Ke Hobane’ng ha Lehloeo—Le Atile Hakaale?

KA MONGOLLI OA TSOHA! JEREMANE

“HOBANE’NG”—ke lentsoe le lekhutšoanyane, leha ho le joalo, le hlokang karabo. Ka mohlala, le ile la bonoa sekhechaneng sa pampiri se neng se le har’a liqubu tsa lipalesa le libere tsa ho bapala tse neng li behiloe ka ntle ho sekolo Dunblane, Scotland, ka March 1996. Matsatsinyana a seng makae feela pejana, monna e mong o ne a ile a kena thoso! ’me a thunya le ho bolaea bana ba 16 le tichere ea bona. O ile a ntša le ba bang ba bangata likotsi ’me a ntan’o ithunya. Ka ho hlakileng, o ne a tletse lehloeo—a itlhoile, a hloile le ba bang, ’me a hloile le sechaba ka kakaretso. Batsoali ba mesarelong le metsoalle hammoho le batho ba limilione lefatšeng ho pota ba ipotsa potso e tšoanang, ‘Hobane’ng? Ke hobane’ng ha bana ba se nang molato ba e-shoa ka tsela ee?’

Mohlomong le uena u hlokometse hore lefatše le tletse lehloeo le sa utloahaleng, le se nang mabaka. Ha e le hantle, mohlomong ka mabaka a sa tšoaneng, u kile ua hlouoa. Mohlomong le uena ka ho tšoanang u ’nile ua botsa hore na ‘Hobane’ng?’—mohlomong ka makhetlo a fetang le le leng.

Mofuta o Nepahetseng le o Fosahetseng oa Lehloeo

“Ho hloea” le “lehloeo” li hlalosoa e le “bora bo tebileng le ho khesa.” Ka sebele, ho molemo ho ba le “bora bo tebileng le ho khesa” lintho tse lematsang kapa tse ka bang kotsi likamanong tsa botho. Haeba e mong le e mong a ne a e-na le mofuta ona oa lehloeo, ka sebele lefatše e ne e tla ba sebaka se molemo ho phela ho sona. Leha ho le joalo, ka masoabi batho ba sa phethahalang ba sekamela ho hloeeng lintho tse fosahetseng ka mabaka a fosahetseng.

Ho ea ka tlhaloso e ’ngoe, lehloeo le senyang le thehiloe ho beng leeme, ho hlokeng tsebo, kapa ho fumaneng boitsebiso bo fosahetseng ’me hangata le bakoa ke “ho tšaba, ho halefa, kapa ho ba le boikutlo ba tahlehelo.” Kaha ha le na motheo o loketseng, lehloeo lena le baka boemo bo sa thabiseng ’me khafetsa le hlahisa potso, ‘Hobane’ng?’

Kaofela ha rōna rea tseba hore na ke batho bafe bao botho ba bona kapa litloaelo tsa bona li re khopisang ka linako tse ling le bao re fumanang ho le thata ho sebetsana le bona. Empa ho khopeha ke ntho e ’ngoe; takatso ea ho ntša batho kotsi ’meleng ke ho hong ho fapaneng. Ka hona, re ka ’na ra fumana ho le thata ho utloisisa hore na ke joang motho a ka koetlelang morabe oohle maikutlo a lehloeo, hangata e le batho bao a bileng a sa ba tsebeng. Ba ka ’na ba se lumellane le maikutlo a hae a lipolotiki, ba fapana ka bolumeli, kapa ea e-ba ba morabe o mong, empa na ao ke mabaka a ho ba hloea?

Leha ho le joalo, lehloeo le joalo le teng! Afrika lehloeo le entse hore merabe ea Mahutu le Matutsi e bolaeane Rwanda ka 1994, e leng ho ileng ha etsa hore motlalehi e mong a botse: “Ho tlile joang hore lehloeo le ate hakaale naheng e nyenyane joalo?” Bochabela bo Hare, lehloeo le ’nile la ikarabella bakeng sa litlhaselo tsa bokhukhuni tse etsoang ke Maarabe le baloaneli ba Iseraele. Europe lehloeo le entse hore ho aroloe sebaka seo e neng e le Yugoslavia. ’Me ho ea ka tlaleho ea koranta e ’ngoe, United States feela “ho na le lihlopha tse ka bang 250 tse buellang lehloeo” tse phatlalatsang likhopolo tsa khethollo ea merabe. Ke hobane’ng ha lehloeo le atile hakaale? Ke hobane’ng?

Lehloeo le tebile hoo esita leha likhohlano tse le bakileng li se li rarolotsoe, le salang. Ke lebaka lefe le leng le ka hlalosang bothata ba ho boloka khotso le ho beha lihlomo fatše linaheng tse tsekolotsoeng ke ntoa le litlhaselo tsa bokhukhuni? Ke lebaka lefe hape le ka hlalosang se etsahetseng ka mor’a ho tekeneloa ha selekane sa khotso qetellong ea 1995 Paris, se neng se phatlalatsa hore motse o moholo oa Sarajevo o boele o kopanngoe tlas’a Puso e Kopanetsoeng ea Bosnia le Herzegovina le Croatia? Maserbia a mangata a phelang moo a ile a qala ho baleha motseng le mathōkong a oona ka lebaka la ho tšaba hore molamu o tla boela sefateng. Ha e tlaleha hore batho ba ne ba utsoa thepa le ho chesa mehaho eo ba e sieang moo, Time e ile ea fihlela qeto: “Sarajevo e boetse e kopantsoe; empa batho ba teng ha ba e-s’o kopane.”

Khotso e bang teng pakeng tsa batho ba hloeaneng, tlas’a maemo a molemo ka ho fetisisa, ke khotso ea maiketsetso, e se nang thuso joaloka chelete ea maiketsetso. Kaha ha ho letho la bohlokoa le e tšehelitseng, e ka soahlamana tlas’a khatello e fokolang ka ho fetisisa. Empa lehloeo le hlile le atile lefatšeng ’me lerato le hlile lea fokola. Hobane’ng?

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 4]

Lehloeo le senyang le thehiloe ho beng leeme, ho hlokeng tsebo, kapa ho fumaneng boitsebiso bo fosahetseng