Pale ea Bophelo

Bophelo bo Enneng Tšebeletsong ea Jehova

JOALOKAHA HO BOLETSE RUSSELL KURZEN

Ke hlahile ka la 22 September, 1907, lilemo tse supileng pele ho nako e khethehileng e qalileng ka ho qhoma ha ntoa ea pele ea lefatše. Lelapa leso le ne le ruile ka tsela ea bohlokoa ka ho fetisisa. Ke nahana hore u tla lumellana le ’na ka mor’a ho utloa makolopetso a seng makae a histori ea rōna.

NKHONO ’Makurzen o qalile ho batla ’nete ea Molimo e sa le ngoananyana. Pele a e-ba le lilemo tse 13, o ile a chakela likereke tse ’maloa tse fapaneng motseng oa habo o motle oa Spiez, Switzerland. Ka 1887, lilemo tse itseng hoba a nyaloe, ba ha Kurzen ba ile ba e-ba har’a phiphitha ea bajaki ba neng ba kena ba latellana United States.

Lelapa lena le ile la lula Ohio, ’me hoo e ka bang ka selemo sa 1900, Nkhono o ile a fumana letlotlo leo a neng a ntse a le batla. O ile a le fumana ka har’a buka ea Charles Taze Russell e bitsoang The Time Is at Hand, e neng e ngotsoe ka Sejeremane. O ile a lemoha ka potlako hore seo a neng a se bala bukeng ena se ne se e-na le leseli la ’nete ea Bibele. Le hoja Nkhono a ne a sa bale Senyesemane hantle, o ile a etsa peeletso ea makasine ea Senyesemane ea Molula-Qhooa. Ka tsela ena o ile a ithuta linnete tse eketsehileng tsa Bibele, ’me ka nako e tšoanang o ile a ithuta Senyesemane. Ha ho mohla Ntate-moholo a kileng a ba le thahasello e tšoanang le ea Nkhono linthong tsa moea.

Ho bana ba 11 ba Nkhono ’Makurzen, ke bara ba hae ba babeli, John le Adolph, ba ileng ba ananela letlotlo la moea leo a neng a le fumane. John ke Ntate, ’me o ile a kolobetsoa ka 1904 St. Louis, Missouri, kopanong ea Liithuti tsa Bibele, e leng kamoo Lipaki tsa Jehova li neng li tsejoa kateng ka nako eo. Kaha Liithuti tse ngata tsa Bibele li ne li e-na le chelete e fokolang, ho ile ha lokisetsoa hore kopano e be ka nako e le ’ngoe le World’s Fair ea St. Louis e le hore li ka sebelisa monyetla oa ho palama literene ka tefo e theotsoeng. Hamorao ka 1907, Rangoane Adolph o ile a kolobetsoa kopanong e neng e le Niagara Falls, New York. Ka mafolofolo Ntate le Rangoane ba ile ba bolela seo ba neng ba ithutile sona Bibeleng, ’me qetellong ka bobeli e ile ea e-ba basebeletsi ba nako e tletseng (bao hona joale ba bitsoang bo-pula-maliboho).

Kahoo, ha ke hlaha ka 1907, lelapa leso le ne le se le ntse le ruile moeeng. (Liproverbia 10:22) Ke ne ke le lesea feela ka 1908 ha batsoali ba ka, John le Ida, ba e-ea le ’na kopanong ea “Tsoelang Pele ho ea Tlhōlong” e neng e le Put-in-Bay, Ohio. Joseph F. Rutherford, eo ka nako eo e neng e le mosebeletsi ea tsamaeang, e ne e le molula-setulo oa kopano eo. Libeke tse seng kae pejana, o ne a ile a ea Dalton, Ohio, moo a ileng a etela lapeng ’me a fana ka lipuo ho Liithuti tsa Bibele sebakeng seo.

Ho hlakile hore ha ke hopole liketsahalo tseo, empa ke hopola kopano e neng e le Mountain Lake Park, Maryland, ka 1911. Kopanong eo, ’na le khaitselinyana ea ka Esther, re ile ra kopana le Charles Taze Russell, ea neng a okametse mesebetsi ea boboleli ea Liithuti tsa Bibele lefatšeng lohle.

Ka la 28 June, 1914, e leng letsatsi leo ka lona lefatše le ileng la kenngoa ntoeng ke ho bolaoa ha Khosana Ferdinand le mosali oa hae, ha ba le Sarajevo, ’na le lelapa leso re ne re le kopanong e nang le khotso Columbus, Ohio. Ho tloha lilemong tseo tsa khale, ke bile le tokelo ea ho ba likopanong tse ngata tsa batho ba Jehova. Tse ling e ne e le likopano tsa batho ba ka bang lekholo feela. Tse ling e ne e le likopano tse khōlō tse tšoareloang ho a mang a mabala a lipapali a maholo ka ho fetisisa lefatšeng.

Lehae la Rōna le Sebakeng se Loketseng

Ho tloha hoo e ka bang ka 1908 ho ea ho 1918, phutheho e nyenyane ea Liithuti tsa Bibele e ne e tšoarela liboka lehaeng la rōna le Dalton, bohareng ba Pittsburgh, Pennsylvania le Cleveland, Ohio. Lehae la rōna le ile la fetoha se kang ntlo ea baeti bakeng sa libui tse ngata tse tsamaeang. Li ne li fasa lipere tsa tsona le likariki ka mor’a moliko oa rōna ebe li phetela ba bokaneng liphihlelo tse thabisang le linnete tse ling tsa moea. Tseo e ne e le linako tse khothatsang hakaakang!

Ntate e ne e le tichere, empa pelo ea hae e ne e le mosebetsing o moholo ka ho fetisisa oa ho ruta, e leng tšebeletso ea Bokreste. O ile a tiisa hore o ruta lelapa la hae ka Jehova, ’me mantsiboea a mang le a mang re ne re rapela re le lelapa. Nakong ea selemo ka 1919, Ntate o ile a rekisa pere eso le kariki, eaba o reka Ford ea 1914 ka $175 e le hore a ka finyella batho ba eketsehileng mosebetsing oa boboleli. Ka 1919 le ka 1922 koloi ena e ile ea isa lelapa leso likopanong tsa bohlokoa tsa Liithuti tsa Bibele Cedar Point, Ohio.

Lelapa leso kaofela—’na; ’Mè; Ntate; Esther; le moena oa ka, John—bohle re ne re kopanela mosebetsing oa boboleli ba phatlalatsa. Ke sa hopola ka ho hlakileng lekhetlo la pele leo ka lona mong’a ntlo a ileng a mpotsa potso ea Bibele. Ke ne nka ba lilemo li supileng. Monna enoa o ile a botsa: “Moshemane, Armagedone ke eng?” Ke ile ka khona ho mo arabela ka Bibele, ka hore Ntate a nthuse ho se hokae.

Ho Kenela Tšebeletso ea Nako e Tletseng

Ka 1931 lelapa leso le ile la ea kopanong ea Columbus, Ohio, moo re ileng ra thabela ho amohela lebitso le lecha la Lipaki tsa Jehova. John o ne a thabile hoo a ileng a etsa qeto ea hore ’na le eena re lokela ho kena mosebetsing oa bopula-maliboho.a Re ile ra etsa joalo hammoho le ’Mè, Ntate le Esther. Re ne re e-na le letlotlo le lekaakang—lelapa le kopaneng mosebetsing o thabisang oa ho bolela litaba tse molemo tsa ’Muso oa Molimo! Le ka mohla ha ke khathale ho leboha Jehova bakeng sa tlhohonolofatso ena. Le hoja re ne re thabile hakaalo, re ne re sa ntsane re letetsoe ke lintho tse ngata tse thabisang.

Ka February 1934, ke ile ka qala ho sebeletsa ntlo-khōlō ea Lipaki tsa Jehova (e bitsoang Bethele) Brooklyn, New York. John o ile a fihla libeke tse ’maloa hamorao. Re ile ra lula kamoreng e le ’ngoe ho fihlela ka 1953 ha a nyala Jessie, mosali oa hae ea ratehang.

Ka mor’a hore ’na le John re ee Bethele, batsoali ba rōna ba ile ba amohela likabelo tsa ho bula maliboho likarolong tse sa tšoaneng tsa naha ’me Esther le monna oa hae, George Read, ba ile ba tsamaea le bona. Batsoali ba rōna ba ile ba tsoela pele ba bula maliboho ho fihlela ka 1963 ha bophelo ba bona ba mona lefatšeng bo fela. Esther le monna oa hae ba hōlisitse bana ba molemo, ’me ke hlohonolofalitsoe ka leloko le leholo le tsoang ho bona, leo ke le ratang haholo.

Mosebetsi le Botsoalle Bethele

John o ile a sebelisa tsebo ea hae ea boqapi hamolemo Bethele ’me o ile a sebetsa le basebeletsi ba bang ba Bethele mesebetsing e kang ho etsa likeramafono tse nkehang habobebe. Lipaki tsa Jehova tse likete li ile tsa sebelisa likeramafono tsena tšebeletsong ea tsona ea ntlo le ntlo. John o ile a boela a thusa ho qapa le ho haha mechine ea ho phuthela limakasine le ho manamisa liaterese limakasineng tse neng li romeloa ka poso ho batho ba entseng lipeeletso.

Ke qalile tšebeletso ea ka ea Bethele sebakeng seo ho kopanngoang libuka ho sona. Ka nako eo ho ne ho e-na le bahlankana ba neng ba sebetsa fekthering bao le hona joale ba ntseng ba sebeletsa ka botšepehi Bethele. Ba akarelletsa Carey Barber le Robert Hatzfeld. Ba bang har’a bona bao ke ntseng ke ba hopola ka lerato, empa ba seng ba hlokahetse, ke Nathan Knorr, Karl Klein, Lyman Swingle, Klaus Jensen, Grant Suiter, George Gangas, Orin Hibbard, John Sioras, Robert Payne, Charles Fekel, Benno Burczyk le John Perry. Ba ile ba sebetsa ka botšepehi selemo le selemo, ho se mohla ba ngongorehang kapa ba lebellang “ho fuoa mesebetsi e phahameng.” Leha ho le joalo, ba bangata ba Bakreste bana ba tšepahalang, ba tlotsitsoeng ka moea, ba ile ba fumana boikarabelo bo eketsehileng ha mokhatlo o hlophisitsoeng o ntse o hōla. Ba bang ba bile ba sebeletsa Sehlopheng se Busang sa Lipaki tsa Jehova.

Ho sebetsa le bara bana babo rōna ba itetseng ho ile ha nthuta thuto ea bohlokoa. Mesebetsing ea boipheliso, basebetsi ba lefshoa ka chelete bakeng sa mosebetsi oa bona. Ke moputso oa bona. Ho sebeletsa Bethele ho hlahisa litlhohonolofatso tse enneng tsa moea, ’me ke banna le basali ba moea feela ba ananelang meputso e joalo.—1 Bakorinthe 2:6-16.

Nathan Knorr, ea ileng a tla Bethele ka 1923 e le mocha ea lilemo li 18, e ile ea e-ba molebeli oa fektheri lilemong tsa bo-1930. O ne a tsamaea fekthering letsatsi le leng le le leng a lumelisa mosebetsi e mong le e mong. Rōna ba neng ba fihla Bethele re ne re ananela ho bontšoa thahasello e joalo ea botho. Ka 1936 re ile ra fumana mochine o mocha oa khatiso o tsoang Jeremane, ’me bara ba bang babo rōna ba bacha ba ile ba thatafalloa ke ho o kopanya. Kahoo Mor’abo rōna Knorr o ile a apara ofarolo ’me a sebetsa le bona ka nako e fetang khoeli ho fihlela o sebetsa.

Mor’abo rōna Knorr o ne a sebetsa ka boitelo hoo bongata ba rōna bo neng bo sitoa ho sebetsa joaloka eena. Empa o ne a boetse a tseba ho ikhatholla. Esita le ka mor’a hore e be molebeli oa mesebetsi ea boboleli ea Lipaki tsa Jehova lefatšeng lohle ka January 1942, ka linako tse ling o ne a bapala baseball le litho tsa lelapa la Bethele le liithuti tsa sekolo sa Gileade sa boromuoa mabaleng a sekolo haufi le South Lansing, New York.

Ka April 1950, lelapa la Bethele le ile la fallela karolong e sa tsoa hahoa e mekato e leshome ea mohaho oa rōna oa bolulo e 124 Columbia Heights, Brooklyn, New York. Ntlo e ncha ea ho jela e ne e re lumella hore kaofela re lule hammoho nakong ea lijo. Ka lilemo tse ka bang tharo ha ho ntse ho hahoa mohaho ona oa bolulo, re ne re sa khone ho ba le lenaneo la rōna la borapeli ba hoseng. E bile nako e thabisang hakaakang ha lenaneo leo le tsosolosoa! Mor’abo rōna Knorr o ile a nkabela hore ke lule le eena tafoleng ea molula-setulo e le hore ke mo hopotse mabitso a litho tse fihlang tsa lelapa la rōna. Ke ile ka lula setulong se le seng ka lilemo tse 50 bakeng sa borapeli ba hoseng le lijo tsa hoseng. Joale, ka la 4 August, 2000, ntlo ena ea ho jela e ile ea koaloa, ’me ke ile ka abeloa ntlong e ’ngoe ea ho jela e nchafalitsoeng moo pele e neng e le Towers Hotel.

Ka nakoana lilemong tsa bo-1950, ke ile ka sebetsa fekthering mochineng oa Linotype, ke lokisa litlhaku tse neng li behoa maqepheng e le karolo ea ho etsa lipoleiti tsa khatiso. Ke ne ke sa rate mosebetsi ona, empa William Peterson, ea neng a hlokometse mechine, o ne a le mosa ho ’na hoo leha ho le joalo ke ileng ka thabela nako eo ke e qetileng ke sebetsa moo. Joale, ka 1960 ho ile ha hlokahala baithaopi bakeng sa ho penta mohaho oa bolulo o neng o sa tsoa hahoa 107 Columbia Heights. Ke ile ka thabela ho ithaopela hore ke sebelisoe bakeng sa ho lokisa mehaho ena e mecha bakeng sa lelapa la rōna la Bethele le ntseng le hōla.

Nakoana ka mor’a hore mohaho o 107 Columbia Heights o qete ho pentoa, ke ile ka makala ka thabo ha ke abeloa mosebetsi oa ho amohela baeti Bethele. Lilemo tse fetileng tse 40 tseo ke li qetileng mosebetsing oa ho amohela baeti e bile tse monate joaloka tse ling tseo ke li qetileng Bethele. Ebang ke ne ke amohela baeti kapa litho tse fihlang tsa lelapa la Bethele, ho ne ho hlolla ho nahana ka liphello tsa boiteko bo kopanetsoeng ba ho sebeletsa keketseho ea ’Muso.

Liithuti Tse Mafolofolo Tsa Bibele

Lelapa la rōna la Bethele le ruile moeeng hobane litho tsa lona li rata Bibele. Ha ke qala ho fihla Bethele, ke ile ka botsa Emma Hamilton, eo mosebetsi oa hae e neng e le ho hlahloba liphoso ho lingoliloeng, hore na o se a balile Bibele ka makhetlo a makae. O ile a araba: “Ke hopola makhetlo a 35, ka mor’a moo ha kea ka ka hlola ke a bala.” Anton Koerber, Mokreste e mong ea matla ea neng a sebeletsa Bethele hona nakong eo, o ne a tloaetse ho re: “Kamehla Bibele e be haufi le uena.”

Ka mor’a lefu la Mor’abo rōna Russell ka 1916, Joseph F. Rutherford o ile a nka boikarabelo ba mokhatlo o hlophisitsoeng boo e neng e le ba Russell. Rutherford e ne e le sebui sa phatlalatsa se matla, se nang le bokhoni, ’me kaha e ne e le ’muelli oa molao, o ne a emela Lipaki tsa Jehova linyeoeng Lekhotleng le Phahameng la United States. Ka mor’a lefu la Rutherford ka 1942, Mor’abo rōna Knorr o ile a nka sebaka sa hae ’me a sebetsa ka thata hore a ntlafatse tsebo ea hae e le sebui sa phatlalatsa. Kaha kamore ea ka e ne e le haufi le ea hae, hangata ke ne ke utloa ha a itlhakisetsa lipuo tsa hae ka ho pheta-pheta. Hamorao, ka lebaka la boiteko bo joalo bo mafolofolo, o ile a fetoha sebui se setle sa phatlalatsa.

Ka February 1942, Mor’abo rōna Knorr o ile a thusa hore ho thehoe lenaneo le tla thusa bara bohle babo rōna ba leng Bethele hore re ntlafatse bokhoni ba rōna ba ho ruta le ba ho bua. Sekolo sena se ile sa lebisa tlhokomelo ho etseng patlisiso ea Bibele le ho bueng phatlalatsa. Qalong, e mong le e mong oa rōna o ne a abetsoe hore a fane ka lipuo tse khutšoanyane ka batho ba ka Bibeleng. Puo ea ka ea pele e ne e bua ka Moshe. Ka 1943 ho ile ha qalisoa sekolo se tšoanang liphuthehong tsa Lipaki tsa Jehova, ’me se ntse se tsoela pele le kajeno. Bethele ho ntse ho hatisoa bohlokoa ba ho fumana tsebo ea Bibele le ho ntlafatsa mekhoa e atlehang ea ho ruta.

Sehlopha sa pele sa sekolo sa Gileade sa boromuoa se ile sa simolla ka February 1943. Hona joale, sehlopha sa bo111 sa Gileade se sa tsoa abeloa mangolo! Ka lilemo tse fetang 58 se sebetsa, sekolo sena se koetlisitse batho ba fetang 7 000 hore ba sebeletse e le baromuoa lefatšeng lohle. Hoa hlokomeleha hore ka 1943 ha sekolo se qala, ho ne ho e-na le Lipaki tsa Jehova tse ka holimo ho 100 000 feela lefatšeng ka bophara. Hona joale, ho na le tse fetang 6 000 000 tse kopanelang boboleling ba litaba tse molemo tsa ’Muso oa Molimo!

Ho Ananela Lefa la ka la Moea

Pejana feela Gileade e thehoa, re ile ra abjoa re le bararo Bethele hore re etele liphutheho ho pholletsa le United States. Re ne re lula letsatsi, matsatsi a ’maloa, kapa esita le beke ka boiteko ba ho matlafatsa liphutheho tsena moeeng. Re ne re bitsoa bahlanka ba barab’abo rōna, e leng lebitso leo hamorao le ileng la fetoloa hore e be mohlanka oa potoloho, kapa molebeli oa potoloho. Leha ho le joalo, hang ha Sekolo sa Gileade se qeta ho buloa, ke ile ka kōptjoa hore ke khutle ke tl’o ruta lithuto tse ling. Ke ile ka ba morupeli oa kamehla bakeng sa sehlopha sa bobeli ho ea ho sa bohlano, hape ke ile ka emela e mong oa barupeli ba kamehla ’me ka ruta sehlopha sa bo14. Ho khona ho hlahloba le liithuti liketsahalo tse hlollang tsa qalong ea histori ea kajeno ea mokhatlo o hlophisitsoeng oa Jehova—tse ngata tsa tsona e le tseo ke bileng le phihlelo ea tsona—ho ile ha etsa hore ke ananele ka botlalo ka ho eketsehileng lefa la ka le enneng la moea.

Tokelo e ’ngoe eo ke bileng le eona ho pholletsa le lilemo ke ea ho ba teng likopanong tsa machaba tsa batho ba Jehova. Ka 1963, ke ile ka pota lefatše le baemeli ba bang ba fetang 500 bakeng sa likopano tsa “Litaba Tse Molemo Tsa ka ho sa Feleng.” Likopano tse ling tsa bohlokoa historing tseo ke ileng ka ba teng ho tsona ke tse neng li tšoaretsoe Warsaw, Poland, ka 1989; Berlin, Jeremane, ka 1990; le Moscow, Russia, ka 1993. Kopanong ka ’ngoe, ke ile ka ba le monyetla oa ho kopana le ba bang ba bara le barali babo rōna ba ileng ba mamella mahloriso ka mashome a lilemo tlas’a puso ea Nazi, puso ea Bokomonisi, kapa tlas’a lipuso tsena ka bobeli. Tsee e bile liphihlelo tse matlafatsang tumelo hakaakang!

Ruri bophelo ba ka tšebeletsong ea Jehova e bile bo enneng! Phepelo ea litlhohonolofatso tsa moea ha ho mohla e felang. Ho fapana le maruo a lintho tse bonahalang, ha re aba matlotlo ana haholo, leruo la rōna le eketseha haholo. Ka linako tse ling ke utloa ba bang ba re hoja ba ne ba sa hōlisoa e le Lipaki tsa Jehova. Ba re ba nahana hore ba ka be ba ananela linnete tsa Bibele ka ho eketsehileng haeba ba ne ba ile ba qala ka ho latsoa bophelo ka ntle ho mokhatlo oa Molimo o hlophisitsoeng.

Ke tšoenyeha kamehla ha ke utloa bacha ba bua lintho tse joalo hobane ha e le hantle ba bolela hore ha ho molemo ho hōlisoa ka tsebo ea litsela tsa Jehova. Leha ho le joalo, nahana ka mekhoa eohle e mebe le monahano o bolileng tseo batho ba lokelang ho li lahla ha ba fumana ’nete ea Bibele hamorao bophelong. Kamehla ke leboha haholo hore ebe batsoali ba ka ba ile ba hōlisetsa bana ba bona ba bararo tseleng ea ho loka. John o ile a lula e le mohlanka ea tšepahalang oa Jehova ho fihlela lefung la hae ka July 1980, ’me Esther le kajeno e ntse e le Paki e tšepahalang.

Ke hopola ka lerato le tebileng botsoalle bo bongata bo monate boo ke bileng le bona le bara le barali beso ba tšepahalang ba Bakreste. Hona joale ke qetile lilemo tse fetang 67 tse monate Bethele. Le hoja ke sa ka ka nyala, ke na le bara le barali ba bangata ba moea, esita le litloholo tsa moea. Kea thaba ha ke nahana ka litho tse ratehang tse ncha tsa lelapa la rōna la moea la lefatšeng lohle tseo e leng hona ke tla kopana le tsona, setho ka seng e le sa bohlokoa. Mantsoe aa ke ’nete hakaakang: “Tlhohonolofatso ea Jehova—ea ruisa”!—Liproverbia 10:22.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Setšoantšo se leqepheng la 20]

Ho tloha ka ho le letšehali ho ea ka ho le letona: Ntate, o sikile moena oa ka John, Esther, ’na le ’Mè

[Litšoantšo tse leqepheng la 23]

Ke ruta sehlopha sa Gileade ka 1945

Holimo ka ho le letona: Barupeli ba Sekolo sa Gileade Eduardo Keller, Fred Franz, ’na le Albert Schroeder

[Setšoantšo se leqepheng la 24]

Ke nahana ka bophelo ba ka bo enneng tšebeletsong ea Jehova