Batsoali, Sireletsang Bana ba Lōna
HAEBA mora oa hao a ne a ka u bolella hore bana ba sekolo ba mo hatella hore a sebelise lithethefatsi, u ne u tla etsa joang? Kapa, haeba morali oa hao a ne a u bolella hore bashemane baa mo tšoenya sekolong, u ne u tla itšoara joang?
Ruri u ne u ke ke ua senya nako ho nka bohato, na ha ho joalo? U ne u tla leka ho ithuta ’nete ea taba e be u bona hore na u ka etsa’ng ho sireletsa ngoana oa hao. Uena, joaloka motsoali, u ikutloa hore u ne u tla arabela joalo. Empa hase kamehla lintho li etsahalang ka tsela eo. Hangata, ka nako eo batsoali ba fumanang lintho tse joalo, e se e le nako esele. Hangata haholo, boitšoaro feela e ee e be hore: “Ngoan’aka a ka hlaheloa ke ntho ee hobane’ng?”
Bacha ba Khatellong
Haeba u motsoali, na u tseba se hatelletseng bana ba hao? Na u tseba seo ba thulanang le sona letsatsi ka leng? Moapostola Petrose o lemositse: “Le tsohe masene, le falimehe; hobane Diabolose e leng sera sa lōna, o ntse a lika-lika joale ka tau e purumang, e batlang eo e ka mo jang.” (1 Petrose 5:8) Le hoja pakane ea Satane e le ho hapa le ho kenya batho bohle bokhobeng, ba baholo le ba banyenyane, ho hlakile hore ke kotsi e kholoanyane ho bacha ba se nang phihlelo, ke ka hona a ba beang khatellong e matla haholo.
Nahana ka mehlala e seng mekae feela. Tlas’a sehlooho “Tlōlo ea Molao e Etsoang ke Bana Joale ke Karolo ea 52 lekholong Tlōlong Eohle ea Molao,” Mainichi Daily News ea Japane e tlaleha hore har’a bana ba litlokotsebe “tlōlo ea molao e etsoang ke bana ba lilemo li 14 e phahame haholo.” United States, limillione tse 3,3 har’a ba lilemo li 14 ho ea ho 17 ke matahoa a itlhotseng, mocha a le mong ho ba bang le ba bang ba tšeletseng o sebelisa lithethefatsi kamehla, ’me hoo e ka bang halofo ea bana ba limillione e belehoa ke bo-’mè ba sa nyaloang ba ka tlase ho lilemo tse mashome a mabeli. ’Nete ke hore ho sa tsotellehe hore na u phela hokae, bana ba hao ba tsuong ea leqhubu la tlōlo ea molao ea bacha, pefo, le boitšoaro bo bobe bo haolang lefatšeng.
U Ka Ba Thusa
Hona hohle ho hatisa hore bacha ba kajeno ba amehile ntoeng e boima. E-bang ba ho hlokomela kapa che, hore ba hlōle ba hloka thuso ea batho ba hōlileng tsebong le ba nang le phihlelo. Haeba u motsoali, na u boemong ba ho fana ka thuso e joalo ho bana ba hao? ’Me na u utloisisa ho ikitlaetsa kamoo ho hlokahalang ho ba thusa?
Ho ngotsoe ha ba ha boleloa ho hongata ka ho thusa bana; keletso e ngata haholo tabeng ena. Ha e le hantle, hoo e leng bothata ke ho etsa qeto ea hore na har’a maikutlo a mangata a loantšanang motho a ka latela afe. Ka mohlala, setsebi se seng se ka bolela hore ho shapa ngoana ho molemo. Se seng sa re ho se ke ha etsoa ho hang. Kapa se seng se ka ’na sa u bolella hore u se ke ua putsa ngoana oa hao ha a finyelletse lintho tse itseng haeba u sa batle ngoana ea ithepetlisang. Empa se seng sa u bolella hore ho babatsa le ho putsa lia hlokahala haeba u sa batle ngoana ea ikutloang a sa sireletseha. Ke kahoo ka mantsoe a setho sa basebetsi ba Sepetlele sa Bana ba Kulang sa Toronto, Canada, seo re nang le sona e leng “moloko oa batsoali ba tšabang bo ba batsoali.”
Ka bo bona boemo bo tebileng, le liketsahalo tse ngata tsa ho hlōleha, u ka ’na ua ipotsa hore na ho ka etsahala ho hōlisa bana hore e be batho ba hōlileng kelellong, ba tsitsitseng, ’me kaholim’a tsohle, e be ba ratang Molimo mehleng ena le matsatsing ana. Pele u inehela ponong ea hore hona ho ke ke ha etsahala, hopola se ngotsoeng ke moapostola Pauluse: “Lōna, bontat’a bana, le se ke la halefisa bana ba lōna; le mpe le ba hōlise ka ho ba laea le ka ho ba rutela Moreneng.” (Ba-Efese 6:4) Ka sebele, Molimo o ne o ke ke oa nea batsoali boikarabelo bona haeba e ne e le ntho e ke keng ea etsoa.
Lelapa le Beang Mohlala
Noe le lelapa la hae ba phetse ka nako e tšoanang le ea rōna haholo. Ho ea ka tlaleho ea Bibele, ka nako eo “Jehova a bona bolotsana ba batho hoba bo boholo lefatšeng, le hoba ’mōpo oa mehopolo eohle ea lipelo tsa bona o mobe feela ka matsatsi ’ohle. Molimo oa talima lefatše, ’me oa bona hoba le bolile, le hoba nama eohle e sentse mokhoa oa eona lefatšeng.”—Genese 6:5, 12.
U ne u tla ikutloa joang haeba u ne u tlameha ho hōlisetsa bana ba hao maemong a joalo? Ha re bapisa Genese 5:32 le Genese 7:6, re hlokomela hore bara ba Noe kaofela ba tsoetsoe nakong ea lilemo tse lekholo pele ho Moroallo. Empa leha ho le joalo, lilemo tse 120 pele ho Moroallo, maemo a ne a se a le mabe hoo Jehova Molimo a itseng: “Moea oa ka o ke ke oa ’na oa e-ba ho motho ka mehla etsoe le hona e le nama feela; litšiu tsa hae e tla ba lilemo tse lekholo le mashome a mabeli.”—Genese 6:3.
Ho sa tsotellehe maemo a mabe hakaalo, Noe le mosali oa hae ba atleha ho hōlisa bara ba bona ba bararo hore e be bahlankana ba tšabang Molimo. Ka ho sebelisana le batsoali ba bona ka kutlo, ba pholoha Moroallo o ileng oa timetsa moloko oo o khopo.
Lekunutu la katleho ea Noe e bile lefe? Moapostola Pauluse o ile a bululeloa hore a re, ho Ba-Heberu 11:7: “Ka tumelo, Noe, eitse hobane a tsebisoe ke Molimo tse esong ho bonahale, o kile a tšaba Molimo, ’me a haha areka ho pholosa ba ntlo ea hae.” Ha e le hantle, Genese 6:22 e re bolella hore: “Eaba Noe o etsa kahohle kamoo Molimo o mo laetseng kateng, a fela a etsa joalo.”
Ha ho pelaelo, bokhabane le masene a Noe ka pel’a Jehova li ile tsa kena ka ho teba likelellong tsa bara ba hae hore na ke habohlokoa hakaakang hore ba bontše litšoaneleho tsona tseo bophelong ba bona. Ha ho ntse ho hahuoa areka, e tlameha e be o nkile nako e ngata a sebetsa le bona le ho bua le bona, a kopanela lintho le bona le ho li etsa hammoho. ’Me, e le “’moleli oa ho loka,” Noe o tlameha a be a ile a ruta lelapa la hae melao ea Jehova le seo A se hlokang. Ka baka leo, lelapa la Noe la pholoha bofelo ba ‘lefatše leo la khale la banyefoli.’—2 Petrose 2:5.
Seo U ka se Etsang
Ho totobetse, he, hore mohlala oa batsoali o phetha karolo ea bohlokoa ho ruteng le ho koetliseng bana ka katleho. Ha sengoli sa likoranta se kōptjoa ho bolela tšitiso e khōlō eo batsoali ba talimaneng le eona ho ruteng bana, sa arabela ka bonolo: “Bona ka bobona.” Batsoali ba sa sebeliseng seo ba se bolelang ba loantša lithahasello tsa bona le tsa bana ba bona. (Bapisa Ba-Roma 2:21-23.) Ntlheng ena ho hlokahala ho tsitsa. Ka hona, hoa hlokahala hore batsoali ba ipotse: Ke lumela hore lintho tsa bohlokoa haholo ke life bophelong ba ka? Lipakane tsa ka tsa botho ke life?
Ho Deuteronoma 6:7, batsoali ba laeloa: “U tlo u li [lipolelo tse tsoang ho Jehova] rute bana ba hao, ’me u bue ka tsona, ha u lutse tlung ea hao, leha u le tseleng u tsamaea, leha u ea robala, leha u tsoha.” Hoo ho bolela puisano. Empa hase ho bua hohle hoo e leng puisano. Moshemane ea lilemo li 17 o ile a pheta hore habeli o ile a leka ho bua le ’m’ae ka bothata ba lithethefatsi boo a neng a teana le bona sekolong. O re, ‘’Mè a mpolella hore ke suthele hole le [barekisi] ba lithethefatsi.’ Na hoo ho ile ha thusa? Ha ho bonahale joalo, hobane moshemane o ’nile a ikutloa a le sefing sa khatello ’me a sa tsebe hore na a ka tsoa joang ho sona.
Ha bacha ba talimane le mathata ao ba sitoang ho a sebetsa, bohato ba bona ba pele ke ho leba ho batsoali ba bona bakeng sa karabo, ’me hona ke ntho e ntle. Empa tšepo e joalo e ka senngoa habonolo haeba batsoali ba hlōleha ho bontša kutloisiso ea boemo ba bana. Le haeba ho se pheko ea kapele, moo ho bontšoang kutloisiso mecha ea puisano e lula e bulehile.
Khalemelo ke tlhokahalo e ’ngoe thutong ea bana. Maele a Bibele a re: “Thupa le khalemelo li fa motho bohlale; empa mohlankana ea ipusang o hlabisa ’m’ae lihlong.”—Liproverbia 29:15.
Khajana, Lefapha la Sepolesa sa Houston, Texas le ile la aba pampitšana e reng “melao e 12 ea ho hōlisa bana ba litlokotsebe. Mokhoa o sa tieang oo e neng e ngotsoe ka eona o ka ’na oa tšehisa, empa o mong le o mong oa “melao” e hlapholang kelello o amana le khalemelo kapa ho haella ha eona. Mehlala e seng mekae ke ena:
◻ “Qala boseeng ho nea ngoana sohle seo a se batlang. Ka tsela ena o tla hōlela ho lumela hore lefatše le mo kolota bophelo.”
◻ “Ha a ithuta mahlapa, mo tšehe. Hona ho tla etsa hore a inahane hore o etsa hantle. . . .”
◻ “U se ke ua mo ruta lintho tsa moea. Ema ho fihlela ha a le lilemo li 21 e be joale u re ‘a ikhethele.’ ”
◻ “Qoba ho sebelisa lentsoe ‘fositse.’ Le ka ’na la mo etsa hore a itšohe. . . .”
Ka tlhaho batsoali ba Bakreste ba amehile ka ho hōlisa bana ba bona ‘ka khalemelo le kelello e laoloang ke Jehova.’ (Ba-Efese 6:4) Hona ha ho etsahale ntle ho boiteko—bo boholo haholo. Empa ha ho nako e sebelisoang le boiteko tseo ho ka thoe’ng li khōlō haholo ha qetello e le bophelo bakeng sa hao le bana ba hao.—Deuteronoma 6:2.
Kabelo e Putsang
Mopesaleme o re, “Bonang, bara ke lefa la Jehova, ’me tholoana ea popelo ea mosali ke moputso.” (Pesaleme ea 127:3) Ho sa tsotellehe ho feta ha nako le ho fetoha ha mekhoa ea libaka, polelo eo e ntse e le ’nete. Bopaki bo ka bonoa ka bacha ba bangata haholo ba ka tlhophisong ea Bokreste ea Lipaki tsa Jehova ba hōlileng ho ba bacha ba ikarabellang, ba hlonephehang le ba bohlale. Ke tlotla ho bona ka bobona, ho batsoali ba bona, ’me kaholim’a tsohle, ho ’Mōpi oa bona, Jehova Molimo.
U ka kotula moputso oa ho hōlisa bana ba hao ka liphello tse khotsofatsang joalo haeba hona joale u nka mehato ea ho ba koetlisa, ho ba ruta le ho ba sireletsa.
[Setšoantšo se leqepheng la 20]
Tataiso e tsitsitseng, puisano e ntle, le khalemelo e lerato lia hlokahala ha u ruta bana ba hao