“Pyalembwa”

1-3. Kodi Yezu akhafuna kuti anthu a ku Nazarete afike pa mamalisiro api akufunika, na ndi cidzindikiro cipi cidapangiza iye?

NDI kumatomero a utumiki wa Yezu. Kristu abwerera ku Nazarete, nzinda wace wakubalwa. Cifuno cace cikhali cakuphedza anthu towera afike pa mamalisiro akufunika kakamwe: Iye akhali Mesiya wakuti akhadalongweratu! Kodi ndi cidzindikiro cipi cidapangiza iye?

² Mokhonda penula azinji mbadadikhira pirengo. Iwo akhadabva mbiri zakulonga pya mabasa akudzumisa adacita Yezu. Mbwenye iye hadaapasa cidzindikiro ceneci tayu. Mbuto mwace, iye aenda ku sinagoga ninga nsambo wace. Iye alimira towera kuleri, na apaswa mpukutu wa Izaiya. Ndi mpukutu wakulapha, wakupingirirwa pa pimiti piwiri, na mwacidikhodikho Yezu aufuthula uku na uku mpaka kugumana khundu ikhafuna iye. Buluka penepo iye aleri mwakugaluza mafala akuti cincino asagumanika pa Izaiya 61:1-3.​—Luka 4:16-19.

³ Mwandimomwene anyakubvesera asaidziwa khundu ineyi. Ndi profesiya yakulonga pya Mesiya. Maso onsene m’sinagoga ali kuyang’ana Yezu. Anthu onsene ali akumatama. Buluka penepo Yezu atoma kufokotoza, panango m’unyomonyomo onsene: “Lero pyachitika pyenepi pidabva imwe.” Anyakubvesera adzuma mafalace akukoma, mbwenye pisaoneka kuti azinji akhafuna basi kuona cidzindikiro cakudzumisa. Mbuto mwa pyenepi, mwacipapo Yezu aphatisira citsanzo ca Malemba towera kupangiza kusowa kwawo cikhulupiro. Mokhonda dembuka, anthu a ku Nazarete ayesera kumupha!​—Luka 4:20-30.

 4. Kodi Yezu aikha citsanzo canji m’utumiki wace, na tinadzadinganji m’nsolo uno?

⁴ Penepo Yezu aikha citsanzo cakuti acikoya m’utumiki wace onsene. Iye akhanyindira kakamwe Mafala akupumirwa a Mulungu. Mwandimomwene, pirengo pyace pikhali pyakufunika kakamwe m’kupangiza kuti nzimu wa Mulungu ukhali mwa iye. Natenepa, nkhabepo cinthu cakuti cikhali cakufunika kakamwe kwa Yezu kupiringana Malemba Akucena. Tendeni tidinge citsanzo cidaikha iye ku khundu ineyi. Tinadzadinga kuti Mbuyathu atculula tani kubulukira m’Mafala a Mulungu, atsidzikiza tani Mafala a Mulungu na afokotoza tani Mafala a Mulungu.

 5. Kodi Yezu akhali wakuzitonga towera kupangizanji anyakubvesera ace, na iye apangiza tani undimomwene wa mafalace?

⁵ Yezu akhafuna kuti anthu adziwe kuti mphangwa zace zikhabuluka kupi. Iye alonga: “Pinapfundisa ine si pyanga tayu mbwenye pisabuluka kuna uyu adandituma.” (Jwau 7:16) M’nzidzi unango, iye alonga: “Ine sinachita nee chinthu chibodzi na nzeru zanga zokha tayu, mbwenye ndinalonga tenepa ninga mudandipfundisira Baba.” (Jwau 8:28) Mwakuthimizira iye alonga: “Mafala anakupangani ine, ine sinaalonga ndekha tayu mbwenye Baba anakhala mwa ine anachitambo pinthu pyache.” (Jwau 14:10) Njira ibodzi idapangiza Yezu undimomwene wa mafala anewa ikhali ya kutculula Mafala akulembwa a Mulungu mwakubwereza-bwereza.

6, 7. (a) Kodi Yezu atculula kubulukira m’Malemba Aciheberu mpaka papi, na thangwi yanji pyenepi ndi pyakudzumisa? (b) Kodi kupfunzisa kwa Yezu kwasiyana tani na kwa anyakulemba?

⁶ Pfunziro yacidikhodikho ya mafala akulembwa a Yezu isapangiza kuti iye atculula mafala anango kubulukira m’mabukhu mwene a ndandanda wa Malemba Aciheberu na khundu inango ikulu ya mabukhu anewa acita kuilonga kwene basi. Pakutoma, pyenepi nee pisabveka mwadidi tayu. Mungakwanise kudzuma kuti thangwi yanji, m’piaka pitatu na hafu pyakupfunzisa pakweca na kumwaza mphangwa, iye hadatculula tayu kubulukira m’mabukhu onsene akupumirwa akhagumanika. Ndimomwene kuti iye mbadakwanisa kucita pyenepi. Mbwenye kumbukani kuti ndi mafala na pyakucita pyakucepa basi pya Yezu pidalembwa. (Jwau 21:25) Inde, panango mungakwanise kuleri mwakugaluza mafala onsene akulembwa a Yezu m’midzidzi yakucepa. Cincino, nyerezerani kuti mukulonga pya Mulungu na Umambo wace m’midzidzi mingasi basi na m’kuwangisira towera kutculula khundu ikulu ya mabukhu a Malemba Aciheberu! Mwakuthimizira, m’midzidzi izinji Yezu nee akhali na mipukutu yakulembwa tayu. Mudakamba iye Nkhani yace yakudziwika kakamwe ya Paphiri, iye aphataniza pipangizo pizinji pya Malemba Aciheberu—pyonsene apitculula kubulukira m’manyerezero!

⁷ Kutculula kwa Yezu kwapangiza cilemedzo cace cikulu ku Mafala a Mulungu. Anyakubvesera ace “atutumuka na mapfundisiro ache thangwi iye aapfundisa ninga wa chidzo, si ninga anyakulemba tayu.” (Marko 1:22) Mukhapfunzisa anyakulemba, iwo akhakomerwa maningi kutculula pikhacemerwa mwambo wa pa mulomo, na kutculula anyakudziwa mwambo waciyuda wa nzidzi wakale. Cipo Yezu atculula mwambo wa pa mulomo peno mwambo wa nyakudziwa waciyuda ninga utongi. Mbuto mwace, iye akhaona Mafala a Mulungu ninga utongi. Mwakubwereza-bwereza, iye alonga: “Pyalembwa.” Kazinji kene iye akhaphatisira mafala anewa peno akulandana m’kupfunzisa atowereri ace na m’kulungamisa manyerezero akuipa.

8, 9. (a) Kodi Yezu atsidzikiza tani mphambvu ya Mafala a Mulungu mudacenesa iye templo? (b) Kodi atsogoleri auphemberi pa templo apangiza kusowa cilemedzo cikulu kwa Yahova na Mafalace m’njira ipi?

⁸ Mudacenesa Yezu templo ku Yerusalemu, iye alonga: “Pyalembwa kuti: ‘nyumba yanga ithulwe nyumba yakulongera maphembero, mbwenye imwe mwaichita kudza mphako ya mambabva.’” (Mateo 21:12, 13; Izaiya 56:7; Yeremiya 7:11) Mudamala iye kucenesa templo, iye acita mabasa mazinji akudzumisa kweneku. Na kukomerwa kukulu, anapiana atoma kunsimba. Natenepa, mwakuipirwa atsogoleri auphemberi abvunza Yezu khala iye akhabva pikhalonga ana anewa. Iye atawira: “Ande, ndiri kupibva. Imwe mphapo hamudawerenga chipo na chipo tayu kuti: ‘wandipasisa mbiri na mafala anabuluka n’nkanwa mwa ana na mwa akuyamwa’?” (Mateo 21:16; Masalmo 8:2) Yezu akhafuna kuti amuna anewa adziwe kuti Mafala a Mulungu akhatawirisa pikhacitika penepo.

⁹ Atsogoleri auphemberi anewa patsogolo pace agumanyikana pabodzi mbakutira Yezu, mbalonga: “Unachita ipyo na mphambvu za ani?” (Mateo 21:23) M’midzidzi izinji Yezu akhadafokotoza mwapakweca Mbuto ikhabuluka mphambvu zace. Iye nee athimizira manyerezero ace mbatomesa cipfunziso cipswa tayu. Iye akhaphatisira basi pikhalonga Mafala akupumirwa a Babace. Mwandimomwene, anyantsembe anewa na anyakulemba akhapangiza kusowa cilemedzo cikulu kwa Yahova na Mafalace. Iwo akhathemadi cisandiko ceneci ca Yezu mukhatculula iye pifuno pyawo pyakuipa.—Mateo 21:23-46.

10. Kodi tinakwanisa tani kusangizira Yezu m’njira inaphatisira ife Mafala a Mulungu, na ndi piphedzo pipi piri na ife pyakuti Yezu nee akhali napyo?

¹⁰ Ninga Yezu, Akristu andimomwene lero asanyindira Mafala a Mulungu m’utumiki. Mboni za Yahova zisadziwika pa dziko yonsene yapantsi thangwi ya kufunisisa kwawo kugawana na anango mphangwa zakubuluka m’Biblya. Mabukhu athu abuluswa na asatcululadi Biblya. M’utumiki wathu, tisacita pibodzibodzi, mbitiwangisira kugomezera Malemba m’nzidzi onsene unalonga ife na anthu. (2 Timoti 3:16) Ndi pyakukomeresa tani kwa ife munatitawirisa anthu kuleri Biblya na kufokotoza kufunika na mabvekero a Mafala a Mulungu! Ife nee tiri na manyerezero aungwiro a Yezu tayu, mbwenye tiri na piphedzo pizinji pyakuti Yezu nee akhali napyo. Kusiyapo Biblya yamumphu yakudindwa m’pilongero pyakuti piri kuthimizirika m’cilengeso, tiri na piphedzo pizinji pya Biblya towera kutiphedza kugumana vesi yonsene inafuna ife. Tendeni tikhale akuzitonga kupitiriza kutculula kubulukira m’Biblya na kutsogolera anthu ku Biblya m’miyai yonsene!

11. Thangwi yanji kazinji kene Yezu akhafunika kutsidzikiza Mafala a Mulungu?

¹¹ Yezu aona kuti kazinji kene Mafala a Mulungu akhapokanywa, mbwenye pyenepi nee pikhali pyacilendo kwa iye tayu. Yezu alonga kwa Babace m’phembero: “Mphangwa zanu ndi udidi [peno undimomwene].” (Jwau 17:17) Yezu akhadziwa mwadidi kuti Sathani, “nkadamu wa pantsi pano,” ndi “nyakunama, ndiyembo Baba wa uthambi.” (Jwau 8:44; 14:30) M’kukhonda mayesero a Sathani, m’maulendo matatu Yezu atculula kubulukira m’Malemba. Sathani atculula vesi ibodzi m’Masalmo, mwanyakhomo aiphatisira mwakuipa, na Yezu atawira m’kutsidzikiza Mafala a Mulungu ku kuphatisirwa kweneku kwakuipa.​—Mateo 4:6, 7.

12-14. (a) Kodi apangiza tani atsogoleri auphemberi kusowa cilemedzo kwa Mwambo wa Mose? (b) Kodi Yezu atsidzikiza tani Mafala a Mulungu?

¹² Kazinji kene Yezu akhatsidzikiza Malemba Akucena towera akhonde kuphatisirwa mwakuipa, kufokotozwa mwakuipa na kuimirirwa mwakuipa. Apfunzisi auphemberi a m’ntsiku zace akhaimirira Mafala a Mulungu m’njira yakupeusa. Iwo akhagomezera kakamwe pya kukwanirisa pang’ono basi makhundu anango a Mwambo wa Mose mbwenye iwo nee akhagomezera maka tayu pya kuphatisira midida ya kudabuluswa miyambo ineyi. Natenepa iwo akhacitisa ulambiri waciphamaso, ulambiri wakudzudzumika na maonero akunja mbuto mwa pinthu pyakufunika​—ninga ulungami, ntsisi na kukhulupirika. (Mateo 23:23) Kodi Yezu atsidzikiza tani Mwambo wa Mulungu?

¹³ M’nkhani yace ya Paphiri, Yezu mwakuphindikiza aphatisira mafala akuti “mwabva kuti anthu a kale apangwa” towera kuphatisira Mwambo wa Mose. Iye mbadakwanisa kupitiriza na mafala akuti “mbwenye ine ndinakupangani” na buluka penepo mbafokotoza ndida wakufunika kakamwe kupita kukwanirisa Mwambo mwaciphamaso. Kodi iye akhapokanya Mwambo? Nkhabe, iye akhautsidzikiza. Mwacitsanzo, anthu akhadziwa mwadidi mwambo wakuti “leka kupha munthu.” Mbwenye Yezu aapanga kuti kuida munthu kusaswa nzimu wa mwambo unoyu. M’njira ibodzibodzi, kukulisa cilepelepe ca kucita ulukwali na munthu unango wakuti si nzanu wa muukwati tayu ndi kuswa ndida unaphedza Mwambo wa Mulungu wakukhondesa upombo.​—Mateo 5:17, 18, 21, 22, 27-39.

¹⁴ Pakumalisira Yezu alonga: “Mwabva mphangwa kuti: ‘funa ndzako, tchinga nyamalwa wako’. Mbwenye ine ndinakupangani: funani [anyamalwa] anu. Phembererani ale [anakutchingani].” (Mateo 5:43, 44) Kodi ntemo wakuti “tchinga nyamalwa wako” ukhagumanika m’Mafala a Mulungu? Nkhabe, ntemo unoyu ukhabuluka kwa atsogoleri ene auphemberi. Iwo acepesa mphambvu ya Mwambo waungwiro wa Mulungu na manyerezero a anthu. Mokhonda gopa Yezu atsidzikiza Mafala a Mulungu towera akhonde phatisirwa mwakuipa thangwi ya miyambo ya anthu.​—Marko 7:9-13.

15. Kodi Yezu atsidzikiza tani Mwambo wa Mulungu m’kuyeserwa kwawo kucitiswa kuti uoneke ninga okhonda funika, ngakhale wakunensa?

¹⁵ Pontho atsogoleri auphemberi acitisa Mwambo wa Mulungu kuoneka ninga okhonda funika, ngakhale wakunensa. M’nzidzi ukhakhwedzula anyakupfunza a Yezu ngala za mbeu mukhapita iwo na pa munda, Afarisi anango alonga kuti iwo akhaswa mwambo wa Sabudu. Yezu aphatisira citsanzo ca Malemba towera kutsidzikiza Mafala a Mulungu ku maonero anewa akupeusa. Iye atculula lemba ibodzi basi ya Biblya yakulonga pya kuphatisira mikate ya cipangizo ca templo pa mbuto yokhonda khala yakupambulika ya templo​—m’nzidzi udadya Davide na amuna ace anjala mikate ineyi. Yezu apangiza Afarisi aneale kuti iwo akhadaphonya ntsonga yakulonga pya ntsisi za Yahova.​—Marko 2:23-27.

16. Kodi atsogoleri auphemberi acitanji na ntemo wa Mose wakulonga pya kumwalana, na Yezu acita tani?

¹⁶ Atsogoleri auphemberi ayeserambo kusaka njira yokhonda phatisira Mwambo towera kufewesa mphambvu ya Mwambo wa Mulungu. Mwacitsanzo, Mwambo ukhatawirisa mamuna kumwalana na nkazi wace khala iye “adzindikira mwa iye pidakhonda kunkomera,” makamaka nyatwa ikulu yakuti yapasa manyadzo banja. (Deuteronomyo 24:1) Natenepa, m’ntsiku za Yezu, atsogoleri auphemberi akhaphatisira kulekerera kweneku towera kutawirisa mamuna kumwalana na nkazi wace thangwi ya kukhonda bverana kwa ntundu onsene​—ngakhale thangwi yakupisa cakudya!a Yezu apangiza kuti iwo aphatisira m’njira yakupeusa mafala akupumirwa a Mose. Buluka penepo iye aikha pontho ntemo wakutoma wa Yahova wakulonga pya banja, wakuti munthu asafunika kucita banja na mamuna peno nkazi mbodzi basi, mbasiya kuti makhaliro aulukwali basi akhale phata ya kumwalana.​—Mateo 19:3-12.

17. Kodi anakwanisa tani Akristu lero kusangizira Yezu m’kutsidzikiza Mafala a Mulungu?

¹⁷ Atowereri a Kristu lero asapibvambo akukakamizika kutsidzikiza Malemba Akucena towera akhonde phatisirwa mwakuipa. Munalonga atsogoleri auphemberi kuti midida ya Mafala a Mulungu ndi yakale, mwandimomwene iwo asaphatisira Biblya m’njira yakuipa. Biblya isaphatisirwambo mwakuipa munapfunzisa mauphemberi unthawatawa na kuulonga ninga pipfunziso pya Biblya. Ife tisaona kukhala mwai kutsidzikiza Mafala akucena andimomwene a Mulungu​—mwacitsanzo, mbitipangiza kuti Mulungu nee asacita khundu ya Utatu tayu. (Deuteronomyo 4:39) M’nzidzi ubodziene, tisatsidzikiza Mafala a Mulungu mwaluso, mwakucepeseka kwandimomwene na mwacilemedzo cikulu.​—1 Pedro 3:15.

18, 19. Kodi ndi pitsanzo pipi pinapangiza kuti Yezu akhali na luso yakudzumisa ya kufokotoza Mafala a Mulungu?

¹⁸ Yezu akhali maso kudzulu mudalembwa Malemba Aciheberu. Iye akhala wakutsanzaya tani na mwai wakubwera pa dziko yapantsi na kucita khundu m’kufokotoza Mafala a Mulungu! Mwacitsanzo, nyerezerani ntsiku yokhonda duwalika mudamala iye kulamuswa muli akufa mbagumanikana na anyakupfunzace awiri pa njira ya ku Emau. Iwo mbasati kudzindikira kuti iye akhali ani, iwo ampanga kuti akhala akutsukwala tani na okhonda dziwa cakucita thangwi ya kufa kwa Mbuya wawo wakufunika. Kodi iye atawira tani? “Kutomera pa Mose na alongeri [peno Aprofeta] onsene, iye [aatchululira] mafala onsene a m’bukhu ya Mulungu akhalonga pya iye.” Kodi iwo mbadakhuyiwa tani? M’kupita kwa nzidzi iwo alonga kwa unango na nzace: “Simo tayu kuti ife tikhabva kupisa mu ntima mwathu, pikhalonga iye na ife mu njira, mbatitchululira pya m’bukhu ya Mulungu?”—Luka 24:15-32.

¹⁹ M’kupita kwa nzidzi m’ntsiku ibodziene, Yezu agumanikana na apostolo ace na anango. Onani kuti iye acitanji kwa iwo: “Aapasa nzeru za kubvesa pya m’mabukhu a Mulungu.” (Luka 24:45) Mokhonda penula, nzidzi unoyu wakutsanzayisa waanyerezeresa midzidzi mizinji kakamwe idacita Yezu pinthu pibodzibodzi kwa iwo​—na kwa anthu onsene akhabvesera. Kazinji kene iye akhatculula malemba akudziwika kakamwe na kuafokotoza m’njira yakuti cinthu cinango cadidi mbicidakhuya manyerezero a anyakubvesera ace​—kubvesesa kupswa na kukulu kakamwe kwa Mafala a Mulungu.

20, 21. Kodi Yezu afokotoza tani mafala akhadalonga Yahova kwa Mose pa thunduzi yakugaka?

²⁰ Ubodzi wa nzidzi unoyu, Yezu akhalonga kwa nsoka wa Asaduki. Iwo akhali nsoka wa uphemberi Waciyuda wakubverana na anyantsembe Aciyuda, na iwo nee akhakhulupira tayu kulamuka muli akufa. Yezu alonga kwa iwo: “Kodi, pyakulamuka muli akufa mwakhonda tani kuwerenga pire pidakupangani Mulungu, kuti: ‘Ine ndine Mulungu wa [Abrahamu, wa Isaki na wa Yakobe]’. Mulungu si Mulungu wa anyakufa tayu, mbwenye wa a anyamoyo.” (Mateo 22:31, 32) Pakhali lemba ikhadziwa iwo mwadidi, yakulembwa na mamuna akhalemedzwa na Asaduki​—Mose. Kodi mwaona mphambvu ya mafokotozero a Yezu?

²¹ Mose aceza na Yahova pa thunduzi yakugaka cifupi na caka 1514 A.E.C. (Eksodo 3:2, 6) M’nzidzi unoyu, Abrahamu akhadafa kale kupita piaka 329, Isaki kupita piaka 224, na Yakobe kupita piaka 197. Mbwenye, Yahova apitiriza kulonga kuti “ine ndine” Mulungu wawo. Asaduki anewa adziwa kuti Yahova ndi wakusiyana na milungu inango ya anyakufa ya ajentiu, yakutonga mwakuphambasira mwakubverana na dziko. Inde, iye ndi Mulungu wa “anyamoyo,” ninga pidalonga Yezu. Kodi pyenepi pisabvekanji? Mamalisiro a Yezu akhali amphambvu: ‘Onsene ali moyo kuli iye.’ (Luka 20:38) Anzakazi akufunika a Yahova adafa akukoyiwa m’manyerezero akusowa madire na okhonda duwala a Mulungu. Natenepa cakunyindirika ndi cifuniro ca Yahova ca kulamusa anthu anewa akuti angakwanise kulongwa ninga ali moyo. (Aroma 4:16, 17) Kodi anewa si mafokotozero akudzumisa tayu a Mafala a Mulungu? Si pyakudzumisa tayu kuti “mwinji wa anthu wadzumirathu”!​—Mateo 22:33.

22, 23. (a) Kodi tinakwanisa tani kusangizira Yezu m’kufokotoza Mafala a Mulungu? (b) Kodi tinadzadinganji m’nsolo wakutowerera?

²² Akristu lero ali na mwai wa kusangizira mafokotozero a Yezu Mafala a Mulungu. Inde, ife nee tiri na manyerezero aungwiro tayu. Mbwenye, kazinji kene tisakwanisa kugawana na anango lemba inadziwa iwo kale na kuafokotozera ntsonga za lemba ineyi zakuti cipo iwo akhadazidinga kale. Mwacitsanzo, panango iwo mwakubwereza-bwereza akhalonga mafala akuti “dzina yanu ikhale na mbiri” na ‘Umambo wanu udze’ m’umaso wawo onsene mbakhonda kupfunza dzina ya Mulungu peno Umambo wace kuti ndi ninji. (Mateo 6:9, 10) Ndi mwai wadidi tani uli na ife munatitawirisa anthu towera tiapase mafokotozero okhonda nensa na akubveka mwadidi a pipfunziso pyenepi pya Biblya!

²³ Kutculula kubulukira m’Mafala a Mulungu, kuatsidzikiza na kuafokotoza ndi pyakufunika kakamwe towera kusangizira njira za Yezu zakugawana undimomwene na anango. Tendeni tidinge m’nsolo wakutowerera njira zingasi zadidi zidaphatisira Yezu towera kukhuya mitima ya anyakubvesera ace na undimomwene wa Biblya.