1921 Pyaka 100 Nduli

A Torre de Vigia (yakuti cincino isadziwika na A Sentinela) 1.° de Janeiro de 1921 yacita mbvundzo kuna anyakupfundza Bhibhlya kuti: “Ndi basa ipi inafuna kuona ife caka cino?” Toera kutawira mbvundzo unoyu, mu revista ineyi mukhagumanika lemba ya Izaiya 61:1, 2, yakuti yaakumbusa basa yawo yakumwaza mphangwa zadidi. “Yahova andidzodza toera kumwaza mphangwa zadidi kuna anthu akucepeseka . . . , toera kudziwisa kuti ndzidzi unafuna Yahova kubvera ntsisi anthu akucepeseka wafika, pontho toera kudziwisa kuti ndzidzi wa Mulungu wathu wakubwezera anyamalwa ace wafika.”

AMWAZI MPHANGWA ACIPAPO

Toera kucita basa yakumwaza mphangwa, anyakupfundza Bhibhlya akhafunika kukhala acipapo. Iwo akhafunika kumwaza ‘mphangwa zadidi’ kuna anthu akucepeseka na kudziwisa ‘ndzidzi wa Mulungu toera kubwezera anyamalwa ace.’

M’bale J. H. Hoskin wakuti akhakhala ku Kanadha, amwaza mphangwa mwacipapo mwakukhonda tsalakana kutcingwa. Mu caka ca 1921, iye agumanikana na m’mwazi mphangwa wa Metodhista. M’bale Hoskin atoma kucedza naye mbalonga: “Ife tikhafunika kucedza mwauxamwali thangwi ya Bhibhlya, maseze tikhali na maonero akusiyana mu pinthu pinango. Pontho tikhafunika kumalisa makani anewa mwantendere na mwauxamwali.” Mbwenye pyenepi nee pyakwanisika. M’bale Hoskin athimiza: “Ife tacedza mu mphindi zingasi, buluka penepo metodhista unoyu amenya nsuwo mwamphambvu kakamwe mbandinyerezera kuti vidhru ya nsuwo unoyu mbidasweka.”

Metodhista unoyu alonga mwaukali kuti: “Thangwi yanji nee usaenda kalonga mphangwa zenezi kuna anthu akuti nkhabe phembera? M’bale Hoskin nee antawira, mbwenye mu ndzidzi ukhabuluka iye, iye alonga ekhene ‘ndikhanyerezera kuti mbadanditawira munjira yadidi!’

Mangwana mwace, pidaenda iye kapfundzisa mu gereja yace, iye alonga pinthu pyakuipa thangwi ya m’bale Hoskin. M’bale Hoskin asakumbuka: “Iye acenjeza anthu a mu gereja mwace thangwi ya ine, mbaapanga kuti ine ndikhali nyauthambi kakamwe mu nzinda unoyu, pontho ndikhafunika kuphiwa.” Mbwenye pyenepi nee pyacitisa m’bale Hoskin kubwerera nduli, iye apitiriza kumwaza mphangwa zadidi kuna anthu azinji. Iye alonga: “Ine ndakomerwa kakamwe na kumwaza mphangwa mu nzinda unoyu. Ngakhale m’bodzi wa anthu anewa akhamwazira ine mphangwa alonga: ‘Ine ndisadziwa kuti iwe usacita basa ya Mulungu,’ pontho iwo akhaperekeka toera kundipasa pinthu pyakufunika kuna ine.”

PFUNDZIRO YA MUNTHU PAEKHA NA YA BANJA

Toera kuphedza anthu kuti abvesese mwadidi Bhibhlya, kazinji kene anyakupfundza Bhibhlya akhabulusa misolo yakuti ikhabwera na mibvundzo na matawiro mu revista yakuti cincino isacemerwa Lamukani! Mu revista ineyi mukhali na mibvundzo ya anapiana yakuti anyakubala mbadakwanisa kucedza na anawo. Anyakubala mbadakwanisa kucita mibvundzo ineyi kuna anawo, pontho mbadaaphedza toera kugumana matawiro m’Bhibhlya. Mibvundzo inango yakukhonda nentsa ikhagumanika mu revista ineyi yakuti mbidaphedza anapiana kudziwa mwadidi Bhibhlya na kumwaza mphangwa mwacipapo ndi ninga iyi: “Ndi mabukhu mangasi anagumanika m’Bhibhlya? Kodi Akristu onsene andimomwene asadikhira kutcingwa?”

Mu revista ineyi mukhagumanikambo mibvundzo na matawiro kuna anthu akuti akhali kale na cidziwiso ca Bhibhlya. Matawiro akhagumanika mu volume yakutoma ya Estudos Das Escrituras. Anyakuleri apfundza pinthu pizinji kakamwe na mibvundzo ineyi, mbwenye mukupita kwa ndzidzi pacitwa cidziwiso cakuti mibvundzo ineyi nee mbidabuluswabve. Thangwi yanji mibvundzo ineyi nee mbidabuluswabve?

BUKHU IPSWA!

Bukhu yakuti *A Harpa de Deus*

Kartau ikhapangiza matsamba akuti munthu akhafunika kualeri

Makartau akuti akhali na mibvundzo

Abale akhatsogolera adzindikira kuti anthu akhafunika kupfundza Bhibhlya munjira yakukhonda nentsa. Na thangwi ineyi, mwezi wa Novembro wa caka ca 1921 iwo abulusa bukhu ya nsolo wakuti A Harpa de Deus. Munthu onsene akhapangiza cifuno mbatambira bukhu ineyi, akhafunika kulembeswa toera agumanike pa kursu yakuti ikhacemerwa Curso do Estudo Bíblico da Harpa. Kursu ineyi yaphedza anthu toera kupfundza pya cifuniro ca Mulungu cakupasa anthu umaso wakukhonda mala. Kodi kursu ineyi ikhacitwa tani?

Munthu angatambira bukhu ineyi, iye akhapaswa kartau ikhapangiza matsamba akhafunika iye kuleri m’bukhu ineyi. Sumana inatowera, iye akhapaswa kartau inango ya mibvundzo yakuti yabuluswa m’matsamba adaleri iye. Kunkhomo kwa kartau ineyi kukhalembwa matsamba anango akhafunika iye kuleri sumana inatowera.

Sumana ibodzi na ibodzi nkati mwa masumana 12, nyakupfundza akhatambira kartau ipswa yakuti ikhatumizwa na mpingo wa cifupi na kunakhala iye. Kazini kene, makartau anewa akhatumizwa m’mipingo kuna ale akuti ndi akukalamba na ale akuti ungumi wawo nee uli mwadidi. Mwacitsandzo, Anna K. Gardner wa ku Estados Unidos alonga: “M’bale wanga anacemerwa Thayle akhali wakulamala, mbwenye pidabuluswa bukhu yakuti A Harpa de Deus iye adzakhala wakuphatika kakamwe thangwi akhatumiza makartau a mibvundzo masumana onsene.” Nyakupfundza angamalisa kursu, m’bale peno mulongo akhaenda kancedzera toera kumphedza kuti apfundze pinthu pinango pya m’Bhibhlya.

Thayle Gardner ali pa njinga ya anyakulamala

BASA IKHAFUNA KUDZACITWA NTSOGOLO

Kunkhomo kwa caka ca 1921, M’bale J. F. Rutherford atumiza tsamba ku mipingo yonsene. Tsamba ineyi ikhalonga: “Caka cino abale na alongo amwaza mphangwa za Umambo kupiringana pyaka pyonsene pya nduli.” Buluka penepo, m’bale Rutherford athimiza: “Ticiri na basa izinji toera kucita. Wangisani anango toera acitembo basa ineyi yakutsandzayisa kakamwe.” Mwakukhonda penula, anyakupfundza Bhibhlya acita pidalonga m’bale Rutherford. Mu caka ca 1922, iwo amwaza mphangwa za Umambo mwacipapo kupiringana pyaka pyonsene.

Axamwali Acipapo

Anyakupfundza Bhibhlya apangiza kuti akhafunana mukuphedzana unango na ndzace. Pinthu pinatowera pisapangiza kuti iwo akhali axamwali acipapo ‘m’midzidzi ya nyatwa.’—Mis. 17:17.

Ncipiri, ntsiku 31 ya Maio ya caka ca 1921, mamuna unango wakuti ndi kafiri aikhwa nkaidi mu nzinda wa Tulsa (Oklahoma, Estados Unidos da América) thangwi iye akhadapambizirwa kuti apomokera nkazi unango wakuti ndi nzungu. Buluka penepo, amuna akuti ndi azungu akupiringana 1.000 amenyana na nsoka ung’ono wa akafiri. Pontho nthonga ineyi yafika mwakucimbiza mu cisa cinango cakuti cikhali na akafiri azinji cinacemerwa Greenwood. Anthu aba pinthu m’manyumba akupiringana 1.400, buluka penepo mbapisa nyumba zenezi. Mphangwa zisalonga kuti anthu adafa ndi 36, mbwenye pisaoneka kuti kwafa anthu cifupi na 300. Uviyaviya unoyu wadzadziwika na dzina yakuti Massacre de Tulsa.

M’bale Richard J. Hill, wakuti akhali nyakupfundza Bhibhlya wacikafiri, pontho akhakhala ku Greenwood alonga pinthu pidacitika: “Masiku adacitika uviyaviya unoyu, ife takwanisa kucita misonkhano yathu ya mpingo. Pidamala misonkhano, ife tabva kulira kwa nfuti mu nzinda wa Tulsa. Pontho nfuti zenezi zapitiriza kulira mpaka mu ndzidzi udaenda ife kagona.” Ncitatu namacibese, ntsiku 1 ya mwezi wa Junho pinthu pyadzatekera kakamwe. M’bale Hill athimiza: “Anthu anango abwera mbatipanga kuti khala tisafuna citsidzikizo tikhafunika kwenda Kumbuto Ikulu Ikhaphatisira Mautongi Toera Kucita Misonkhano ku Tulsa.” Natenepa m’bale Hill pabodzi na nkazace na anace axanu aenda kumbuto ineyi. Kweneku, amuna na akazi akuti ndi akafiri akukwana 3.000 akhatsidzikizwa na anyankhondo adatumiza mautongi toera amalise uviyaviya ukhacitika.

Mu ndzidzi ukhacitika uviyaviya, M’bale Arthur Claus wakuti akhali nzungu acita pinthu mwacipapo. “Pidabva ine kuti anthu ali kuba na kupisa zinyumba ku Greenwood, ine ndatonga kwenda kaona kuti xamwali wanga wapantima M’bale Hill ali tani.”

M’bale Arthur Claus apfundzisa Bhibhlya ana akukwana 14 mukuphatisira bukhu yakuti A Harpa de Deus

Pidafika iye panyumba ya M’bale Hill, agumana vizinyu wace wakuti akhali nzungu ali na nfuti m’manja. Vizinyu unoyu akhalimbo xamwali wa M’bale Hill, pontho iye akhanyerezera kuti Arthur akhalimbo mu nsoka wa anthu akhacita uviyaviya. Natenepa iye akhuwa: “Thangwi yanji wabwera pano?”

Arthur alonga: “Mbidakhonda kufokotoza mwadidi kuti thangwi yanji ndafika penepo, iye mbadandilasa na nfuti. Mbwenye ine ndampasa cinyindiro kuti ndikhali xamwali wa M’bale Hill, pontho ndikhabwera kale panyumba pace kazinji kene.” Arthur pabodzi na vizinyu unoyu akwanisa kutsidzikiza nyumba ineyi toera ikhonde kupiswa na anthu akhacita uviyaviya.

Mwakukhonda dembuka, Arthur adzindikira kuti M’bale Hill pabodzi na banjace, aenda Kumbuto Ikulu Ikhaphatisira Mautongi Toera Kucita Misonkhano. Mbwenye Arthur apangwa kuti anthu akuti ndi akafiri nee mbadabuluka ku mbuto ineyi mwakukhonda khala na tsamba yakusinariwi inapangiza kuti iye atawiriswa na nkulu wa anyankhondo akhacemerwa Barrett. Arthur alonga: “Pikhali pyakunentsa kakamwe kuna ine toera ndikwanise kucedza na nkulu unoyu wa anyankhondo. Pidampanga ine pikhafuna ine kucita, iye andibvundza: ‘Iwe unakwanisa kutsidzikiza banja ineyi na kuitsalakana?’ Mwakukhonda nyinyirika ine ndatawira kuti ndinakwanisa.”

Pidatawiriswa iye, Arthur aenda na kuthamanga Kumbuto Ikulu Ikhaphatisira Mautongi Toera Kucita Misonkhano. Pidafika iye kweneko, iye apereka tsamba idasinariwi na nkulu wa anyankhondo kuna nyakuonera wakuti alonga: “Wakwanisa kutawiriswa na nkulu wa anyankhondo! Usadziwa kuti ndiwe wakutoma kutawiriswa toera kukwata munthu pa mbuto ino?” Mwakukhonda dembuka, Arthur na nyakuonera unoyu agumana M’bale Hill na banjace. Onsene apita nkaru mwa Arthur mbaenda kunyumba kwa M’bale Hill.

M’bale Claus acita pyonsene pidakwanisa iye toera kutsidzikiza banja ya M’bale Hill. Pidaona anthu anango cipapo ca M’bale Claus na ufuni udapangiza iye, iwo adzumatirwa kakamwe. Arthur alonga: “Vizinyu adaphedza M’bale Hill atoma kulemedza kakamwe Mboni za Yahova kupiringana kale, pontho anthu azinji atoma kupangiza cifuno ku mphangwa za Umambo thangwi akhaona kuti atumiki a Yahova nee asasankhulana, mwakukhonda tsalakana khala ndi azungu peno akafiri.”