Ela Hloko Moetsi oa Lintho Tse Hlollang!
“Ema ’me u iponahatse u ela hloko mesebetsi e hlollang ea Molimo.”—JOBO 37:14.
1, 2. Ho ile ha fumanoa eng e tsotehang ka 1922, ’me karabelo e bile efe?
MOEPOLLI oa lintho tsa khale le mohlomphehi oa Lenyesemane ba ile ba sebetsa hammoho ka lilemo ho batla letlotlo. Qetellong, ka la 26 November, 1922, moepolli oa lintho tsa khale Howard Carter le Mohlomphehi Carnarvon ba ile ba fumana moputso oa liphuputso tsa bona—lebitla la Faro Tutankhamen setšeng sa mabitla a bo-faro ba Egepeta se Phuleng ea Marena e tummeng. Ha ba fihla monyakong o koetsoeng ka thata, ba ile ba phunya lesoba. Carter o ile a kenya kerese ’me a hlolisa ka hare.
2 Hamorao Carter o ile a re: “Ha Mohlomphehi Carnarvon a ne a chesoa ke takatso ea ho tseba se etsahalang, o ile a botsa a tšoenyehile, ‘Na ho na le seo u se bonang?’ ke ile ka kikitlela hore ke ntše mantsoe a reng, ‘E, ho na le lintho tse hlollang.’” Har’a matlotlo a likete a ka har’a lebitla lena ho ne ho e-na le lekese la bafu la khauta ea sebele. E ka ’na eaba u bone tse ling tsa ‘lintho tseo tse hlollang’ lifotong kapa lipontšuoeng tsa musiamo. Empa le hoja lintho tseo tse musiamong e le tse hlollang, ho ka etsahala hore ebe ha li amane le bophelo ba hao. Ka hona, a re tloheleng taba ena re bue ka lintho tse hlollang tseo ho totobetseng hore lia u ama ebile ke tsa bohlokoa ho uena.
3. Ke hokae moo re fumanang litaba tse mabapi le lintho tse hlollang tse ka re tsoelang molemo?
3 Ka mohlala, nahana ka motho ea phetseng lilemong tse makholo-kholo tse fetileng, ea neng a tsebahala ho feta khalala leha e le efe ea libaesekopo, ’mampoli oa lipapali, kapa motho oa leloko la borena. Ho ne ho thoe ke e moholo ka ho fetisisa ho bohle ba Bochabela. U tla hopola lebitso la hae—ke Jobo. Ho na le buka e ’ngoe ea Bibele eo kaofela ha eona e buang ka eena. Empa mohlankana e mong oa mehleng ea Jobo, ea bitsoang Elihu, o ile a ikutloa a tlameha ho mo khalemela. Ha e le hantle, Elihu o ile a re Jobo o amehile ho tlōlisa ka eena ka boeena le ka batho ba mo potolohileng. Ho Jobo khaolo ea 37, re fumana keletso e ’ngoe e tobileng le e bonahatsang bohlale, eo ka sebele e ka bang bohlokoa ho rōna kaofela.—Jobo 1:1-3; 32:1–33:12.
4. Ke’ng se ileng sa lebisa khothatsong eo Elihu a ileng a fana ka eona ho Jobo 37:14?
4 Batho ba bararo bao ho neng ho nahanoa hore ke metsoalle ea Jobo ba ile ba bua lolololo ka likarolo tseo ho tsona ba neng ba lumela hore Jobo o bile le monahano o itseng o fosahetseng kapa o entse ketso e itseng e fosahetseng. (Jobo 15:1-6, 16; 22:5-10) Elihu o ile a leta a sa fele pelo ho fihlela puisano eo e fela. Eaba joale o bua ka temohisiso le ka bohlale. O ile a bua ka lintlha tse ngata tsa bohlokoa, empa hlokomela ntlha ena e ka sehloohong: “Mamela sena, Uena Jobo; ema ’me u iponahatse u ela hloko mesebetsi e hlollang ea Molimo.”—Jobo 37:14.
Ea Entseng Mesebetsi
5. “Mesebetsi e hlollang ea Molimo” eo Elihu a neng a bua ka eona e akarelletsa eng?
5 Hlokomela hore Elihu o ne a sa re Jobo a amehe ka eena ka boeena, ka Elihu, kapa ka batho ba bang. Elihu o ile a khothalletsa Jobo ka bohlale—’me le rōna o re khothalletsa—ho ela hloko mesebetsi e hlollang ea Jehova Molimo. U nahana hore poleloana e reng “mesebetsi e hlollang ea Molimo” e akarelletsa eng? Ho ekelletsa moo, ha ho talingoa lintho tseo e ka ’nang eaba u amehile ka tsona mabapi le bophelo bo botle ba ’mele, maemo a lichelete, bokamoso, lelapa la hao, basebetsi-’moho le uena le baahisani, ke hobane’ng ha u lokela ho ela hloko mesebetsi ea Molimo? Ha ho pelaelo hore mesebetsi e hlollang ea Jehova Molimo e akarelletsa bohlale ba hae le bolaoli ba hae holim’a pōpo eohle e bonahalang e re potolohileng. (Nehemia 9:6; Pesaleme ea 24:1; 104:24; 136:5, 6) E le hore re hlakise sena, a re ke re hlokomeleng ntlha e ’ngoe bukeng ea Joshua.
6, 7. (a) Jehova o ile a etsa mesebetsi efe e hlollang mehleng ea Moshe le Joshua? (b) Haeba u ne u bone o mong oa mesebetsi eo mehleng ea Moshe le Joshua, u ka be u entse joang?
6 Jehova o ile a tlisetsa Egepeta ea boholo-holo likotlo ’me a ntan’o arola Leoatle le Lefubelu ka lehare e le hore Moshe a ka etella pele Baiseraele ba boholo-holo ho ea tokolohong. (Exoda 7:1–14:31; Pesaleme ea 106:7, 21, 22) Ho na le ketsahalo e ’ngoe e batlang e tšoana le eo ho Joshua khaolo ea 3. Mohlahlami oa Moshe, e leng Joshua, o ne a lokela ho tšelisa batho ba Molimo metsing a mang a mangata le ho ba kenya Naheng e Tšepisitsoeng. Joshua o itse: “Ikhalaletseng, etsoe hosasane Jehova o tla etsa lintho tse hlollang har’a lōna.” (Joshua 3:5) O ne a tla etsa lintho life tse hlollang?
7 Tlaleho ena e bontša hore Jehova o ile a bula tsela metsing a neng a thibile tsela a Nōka ea Jordane, e le hore banna, basali le bana ba likete-kete ba ka khona ho tšela sebakeng se omileng. (Joshua 3:7-17) Haeba re ne re bile moo re shebeletse ha nōka e aroha ’me batho bao bohle ba tšela ba sireletsehile, re ka be re ile ra khahloa ke ketsahalo ena e hlollang! E ile ea bonahatsa matla ao Molimo a nang le ’ona holim’a pōpo. Empa, hona joale—mehleng ena ea rōna—ho na le lintho tse hlollang feela joaloka eo. E le hore re bone hore na tse ling tsa tsona ke life le hore na ke hobane’ng ha re lokela ho li ela hloko, hlahloba Jobo 37:5-7.
8, 9. Jobo 37:5-7 e bua ka mesebetsi efe e hlollang, empa ke hobane’ng ha re lokela ho nahana ka eona?
8 Elihu o ile a phatlalatsa: “Molimo o luma ka lentsoe la hae ka tsela e hlollang, o etsa lintho tse khōlō tseo re ke keng ra li tseba.” Elihu o ne a hopotse eng ka ho etsa ha Molimo lintho “ka tsela e hlollang”? O bua ka lehloa le pula ea litloebelele. Lintho tsena li ne li tla emisa mosebetsi oa sehoai tšimong ea sona, li se fa nako le lebaka la ho nahana ka mesebetsi ea Molimo. Mohlomong ha re lihoai, empa re ka ’na ra angoa ke pula le lehloa. Ho itšetlehile ka hore na re phela hokae, le rōna lehloa le pula li ka ’na tsa emisa mesebetsi ea rōna. Na re ipha nako ea ho nahanisisa ka hore na ke mang ea entseng lintho tse hlollang joalo le hore na seo se bolela’ng? Na u se u kile ua etsa seo?
9 Ho totobetse hore ha re bala Jobo khaolo ea 38, Jehova Molimo ka boeena o ile a nahana ka mokhoa oona oo ha a botsa Jobo lipotso tsa bohlokoa. Le hoja ’Mōpi oa rōna a ile a tobisa lipotso tsena ho Jobo, ho hlakile hore li ama boitšoaro ba rōna, bophelo ba rōna le bokamoso ba rōna. Kahoo a re boneng seo Molimo a ileng a se botsa, ’me re nahane ka hore na se bolela eng, e, a re etseng seo Jobo 37:14 e re khothalletsang ho se etsa.
10. Jobo khaolo ea 38 e lokela ho re ama joang, hona e phahamisa lipotso life?
10 Khaolo ea 38 e qala ka ho re: “Jehova a araba Jobo a le sefefong ’me a re: ‘Ke mang eo ea patang keletso ka mantsoe a se nang tsebo? Ka kōpo, itlame letheka joaloka monna ea shahlileng, ke u botse, uena u ntsebise.’” (Jobo 38:1-3) Sena se ile sa lokisetsa kelello se tla latela. Se ile sa thusa Jobo ho lokisetsa monahano oa hae ’nete ea hore o eme ka pel’a ’Mōpi oa bokahohle le hore o ikarabella ho eena. Eo ke ntho e ntle eo rōna le ba phelang mehleng ea rōna re ka e etsang. Joale Molimo o ile a bua ka lintho tseo Elihu a neng a buile ka tsona. “U ne u le hokae ha ke theha lefatše? Mpolelle, haeba u tseba kutloisiso. Ke mang ea behileng litekanyo tsa lona, haeba u tseba, kapa ke mang ea ileng a otlolla khoele ea ho lekanya holim’a lona? Litšehetso tsa lona tse sekoti li kentsoe ho eng, kapa ke mang ea behileng lejoe la lona la sekhutlo?”—Jobo 38:4-6.
11. Jobo 38:4-6 e lokela ho etsa hore re elelloe eng?
11 Jobo o ne a le hokae—re ne re le hokae—ha lefatše le thehoa? Na re bile litsebi tsa meralo ea ho haha tse ileng tsa rala lefatše la rōna, ’me moralong oo, ra etsa litekanyetso tsa boholo ba lona joalokaha eka ke ka rulara? Ka sebele ha ho joalo! Ka nako eo batho ba ne ba e-s’o be teng le ho ba teng. Ha a tšoantša lefatše la rōna le mohaho, Molimo o ile a botsa: “Ke mang ea behileng lejoe la lona la sekhutlo?” Rea tseba hore lefatše le hōle le letsatsi ka ho lekaneng hantle e le hore re ka phela ho lona ’me ra atleha. Hape le boholo bo lekaneng. Haeba lefatše le ne le le leholoanyane ho feta kamoo le leng kateng, khase ea hydrogen e ne e sa tl’o tsoa sepakapakeng ’me polanete ena ea rōna e ne e ke ke ea tšoaneleha hore ho pheloe ho eona. Ho hlakile hore ho na le ea “behileng lejoe la lona la sekhutlo” sebakeng se loketseng. Na Jobo o ne a tšoaneloa ke tlotla? Na ea re tšoanela? Kapa na e tšoanela Jehova Molimo?—Liproverbia 3:19; Jeremia 10:12.
Ke Mang ea Nang le Likarabo?
12. Potso e ho Jobo 38:6 e etsa hore re nahane ka eng?
12 Molimo o ile a boela a botsa: “Litšehetso tsa lona tse sekoti li kentsoe ho eng?” Na eo hase potso e ntle? Mohlomong re tseba seo Jobo a neng a sa se tsebe—matla a khoheli. Boholo ba rōna re utloisisa hore matla a khoheli a tsoang letsatsing leo e leng qitikoe e khōlōhali a boloka lefatše la rōna le le sebakeng sa lona, ka papiso ho ka boleloa hore litšehetso tsa lona tse sekoti li kene sebakeng sa tsona. Leha ho le joalo, na ho na le ea utloisisang ka botlalo matla a khoheli?
13, 14. (a) Ke’ng se lokelang ho lumeloa mabapi le matla a khoheli? (b) Re lokela ho arabela joang boemong bo totobatsoang ke Jobo 38:6?
13 Buka e sa tsoa hatisoa eo sehlooho sa eona se reng The Universe Explained e lumela hore ‘matla a khoheli ke matla a tlhaho a tloaelehileng haholo, empa ao ho utloisisoang ho fokolang haholo ka ’ona.’ E tsoela pele e re: “Matla a khoheli a bonahala a haola ka sekaja sepakapakeng se se nang letho, ho se na letho le bonahalang le a tsamaisa. Leha ho le joalo, lilemong tsa morao tjena, litsebi tsa fisiks li qalile ho nahana hore mohlomong matla a khoheli a tsamaea ka maqhubu a entsoeng ka likaroloana tse bitsoang li-graviton . . . Empa ha ho le ea mong ea hlileng a kholisehileng ka boteng ba tsona.” Nahana hore na sena se bolela eng.
14 Saense e tsoetse pele ka lilemo tse ka bang 3 000 ho tloha ha Jehova a ne a botsa Jobo lipotso tseo. Ho ntse ho le joalo, rōna kapa litsebi tsa fisiks re sitoa ho hlalosa ka ho feletseng matla a khoheli, e leng ’ona a bolokang lefatše la rōna le potoloha sebakeng sa lona, moo le lokelang ho ba teng ho re lumella ho thabela bophelo ho lona. (Jobo 26:7; Esaia 45:18) Sena ha se bolele hore ho hlokahala hore kaofela re ithute ka ho teba liphiri tsa matla a khoheli. Ho e-na le hoo, ho ela hloko esita le tšobotsi ena e le ’ngoe ea mesebetsi e hlollang ea Molimo ho lokela ho ama tsela eo re mo talimang ka eona. Na ho etsa hore u hlolloe haholoanyane ke bohlale le tsebo tsa hae, hona na u utloisisa hore na ke hobane’ng ha ho hlokahala hore re ithute thato ea hae ka ho eketsehileng?
15-17. (a) Jobo 38:8-11 e ne e lebisitse tlhokomelo ho eng, e leng se lebisang lipotsong life? (b) Ke’ng se lokelang ho lumeloa mabapi le tsebo ea maoatle le tsela eo a lutseng ka eona lefatšeng?
15 ’Mōpi o ile a tsoela pele ho botsa lipotso a re: “Ke mang ea etselitseng leoatle mokoallo ka mamati, le ileng la tsoa joalokaha eka le qhashoha pōpelong; ha ke beha leru e le seaparo sa lona le botšo bo boholo e le lesela la lona le phuthelang, ka beha molao oa ka oa tsamaiso holim’a lona ka beha mekoallo le mamati, ka re, ‘U ka fihla bohōleng bona, eseng ho fetela pele; maqhubu a hao a phahameng a lekanyelitsoe ho fihla mona’?”—Jobo 38:8-11.
16 Ho etsetsa maoatle mekoallo ho akarelletsa lik’honthinente, maoatle le maqhubu. Motho o ’nile a shebella lintho tsee le ho ithuta tsona halelele hakae? Ka lilemo tse likete—le ka matla a maholo lekholong la lilemo le fetileng. U ka ’na ua nahana hore boholo ba se lokelang ho tsejoa ka tsona e tlameha ebe bo se bo fumanehile joale. Empa selemong sena sa 2001, haeba u ne u ka hlahlobisisa taba ena lilaebraring tse khōlōhali kapa ua sebelisa matla a ho batlisisa a Internet hore u fumane lintlha tsa morao-rao, u ne u tla fumana eng?
17 Bukeng e ’ngoe ea litšupiso e amohelehang hohle, u ka fumana polelo e lumelang sena e reng: “Tsela eo lihlaba le maoatle li lutseng ka eona lefatšeng, le litsela tse fapa-fapaneng tse hlaheletseng tseo lefatše le bōpehileng ka tsona, ke khale e le bothata bo hapileng likelello ka ho fetisisa ha ho etsoa liphuputso le melao-motheo ea saense.” Ka mor’a ho bolela sena, encyclopedia ena e sa tsoa qotsoa e ile ea fana ka litlhaloso tse ’nè tsa seo e ka ’nang eaba se etsahetse empa e boletse hore tsena ke “tse ling tsa likhopolo-taba tse ngata.” Joalokaha e ka ’na eaba ua tseba, khopolo-taba “e fetisa maikutlo a ho hloka bopaki bo lekaneng e le hore ho ka fanoa ka tlhaloso e tsitsitseng.”
18. Jobo 38:8-11 e u lebisa liqetong life?
18 Na seo ha se totobatse ho ba nakong ha lipotso tseo re li balang ho Jobo 38:8-11? Ke ’nete hore ha rea lokela ho nehoa tlotla ka hore re hlophisitse litšobotsi tsena tsohle tse polaneteng ea rōna. Hase rōna ba behileng khoeli sebakeng sa eona e le hore matla a eona a khoheli a ka thusa ho atametsa maqhubu ao ka tloaelo a sa senyeng mabōpo a rōna kapa libaka tseo re lulang ho tsona. Ua tseba hore na ke mang ea entseng joalo. Ke Moetsi oa lintho tse hlollang.—Pesaleme ea 33:7; 89:9; Liproverbia 8:29; Liketso 4:24; Tšenolo 14:7.
Neha Jehova Tlotla e mo Tšoanelang
19. Lipolelo tsa lithothokiso tse ho Jobo 38:12-14 li etsa hore re nahane ka linnete life tse bonahalang?
19 Batho ba ke ke ba tlotloa ka ho potoloha ha lefatše hoo ho buuoang ka hona ho Jobo 38:12-14. Ke hona ho etsang hore mafube a hlahe, hangata a le botle bo hlollang. Ha letsatsi le ntse le phahama, libōpeho tsa lefatše la rōna li ea li hlaka haholoanyane, joaloka letsopa le ntseng le bōptjoa ka foromo e sieang matšoao. Esita leha re ka nahana ho se hokae feela ka motsamao oa lefatše, re lokela ho tsota hore ebe lefatše ha le likolohe ka potlako e khōlō, e leng se neng se ka ba kotsi, joalokaha re ka elelloa habonolo. Hape ha le potolohe butle haholo hoo nako ea motšehare le ea bosiu e bang telele haholo hoo e tlisang mocheso le serame tse feteletseng tse neng li tla sitisa batho ho phela. ’Nete e salang ke ho re, re lokela ho thabela hore ebe ke Molimo ea lekanyelitseng lebelo leo le potolohang ka lona, eseng sehlopha sefe kapa sefe sa batho.—Pesaleme ea 148:1-5.
20. U ne u tla arabela lipotso tse ho Jobo 38:16, 18 joang?
20 Hona joale, ak’u nahane Molimo a u botsa lipotso tsena tse ling hape: “Na u fihlile mehloling ea leoatle, kapa u tsamaile u ntse u batla boliba?” Esita le setsebi sa leoatle se ne se ke ke sa araba potso eo ka ho feletseng! “Na u nahanne ka bohlale ka libaka tse pharaletseng tsa lefatše? Bolela, haeba u tseba sohle.” (Jobo 38:16, 18) Na u se u kile ua etela le ho hlahloba likarolo tsohle tsa lefatše, kapa boholo ba tsona? Ho lebisa tlhokomelo ea rōna libakeng tse ntle le tse hlollang tsa lefatše la rōna ho ne ho ka nka nako e telele hakae ea bophelo? ’Me eo e ne e tla ba nako e hlollang hakaakang!
21. (a) Lipotso tse ho Jobo 38:19 li ka ’na tsa phahamisa likhopolo life tsa saense? (b) Linnete tse mabapi le leseli li lokela ho re susumelletsa ho etsa eng?
21 Bona hape lipotso tse matla tse ho Jobo 38:19: “Joale, tsela e eang moo letsatsi le lulang e hokae? Ha e le lefifi, sebaka sa lona se hokae?” Mohlomong ua tseba hore ka nako e telele, ho bile le khopolo ea hore leseli le tsamaea joaloka leqhubu, le tšoana le maqhubu a manyenyane ao re ka a bonang letamong. Joale ka 1905, Albert Einstein o ile a hlalosa hore leseli le tšoana le lipakete, kapa likaroloana tsa matla. Na litlhaloso tseo li ne li nepahetse? Encyclopedia e ’ngoe ea morao tjena ea botsa: “Na leseli ke leqhubu kapa ke karoloana?” Ea araba: “Kamoo ho bonahalang kateng, [leseli] e ke ke ea e-ba lintho tseo ka bobeli kaha moetso oa lintho tseo ka bobeli [maqhubu le likaroloana] o fapane haholo. Karabo e molemo ka ho fetisisa ke hore leseli hase le e ’ngoe ea tsona.” Ho ntse ho le joalo, re tsoela pele ho futhumatsoa (ka tsela e tobileng le e sa tobang) ke letsatsi, esita le hoja ho se na motho ea seng a khona ho hlalosa mesebetsi ea Molimo ka ho feletseng tabeng ena. Re thabela lijo le oksijene tse hlahisoang ke ha limela li fumana leseli. Re khona ho bala, ho bona lifahleho tsa baratuoa ba rōna, ho boha ho likela ha letsatsi le lintho tse ling tse ngata. Ha re ntse re etsa sena, na ha rea lokela ho ela hloko mesebetsi e hlollang ea Molimo?—Pesaleme ea 104:1, 2; 145:5; Esaia 45:7; Jeremia 31:35.
22. Davida oa boholo-holo o ile a arabela joang mesebetsing e hlollang ea Molimo?
22 Na pakane ea rōna ea ho thuisa ka mesebetsi e hlollang ea Jehova e mpa e le feela hore re khahloe, joalokaha eka rea hlolloa kapa re sitoa le ho hlalosa ho hlolloa ha rōna ke see sohle? Le hanyenyane. Mopesaleme oa boholo-holo o ile a lumela hore motho ha a khone ho utloisisa le ho bua ka mesebetsi eohle ea Molimo. Davida o ile a ngola: “U entse lintho tse ngata, Jehova Molimo oa ka, esita le mesebetsi ea hao e hlollang . . . Ha ke ne nka batla ho e bolela le ho bua ka eona, e mengata ho feta kamoo nka e phetang.” (Pesaleme ea 40:5) Leha ho le joalo, o ne a hlile a sa bolele hore a ke ke a bua letho ka mesebetsi ena e meholo. Davida o ile a bontša ka boikemisetso ba hae bo boletsoeng ho Pesaleme ea 9:1 e reng: “Ke tla u roka, Jehova, ka pelo ea ka eohle; ke tla bolela mesebetsi eohle ea hao e hlollang.”
23. U arabela joang mesebetsing e hlollang ea Molimo, ’me u ka thusa ba bang joang?
23 Na ha rea lokela ho susumetseha ka ho tšoanang? Na ho hlolloa ha rōna ke mesebetsi e meholo ea Molimo ha hoa lokela ho re susumelletsa ho bua ka eena, ka lintho tseo a li entseng, le ka lintho tseo a sa ntseng a tla li etsa? Karabo e totobetse—re lokela ho ‘bolela khanya ea hae har’a lichaba, re bolele mesebetsi ea hae e hlollang har’a batho bohle.’ (Pesaleme ea 96:3-5) E, re ka bontša kananelo ea rōna ka boikokobetso bakeng sa mesebetsi e hlollang ea Molimo ka ho kopanela le ba bang seo re ithutileng sona ka eena. Le haeba ba hōletse sechabeng se sa lumeleng ho ’Mōpi, lipolelo tsa rōna tse molemo, tse fanang ka tsebo li ka ’na tsa etsa hore ba falimehele ho lumela ho Molimo. Ho feta moo, li ka ’na tsa ba susumelletsa ho batla ho sebeletsa le ho ithuta ka ea ‘bōpileng lintho tsohle,’ e leng Jehova, Moetsi oa mesebetsi e hlollang.—Tšenolo 4:11.
U ne U Tla Arabela Joang?
•Khothatso e ho Jobo 37:14 e etsa hore u nahane ka mesebetsi efe ea Molimo?
•Lintho tse ling tse totobatsoang ho Jobo khaolo ea 37 le ea 38 tseo saense e ke keng ea li hlalosa ka ho feletseng ke life?
•U ikutloa joang ka mesebetsi e hlollang ea Molimo, e leng se u susumelletsang ho etsa eng?
[Setšoantšo se leqepheng la 7]
Ke mang ea etselitseng leoatle mokoallo, a le beha sebakeng sa lona?
[Setšoantšo se leqepheng la 7]
Ke mang ea kileng a etela libaka tsohle tse ntle lefatšeng la rōna, leo Molimo a le bōpileng?