Ç’mund të themi për «shkrimet që vërtetojnë» Trinitetin?

THUHET se disa shkrime të Biblës ofrojnë prova në mbështetje të Trinitetit. Por, kur i lexojmë këto shkrime, duhet të kemi në mendje se dëshmitë biblike dhe historike nuk e mbështesin Trinitetin.

Çdo referim biblik i ofruar si provë, duhet kuptuar në kontekstin e mësimit të qëndrueshëm të të tërë Biblës. Shpesh, kuptimi i vërtetë i një shkrimi të tillë sqarohet nga konteksti i vargjeve përreth.

Tre në një

NJË enciklopedi katolike ofron tre nga këto «shkrime vërtetuese», por gjithashtu pohon: «Doktrina e Trinitetit të Shenjtë nuk mësohet në B[esëlidhjen] e V[jetër]. Në B[esëlidhjen] e R[e] dëshmitë më të vjetra i gjejmë në letrat e Pavlit, veçanërisht në 2. Korintasve 13:13 [në disa Bibla në vargun 14] dhe në 1. Korintasve 12:4-6. Në Ungjijtë, dëshmia për Trinitetin gjendet në mënyrë të qartë vetëm tek formula e pagëzimit në Mateun 28:19.»

Në përkthimin Diodati i Ri, të tre «personat» e këtyre vargjeve radhiten si më poshtë. Letra e dytë e Korintasve 13:13 (14) i vendos të tre së bashku në këtë mënyrë: «Hiri i Zotit Jezu Krisht, dashuria e Perëndisë dhe bashkësia e Frymës së Shenjtë qofshin me ju të gjithë.» Letra e parë e Korintasve 12:4-6 thotë: «Ka larmi dhuntish, por i njëjti Frymë. Ka edhe larmi shërbimesh, por i njëjti Zot. Dhe ka larmi veprimtarish por është i njëjti Perëndi i cili i bën të gjitha gjërat në të gjithë.» Ndërsa në Mateun 28:19 lexojmë: «Shkoni, pra, dhe bëni dishepuj nga të gjithë popujt duke i pagëzuar në emër të Atit e të Birit e të Frymës së Shenjtë.»

A thonë këto vargje se Perëndia, Krishti dhe fryma e shenjtë përbëjnë një Hyjni treshe, se janë të tre të barabartë si në përbërje, fuqi dhe përjetësi? Jo, nuk thonë, ashtu si edhe radhitja e tre njerëzve të zakonshëm, Tomi, Fredi dhe Gjoni, nuk do të thotë se ata janë tre në një.

Një enciklopedi tjetër pohon se ky lloj referimi «provon vetëm ekzistencën e tre subjekteve të përmendura, . . . por nuk provon në vetvete se të tre i përkasin doemos natyrës hyjnore dhe se zotërojnë dinjitet hyjnor të barabartë».​—Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, nga McKlintok dhe Strong.

Megjithëse e mbështet Trinitetin, në lidhje me 2. Korintasve 13:13 (14), ky burim thotë: «Ne nuk kemi të drejtë të përfundojmë se ata zotërojnë autoritet të barabartë, apo të njëjtën natyrë.» Dhe në lidhje me Mateun 28:18-20, ky burim thotë: «Por, ky shkrim i marrë në vetvete, nuk provon në mënyrë të prerë as personalitetin e tre subjekteve të përmendura, as barazinë apo hyjninë e tyre.»

Në pagëzimin e Jezuit, Perëndia, Jezui dhe fryma e shenjtë, përmenden po ashtu në të njëjtin kontekst. Jezui «pa Frymën e Perëndisë duke zbritur si një pëllumb e duke ardhur mbi të». (Mateu 3:16) Por, kjo nuk do të thotë se këta të tre janë një. Abrahami, Isaku dhe Jakobi janë përmendur bashkë shumë herë, por kjo nuk i bën ata një. Pjetri, Jakovi dhe Gjoni janë përmendur së bashku, por edhe kjo nuk i bën ata një. Për më tepër, fryma e Perëndisë zbriti mbi Jezuin gjatë pagëzimit të tij, duke treguar se Jezui nuk ishte mirosur nga fryma deri në atë moment. Duke qenë kështu, por nëse, siç pretendohet, gjithmonë ka qenë një me frymën e shenjtë, si mund të jetë pjesë e një Triniteti?

Një tjetër referim që i përmend të tre së bashku, gjendet në disa përkthime të vjetra të Biblës në 1. Gjonit 5:7. Megjithatë, studiuesit pranojnë se këto fjalë nuk ishin fillimisht në Bibël, por janë shtuar shumë më vonë. Shumica e përkthimeve bashkëkohore me të drejtë i lë jashtë këto vargje të rreme.

Të tjera «vargje vërtetuese» merren vetëm me marrëdhënien midis dy personave, Atit dhe Birit. Le të shqyrtojmë disa prej tyre.

«Unë dhe Ati jemi një»

KY VARG që gjendet në Gjonin 10:30, citohet shpesh për të mbështetur Trinitetin, edhe pse këtu nuk përmendet asnjë person i tretë. Por vetë Jezui tregoi se në ç’kuptim ai ishte «një» me të Atin. Në Gjonin 17:21, 22, ai iu lut Perëndisë që dishepujt e tij «të gjithë të jenë një, ashtu si ti, o Atë, je në mua dhe unë në ty; edhe ata të jenë një në ne, . . . që ata të jenë një, ashtu si ne jemi një». A ishte duke u lutur Jezui që të gjithë dishepujt e tij të bëheshin një qenie e vetme? Jo, është e qartë se ai po lutej që ata të ishin të bashkuar në mendim dhe në qëllim, sikurse ishte ai me Perëndinë.​—Shiko gjithashtu 1. Korintasve 1:10.

Në 1. Korintasve 3:6, 8, Pavli thotë: «Unë mbolla, Apoli ujiti . . . Por ai që mbjell dhe ai që ujit janë një.» Pavli nuk donte të thoshte se ai dhe Apoli ishin dy persona në një, por se që të dy ishin të bashkuar në qëllim. Fjala greke që përdor këtu Pavli për «një» (hen) është asnjanëse, pra, fjalë për fjalë «një (gjë)» dhe tregon njëjtësi veprimi. Është e njëjta fjalë që Jezui përdori në Gjonin 10:30 për të përshkruar marrëdhënien e tij me të Atin. Gjithashtu, është e njëjta fjalë e përdorur nga Jezui në Gjonin 17:21, 22. Prandaj, kur ai përdor fjalën «një» (hen) në këto raste, e ka fjalën për unitetin e mendimit dhe të veprimit.

Në lidhje me Gjonin 10:30, Xhon Kelvin (një trinitarian) në një libër të tij tha: «Të vjetrit bënë një gabim duke e përdorur këtë varg për të provuar se Krishti është . . . në thelb i njëjtë me të Atin. Në fakt, Krishti nuk flet për unitetin në përbërje, por për marrëveshjen që ka me të Atin.»​—Commentary on the Gospel According to John.

Pikërisht në kontekstin e vargjeve pas Gjonit 10:30, Jezui argumentoi me forcë se fjalët e tij nuk ishin një pretendim për të qenë Perëndi. Hebrenjtë, të cilët gabimisht arritën në këtë përfundim dhe donin ta vrisnin me gurë, ai i pyeti: «Ju thoni se ai, që Ati e ka shenjtëruar dhe e ka dërguar në botë, blasfemon, sepse ka thënë: ‘Unë jam Biri i Perëndisë’?» (Gjoni 10:31-36) Jo, Jezui nuk pohoi se ishte Perëndia Bir, por Biri i Perëndisë.

«Duke e barazuar veten me Perëndinë»?

NJË tjetër shkrim i ofruar si mbështetje për Trinitetin është Gjoni 5:18. Aty lexojmë se hebrenjtë (ashtu si në Gjonin 10:31-36) donin ta vrisnin Jezuin, sepse «thoshte që Perëndia ishte ati i vet, duke e barazuar veten me Perëndinë».

Por kush tha se Jezui po e bënte veten të barabartë me Perëndinë? Jezui jo. Ai u mbrojt nga kjo akuzë e rreme pikërisht në vargun më poshtë (Gjo 5:19): «Atëherë Jezui u përgjigj: . . . ‘Biri nuk mund të bëjë asgjë prej vetvetes, përveç asaj që sheh se bën Ati.’»

Në këtë mënyrë, Jezui u tregoi hebrenjve se nuk ishte i barabartë me Perëndinë e prandaj nuk mund të vepronte me iniciativën e tij. A mund të imagjinojmë dikë të barabartë me Perëndinë e Plotfuqishëm, duke thënë se nuk mund «të bëjë asgjë prej vetvetes»? (Krahaso Danielin 4:34, 35.) Në mënyrë interesante, kontekstet e Gjonit 5:18 dhe 10:30 tregojnë se Jezui e mbrojti veten kundër akuzave të rreme të hebrenjve, të cilët ashtu si trinitarët, nxirrnin përfundime të gabuara.

«I barabartë me Perëndinë»?

NË FILIPIANËVE 2:6, parafrazimi i Biblës ECM i 1993-shit thotë për Jezuin: «Edhe pse ishte Perëndi nga natyra, ai nuk u kap pas privilegjeve hyjnore.» Përkthimi Dom Simon Filipaj (1980) thotë: «I cili, edhe pse me natyrë Hyj, barazinë e vet me Të nuk e çmoi si një visar që s’mundet pa të.» Një numër përkthimesh të tilla akoma përdoren nga disa për të mbështetur idenë se Jezui ishte i barabartë me Perëndinë. Por vëre si e japin këtë varg përkthime të tjera.

1869: «I cili, duke qenë në formën e Perëndisë, nuk e konsideroi atë si një gjë pas së cilës duhej të kapej, për të qenë në një barazi me Perëndinë.»​—The New Testament, nga G. R. Noyes.

1965: «Ai​—vërtet i një natyre hyjnore​—kurrë nuk e konsideroi me vetëbesim veten si të barabartë me Perëndinë.»​—Das Neue Testament, botim i rishikuar nga Fridrik Pfäflin.

1968: «I cili, megjithëse qe në formën e Perëndisë, nuk u konsiderua të ishte i barabartë me Perëndinë, një gjë për ta bërë me lakmi pronën e tij.»​—La Bibbia Concordata.

1976: «Ai gjithmonë kishte natyrën e Perëndisë, por nuk mendoi që me forcë të përpiqej për t’u bërë i barabartë me Perëndinë.»​—Today’s English Version.

1984: «I cili, megjithëse ekzistonte në formën e Perëndisë, nuk e konsideroi si rrëmbim, domethënë se duhej të ishte njëlloj me Perëndinë.»​—New World Translation of the Holy Scriptures.

1985: «I cili, duke qenë në formën e Perëndisë, nuk e quajti barazinë me Perëndinë si diçka pas së cilës duhej të kapej.»​—The New Jerusalem Bible.

Megjithatë, disa pohojnë se edhe këto që janë përkthime mjaft të sakta, lënë të nënkuptohet (1) se Jezui tashmë e kishte barazinë me Perëndinë, por nuk donte të kapej pas saj, ose (2) ai nuk kishte nevojë të kapej pas barazisë, sepse tashmë e kishte atë.

Ralf Martini, në një koment të letrave drejtuar Filipianëve në lidhje me origjinalin grek thotë: «Por është e dyshimtë që kuptimi i foljes mund të rrëshqasë nga domethënia e saj e vërtetë ‘rrëmbej’, ‘kap me forcë’, në kuptimin e ‘të mbajturit sa më fort’.» (The Epistle of Paul to the Philippians) Një vepër tjetër, gjithashtu, thotë: «Nuk mund të gjejmë asnjë gjurmë ku ἁρπάζω [har·paʹzo] apo ndonjë nga derivatet e tij, të ketë kuptimin e ‘mbajtjes në zotërim’, ‘të mbajturit’. Të duket e pamundur që kjo të nënkuptojë ‘rrëmbej’, ‘kap me dhunë’. Kështu, nuk është e lejueshme që të rrëshqasësh nga kuptimi i vërtetë i foljes ‘kapem pas’, në një kuptim që është krejtësisht i ndryshëm, ‘të mbash sa më fort’.»​—The Expositor’s Greek Testament.

Nga ajo që u tha më lart, është e qartë se disa përkthyes e lakojnë kuptimin e fjalëve, për të mbështetur tezat e tyre trinitare. Duke qenë larg asaj që thuhet se Jezui mendonte se ishte i përshtatshëm për të qenë i barabartë me Perëndinë, teksti grek i Filipianëve 2:6, kur lexohet në mënyrë objektive, tregon pikërisht të kundërtën: që Jezui mendonte se nuk ishte i përshtatshëm.

Konteksti i vargjeve përreth (Fi 2:3-5, 7, 8) e bën të qartë se si duhet kuptuar vargu 6. Filipianët u nxitën: «Me përulësi, secili ta çmojë tjetrin më shumë se vetveten.» Pas kësaj, Pavli përmend Krishtin si shembullin më të shquar të këtij qëndrimi: «Kini në ju, po atë ndjenjë që ishte në Jezu Krishtin.» Cilën «ndjenjë»? Që ‘të mbahesh fort për se je barabar me Perëndinë’? Jo, kjo do të qe krejt e kundërta e asaj që dëshironte të ilustronte Pavli! Në vend të kësaj, Jezui i cili ‘e çmonte Perëndinë si më të mirë se veten’, nuk kërkoi kurrë ‘të kapej për të qenë i barabartë me Perëndinë’, përkundrazi, «e përuli vet veten duke u bërë i bindur deri në vdekje».

Sigurisht, këtu nuk bëhet fjalë për ndonjë pjesë të Perëndisë së Plotfuqishëm. Ishte fjala për Jezu Krishtin, i cili në mënyrë të përsosur ilustroi idenë e Pavlit, d.m.th. rëndësinë e përulësisë dhe të bindjes ndaj Më të Lartit dhe Krijuesit, Perëndisë Jehova.

«Unë jam»

NJË numër përkthimesh, si për shembull Diodati i Ri, përmbajnë një thënie të Jezuit që gjendet në Gjonin 8:58: «Para se të kishte lindur Abrahami, unë jam.» A po mësonte Jezui, ashtu siç pohojnë trinitarët, se ai njihej me titullin «Unë jam»? Pasi në Daljen 3:14 thuhet se «Perëndia i tha Moisiut: ‘UNË JAM AI QË JAM’», a do të thotë kjo, siç pohojnë ata, se ai ishte Jehovai i Shkrimeve hebreje?

Në Daljen 3:14, shprehja «UNË JAM», është një titull që i referohet Perëndisë, për të treguar se ai ekzistonte me të vërtetë dhe se do të bënte atë që kishte premtuar. Në lidhje me këtë frazë, dr. J. H. Hertz, thotë: «Për izraelitët në skllavëri, kuptimi do të ketë qenë: ‘Megjithëse Ai akoma nuk e ka treguar fuqinë e tij ndaj jush, Ai do ta bëjë këtë; Ai është i përjetshëm dhe me siguri do t’ju lirojë.’ Shumica e bashkëkohësve ndjekin shembullin e Rashit [komentator francez i Biblës dhe i Talmudit] duke e përkthyer Daljen 3:14 në këtë mënyrë: ‘Unë do të jem ai që do të jem.’»​—The Pentateuch dhe Haftorahs.

Shprehja në Gjonin 8:58, është krejt e ndryshme nga ajo e përdorur në Daljen 3:14. Jezui nuk e përdori atë si një emër apo titull, por si domethënie e shpjegimit të ekzistencës së tij paranjerëzore. Prandaj, vëre se si e japin Gjonin 8:58 disa përkthime të tjera të Biblës.

1869: «Më parë se të qe Abrahami, unë kam qenë.»​—The New Testament, nga G. R. Noyes.

1935: «Unë ekzistoja përpara se të lindte Abrahami!»​—The Bible​—An American Translation, nga J. M. P. Smith dhe E. J. Godspid.

1965: «Më parë sesa të lindej Abrahami, unë isha prej kohësh ai që jam.»​—Das Neue Testament, nga Jörg Zink.

1981: «Unë isha në jetë para se të lindej Abrahami!»​—The Simple English Bible.

1984: «Para se Abrahami të vinte në ekzistencë, unë kam qenë.»​—New World Translation of the Holy Scriptures.

Kështu, ajo që kërkon të thotë në të vërtetë këtu teksti grek është se krijesa e «parëlindur» e Perëndisë, Jezui, ekzistonte shumë kohë më parë se të lindej Abrahami.​—Kolosianëve 1:15; Proverbat 8:22, 23, 30; Zbulesa 3:14.

Përsëri, konteksti tregon se ky është kuptimi i saktë i këtij vargu. Këtë herë, hebrenjtë donin ta vrisnin Jezuin me gurë sepse pohoi se ‘e kishte parë Abrahamin’, megjithëse sipas tyre, ai nuk ishte as 50 vjeç. (Vargu 57) Reagimi normal i Jezuit ishte që t’u tregonte atyre të vërtetën rreth moshës së tij. Prandaj, natyrshëm ai u tha: «Unë isha në jetë para se të lindej Abrahami!»​—The Simple English Bible.

«Fjala ishte Perëndi»

NË GJONIN 1:1 lexojmë: «Në fillim ishte Fjala dhe Fjala ishte pranë Perëndisë, dhe Fjala ishte Perëndi.» Sipas trinitarëve kjo do të thotë se «Fjala» (greqisht ho loʹgos) që erdhi në tokë si Jezu Krishti, ishte vetë Perëndia i Plotfuqishëm.

Sidoqoftë, vëre se këtu përsëri konteksti përgatit terrenin për ta kuptuar drejt këtë shkrim. Vetë ky përkthim thotë: «Fjala ishte pranë Perëndisë.» (Kursivi është yni) Nëse dikush është «pranë» një personi nuk mund të jetë po ai person. Në përputhje me këtë, një gazetë e botuar nga jezuiti Jozef A. Fitzmyer, vëren se sikur pjesa e fundit në Gjonin 1:1 të kuptohej si «Perëndia», kjo «do të binte në kundërshtim me frazën paraprirëse», e cila thotë se Fjala ishte pranë Perëndisë.​—The Journal of Biblical Literature.

Vëre gjithashtu, se si e japin këtë pjesë përkthime të tjera.

1808: «Dhe fjala ishte një perëndi.»​—The New Testament in an Improved Version, Upon the Basis of Archbishop Newcome’s New Translation: With a Corrected Text.

1864: «Dhe një perëndi ishte fjala.» The Emphatic Diaglott, nga Benjamin Wilson.

1928: «Dhe Fjala ishte një qenie hyjnore.»​—La Bible du Centenaire, L’Evangile selon Jean, nga Maurice Goguel.

1935: «Dhe Fjala ishte hyjnore.»​—The Bible​—An American Translation, nga J. M. P. Smith dhe E. J. Godspid.

1946: «Dhe e një lloji hyjnor ishte Fjala.»​—Das Neue Testament, nga Ludvig Thime.

1950: «Dhe Fjala ishte një perëndi.»​—New World Translation of the Christian Greek Scriptures.

1958: «Dhe Fjala ishte një Perëndi.»​—The New Testament, nga Xheims L. Tomanek.

1975: «Dhe një perëndi (apo e një lloji hyjnor) ishte Fjala.»​—Das Evangelium nach Johannes, nga Zigfrid Shulc.

1978: «Dhe një gjë e ngjashme me Perëndinë ishte Logosi.»​—Das Evangelium nach Johannes, nga Johanes Shnaider.

Në Gjonin 1:1 emri grek the·osʹ (perëndi) ndeshet dy herë. Herën e parë i referohet Perëndisë së Plotfuqishëm, pranë të cilit ishte Fjala (dhe Fjala [loʹgos] ishte pranë Perëndisë [një formë e the·osʹ-it]). Në këtë rast the·os΄-i i parë paraprihet nga nyja shquese e gjuhës greke ton, që i jep emrit një identitet të caktuar, duke e identifikuar në këtë rast me Perëndinë e Plotfuqishëm («dhe Fjala ishte pranë [ton] Perëndisë»).

Por, në rastin e dytë kur the·osʹ shfaqet në Gjonin 1:1, kjo nyjë shquese mungon. Prandaj, e përkthyer fjalë për fjalë do të lexohej «dhe perëndi ishte Fjala». Por, kemi parë se shumë përkthime e japin këtë the·osʹ të dytë (një emër kallëzor) si «hyjnore», «e ngjashme me Perëndinë», apo «një perëndi». Mbi ç’bazë e bëjnë këtë?

Gjuha e vjetër greke (koine) nuk ka nyjë, të pashquar (një), por vetëm nyjë shquese. Prandaj, kur një emër kallëzor nuk paraprihet nga nyja shquese, mund të jetë i pashquar, në varësi të kontekstit.

Një revistë pohon: «Shprehjet me një kallëzues pa nyjë, që i paraprijnë foljes, kanë së pari një kuptim cilësor.» (Journal of Biblical Literature) Sikurse vëren revista, kjo tregon se loʹgos mund të krahasohet me një perëndi. Po ashtu, për Gjonin 1:1 kjo revistë thotë: «Forca cilësore e kallëzuesit është kaq e dukshme, saqë emri [the·osʹ] nuk mund të konsiderohet si i shquar.»

Kështu, Gjoni 1:1 nxjerr në pah cilësinë e Fjalës, pra, që ishte «hyjnore», «e ngjashme me Perëndinë», «një perëndi», por jo Perëndia i Plotfuqishëm. Kjo është në përputhje me pjesën tjetër të Biblës, e cila tregon se Jezui, i quajtur këtu «Fjala», në rolin e tij si zëdhënësi i Perëndisë, ishte një person i bindur dhe i nënshtruar, që u dërgua mbi tokë nga Superiori i tij, Perëndia i Plotfuqishëm.

Ka edhe mjaft vargje të tjera të Biblës, ku pothuajse të gjithë përkthyesit në gjuhët e tjera, fusin shpesh nyjën «një» kur përkthejnë nga greqishtja fjalitë me të njëjtën strukturë. Për shembull, në Markun 6:49, kur dishepujt panë Jezuin duke ecur mbi ujë, përkthimi Diodati i Ri thotë: «Menduan se ishte një fantazmë.» Në tekstin grek (koine) nyja «një» nuk gjendet përpara fjalës «fantazmë». Por, pothuajse të gjitha përkthimet në gjuhët e tjera e shtojnë këtë nyjë, në mënyrë që të shkojë me kontekstin. Në të njëjtën mënyrë, pasi Gjoni 1:1 tregon se Fjala ishte pranë Perëndisë, ai nuk mund të jetë Perëndia, por ishte «një perëndi», ose «hyjnore».

Jozef Henri Thayer, teolog dhe studiues që punoi me përkthimin American Standard Version, deklaroi në mënyrë të thjeshtë: «Logosi ishte hyjnor, jo vetë Qenia hyjnore.» Ndërsa jezuiti Xhon L. McKenzie në një libër të tij shkroi: «Gjoni 1:1 në mënyrë të prerë duhet përkthyer . . . ‘fjala ishte një qenie hyjnore’.»

Shkelet ndonjë rregull?

POR disa pohojnë se përkthime të tilla, shkelin një rregull gramatikor të greqishtes së vjetër (koine), të botuar nga studiuesi i gjuhës greke E. C. Kolwell, në vitin 1933. Ai pohoi se në greqisht kallëzuesi emëror «ka nyjë [shquese] kur ndjek foljen dhe nuk ka nyjë [shquese] kur i paraprin foljes». Me këtë ai do të thotë se një kallëzues emëror, që i paraprin foljes, duhet kuptuar sikur të kishte nyjën shquese (ton) përpara tij. Në Gjonin 1:1 (the·os-i) i dytë, kallëzuesi, është përpara foljes, pra, «dhe [the·osʹ] ishte Fjala». Prandaj, Kolwelli pohoi se Gjoni 1:1 duhet lexuar «dhe Perëndi[a] ishte Fjala».

Por le të shqyrtojmë vetëm dy shembujt që gjenden në Gjonin 8:44 (BR). Këtu, në lidhje me Djallin, Jezui thotë se «ai ishte një vrasës» dhe «ai është një gënjeshtar». Ashtu si në Gjonin 1:1 edhe këtu, kallëzuesat emërorë («vrasës» dhe «gënjeshtar») në greqisht i paraprijnë foljeve («ishte» dhe «është»). Asnjëri nga këta emra nuk e ka përpara nyjën e pashquar, sepse në gjuhën greke (koine) nyja e pashquar nuk ekziston. Por, shumica e përkthyesve e vënë nyjën «një», sepse gramatika greke dhe konteksti e kërkojnë atë.​—Shiko edhe Markun 11:32; Gjonin 4:19; 6:70; 9:17; 10:1; 12:6.

Kolwelli duhet ta ketë ditur këtë fakt në lidhje me emrin kallëzor, sepse tha: «Në këtë vend ka një [‘një’] të pashquar vetëm kur e kërkon konteksti.» Pra, edhe ai e pranon se kur e kërkon konteksti, përkthyesit mund të vendosin nyjë të pashquar përpara emrit, në këtë lloj strukture të fjalisë.

A kërkon konteksti një nyjë të pashquar në Gjonin 1:1? Po, sepse e gjithë Bibla dëshmon që Jezui nuk është Perëndia i Plotfuqishëm. Kështu, përkthyesit nuk duhet të udhëhiqen nga rregulli i dyshimtë gramatikor i Kolwellit, por nga konteksti. Nga shumë përkthime, që e vendosin nyjën e pashquar «një» në Gjonin 1:1 dhe në vende të tjera, duket qartë se shumë studiues, si dhe vetë Fjala e Perëndisë, nuk janë dakort me një rregull të tillë artificial.

Asnjë mospërputhje

KUR themi se Jezu Krishti është «një perëndi» a biem ndesh me mësimin e Biblës se ekziston një Perëndi i vetëm? Jo, sepse herë pas here Bibla e përdor këtë term, kur u referohet krijesave të fuqishme. Në Psalmin 8:5 (BR) lexojmë: «Ti e bëre atë [njeri] pak më të ulët se ata që janë ngjashëm me Perëndinë [hebraisht ʼelo·himʹ]», pra, se engjëjt. Duke u mbrojtur kundër akuzës së hebrenjve, sipas së cilës ai pretendonte se ishte Perëndi, Jezui vuri në dukje se Ligji i Moisiut «i quan perëndi ata, të cilëve u qe drejtuar fjala e Perëndisë», pra, gjyqtarëve njerëzorë. (Gjoni 10:34, 35; Psalmi 82:1-6) Madje, edhe Satanai në 2. Korintasve 4:4, quhet «perëndia i kësaj bote».​—ECM.

Jezui ka një pozitë shumë më të lartë se engjëjt, njerëzit e papërsosur apo Satanai. Përderisa për ta thuhet se janë «perëndi», persona të fuqishëm, patjetër që Jezui mund të jetë dhe është «një perëndi». Për shkak të pozitës së tij të veçantë në lidhje me Jehovain, Jezui është një «Perëndi i fuqishëm».​—Gjoni 1:1; Isaia 9:6.

Por, a nuk tregon shprehja «Perëndi i Fuqishëm», në gërma të mëdha, se Jezui në një farë mënyre është i barabartë me Perëndinë Jehova? Aspak. Isaia profetizoi thjesht se ky do të ishte njëri nga katër emrat me të cilët do të thirrej Jezui dhe këta emra në gjuhën shqipe e në disa gjuhë të tjera fillojnë me të madhe. Veç kësaj, edhe pse Jezui u quajt «i fuqishëm», mund të ketë vetëm një që është «i Plotfuqishëm». Ta quaje Perëndinë Jehova «të Plotfuqishëm» do të kishte pak kuptim po të mos ekzistonin të tjerë, që gjithashtu, ishin quajtur perëndi, por që zinin një pozitë më të ulët apo inferiore.

Një buletin në Angli, sipas teologut katolik Karl Rahner vëren se, ndërsa në shkrime të tilla si në Gjonin 1:1, the·osʹ përdoret për t’iu referuar Krishtit, «në asnjë nga këto raste ‘theos’ nuk përdoret me qëllimin për ta identifikuar Jezuin me atë që kudo në Besëlidhjen e Re figuron si ‘ho Theos’, pra, Perëndia Suprem». Gjithashtu, buletini shton: «Nëse shkrimtarët e Besëlidhjes së Re besonin se fakti që besimtarët duhej ta pranonin Jezuin si ‘Perëndi’ ishte diçka jetësore, a është e shpjegueshme atëherë mungesa pothuajse e plotë e këtij rrëfimi në Besëlidhjen e Re?»​—The Bulletin of the John Rylands Library.

Por ç’mund të themi për Thomain, i cili e thirri Jezuin «Zoti im dhe Perëndia im!», siç tregohet në Gjonin 20:28? Për Thomain Jezui ishte si «një perëndi», veçanërisht në rrethanat e mrekullueshme që e shtynë ta thotë këtë thirrje. Disa studiues sugjerojnë se Thomai, i pushtuar nga emocionet, mund të ketë bërë thjesht një thirrje habie duke i folur Jezuit, por në drejtim të Perëndisë. Nga ana tjetër, Thomai nuk mendonte se Jezui ishte Perëndia i Plotfuqishëm, sepse ai dhe të gjithë apostujt e tjerë e dinin që Jezui nuk pohoi kurrë se ishte Perëndia, por mësoi se vetëm Jehovai është ‘i vetmi Perëndi i vërtetë’.​—Gjoni 17:3.

Përsëri, është konteksti ai që na ndihmon ta kuptojmë këtë. Pak ditë më parë, Jezui i ringjallur i tha Maria Magdalenës që t’u thoshte dishepujve: «Unë po ngjitem tek Ati im dhe Ati juaj, te Perëndia im dhe Perëndia juaj.» (Gjoni 20:17) Edhe pse tashmë Jezui ishte ringjallur si një frymë e fuqishme, Jehovai ishte akoma Perëndia i tij. Dhe Jezui vazhdoi ta quajë atë kështu edhe në librin e fundit të Biblës, pasi kishte marrë lavdi.​—Zbulesa 1:5, 6; 3:2, 12.

Vetëm tri vargje pas thirrjes së Thomait, në Gjonin 20:31, Bibla e sqaron më tej këtë çështje, duke thënë se «këto gjëra janë shkruar që ju të besoni se Jezui është Krishti, Biri i Perëndisë», pra, jo se ai ishte Perëndia i Plotfuqishëm. Kjo do të thotë «Bir» në kuptimin e drejtpërdrejtë të fjalës, si në rastin e një ati e të një biri natyror, jo si pjesë misterioze e një Triniteti Hyjnor.

Duhet të jetë në përputhje me Biblën

POHOHET se edhe shkrime të tjera e mbështesin Trinitetin. Por këto janë njësoj me ato që diskutuam më lart, të cilat kur shqyrtohen me vëmendje shihet se nuk ofrojnë asnjë mbështetje aktuale. Tekste të tilla ilustrojnë vetëm atë që kur konsiderohet ndonjë varg, për të cilin thuhet se mbështet Trinitetin, dikush mund të pyesë: A përputhet interpretimi me mësimin e qëndrueshëm të të gjithë Biblës, pra, që vetëm Perëndia Jehova është Suprem? Nëse jo, atëherë interpretimi duhet të jetë i gabuar.

Gjithashtu, duhet të mbajmë në mendje se as një nga këto «shkrime vërtetuese» nuk thotë se Perëndia, Jezui dhe fryma e shenjtë, përbëjnë një hyjni misterioze. Asnjë shkrim në të gjithë Biblën nuk thotë se që të tre janë të njëjtë në përbërje, fuqi dhe përjetësi. Bibla është e qëndrueshme kur zbulon Perëndinë e Plotfuqishëm, Jehova, si të vetmin Suprem, Jezuin si Birin e tij të krijuar dhe frymën e shenjtë si forcën aktive të Perëndisë.

[Diçitura në faqen 24]

«Të vjetrit bënë një gabim duke e përdorur [Gjonin 10:30] për të treguar se Krishti është . . . në thelb i njëjtë me të Atin.» ​—Commentary on the Gospel According to John, nga Xhon Kelvin

[Diçitura në faqen 27]

Nëse dikush është «pranë» një personi nuk mund të jetë po ai person

[Diçitura në faqen 28]

«Logosi ishte hyjnor, jo vetë Qenia hyjnore.»​—Joseph Henry Thayer, studiues i Biblës

[Figurat në faqet 24, 25]

Jezui iu lut Perëndisë që dishepujt e tij të jenë «të gjithë një», ashtu si ai dhe Ati i tij «janë një»

[Figura në faqen 26]

Jezui u tregoi hebrenjve se ai nuk ishte i barabartë me Perëndinë, kur tha se ai nuk mund ‘të bëjë asgjë prej vetvetes, përveç asaj që sheh se bën Ati’

[Figurat në faqen 29]

Përderisa Bibla i quan njerëzit, engjëjt, madje edhe Satanain, «perëndi» ose persona të fuqishëm, Jezui si më superior në qiell, me të drejtë mund të quhet «një perëndi»