‘Ho Tšoasa Batho’ Belize
BELIZE ke naha e nyenyane e sa cheseng haholo e pakeng tsa Mexico le Guatemala. Thōko le lebōpo la Leoatle la Caribbean le boputsoa bo botala ho na le lihleke-hleke tse qalikaneng tse entsoeng ke litututsoana tse entsoeng ke masapo a matahaneng a libōpuoa tse nyenyane tsa leoatle le mepopotlo e entsoeng ka libōpuoa tse nyenyane tsa leoatle tse etsang mopopotlo o molelele ka ho fetisisa o koung ea leoatle Karolong e ka Bophirimela ea Lefatše. Boholo ba naha ho sika le lebōpo leo e omme ’me e bataletse. Empa thōko ho leoatle ho ea ka boroa, Lithaba tsa Maya li fihla bophahamong ba limithara tse 1 120 ka holimo ho bophamo ba leoatle. Sebaka sena se lithaba se kileng sa e-ba le lifate tse teteaneng se khetholleha ka likhohloana, lilomo tse entsoeng ke linōka, le liphororo tse ntle.
Qalong baahi ba naha eo e ne e le Bamaya, joalokaha ho pakoa ke lithako tse ngata le lintho tse entsoeng ka matsoho. Ka bo-1600, e ile ea qala ho ahoa ke bao pele e neng e le masholu a utsoang maoatleng a neng a fetohetse ho remeng lifate tse etsang patsi le lifate tse etsang thepa ea ka tlung. Hamorao, e ile ea fetoha kolone ea Honduras e busoang ke Brithani. Boipuso le bosechaba li ile tsa tla ka 1981.
Kajeno, Belize e na le baahi ba ka bang 175 000. Kannete ke letšoele le kopaneng, le entsoeng ka Maafrika le Mabelize (Macreole), Mamestizo, Bamaya, Magarinagu (Macarib), Maasia, Maeurope, le ba bang. Kahobane Belize e na le semelo sa Brithani, Senyesemane ke sona puo ea molao, hammoho le Sepanishe e le puo ea bobeli e buuoang ka matla. Secreole le sona se buuoa ka ho pharalletseng, joaloka Semaya, Segarifuna, le lipuo tse ling.
Mopopotlo oa masapo a matahaneng a libōpuoa tse nyenyane tsa leoatle o bolelele ba lik’hilomithara tse 280, ka masapo a oona a imatahantseng a libōpuoa tse nyenyane tsa leoatle a mebala e khanyang, litora tse kang liqhobosheane, le mahaha, o bolokile mefuta e sa tšoaneng ka ho pharalletseng ea libōpuoa tsa leoatle tse khahlisang mahlo le mahalapa. Libaka tsena tse thōko ho lebōpo tseo ho tšoasoang lihlapi ho tsona ke a mang a matlotlo a tlhaho a maholohali a naha eo. Ka ho tšoanang, ka ho se tšoane ha eona ho pharalletseng ha batho le bochaba, Belize e ipakile ho ba sebaka se behang haholo sa ‘ho tšoasa’ ba arabelang memong ena ea Jesu: “Ntateleng, ’me ke tla le etsa ba tšoasang batho.”—Mattheu 4:19.
Ho ‘Tšoasa’ Hoa Qalisoa
E ne e le ka 1923 ha James Gordon, e leng Paki e ileng ea kolobetsoa ka 1918 Jamaica, a fallela Belize. O ile a qala ho akhela letlooa la hae, kamoo ho leng kateng, har’a baahisani ba hae motseng oa Bomba le mathōkong a ’ona Seterekeng sa Belize. ‘Thepa ea hae ea ho tšoasa’ e ile ea akarelletsa lekase le leholo la lepolanka le tšetseng libuka, a le nkile ka letsohong le leng, ’me a nkile kramafono ka ho le leng.
Hoo e ka bang ka 1931 Freida Johnson, mosebeletsi oa nako e tletseng ea tsoang Texas, o ile a tla Belize nakong ea leeto la ho phatlalatsa litaba tse molemo linaheng tsa Amerika Bohareng. Nakong ea likhoeli tse tšeletseng a lutse moo, o ile a teana le motho e mong ea phehang bohobe ea bitsoang Thaddius Hodgeson, eo hamorao a ileng a tsebisa motho e mong ea phehang bohobe ’moho le eena, Arthur Randall, ’nete. Moena Hodgeson o ile a ntšetsa mosebetsi pele ho fihlela ho fihla baromuoa ba pele ba koetlisitsoeng Gileade ka 1945, Charles Heyen le Elmer Ihrig.
Selemong se latelang, nakong ea leeto la N. H. Knorr le F. W. Franz, bao ka nako eo ka ho latellana e neng e le mopresidente le motlatsi oa mopresidente ba Mokhatlo oa Watch Tower, ho ile ha theoa ofisi ea lekala moo. Ho tloha ka nako eo ho ’nile ha akheloa “letlooa” likarolong tsohle tsa Belize, ’me mosebetsi o ’nile oa hōla ka mokhoa o le mong feela. Palo ea ba kopanelang ho ‘tšoaseng batho’ e fihletse tlhōrō ea ba 844 ka 1989.
‘Ho Akhela Letlooa’ Tšimong e Hōle
Kajeno, Motse oa Belize le litoropo tse ling li sebetsoa ka mehla ke baboleli ba litaba tse molemo tsa ’Muso, empa bongata ba metse e ka thōko le lihleke-hleke ha e sebetsoe ka mehla. Ho ne ho le joalo ka San Pedro, e Sehleke-hlekeng sa Ambergris, ho fihlela lilemong tse ’maloa tse fetileng.
Ka lilemo tse ngata, baahi ba San Pedro ba ne ba teana le ’nete feela ha Lipaki tse tsoang naheng eo eseng sehleke-hleke li ne li tlile moo li etile hakhutšoanyane. Lipaki tseo li ne li siela batho ba thahasellang lingoliloeng tsa Bibele, empa li ne li sa khone ho sala morao thahasello hobane li ne li lokela ho khutlela naheng eo eseng sehleke-hleke. Hamorao, lelapa le leng la batho ba bane le ile la tla Belize ho ea sebeletsa moo tlhokahalo e neng e le kholoanyane. Ba ile ba ithaopela ho fallela sehleke-hlekeng seo le hoja ba ne ba lokela ho phela ka har’a sepalangoang se seng sa boikhathollo ho fihlela ha ba ne ba ka haha ntlo. Empa mosebetsi oa “ho tšoasa” o ne o le motle. Ba ile ba qalisa lithuto tsa Bibele tse ngata, ’me kajeno ho na le ba ka holimo ho 20 “ba tšoasang batho” sehleke-hlekeng seo. Ka Loetse 1986, ka thuso ea Lipaki tse tsoang naheng eohle, ba ile ba haha Holo ea bona ea ’Muso ka mafelo-beke a le mang feela.
Tšimo ea lekala e boetse e akarelletsa metse e meng e ’maloa ea Bamaya e ka thōko Seterekeng sa Toledo se ka boroa, moo ho buuoang lipuo tsa Seketchi le Semaya Mopan. Hang ka selemo, nakong ea ha lipula li sa ne ’me linōka li ka tšeloa le lithaba li ka hlooa, sehlopha sa Lipaki se ne se atisa ho etela metse ena. Li jere ntho e ’ngoe le e ’ngoe eo li neng li e hloka mahetleng, li ne li tsamaea ho ea metseng eo, li fa baahi bao bopaki, ’me li khutla ho etela ba bontšitseng thahasello.
‘Leetong le leng le joalo la selemo le selemo la ho ea metseng ea mahae’ ka 1968, baena ba ile ba etela motse oa Crique Sarco. Mosetsana e mong o ile a fumana kopi ea buka ’Nete e Isang Bophelong bo sa Feleng, eo moena a neng a e lihile ka phoso. O pheta ka mokhoa o qaqileng se ileng sa latela.
“Buka eo e ne e le ea bohlokoa ho ’na, empa ke ne ke ee ke shebe litšoantšo tse seng kae feela, ’me ha ho mohla nkileng ka e bala. Maeto a selemo le selemo ao baena ba neng ba a etsa ho ntate a ile a hatisa lebitso la Jehova ka kelellong ea ka, ’me ke ile ka tseba hore O na le mokhatlo o hlophisitsoeng. Ha ke ne ke qala ho ea sekolong se phahameng toropong ea Punta Gorda, ho ile ha phahama potso ka klaseng ka letsatsi le leng: Lebitso la Molimo ke mang? Eitse ha ke arabela ka hore ke, ‘Jehova,’ ke ile ka fuoa ‘automatic jug’ (lintlha tse hlano tse fokotsoang ka baka la phoso e itseng ho kopanyelletsa le kabelo ea mosebetsi o mong oa taeo, joaloka ho hloekisa ntloana). Eaba moprista o mpitsetsa ka hare ’me a mpolella hore ke se hlole ke sebelisa lebitso leo hape ho seng joalo ke ne ke tla lelekoa sekolong. Ka eona nako eo ke ile ka tlohela sekolo ka boithaopo ’me ha kea ka ka hlola ke khutlela le ka mohla.
“Lekhetlo le latelang leo ka lona ke ileng ka teana le ’nete e bile lilemo tse ngata hamorao ha ke se ke nyetsoe ’me ke phela Toropong ea Corozal ka leboea. Ke ile ka bona sekhechana sa pampiri se fefoloa ke moea, eaba kea se thonaka, ’me ka fumana hore e ne e le sekoahelo sa bukana Jehovah’s Witnesses and the Question of Blood. Ke ile ka hlalosetsa motsoalle e mong hore ena e ne e le tumelo e ’ngoe ea Lipaki eo ke neng ke sa lumellane le eona. O ile a re mohlomong ka letsatsi le leng ke ne ke tla lumellana le tsona. Letsatsing le latelang, moena e mong o ile a tla ’me a re o utloile hore ke ne ke thahasella ho ithuta Bibele le Lipaki tsa Jehova. Le hoja ke ile ka ’molella hore ke ne ke hlile ke sa thahaselle, o ile a hlalosa hore ho ne ho ke ke ha nka nako e ngata, kahoo ke ile ka ho amohela. Qetellong, buka eane ea ’Nete eo ke neng ke e babaletse ka lilemo tse robeli e ile ea sebelisoa!
“Kapele, ba bohali ba ka ba ile ba khothalletsa monna oa ka ho thibela ho ithuta ha ka. Eaba re fallela motseng o mong o ka thōko, eaba ha ke sa teana le Lipaki. Qetellong, khaitseli e mong o ile a nketela ha a le tšebeletsong ea ntlo le ntlo, ’me ke ile ka tsosolosa ho ithuta ha ka. Monna oa ka o ile a etsa sohle seo a neng a ka se khona ho qhala thuto eo. O ne a ee a tahoe, a etse lerata le leholo, a nteleke ka tlung, kapa a soke ka ho ba le mosali e mong. Empa ke ile ka ema ke tiile ’me ka itšetleha ka matla ka Jehova ka thapelo. Lilemong tse peli tse fetileng Jehova o ile a arabela lithapelo tsa ka ho feta kamoo ke neng ke lebelletse kateng.
“Ka letsatsi le leng monna oa ka o ile a tla hae sefahleho sa hae se le matetetso hohle, ’me a ea robala ntle ho tieho. Hamorao hona letsatsing lona leo o ile a re, ‘Le ’na ke batla ho ithuta Bibele!’ Phetoho eo e ile ea ntlisetsa thabo e khōlō empa ea boela ea ntlisetsa khalefo ea lelapa labo. Ba ile ba ’molella tjena: ‘Ho fetola bolumeli ho tšoana le ho fetola batsoali, kahoo ha u sa le mora oa rōna!’ Ha e le mona joale ’na le monna oa ka re ne re kopane, re ile ra tsoela pele ka potlako. Ka la 5 Tšitoe, 1987, re ile ra kolobetsoa Kopanong ea rōna ea pele ea Letsatsi le Khethehileng.”
Ka hona “lihlapi” li ntse li tšoasoa esita le libakeng tse hōle tsa Belize. Bukana Thabela Bophelo Lefatšeng ka ho sa Feleng! e fetoletsoe puong ea Seketchi ka tšepo ea hore ba bangata ka ho eketsehileng metseng ena ba ka thusoa ho amohela litaba tse molemo. Ba pholositsoeng metsing a silafalitsoeng a tsamaiso ea Satane ba thabela metsi a ’nete a hloekileng joaloka lehakoe paradeiseng ea Jehova ea moea.
Ka mohlala, mohlankana e mong Motseng oa Belize o ile a ithuta litekanyetso tse hloekileng tsa Jehova ka Bibeleng. O ile a khaotsa ho lemalla ha hae matekoane le lithethefatsi tse ling ’me a kolobetsoa. Kapele ka mor’a moo, o ile a fetoha “motšoasi oa batho” oa nako e tletseng. O boetse o na le tokelo ea ho ba mohlanka ea sebeletsang ka phuthehong ea habo. Ba bang hape ba makholo-kholo ba thusitsoe ho hloekisa bophelo ba bona ka ho etsa hore manyalo a bona e be a molao le ho a ngolisa ho ba boholong. Ba bang ba bangata ba rutiloe ho bala le ho ngola e le hore ba ka khona ho ithuta Lentsoe la Molimo ka bobona. Kahoo mosebetsi oa Lipaki tsa Jehova oa ho ruta Belize hase feela hore o khotsofatsa litlhokahalo tsa moea tsa batho empa o boetse o tlisa liphello tse ling tse molemo sechabeng.
Ho Tlisa Letlooa
Ka lekhetlo le leng barutuoa ba Jesu ba ile ba latela tataiso ea hae ’me ba akhela letlooa la bona ka lehlakoreng le leng ka thōko ho seketsoana sa bona. Ka baka leo, “ba sitoa ho le hula ka baka la bongata ba lihlapi.” (Johanne 21:6) Ka ho tšoanang, karabelo litabeng tse molemo e khōlō hoo Lipaki tsa Belize li ho fumanang e le phephetso ho hlokomela letšoele le kenang ka mokhatlong o hlophisitsoeng.
Ho na le tlhokahalo e khōlō ea baena ba hōlileng hore ba ka etella pele liphuthehong. Ka karolelano, ho na le moholo a le mong kapa ba babeli feela phuthehong e ’ngoe le e ’ngoe. Kahoo, ho na le phephetso ea ho finyella likarolo tsohle tsa naha ka litaba tse molemo ka mehla. Libakeng tse ngata ho ka fihloa ka mebila, empa ka lebaka la khaello ea lipalangoang tsa sechaba, ho thata ho Lipaki hore li hlaolele thahasello e fumanoeng kapa hore batho ba thahasellang ba tle libokeng ka mehla. Ho tsamaea ka maoto kapa ho sebelisa seketsoana se entsoeng ka kutu e fatuoeng ka hare e ntse e le eona tsela feela e sebetsang ea ho fihla libakeng tse ling tse ka thōko.
Lipaki tsa Belize li boetse li fumana bothata ho fumaneng libaka tse khotsofatsang bakeng sa liboka tsa tsona tsa phutheho tsa beke le beke le likopano tsa selemo le selemo le lipokano tse itseng. Kakaretso ea ba neng ba le teng Likopanong tsa Setereke tsa “Tšepa Jehova” tsa 1987 e ne e le ka holimo ho 2 200, e leng hoo e ka bang palo e fetang ea bahoeletsi ka makhetlo a mararo naheng eo. Likopanong tseo, baena ba ile ba hloma mohaho oa nakoana setšeng se haufi le Ladyville. Hona joale, ba talimile monyetleng oa ho haha Holo ea ka mehla ea Kopano setšeng seo.
Le hoja phephetso e le khōlō, Lipaki li e arabela ka mafolo-folo. Li bontšitse hona ka ho eketsa ho kopanela ha tsona tšebeletsong ea tšimo. Ka 1979 bahoeletsi ba ile ba qeta lihora tse 8,3 khoeli e ’ngoe le e ’ngoe mosebetsing oa ho bolela, ka karolelano. Hona joale ba qeta lihora tse 11,3 ka karolelano khoeli e ’ngoe le e ’ngoe. Ho boetse ho bile le keketseho e ntle mananeng a bo-pula-maliboho. Ka 1979 ho ne ho e-na le karolelano ea bo-pula-maliboho ba thusang ba 10 le bo-pula-maliboho ba ka mehla ba 12 khoeli e ’ngoe le e ’ngoe. Hona joale ho na le bo-pula-maliboho ba thusang ba 51 le bo-pula-maliboho ba ka mehla ba 42 khoeli e ’ngoe le e ’ngoe, ba fapana ho tloha lilemong tse 14 ho ea ho tse 74.
Ho na le litebello tse khōlō tsa keketseho, ha ho hakanngoa ka lenane le ikhethang la ba bileng teng Sehopotsong sa lefu la Kreste se neng se tšoeroe ka March 22, 1989. Baena ba ile ba sebetsa ka thata ho mema batho ba thahasellang. Phello ea e-ba efe? Kakaretso ea ba 3 834 ba bileng teng e leng palo e fetang palo ea tlhōrō ea bahoeletsi ka makhetlo a mane! E bile ho hlollang ho bona lihlopha tse ngata tsa merabe—Macreole, Mamestizo, Bamaya, Maeurope, Machaena, Malebanone, le ba bang—ba tsoakana hammoho ka tsela ena.
Ho phaella moo, bahoeletsi bao ba 844 naheng eo ba tsamaisa lithuto tsa lehae tsa Bibele tse fetang sekete. Ka ho tsoela pele ba talimile ho Hlooho ea phutheho, Jesu Kreste, bakeng sa tataiso, ba bang ba bangata Belize ntle ho pelaelo ba tla arabela memong ea ho fetoha “ba tšoasang batho.”
[Limmapa tse leqepheng la 22]
(Ha u batla ho bona boitsebiso bo hlophisitsoeng hantle, sheba sengoliloeng)
GULF OF MEXICO
MEXICO
BELIZE
Belize City
Punta Gorda
GUATEMALA
GULF OF HONDURAS
[Litšoantšo tse leqepheng la 24, 25]
Khaho ea Holo ea ’Muso San Pedro, Sehleke-hleke sa Ambergris