:15-23, 31).
Według 1 Samuela 13:5 Filistyni mieli w Michmasz 30 000 rydwanów, a więc znacznie więcej, niż ich uczestniczyło w innych wyprawach wojennych (por. Sdz 4:13; 2Kn 12:2, 3; 14:9). Trudno sobie wyobrazić, jak w górzystym terenie można było użyć tylu rydwanów. Dlatego na ogół uważa się liczbę 30 000 za błąd kopisty. Syryjska Peszitta oraz grecka Septuaginta (wyd. Lagarde’a) wspominają o 3000 i tej wersji trzymają się liczne inne przekłady Biblii (Bp, BT, BWP). Niektórzy jednak opowiadają się za jeszcze mniejszą liczbą.
Setki lat później w proroctwie Izajasza wymieniono Michmasz jako miejsce, w którym zwycięski Asyryjczyk „składa swoje sprzęty” (Iz 10:24, 28). Po powrocie Izraela z niewoli babilońskiej w 537 r. p.n.e. Beniaminici najwidoczniej znowu zasiedlili Michmas(-z) (Ezd 2:1, 2, 27; Neh 7:31; 11:31).