Bacha Baa Botsa . . .

Nka Lebala Tlhalo ea Batsoali ba ka Joang?

“Ke hopola ha ntate a ne a tsamaile lapeng. Bonneteng re ne re sa tsebe se etsahalang. ’Mè o ne a tlameha ho ea mosebetsing ’me a re siee re le bang ka linako tsohle. Ka linako tse ling re ne re lula pel’a fenstere re tšoenyehile hore ebe mohlomong le eena o se a tsamaile. . . . ”—Ngoanana ea tsoang lelapeng la batsoali ba hlalaneng.

TLHALO e tšoana le bofelo ba lefatše, tlokotsi e ka bakang masisa-pelo a ka ho sa feleng. Leha ho le joalo, haeba lelapa la lōna le le lintšing tsa tlhalo, beta pelo. U ka hlaphoheloa kelellong.

Sena hase bolele hore lintho li tla boela li ba kamoo li neng li le kateng. Ka masoabi, hangata tlhalo ha e fetohe. Leha ho le joalo, masoabi, maikutlo a bohale le a ho thetsoa, tšabo ea hore batsoali ba hao ha ba sa u rata—maikutlo ana a kotsi a ka felisoa ’me bophelo ba hao ba khutlela mocheng o tloaelehileng. Joaloka ha Bibele e bolela, ho na le ‘nako ea ho folisa.’—Moeklesia 3:3.

Liphello tsa ho Fola ha Nako e ntse e Tsamaea

Leha ho le joalo, ho fola ho nka nako. Bonneteng, leqeba la sebele, joaloka lesapo le robehileng, le ka nka libeke kapa likhoeli pele le fola ka ho feletseng. Na ha u lebelle se tšoanang maqebeng a maikutlo? Leha ho le joalo, ho hlokahala nako e kae, pele u khutlela boemong ba hao?

Bafuputsi Wallerstein le Kelly, ba ithutileng ka bana ba malapa a arohaneng, ba fumane hore nakong ea lilemo tse ’maloa kamor’a tlhalo “tšabo e tletseng hohle, masoabi, ho se lumele ho tšosang . . . ho felile ka ho feletseng.” Litsebi tse ling li nahana hore bohloko bo boholo ba tlhalo bo fela kamor’a lilemo tse tharo. Sena se ka bonahala e le ntho e tsoelang pele, empa ho sa tla etsahala ho hongata pele bophelo ba hao bo khutlela boemong bo tloaelehileng.

Tsamaiso ea lelapa la lōna—e sentsoeng ke tlhalo—e tlameha ho hlophisoa hape. Ka mohlala, ho ka nka likhoeli, pele lijo le ho hlatsuoa ha liaparo ho hlokomeloa joaloka pele, haholo-holo haeba ’mè oa hao a sebeletsa ho lefa melato. Ho tla nka nako pele batsoali ba hao ba khutlela boemong bo tsitsitseng ba maikutlo. Ke hona feela ba ka tsebang ho fana ka tšehetso e hlokahalang.

Ha bophelo ba hao bo khutlela boemong bo tloaelehileng, u qala ho ikutloa joaloka pele. Nako ke moriana o molemohali oa maqeba a tlhalo. Ho ntse ho le joalo, ho na le ho hongata hoo u ka ho etsang ntle le ho lumella nako ho feta.

Qoba ho Nahana Lintho tse Fetileng

Joseph ea lilemo li 12 o re: “Pele ho tlhalo, ho ne ho le lerata lapeng. Re ne re bapala lipapali tse ngata, re etsa litšoantšo hammoho, re shebella TV. Joale ho khutsitse, ho bolutu, ha ho letho le etsuoang, ha ho lipapali tse bapaloang.” Tsela ea ho lelefatsa mahlomola a tlhalo ke ho nahana ka lintho tse fetileng. Salomone o hlokomelisitse: “Se re: Ke kang ha matsatsi a khale a bile molemo ho a kajeno? Leha u botsa taba e joalo, ha se potso e hlalefileng.” (Moeklesia 7:10) Ho nahana kamoo bophelo bo neng bo le kateng pele ha ho finyelle letho ha e se ho tepella maikutlong.

Ho nahana ka lintho tse fetileng ho ka foufatsa pono ea hao ka nako ea joale. Ka mohlala, boemo ba lelapa la lōna e ne e le bofe pele ho tlhalo? “Kamehla ho ne ho e-na le lintoa—lerata le mahlapa,” ho lumetse Annette. Joale, na joale u thabela ntho eo pele e neng e le sieo lapeng la lōna—khotso le khutso?

‘Nka ba Boelanya Hape’

Buka Stress, Coping, and Development in Children e tlalehile: “Lenane le leholo la bana le boetse le na le bothata ba ho amohela tlhalo, ’me boitšoaro ba bona bo bontša bothata ba bona.” Ba bang, ba holisa litoro tsa ho boelanya batsoali ba bona hape, mohlomong ba khomarele menahanong e joalo esita le kamor’a hore batsoali ba bona ba kene lenyalong la bobeli!

Leha ho le joalo, ho iphoufaletsa tlhalo ha ho fetole letho. Likhapa, likōpo, le boikemisetso li ke ke tsa boelanya batsoali ba hao hape. Joale ke hobane’ng ha u itlhokofatsa ka ho nahana ka lintho tse ke keng tsa etsahala? “Tšepo ha e lieha ho phetheha e babisa pelo,” ho bolela Bibele. (Liproverbia 13:12) Ha se hoo feela, e ka u sitisa ho etsa lintho tse molemo ka bophelo ba hao. Salomone o boletse hore ho na le nako ea “ho lahleheloa.” (Moeklesia 3:6) Kahoo amohela boemo boo le ho mamella tlhalo—mohato o moholo oa ho lebala.

Ho Lumellana le Batsoali ba Hao

Oona e ka ba mosebetsi o boimahali bophelong ba hao. U ka ba halefela ka ho loketseng bakeng sa ho sitisa bophelo ba hao. Mohlankana e mong ka bohale o itse: “Batsoali ba ka e ne e le baithati. Ba ne ba sa re nahanele le hore seo ba se etsang se re ama joang. Ba ne ba tsoela pele ’me ba phetha merero ea bona.” Mocha e mong o itse: “Ntate o tlisitse maphele a mabeli lefatšeng ao a sa batleng ho a hlokomela joaloka ha a hlokomela koloi ea hae e ncha.” Sena sohle e ka ’na ea e-ba ’nete. Empa na u ka tsoela pele bophelong u jere moroalo oa khalefo le masoabi empa u sa intše kotsi? Mofuputsi oa tlhalo Judith Wallerstein o re: “Khalefo e joalo ha e arohanye ngoana ho motsoali feela, empa hangata e lihela ngoana . . . botlokotsebeng . . . boitšoaro bo reretsoeng ho senya le ho otla motsoali ea beoang molato oa tlhalo.”

Bibele ea eletsa: “Tse bohloko tsohle, le bohale le ho itšena . . . li falatsoe ho lōna. . . . Le rekolohelane, le hauhelane, le tšoarelane.” (Ba-Efese 4:31, 32) U ka tšoarela motho ea u utloisitseng bohloko ka ho tebileng joang? Leka ho talima batsoali ba hao ka ho loketseng—joaloka batho ba etsang’ liphoso, ba sa phethahalang, le ba nang le mefokolo eohle. E, esita le batsoali ‘baa sitoa ’me ha ba tšoaneloe ke khanya ea Molimo.’ (Ba-Roma 3:23) Ho elelloa sena ho u boelanya le batsoali ba hao. Le hoja mohlankana e mong a ne a ntse a utloile bohloko ba tlhalo ea batsoali ba hae, o itse ka bona: “Ho sa tsotellehe hoo, kamehla ke ne ke nahana hore ke batho ba molemo. Ke nahana hore ba entse khetho e mpe ho nkana joaloka balekane ba lenyalo.”

Boikutlo bo bonolo ka batsoali ba hao bo tla boela bo u thusa ho bona ho hloleha ha lenyalo la bona, e seng joaloka bothata ba botho, empa joalo ka bothata mahareng a bona, e seng ho u lahla.

Bua Maikutlo a Hao

“Ke ne ke e-s’o bue kamoo ke ikutloang kateng tlhalo ea batsoali ba ka,” ho boletse mohlankana e mong eo Tsoha! e buisaneng le eena. Le hoja pele a ne a sa utloa bohloko, mocha o ile a ameha ka ho eketsehileng maikutlong—a ba a lla—ha a bua ka tlhalo ea batsoali ba hae. Boikutlo boo e leng khale bo felile ba tsosolosoa. A makaletse tsena o boletse: “Se nthusitse ho bua.”

Ka ho tšoanang u ka fumana ho thusa ho bolella motho e mong, ho e-na le ho ikarola. Tsebisa batsoali ba hao kamoo u ikutloang kateng, tšabo ea hao le lipelaelo. (Bapisa Liproverbia 23:26.) Patlisiso e bontša hore bana ba hlaphoheloang ka katleho tlhalong ba na le “bokhoni ba ho tloaelana le lefatše le ba potolohileng, batsoali lelapeng la bobeli, matichere, metsoalle, batsoali ba metsoalle, kapa batsoali ba hōlileng.” Bakreste ba hōlileng ba ka boela ba thusa. Ka mohlala, Keith o fumane tšehetso e nyenyane lelapeng la habo, le ileng la senngoa ke tlhalo. Leha ho le joalo o re, “Phutheho ea Bokreste e ile ea fetoha lelapa leso.”

Ka holim’a tsohle, bolella Ntate oa hao oa leholimo, “Moutloi oa thapelo.” (Pesalema ea 65:2, NW) “Le tšollele lipelo tsa lōna pel’a oona!” (Pesaleme ea 62:8) Mocha ea bitsoang Paul o hopola se mo thusitseng ho lebala tlhalo ea batsoali ba hae: “Ke ile ka rapela ka linako tsohle ’me kamehla ka ikutloa hore Jehova ke motho oa sebele.”

Ho Tsoela Pele ka Bophelo ba Hao

Ka ho lumellehang, kamor’a tlhalo, lintho li ke ke tsa hlōla li tšoana. Leha ho le joalo, sena ha se bolele hore bophelo ba hao e ke ke ea ba bo beang litholoana le bo thabileng. Bibele ea eletsa, “Bakeng sa mafolofolo, le se ke la ba botsoa.” (Ba-Roma 12:11) E, ho e-na le ho lumela hore u sitisoe ke masoabi, bohloko, kapa bohale, tsoela pele ka bophelo ba hao! Etsa mosebetsi oa hao oa sekolo. Phehella mofuta o itseng oa papali. “Eketsa kamehla ho sebeletsa Morena.”—1 Ba-Korinthe 15:58.

Ho lebala tlhalo ha ho bonolo. Ho batla mosebetsi, boikemisetso, ha nako e ntse e feta. Empa qetellong, karohano ea lenyalo la batsoali ba hao e ke ke ea hlōla e ba ntho e busang bophelo ba hao.

[Setšoantšo se leqepheng la 18]

Ho nahana ka bophelo bo fetileng ho ka ’na ha u tepelletsa maikutlong