Ambula bakuuku ba Yehowa
‘Mwanana nyi nkuuku a kifulo a baba abamunêmekâ.’—MISAMBO 25:14, EEM.
1-3. (a) Bwakinyi atushinkamisha’shi twi balombeene kufika bakuuku b’Efile Mukulu? (b) Mbantu kinyi batukyebe kwisambila mu uno mwisambo?
ABRAHAME abamwitamina mu Bible bu kuukw’Efile Mukulu misango isatu. (2 Myanda 20:7; Yeeshaya 41:8; Shake 2:23) Nyi muntu umune abadi betanyine mu Bible bu kuukw’Efile Mukulu. Bino abileesha’shi nka penda Abrahame bupenka nyi baadi kuuku a Yehowa su? Nya. Bible aleesha’shi booso bwetu twi balombeene kwikala bakuuku baaye.
2 Eyi dy’Efile Mukulu di na miisambo ya balume na bakashi bebungi ba sha lulamato babaadi abatshiinyi Yehowa, abaadi na lukumiino mwadi abo nkufika bakuuku baaye. (Badika Misambo 25:14.) Baaba bakuuku be munkatshi mwa “kisaka kya tumonyi” kyabadi bateemune kwi Mpoolo. Bano bantu booso babaadi bakuuku b’Efile Mukulu.—Beena-Ebelu 12:1.
3 Tubandeyi kutaluula basatu ba ku bakuuku ba Yehowa babadi baleeshe mu Bible: (1) Luuta, mukashi kilele sha lulamato a mu Moabe, (2) Ezekyase, nfumu a mu Yuuda baadi na lulamato, na (3) Maadiya, nyinaaye na Yesu baadi na kwiyisha. Ndilongyesha kinyi dyatupetela mu mushindo ubabafikile bakuuku b’Efile Mukulu?
BAADI MULEESHE KIFULO KI NA LULAMATO
4, 5. Luuta baadi na kya kwata kitshibilo kinyi, na bwakinyi bibaadi bukopo bwa kwata kino kitshibilo? (Tala kifwatulo ki kumbangilo.)
4 Naomi na bakashi ba bana baaye, Luuta na Opa, babaadi abende lwendo lula kukatuka ku Moabe na ku Isaleele. Mwishinda, Opa baatshile kitshibilo kya kwaluka kwabo ku Moabe. Kadi Naomi baatshile kitshibilo kya kwaluka kwabo kwatandwa mu Isaleele. Luuta namu baatshile kitshibilo kinyi? Baadi na kitshibilo kikata kya kwata. Baadi mulombeene kwaluka kwabo ku Moabe kwi kifuko kyaaye, sunga kushala na Naomi, nyinaaye mweno, na kwenda naaye ku Beteleeme.—Luuta 1:1-8, 14.
5 Kifuko kya Luuta kibaadi kishaale ku Moabe. Baadi mulombeene kwaluka kwabo, na bakwabo babaadya kumubamba. Baadi auku bantu, ludimi na bipikwa bya ku Moabe. Naomi tabaadi bya kupa Luuta bino bintu ku Beteleeme nya. Akupu Naomi bapushishe moo mwanda tabaadi mulombeene kumupetela mulume sunga nshibo. Nyi bwakinyi Naomi bamulungwile bwa kwalukiila ku Moabe. Nka bu bibatukatuka mu kumona, Opa ‘balukiile kwi mwilo waaye na kwi b’efile baaye.’ (Luuta 1:9-15) Anka Luuta baatshile kitshibilo kya kupela kwaluka kwi mwilo waaye na b’efile baabo ba madimi.
6. (a) Luuta baatshile kitshibilo kibuwa naminyi? (b) Bwakinyi Boaze bambile’shi Luuta bakimbile kifwamino mu mbaba ya Yehowa?
6 Abimweneka’shi Luuta baalongyele pabitale Yehowa kwi mulum’aye sunga kwi Naomi. Balongyele’shi Yehowa mmwilekeene na b’efile ba mu Moabe. Baadi mufule Yehowa na kuuka’shi mmulombeene kumufula na kumulangwila. Nyi bwakinyi Luuta baatshile kitshibilo kibuwa. Balungwile Naomi’shi: “Mwilo wobe awikala mwilo wande, n’Efile Mukulu oobe Efile ande.” (Luuta 1:16) Abitukumu ku mashimba patunangusheena kifulo kya Luuta kwi Naomi. Kadi mwanda wa kukaanya nyi nkifulo kya Luuta kwi Yehowa. Uno mwanda ubaadi ukemeshe na Boaze, baadi mumukaanyishe p’aye ‘kufika mu kukimba kifwamino’ mu mbaba ya Yehowa. (Badika Luuta 2:12.) Bishima bibaadi byakule Boaze abitutentekyesha abifiinyikaa kana ka koonyi mu mbaba ya nyinaako bwa’shi bekakalwile. (Misambo 36:7; 91:1-4) Mu mushindo umune, Yehowa baadi mukalwile Luuta na kifulo kyooso na kumufuta bwa lukumiino lwaye. Efuku su ndimune, Luuta tamumone’shi baatshile kitshibilo kibubi nya.
7. Nkinyi ki bya kukwasha booso abealasheena bwa kulambula myuwa yaabo kwi Yehowa?
7 Bantu bebungi abalongaa bwa kuuka Yehowa, kadi tabakimbaa kifwamino kwadi. Bakwete kwialasheena bwa kulambula myuwa yaabo kwi Yehowa na kutambula. Su n’obe namu opushaa byabya, banda kunangusheena bwakinyi okwete kwialasheena. Muntu ooso e na aaye efile akwete kulangwila. (Yooshwa 24:15) Kitshibilo ki buwa nkilombeene kwikala nka penda kya kufubila Efile Mukulu. Nsaa ywelambula kwi Yehowa, oleesha’shi we na lukumiino mwadi bwadya kwikala kifwamino kyoobe. Na dingi akukwasha b’odya kuyididiila na kumufubila sunga wekala na nkalakashi i naminyi. Ngi kibakitshine Efile Mukulu pa mwanda wa Luuta.
“BAASHEELE MULAMATE YEHOWA”
8. Ezekyase baadi mukule mu nshaleelo e naminyi?
8 Mbalo ibaadi ishaale Ezekyase na bantu babaadi mukule nabo bibaadi bilekeene na bya Luuta. Baadi munkatshi mwa bantu belambule kwi Efile Mukulu. Kadi ta mbeena Isaleele booso babaadi na lukumiino nya. Nfumu Akaaze nshaaye na Ezekyase, baadi muntu mubi. Baadi mukutwe kuneemeka ntempelo a Efile Mukulu na kutakula mwilo bwa kulangwila bangi b’efile. Akaaze baadi mpa na mushiikye bakwabo na Ezekyase abatala mu kaalo bwa kwibalambula b’efile ba madimi. Ezekyase baadi mukule mu nshaleelo e bukopo!—2 Banfumu 16:2-4, 10-17; 2 Myanda 28:1-3.
9, 10. (a) Bwakinyi bibaadi bibofule bwa’shi Ezekyase afiite munda? (b) Bwakinyi ta twi balombeene kufiitshila Efile Mukulu munda? (c) Bwakinyi tatwi bya kwakula’shi byatudi bakule nyi abileesha abiikala nshaleelo eetu?
9 Kileshesho kibubi kya Akaaze kibaadya kutakula mwan’aye Ezekyase bwa kutombokyela sunga kufiitshila Yehowa munda. Lelo uno, bangi bantu bapete nkalakashi bu ya Ezekyase abapusha’shi be na kabingilo ka “kufiitshila Yehowa munda” sunga kutombokyela ndumbulwilo aaye. (Nkindji 19:3) Bangi abaakula’shi bu byabadi bakudile mu bifuko bibubi, bino abibatakula bwa kwambula mwikeelo wibubi na bilubilo bya baledi baabo. (Ezekyele 18:2, 3) Kunangusheena bino kwi buwa su?
10 Nshaleelo a Ezekyase aleesha’shi kunangusheena byabya takwi buwa! Takwi kabingilo ka kufiitshila Yehowa munda nya. Yehowa ta naaye akitshishaa myanda ibubi ayikwataa bantu. (Yoobo 34:10) Eyendo’shi, ba nambutwile be bya kulongyesha bana baabo bwa kukita myanda ibuwa sunga ibubi. (Nkindji 22:6; Beena-Kolose 3:21) Anka bino tabileesha’shi byabadi betukushe nyi abitshibi byatukeekala nya. Bwakinyi? Mwanda Yehowa mmwitupe kya buntu kiikale bulungantu bwa kwisangwila bwa kukita bibuwa sunga bibubi. (Miiya Ikituulwe 30:19) Ezekyase baadi mufubishe kino kya buntu naminyi?
“Ba nsongwa bebungi bakwete kukumiina bya binyibinyi sunga bekala bakule mu bifuko bi naminyi (Tala kikoso kya 9, 10)
11. Nkinyi kibaadi kiikashe Ezekyase bu nfumu ebuwa a mu Yuuda?
11 Sunga byekala’shi nshaaye baadi umune a ku ba nfumu bebubi ba Yuuda, Ezekyase batukile umune a ku ba nfumu be buwa. (Badika 2 Banfumu 18:5, 6.) Aye nkupela kwifwana kileshesho kibubi kya nshaaye. Anka, baadi mukumiine bwa kuteemesha kalolo batemuki ba Yehowa, bu Yeeshaya, Mika, na Osee. Baadi mutuule binangu byaye ku malango na buludiki bwabo. Bibaadi bimukwashe bwa kulumbuula myanda ibubi ibungi ibaadi ikite nshaaye. Baadi musuule ntempelo, nkuteka Efile Mukulu lusa bwa milwisho ya mwilo, na kulwisha ma nkishi abaadi mwiumbo. (2 Myanda 29:1-11, 18-24; 31:1) Kunyima, nsaa ibafikile Senakeribe nfumu a beena Asirii bwa kulwisha Yelusaleme ngoshi, Ezekyase baadi muleeshe eshimba dinyingye na lukumiino. Baadi mukulupile bulami bwa Yehowa na kunyingisha mwilo. (2 Myanda 32:7, 8) Ungi musango, Ezekyase baafikile na kwitatula, kadi pabaadi Yehowa mumuludikdye, baadi mukookyele na kwiyisha kooso. (2 Myanda 32:24-26) Kushi mpaka, Ezekyase mmwikale kileshesho kibuwa kya kwambula. Tabaadi mulekye kipaso kibaakudile bwakidya kulwisha nshaleelo aaye. Anka, baadi muleeshe’shi nkuuku a Yehowa.
12. Nka bu Ezekyase, bantu bebungi mbaleeshe’shi mbakuuku ba Yeowa naminyi?
12 Bu bikale’shi ndumbulwilo a kano kabidi e na buntomboshi na kukutwa kwa kifulo, ba nambutwile bebungi tabapasukila na kufula bana baabo nya. (2 Timotee 3:1-5) Sunga byekala’shi beena Kidishitu bebungi lelo uno bakwete kutuukila mu bifuko bilekeene bi na nkalakashi, bakwete kunyingisha bukuuku bwabo na Yehowa. Nka bu Ezekyase, abaleesha’shi byabadi bakule t’abileesha byabakeekala nya. Yehowa mmwitupe kya buntu kiikale bulungantu bwa kwisangwila, akupu twi balombeene kusangula bwa kumufubila nka bu bibakitshine Ezekyase.
“NE MUFUBI A YEHOWA”
13, 14. Bwakinyi mudimo ubapetele Maadiya ubaadi bukopo? Baalulwile Gabryele naminyi?
13 Bipwa bibungi kunyima kwa mafuku a Ezekyase, ungi nsongwakashi sha kwiyisha abetanyina bu Maadiya baadi mu bukuuku bukata na Yehowa. Nyi bwakinyi Yehowa namu bamupeele mudimo wi pabwao. Baadi na kya kwimita, kutanda na kukusha Mwan’Efile Mukulu! Abimweneka’shi Yehowa baadi mufule na mukulupile Maadiya p’aye kumupa kino kineemo kikata. Maadiya bakitshine kinyi pabapushiishe uno mwanda bwa musango wa kumpala?
“Ne Mufubi A Yehowa” (Tala kikoso kya 13, 14)
14 Misango ibungi atwisambilaa kineemo kikata kibapetele Maadiya. Kadi mmyanda kinyi ibaadi ilombeene kumutshinyisha? Bu kileshesho, mwikeeyilu Gabryele bamulungwile’shi akapete eyimi kushii kwipeteena na mulume. Kadi Gabryele tabaadi mupatulwile bakwabo na beena mutumba mushindo wakayimita nya. Baaba bantu abaadi beele binangu kinyi? Maadiya baadi mulombeene kupatulwila Yoosefe’shi ta mulaale na ungi mulume naminyi? Na dingi, baadi na bushito bwa kukusha Mwan’Efile Mukulu! Tatuuku myanda yooso ibaadi mwishimba dya Maadiya nya, kadi atuuku kibaadi mukite kunyima kw’aye kwisamba na Gabryele. Bambile’shi: “Nee mufubi a Yehowa. Byooso bikitshikye kwandji bu bibwamba.”—Luuka 1:26-38.
15. Nkinyi akileesha’shi Maadiya baadi na lukumiino?
15 Maadiya baadi muleeshe lukumiino lwaye patooka! Baadi mukumiine kukita kyooso kibaabadi bamwambe nka bu mpika mukashi. Baadi mukulupile’shi Yehowa amukwasha na kumukalwila. Maadiya baadi mupete lukumiino lunyingye bino naminyi? Tatutandjikwaa na lukumiino nya. Anka twi bya kwilupeta su tubelukimbi na kuteka Efile Mukulu bwa’shi etukwashe mu kwitatshisha kwetu. (Beena-Ngalatea 5:22; Beena-Efeso 2:8) Maadiya baadi mukite mwaye mooso bwa kunyingisha lukumiino lwaye. Atuuku byabya naminyi? Tubandeyi kutaluula bibaadi mupushe na bibambile.
16. Nkinyi akileesha’shi Maadiya baadi apusha kalolo?
16 Bibapushishe Maadiya. Bible akula’shi abitungu ‘twikale na kupusha kwa bukidi anka beyeeshe mu kwakula.’ (Shake 1:19) Maadiya baadi apusha kalolo. Bible aleesha’shi baadi mupushe kalolo myanda ibaadi ateemesha, bikishekishe myanda ya Yehowa. Bakimbile nsaa ya kunangusheena ku ino myanda i na muulo. Umune wa ku yanka ubakitshikile pa kutandjikwa kwa Yesu nsaa ibafikile balami ba mikooko balungula Maadiya bibebalungulwile mwikeeyilu. Kunyima, pabalombeeshe bipwa 12, Yesu bakwile mwanda ubaadi ukaanyishe Maadiya. Mu myanda yooso, Maadiya baadi apusha, atentekyesha, na kunangusheena kalolo pa myanda ibaadi mupushe.—Badika Luuka 2:16-19, 49, 51.
17. Mushindo ubaadi awakula Maadiya awitulongyesha kinyi?
17 Bibambile Maadiya. Bible taakula myanda ibungi ibambile Maadiya nya. Mwisambo waye ukile yooso bula wi mu mukanda wa Luuka 1:46-55. Ano mayi aaleesha’shi Maadiya baadi auku Bifundwe bya kiina Ebelu kalolo. Mushindo kinyi? Mayi a Maadiya e mumune na mayi e mu luteko lwa Ana, nyin’aye na Samwele. (1 Samwele 2:1-10) Bi kwikala’shi Maadiya baadi muteemune mayi e mu Bifundwe misango 20 mu mwisambo waye. Abimweneka kalolo’shi baadi mufule kwakula bya binyibinyi bibaadi mulongye kwi kuuku aaye mukata Yehowa.
18. Twi balombeene kwambula lukumiino lwa Maadiya naminyi?
18 Nka bu Maadiya, ingi nsaa twi balombeene kupeta mashito aafiki kwi Yehowa aatumono’shi ngetutabukile. Tulondeeyi kileshesho kyaaye pa kwiatambula na kwiyisha kooso, na kukulupila’shi Yehowa etukwasha. Twi balombeene dingi kwambula Maadiya nsaa yatuteemesha Yehowa kalolo na kunangusheena ku myanda na mpàngo yaaye yatudi balongye. Byabya twi balombeene kulungula bangi na muloo ooso myanda yatudi balongye.—Misambo 77:11, 12; Luuka 8:18; Beena-Looma 10:15.
19. Su tubaambula bileshesho bya bantu basha lulamato be mu Bible, atukapete kinyi?
19 Abimweneka kalolo’shi Luuta, Ezekyase, na Maadiya babaadi bakuuku ba Yehowa, nka bu Abrahame. Babaadi mukantshi mwa “kisaka kikata kya tumonyi” kibaadi na mwabi wa kufika bakuuku b’Efile Mukulu. Byabya, tutungunukyeyi na kwambula bino bileshesho bya bantu ba sha lulamato. (Beena-Ebelu 6:11, 12) Su tubakitshi bino, twi balombeene kukulupila efuto dya kwikala bakuuku ba Yehowa bwa ikalaika!