Tukupay punchawkuna imayna kananmanta

Nisan killapa 11 kaq punchawninqa ñam tukunanpaq hinaña karqa, chayqa martes punchawmi karqa. Jesusqa Diosmanta willakusqan tukunanpaq hinaña kaptinmi achka ruwayniyuq chay punchawkunaqa karqa. Payqa Diospa wasinpi punchaw yachachispanmi tutanñataq Jerusalenmanta huk lawpi puñupakuq. Paypa yachachisqantaqa achka runakunam uyariyta munaqku, chaymi sapa madrugaw Diospa wasinman uyariq riqku (Lucas 21:37, 38). Chayna kaptinpas Jesusqa Olivos muqupiñam apostolnin Pedrowan, Andreswan, Santiagowan hinaspa Juanwan tiyachkarqaku.

Sapallanpim tawanku asuykurqaku. Paykunaqa llakisqam kachkarqaku Jerusalenpiqa mana chulla rumipas pirqasqa kananmanta Jesuspa willakusqanwan. Ichaqa manam chayllawanchu llakisqaqa karqaku. Ñawpaqtapas Jesusqa nirqam: “Qamkunapas listollayá kaychik, mana piensasqaykichik horapim runapa churinqa hamunqa”, nispa (Lucas 12:40). Payqa willakurqataqmi ‘runapa churin rikurimunan punchawmantapas’ (Lucas 17:30). Chaymi apostolkunaqa tukuy chaykunamanta sumaqta yachaykuyta munaspanku Jesusta nirqaku: “Niykuwaykuyá: ¿Haykapitaq chaykunaqa kanqa? Hinaspapas, ¿ima señaltaq qawachinqa chayaramuspa kaypi kasqaykita chaynataq kay tiempopa tukupayninmantapas?”, nispa (Mateo 24:3).

Paykunaqa chimpankupi Diospa wasin purmachisqa kananmantam, hinaspa runapa churin haykapi chayamunanmantam tapukurqaku. Yaqapaschá ‘riqsisqa ayllumanta kaq huk runa karu llaqtata kamachiq kananpaq nombramienton chaskiq kutiqlla risqanmanta’ rikchanachiyta yuyarirqaku (Lucas 19:11, 12). Chaymantapas tukupay punchawkuna imayna kananmantam tapukurqaku.

Chaymi Jesusqa qipa punchawman imakuna kananmanta hinaspa judio runakunawan Diospa wasinpas imayna tukunanmanta willakurqa. Chayna willakusqanqa tukupay punchawkunapi kaq qatiqninkunatapas yanapananmi karqa ‘Jesuspa chayamunanta’ hinaspa Diospa piñakuynin haykapi kananmanta musyakunankupaq.

Watakunapa risqanman hinam apostolninkunaqa Jesuspa willakusqanman hina tukuy imakunata qawarqaku. Paykuna kawsachkaptillankuraqmi Jesuspa willakusqanman hina imakunapas qallarirqa. Chaymi 37 wata qipaman rikchan-rikchanlla kaqkunaqa sutillata rikurqaku judio runakunawan Diospa wasin tukusqanta, chayqa karqa 70 kaq watapim. Ichaqa manam chay watakunallapichu Jesuspa willakusqanman hinaqa imakunapas karqa. Hinaptinqa, ¿imataq qawachinan karqa Jesuspa kamachiqña kanan tiempoqa haykapi kananta?

Jesusmi apostolninkunaman nirqa: “Uyarinkichikmi guerrakunamanta hinaspa guerrakuna kasqanmanta [...]. Huk nacionmi peleanqa huk law nacionwan chaynataq huk gobiernopas huk law gobiernowan”, nispa (Mateo 24:6, 7). Nirqataqmi: “Kanqam manchakuypaq terremotokuna, kaypi-chaypi unquykuna hinaspa muchuykuna”, nispa (Lucas 21:11). Hinaspapas nirqam qatiqninkunaqa ‘qatikachasqa hinaspa presochasqa’ kanankumanta (Lucas 21:12). Jesusqa willarqataqmi pantachikuqkuna kananmanta, mana allin ruwaykuna mirananmanta hinaspa runakunapas manaña kuyakuq kanankumanta. Hinaspam nirqa: “Diospa munaychakuyninmanta kay sumaq willakuymi willakusqa kanqa enterollan kay pachapi llapallan nacionpi runakuna yachanankupaq, chayñam tukuy imapas tukunqa”, nispa (Mateo 24:14).

Jesuspa wakin willakusqanqa Jerusalen llaqta manaraq chinkachisqa kachkaptinmi hinaspa Roma nacionpi tropakuna purmarachiptinmi cumplikurqa. Ichaqa manam chay kutillapichu chaynaqa kanan karqa, aswanqa qipakunamanpas chayqa astawanmi kanan karqa. ¿Kunanpas musyakunchikchu Jesuspa willakusqanman hina imakunapas chayna kasqanta?

Jesuspa chayamunan tiempopiqa ‘purmachiq millakuypaq kaqmi’ rikurinan karqa (Mateo 24:15). Chay millakuypaq kaqqa Roma nacionmanta taytacha-mamachayuq tropakunam kanan karqa, paykunam 66 kaq watapi Jerusalenta muyuriruspa as-asmanta pirqankunata taqmananku karqa (Lucas 21:20). Chaynapim judio runakunapaq ‘chuya sitionku’ kasqanpi ‘millakuypaq purmachiq kaqqa’ rikurirurqa.

Jesusqa nirqataqmi: “Hinaptinmi llumpa-llumpay ñakariy punchawkuna kanqa, manam chaynaqa karqachu runakunapa qallariyninmantapacha kunankamapas, manataqmi huktawanqa kanqañachu”, nispa. Chayqa kanan karqa 70 kaq watapi Roma nacionmanta tropakuna Jerusalenta hinaspa Diospa wasintapas purmachiptinkum, chaypim waranqantin runakuna wañuchisqa kananku karqa (Mateo 4:5; 24:21). Chay llumpa-llumpay ñakariywanmi tukunan karqa judio runakunapa Dios yupaychasqanku, chaynaqa manam haykapipas karqachu. Chaymi nichwan Jesuspa chaykuna willakusqanqa qipa punchawkunamanpas aswan nisyu-nisyuraq kananmanta.

Jesusqa hinallaraqmi apostolkunaman willakurqa Diospa munaychakuyninpi kamachiq hina chayamunanmantawan tukupay punchawkunamanta. Nirqam: “Rikurimunqam Cristo tukuqkuna hinaspa Diosmanta willakuq tukuqkuna, hinaspam [...] akllasqakunatapas atikuptinqa pantachinqaku”, nispa (Mateo 24:24). Jesuspa chayamunantaqa manam pipas rikunanchu karqa, chay pantachikuqkunatam ichaqa sutillata rikunanku karqa. Chaymi sutilla kasqankurayku akllasqa kaqkunataqa mana pantachiyta atinankuchu karqa.

Jesusqa willakurqataqmi Diospa piñakuynin punchaw chayamunanpaqña kaptin llumpa-llumpay ñakariy kananmanta. Nirqam: ‘Intipas tutayarunqam, killapas manañam achkinqachu, lucerokunapas hanaq pachamantam wichimunqa, cielokunapi kaqkunapas taspipasqam kanqa’, nispa (Mateo 24:29). Chaykunata uyariq Jesuspa apostolninkunaqa manam sumaqtachu yacharqaku imayna kananmantaqa.

Chaymantam Jesusqa tukuy chayta qawaspa runakuna imayna kanankumanta nirqa: “Runakunañataqmi kay pachaman tukuy ima chayamunanmanta musyakuspanku mancharikunqaku desmayanankukama, cielokunapi kaqkunapas taspipasqam kanqa”, nispa (Lucas 21:26). Chaynatam Jesusqa willakuchkarqa runakuna imayna llakikuypaq kanankumanta.

Chayna kaptinpas Jesusqa apostolninkunatam kallpancharqa “tukuy atiywan hinaspa hatun kanchariywan” hamuptinqa waqaspa lliw mana qaparinankumanta willaspan (Mateo 24:30). Chay punchawkunataqa Diosmi akllasqakunarayku asllayachinan karqa (Mateo 24:22). Chaymi Jesusqa Diosman sunqu qatiqninkuna kallpanchasqa kanankupaq kaynataraq nirqa: “Tukuy chaykuna pasayta qallaykuptinqa sayarispayá umaykichikta huqariychik librasqa kaynikichik hichparamusqanrayku”, nispa (Lucas 21:28).

Ichaqa, ¿imaynatam Jesuspa qatiqninkunaqa Diospa piñakuynin punchaw chayamunanpaqña kasqanta musyananku karqa? Chayta yachanankupaqmi Jesusqa higos sachawan rikchanachispa nirqa: “Musuq kallmankuna wiñamuspan rapinkunata ikllichimuptinqa yachankichikmi tarpuy tiempo hichpamusqanta. Chaynallataqyá tukuy kaykuna kasqanta qawaspaykichikpas, yachaychik runapa churin kayllapiña utaq punkullapiña kasqanta. Chiqaptapunim nikichik: Manam kay tiempopi runakunaqa chinkanqachu tukuy kaykuna kanankama”, nispa (Mateo 24:32-34).

Arí, Jesuspa willakusqanman hina imakunapas kasqanta qawaspankum qatiqninkunaqa yachananku karqa Diospa piñakuynin punchaw kayllapiña kasqanta. Jesusqa hinallaraqmi chay punchawmanta qatiqninkunaman willakurqa.

Nirqam: “Chay punchawmanta hinaspa chay horamantaqa manam pipas yachanchu, hanaq pachapi angelkunapas nitaq Diospa churinpas, aswanqa taytallaymi. Imaynam Noeypa punchawninkuna karqa, chaynam kanqa runapa churin chayaramuspa kaypi kaptinpas. Chay punchawkunapim manaraq sinchi para chayamuchkaptin runakuna mikuchkarqaku, tomachkarqaku hinaspa qarikunapas chaynataq warmikunapas casarakuchkarqaku Noey buqueman yaykunan punchawkama. Manam kasukurqakuchu sinchi para chayaramuspa llapallanta chinkarachinankama. Chaynam kanqa runapa churin chayaramuspa kaypi kaptinpas”, nispa (Mateo 24:36-39). Chaywanqa Diospa piñakuynin punchaw chay sinchi para hina tukuy hinastinpi kananmantam Jesusqa willakuchkarqa.

Tukuy chaykunata uyariq Jesuspa apostolninkunaqa musyakurqakum rikchan-rikchanlla kanankumanta. Chaymi Jesus nirqa: “Aswanqa allintayá qawakuychik, chaynapi mana haykapipas mikukuyllapi, tomakuyllapi hinaspa tukuy imamanta afanakuyllapi kanaykichikpaq, yanqañataq chay punchawqa qunqayllata hawaykichikpiña kanman tuqlla hina. Chay punchawqa enteron pachapi llapallan yachaqkunamanmi chayamunqa. Tukuy tiempo Diosta ruegakuspayá qawan-qawanlla kaychik, chaynapi tukuy kaykuna hamuqmanta lluptinaykichikpaq hinaspa runapa churinpa qayllanpi kanaykichikpaq”, nispa (Lucas 21:34-36).

Tukuy chaywanmi Jesusqa qawachirqa willakusqankunaqa ‘enteron pachapi llapallan yachaqkunaman’ chayamunanmanta, manam chay watakunallapichu nitaq Jerusalenpi judio runakunallapaqchu kanan karqa.

Chaymi Jesuspa qatiqninkunaqa rikchan-rikchanlla kananku karqa. Chayraykum Jesusqa nirqaraq: “Ichaqa kaytayá yachaychik: Sichum wasiyuq yachanman karqa imay horata wasinman suwa hamunanta hinaspaqa manachá puñunmanchu karqa wasinman suwa mana yaykunanpaq. Chayraykuyá qamkunapas listolla kaychik, mana piensasqaykichik horapim runapa churinqa hamunqa”, nispa (Mateo 24:43, 44).

Jesusqa qatiqninkunata hinalla kallpanchaspanmi nirqaraq willakusqankuna cumplikuptinqa rikchan-rikchanlla ‘sirviente’ kananmanta hinaspa achka ruwayniyuq kananmanta. Chaymi apostolninkunata nirqaraq: “¿Pipunitaq patronninpa churasqan allin ruwaq yuyayniyuq sirvienteqa? Paytam patronnin churarun sirvientenkunata tiempollanpi mikuchinanpaq. ¡Mayna kusisqam chay sirvienteqa patronnin chayaramuspan chayna ruwachkaqta tariramuptinqa! Chiqaptapunim nikichik: Tukuy kapuqninkunatam chay sirvientepa makinman churanqa”, nispa. Chay sirviente mana allin rikuriruspan sirvientemasinkunata maqapayta qallaykuptinqa patronninmi chayaramuspan “as-allinta castiganqa” (Mateo 24:45-51; tupachiy Lucas 12:45, 46).

Chaywanqa manam Jesusqa wakin qatiqninkuna mana allin rikurirunankumantachu rimachkarqa, aswanqa rikchan-rikchanlla hinaspa Diospa kaqwan achka ruwayniyuq kanankumantam. Chaytam huk rikchanachiywanraq qawachirqa.