Khaolo 7

Phatlalatsang Morena le ’Muso! (1919-1941)

“Na lea lumela hore Morena o se a qalile ho busa? Joale khutlelang tšimong, lōna bara ba Molimo o holimo-limo! Aparang lihlomo tsa lōna! Tieang, le falimehe, le be mafolo-folo, le be sebete. E-bang lipaki tse tšepahalang le tsa ’nete tsa Morena. E-eang ntoeng ho fihlela moneketsela oa ho qetela oa Babylona o sala e le lesupi. Phatlalatsang molaetsa hohle. Lefatše le tlameha ho tseba hore Jehova ke Molimo le hore Jesu Kreste ke Morena oa marena le ’Musi oa babusi. Lena ke letsatsi har’a matsatsi ’ohle. Bonang, Morena oa busa! Le babuelli ba hae. Ka hona phatlalatsang, phatlalatsang, phatlalatsang, Morena le ’muso oa hae.”

PITSO eo e matla ea ho nka khato e ileng ea fanoa ke J. F. Rutherford kopanong ea lichaba e neng e tšoaretsoe Cedar Point, Ohio, ka 1922, e ile ea ba le tšusumetso e tebileng ho ba leng teng. Liithuti tsa Bibele li ile tsa tloha kopanong eo li na le takatso e tukang ea ho phatlalatsa ’Muso. Empa lilemong tse seng kae pejana, tebello ea ho sebeletsa joaloka babuelli ba ’Muso e ile ea bonahala e hlile e le lerootho. J. F. Rutherford le metsoalle ea hae e supileng ba ne ba le teronkong, ’me karolo eo ba neng ba tla e phetha nakong e tlang ka har’a mokhatlo o hlophisitsoeng e ile ea bonahala e le lerootho. Mathata ana a ile a hlōloa joang?

“Ke Tseba ho Hong ho Itseng ka Molao oa ba Tšepahalang”

Ho ile ha lokisetsoa hore ho tšoaroe kopano Pittsburgh, Pennsylvania, ka January 2-5, 1919, nakong eo ka eona Moena Rutherford le metsoalle ea hae ba neng ba ntse ba le teronkong. Empa kopano ena e ne e se e tloaelehileng—e ile ea matahanngoa le seboka sa selemo le selemo sa Mokhatlo oa Watch Tower, ka Moqebelo, January 4, 1919. Moena Rutherford o ne a hlokometse bohlokoa ba seboka sena. Motšehare oa mantsiboea ka Moqebelo oona oo o ile a batla Moena Macmillan ’me a mo fumana lebaleng la tenese la teronko. Ho latela se boletsoeng ke Macmillan, ho ile ha etsahala tjena:

“Rutherford o ile a re, ‘Mac, ke batla ho bua le uena.’

“‘U batla ho bua eng le ’na?’

“‘Ke batla ho bua le uena ka se etsahalang Pittsburgh.’

“‘Ke batla ho bapala ho fihlela tlhōlisano ena e fela.’

“‘Na ha u thahaselle ho utloa se etsahalang? Na ha u tsebe hore ho khethoa liofisiri kajeno? U ka ’na ua qheleloa ka thōko ’me ua se ke ua khethoa eaba re lula mona ka ho sa feleng.’

“Ke ile ka re: ‘Moena Rutherford, e re ke u bolelle ho hong hoo mohlomong u e-s’o ka u nahana ka hona. Lena ke lekhetlo la pele ho tloha ha Mokhatlo o ngolisoa ka molao ho ka bonahalang ka ho hlaka hore na Jehova Molimo o batla hore mopresidente e be mang.’

“‘U bolela’ng?’

“‘Ke bolela hore Moena Russell e ne e le eena ea hlahelletseng ka livoutu ’me o ile a khetha liofisiri tse fapaneng. Joale ha e le mona re ke ke ra khona ho kopanela, boemo bo fapane. Empa, haeba re ka lokolloa nako e sa le teng hore re e’o ba teng sebokeng seo sa khoebo, re ne re tla fihla moo ’me re lumelloe ho nka sebaka sa Moena Russell ka tlhompho e tšoanang le eo a ileng a e fumana. Ka nako eo ho ka ’na ha bonahala eka ke mosebetsi oa motho, e seng oa Molimo.’

“Rutherford o ile a bonahala a tebisitse maikutlo ’me a itsamaela.”

Letsatsing leo ho ne ho tšoeroe seboka se tšosang Pittsburgh. Sara C. Kaelin, ea hōletseng Pittsburgh, oa hopola: “Ka nakoana ho ile ha ba le pherekano, ho se utloane, le likhang. Ba bang ba ne ba batla hore seboka se khutlisetsoe morao ka likhoeli tse tšeletseng; ba bang ba ne ba belaella hore na e be ho loketse ho khetha liofisiri tse leng teronkong; ba bang ba ne ba hlahisa hore ho khethoe liofisiri tse ncha ka ho felletseng.”

Ka mor’a puisano e telele, W. F. Hudgings, motsamaisi oa Peoples Pulpit Association,a o ile a balla bamameli lengolo le tsoang ho Moena Rutherford. Ho lona o ile a romela lerato le litumeliso ho ba leng sebokeng seo. O ile a lemosa: “Libetsa tse ka sehloohong tsa Satane ke BOIKHOHOMOSO, HO BATLA BOPHAHAMO le TŠABO.” Ha a bontša takatso ea ho ikokobeletsa thato ea Jehova, ka boikokobetso o ile a fana ka tlhahiso ea banna ba tšoanelehang ba ka khethoang haeba bo-mphato oa hae ba ka etsa qeto ea ho khetha liofisiri tse ncha tsa Mokhatlo.

Puisano e ile ea tsoela pele haleletsana, eaba E. D. Sexton, ea neng a khethiloe hore e be molula-setulo oa komiti ea bakhethi, oa bua, o re:

“Ke hona ke fihlang. Terene eo ke neng ke tsamaea ka eona e liehile ho fihla ka metsotso e 48, hobane e ne e qabelletsoe ke lehloa. Ho na le seo ke batlang ho se bua ’me molemong oa ka ho molemo hore ke se bue hona joale. Baena ba ka ba ratehang, ke tlile mona, joaloka lōna bohle, ke na le maikutlo a itseng—a ho lumela le ho hanyetsa. . . . Ha ho tšitiso ea molao ka pele. Haeba re lakatsa ho khetha bocha baena ba rōna ba leng ka Boroa bakeng sa boemo bofe kapa bofe boo ba ka ikarabellang ho bona, ho latela keletso [ea molao] eo ke e fumaneng ha ke bone ebile ha ke fumane kamoo sena, ka sebōpeho sefe kapa sefe, se ka sitisang tšobotsi e itseng ea nyeoe ea bona ka pel’a Lekhotla le Kopanetsoeng kapa ho sechaba.

“Ke lumela hore tlotla e khōlō ka ho fetisisa eo re ka e fang moena oa rōna Rutherford ea ratehang e ka ba ho mo khetha hape e le mopresidente oa W[atch] T[ower] B[ible] & T[ract] Society. Ha ke nahane hore ho na le pelaelo leha e le efe likelellong tsa batho mabapi le hore na boemo ba rōna ke bofe tšisinyong ena. Haeba ka tsela leha e le efe baena ba rōna ba tlōtse molao oo ba sa o utloisiseng ba sa hlokomela, rōna rea tseba hore e ne e le ka sepheo se setle. ’Me ka pel’a [Molimo] ea Matla ’Ohle ha baa tlōla molao leha e le ofe oa Molimo kapa oa motho. Re tla be re bontša kholiseho e khōlōhali ka ho khetha Moena Rutherford bocha e le mopresidente oa Mokhatlo.

“Ha ke ’muelli oa molao, empa ha ho tluoa tabeng ea hore boemo bona ke bo loketseng ke tseba ho hong ka molao oa ba tšepahalang. Botšepehi ke sona seo Molimo a se batlang. Ha ke nahane hore ho na le kholiseho e khōlōhali eo re ka e bontšang ho feta hore re tšoare likhetho ’ME RE KHETHE MOENA RUTHERFORD BOCHA E LE MOPRESIDENTE.”

Ka ho hlakileng Moena Sexton o ile a bua seo e ntseng e le maikutlo a ba bangata ba leng teng. Ho ile ha tšoaroa likhetho; ha voutoa; ’me J. F. Rutherford a khethoa e le mopresidente, C. A. Wise e le motlatsi oa mopresidente, ’me W. E. Van Amburgh e le ramatlotlo.

Letsatsing le latelang Moena Rutherford o ile a kokota leboteng la sele eo Macmillan a neng a le ka ho eona ’me a re: “Hlahisa letsoho la hao.” Eaba o neha Macmillan molaetsa oa thelekramo o bolelang hore Rutherford o khethiloe bocha e le mopresidente. Hamorao Macmillan o ile a hopola: “O ne a thabile haholo ha a bona pontšo ena ea tiiso ea hore Jehova ke eena ea tsamaisang Mokhatlo.”

Likhetho li ile tsa fela, empa Moena Rutherford le ba bang ba supileng ba ne ba ntse ba le teronkong.

“Ho Fehla Morusu ka Har’a Naha” Molemong oa Batšoaruoa

Molula-Qhooa (oa Senyesemane) oa April 1, 1919, o itse: “Libekeng tse seng kae tse fetileng ho fehliloe morusu ka har’a naha molemong oa baena bana.” Likoranta tse itseng li ne li kōpa hore J. F. Rutherford le metsoalle ea hae ba lokolloe. Liithuti tsa Bibele likarolong tsohle tsa United States li ile tsa bontša tšehetso ea tsona ka ho ngola mangolo a eang ho bahlophisi ba likoranta, litho tsa lekhotla la ketsa-molao, litho tsa lekhotla le ka holimo-limo, le babusi, li ba kōpa hore ba nke khato molemong oa batšoaruoa bao ba robeli. Ka ho hlakileng, Liithuti tsa Bibele li ne li sa ikemisetsa ho tela ho fihlela ha baena ba tsona ba robeli ba lokollotsoe.

Ka March 1919, Liithuti tsa Bibele United States li ne li ntse li aba boipiletso bo ngotsoeng boo ho bona li neng li kōpa Mopresidente Woodrow Wilson ho sebelisa tšusumetso ea hae bakeng sa ho finyella lintho tse latelang molemong oa baena ba kentsoeng teronkong:

“EA PELE: Haeba ho khoneha, molato oa bona o hlakoloe ka ho felletseng, KAPA

“EA BOBELI: Hore u laele Lefapha la Toka ho lahlela qoso ea bona matjoing, le hore ba lokolloe ka ho felletseng, KAPA

“EA BORARO: Hore kapele-pele ba lumelloe ka beile ka mor’a qeto ea makhaola-khang ea makhotla a phahameng nyeoeng ea bona.”

Ka mor’a libeke tse peli Liithuti tsa Bibele li ile tsa fumana batho ba 700 000 ba ileng ba tekena mabitso a bona. Leha ho le joalo, boipiletso boo ha boa ka ba isoa ho mopresidente kapa ’musong. Hobane’ng? Hobane pele ho ka etsoa joalo, banna bao ba robeli ba ile ba lokolloa ka beile. Joale, boipiletso boo bo ile ba finyella mosebetsi ofe? Molula-Qhooa (oa Senyesemane) oa July 1, 1919, o itse: “Ho na le bopaki bo bongata ba hore Morena o ne a batla hore mosebetsi oa hae o etsoe, e seng hakaalo hore baena ba tsoe teronkong, empa e le ka morero oa hore ho pakeloe ’nete.”

“Baena, Rea le Amohela”

Ka Labobeli, March 25, baena bao ba robeli ba ile ba tloha Atlanta ba ea Brooklyn. Litaba tsa hore ba lokollotsoe li ile tsa phatlalatsoa kapele-pele. Ruri e ne e le ketsahalo e otlang pelo—Liithuti tsa Bibele li ne li bokane liteisheneng tsa literene maloka le seporo li lebelletse ho ba bona le ho bontša hore li thabetse ho lokolloa ha bona. Tse ling ile tsa potlakela Lehaeng la Bethele Brooklyn, le neng le koetsoe, li il’o lokisetsa moketjana oa ho ba amohela. Ha baena ba se ba khutletse Brooklyn, ka March 26, ba ile ba lumelloa ka beile ea lidolara tse 10 000 motho ka mong, ’me ba lokolloa.

Molula-Qhooa (oa Senyesemane) oa April 15, 1919, o tlalehile: “Kapele-pele metsoalle e ’maloa e ile ea tsamaea le bona ho ea Lehaeng la Bethele, moo metsoalle e pakeng tsa makholo a mahlano le a tšeletseng e neng e bokane teng bakeng sa ho ba amohela.” Ka kamoreng eo ho jeloang ho eona, ho ne ho e-na le folaga e khōlō e ngotsoeng mantsoe a reng, “Baena, Rea le Amohela.” Hoo e ka bang lilemo tse 50 hamorao, Mabel Haslett, ea neng a le teng moketjaneng oo, o ile a hopola: “Ke hopola ke etsa li-doughnut tse lekholo, tseo ho ileng ha bonahala baena ba li thabela ka mor’a ho ja lijo tsa teronkong ka likhoeli tse robong. Le hona joale ke ntse ke bona ha Moena Rutherford a li nanabela. E bile ketsahalo e sa lebaleheng ha eena le ba bang ba pheta liphihlelo. Ke boetse ke hopola ha Moena DeCecca e mokhutšoaane a eme holim’a setulo e le hore bohle ba ka ’mona le ho mo utloa.”

Ka Labobeli hoseng, April 1, Moena Rutherford o ile a fihla Pittsburgh, moo liofisi tsa ntlo-khōlō li neng li se li le hona teng. Mona le teng, ha baena ba utloela hore o se a tla fihla, ba ile ba lokisetsa moketjana, o ileng oa tšoaroa mantsiboeeng oona ao Hotel Chatham. Leha ho le joalo, maemo a teronkong a ne a sohlokile Moena Rutherford. O ne a tšoeroe ke bohloko ba ho fokola ha matšoafo, ka baka leo, ka mor’a hore a lokolloe teronkong o ile a hoehla a tšoeroe ke pneumonia. Kahoo, nakoana ka mor’a moo bophelo ba hae bo fokolang bo ile ba mo qobella hore a ee California, moo a neng a na le beng ka eena.

Ho Thulana le Teko Los Angeles

Kaha joale Moena Rutherford le ba bang ba ne ba se ba lokollotsoe, ho ile ha hlaha potso, Ho thoe’ng ka mosebetsi oa ho bolela ’Muso oa Molimo? Nakong eo baena bana ba ntseng ba le teronkong, tlhokomelo ea mokhatlo o hlophisitsoeng mosebetsing oa ho paka e ne e khaolitse. Moaho oa Brooklyn Tabernacle o ne o rekisitsoe ’me Lehae la Bethele le koetsoe. Liofisi tsa ntlo-khōlō tse Pittsburgh li ne li le nyenyane, ’me lichelete li ne li fokola. Ntle le moo, batho ba ne ba e-na le thahasello e kae molaetseng oa ’Muso? A ntse a le California, Moena Rutherford o ile a fihlela qeto ea ho etsa teko.

Ho ile ha etsoa tokisetso ea hore ho tšoaroe seboka Holong ea Clune e Los Angeles, ka Sontaha, May 4, 1919. “Tšepo ho Batho ba Tsietsing” e ne e le sehlooho sa puo eo batho ba ileng ba memeloa ho eona. Empa puo eo e ne e tla fanoa ke J. F. Rutherford—monna eo e neng e le nakoana a tsoile teronkong. Rutherford o ile a tšepisa hore o tla fana ka nehelano e otlolohileng ea linnete, ho akareletsa le tlhaloso ea mabaka ao liofisiri tsa Mokhatlo li neng li tšoeroe ka oona ka ho hloka toka, a sebelisa phatlalatso e pharalletseng ea likoranta. Na ho na le batho ba neng ba tla thahasella ho ba teng?

Karabelo e bile e hlollang. Ha e le hantle, ho ile ha tla batho ba 3 500 ba tlil’o mamela puo eo, ’me ba bang ba ka bang 600 ba ile ba khutlisoa. Moena Rutherford o ne a hlolletsoe! O ile a lumela ho bua le letšoele le sa kang la utloa puo ea hae ka ’Mantaha bosiu, ’me ho ile ha ba teng ba 1 500. Leha ho le joalo, o ne a kula haholo hoo a sa kang a qeta puo eo. Ka mor’a hora e mong ea tsamaeang le eena o ile a lokela ho mo nkela sebaka. Leha ho le joalo, ho ile ha thulanoa ka katleho le teko e bileng teng Los Angeles. Moena Rutherford o ne a kholisehile hore batho ba na le thahasello e khōlō molaetseng oa ’Muso, ’me o ne a ikemiselitse ho bona o boleloa.

Ho Ntšetsa Mosebetsi Pele!

Ka July 1919, Moena Rutherford o ile a khutlela mosebetsing ntlo-khōlō Pittsburgh. Lintho li ile tsa etsahala kapele likhoeling tse seng kae tse latelang. Ho ile ha etsoa litokisetso tsa ho tšoara kopano ea Liithuti tsa Bibele Cedar Point, Ohio, ka September 1-8, 1919. Liofisi tsa Mokhatlo li ile tsa fallisetsoa Brooklyn hape ’me ka October 1 li ne li se li ntse li sebelisoa teng.

Joale li ne li tla etsa’ng? Thōmo ea tsona e ile ea hatisoa ka ho hlaka kopanong e neng e tšoaretsoe Cedar Point. Ka Labobeli, September 2, Moena Rutherford o ile a hlalosa: “Thōmo ea Mokreste lefatšeng . . . ke ho bolela molaetsa oa ’muso oa Morena oa ho loka, o tlang ho tlisetsa pōpo eohle e feheloang mahlohonolo.” Matsatsi a mararo ka mor’a moo, ka Labohlano, September 5, leo ho neng ho thoe ke Letsatsi la Basebetsi, Moena Rutherford o ile a tsoela pele ho re: “Joalokaha ho ka lebelloa hangata linakong tseo ka tsona Mokreste a tebisitseng maikutlo oa ipotsa, Ke hobane’ng ha ke le lefatšeng? ’Me ntle ho pelaelo karabelo e tlameha ho ba ena, Morena ka lereko o nkentse moemeli oa hae hore ke bolelle lefatše molaetsa oa bomolimo oa poelano, ’me tokelo le tlameho ea ka ke ho bolela molaetsa oo.”

E, e ne e le nako ea ho ntšetsa pele mosebetsi oa ho bolela ’Muso oa Molimo! Bakeng sa ho thusa ho phethahatsa thōmo ena, Moena Rutherford o ile a tsebisa: “Tlas’a tataiso ea Morena re entse tokisetso ea hore ho hatisoe makasine o mocha o nang le lebitso le sehlooho se secha THE GOLDEN AGE.” Ba tlileng kopanong ba ne ba sa tsebe hore na koranta ena The Golden Age e ne e tla ba e khothatsang hakae.

Herman L. Philbrick, ea ileng a nka leeto le eang kopanong a tloha ha habo Boston, Massachusetts, o ile a hopola: “Kaofela ha rōna re ile ra tsosoa molota haholo ke kopano eo ea pele ea ka mor’a Ntoa ea I ea Lefatše.” Kannete, kopano eo e neng e tšoaretsoe Cedar Point e ile ea susumelletsa Liithuti tsa Bibele ho nka khato. Li ne li itokiselitse ho ntšetsa pele mosebetsi oa ho bolela litaba tse molemo. Ho bile joalokaha eka li tsohile bafung.—Bapisa le Ezekiele 37:1-14; Tšenolo 11:11, 12.

Ho sa le joalo, ho ne ho ntse ho etsahala lintho tsa bohlokoa lefatšeng. Tumellano ea Versailles e ile ea tekenoa ka June 28, 1919, ’me ea qala ho sebetsa ka January 10, 1920. Tumellano ena e ile ea felisa ka molao ntoa e khahlanong le Jeremane Ntoeng ea I ea Lefatše, ea ba ea betla tsela ea hore ho thehoe Selekane sa Lichaba—e leng mokhatlo oa machaba o etselitsoeng ho boloka khotso lefatšeng.

‘Phatlalatsang Morena le ’Muso’

Ka 1922 Liithuti tsa Bibele li ile tsa khutlela Cedar Point bakeng sa lenaneo la matsatsi a robong, ho tloha ka September 5 ho ea ho 13. Baeti ba ne ba nyakalletse haholo ha ba ntse ba fihla kopanong ena ea machaba. Ka Labohlano, September 8, ho ile ha fihloa sehlohlolong sa kopano ha Moena Rutherford a fana ka puo e reng “’Muso.”

Hamorao Thomas J. Sullivan o ile a hopola: “Ba ileng ba fumana tokelo ea ho ba teng sebokeng seo ba sa ntsane ba ka khona ho bona cheseho ea Moena Rutherford ha a bolella batho ba seng bakae ba sa tsitseng ’nģa e le ’ngoe ba neng ba ntse ba ea koana le koana ka baka la mocheso o mongata hore ba ‘LULE FATŠE’ ’me ba ‘MAMELE’ puo tlas’a maemo leha e le afe.” Ba ileng ba lula fatše ’me ba mamela ha baa ka ba soetseha, hobane eo e ne e le puo e ikhethang eo ho eona Moena Rutherford a ileng a phehella ba mo mametseng ka ho re ‘phatlalatsang Morena le ’Muso.’

Bamameli ba ile ba arabela ka cheseho e khōlō. Molula-Qhooa (oa Senyesemane) o tlalehile: “Bohle ba neng ba le teng ba ne ba hlolletsoe haholo ke hore ebe boikarabelo bo jarisoa e mong le e mong ho ba inehetseng ho sebeletsa e le babuelli ba Morena le ’muso oa hae ho tloha nakong eo ho ea pele.” Liithuti tsa Bibele li ile tsa tloha kopanong eo li e-na le cheseho e tukang bakeng sa mosebetsi oa boboleli. Ho joalokaha Khaitseli Ethel Bennecoff, morekisi oa libuka tsa bolumeli eo ka nako eo a neng a le qetellong ea lilemo tsa bo-20, a itse, “re ile ra susumelletsoa ketsong ka ho re ‘phatlalatsang, phatlalatsang, phatlalatsang Morena le ’muso oa hae’—E, re e-na le cheseho le lerato le leholoanyane ho feta leha e le neng pele lipelong tsa rōna.”

Ha leseli la kutloisiso ea moea le ntse le eketseha, Liithuti tsa Bibele li ile tsa qala ho hlokomela linnete tse ling tse hlollang tsa Bibele. (Liprov. 4:18) Kutloisiso ea linnete tsena tsa bohlokoa e ile ea fana ka tšusumetso e matla mosebetsing oa tsona oa ho bolela ka ’Muso oa Molimo. Ka nako e tšoanang, ho ile ha hlokahala hore li fetole monahano oa tsona—’me sena e bile teko ea sebele ho ba bang.

“Litebello Tse sa Phethahatsoang ha li Qale ho Hlaha Mehleng ea Rōna”

Morao koo ka 1920, bukana e bitsoang Millions Now Living Will Never Die, e boletse: “Ka kholiseho re ka lebella hore 1925 e tla tšoaea ho khutlela [ho tsoha bafung] ha Abrahama, Isaaka, Jakobo le baprofeta ba tšepahalang ba boholo-holo . . . boemong ba phetheho ea botho.” Hase feela hore ka 1925 ho ne ho lebelletsoe tsoho ea banna ba boholo-holo ba tšepahalang empa ba bang ba ne ba lebelletse hore Bakreste ba tlotsitsoeng ba ka ’na ba fumana moputso oa bona oa ho ea leholimong selemong seo.b

Selemo sa 1925 se ile sa thoasa sa ba sa feta. Ba bang ba ile ba lahla tšepo. Empa Liithuti tse ngata tsa Bibele li ile tsa lula li tšepahala. Herald Toutjian, eo ntate-moholo le nkhono oa hae e bileng Liithuti tsa Bibele hoo e ka bang mathoasong a lekholo la bo20 la lilemo, o hlalositse: “Lelapa la heso le ile la utloisisa hore litebello tse sa phethahatsoang ha li qale ho hlaha mehleng ea rōna. Baapostola le bona ba ne ba e-na le litebello tse tšoanang tse fosahetseng. . . . Jehova o tšoaneloa ke tšebeletso e tšepahalang le thoriso ebang qetellong ho tla fumanoa moputso kapa o ke ke oa fumanoa.”—Bapisa le Liketso 1:6, 7.

U Oela Mokhatlong Ofe—oa Jehova Kapa oa Satane?

“Ho Tsoaloa ha Sechaba”—seo e ne e le sehlooho sa taba e ’ngoe e ngotsoeng e matla e hlahileng tokollong ea Molula-Qhooa (oa Senyesemane) oa March 1, 1925. E ile ea fana ka kutloisiso e hlakileng ea Tšenolo khaolo 12 eo ba bang ba ileng ba thatafalloa ke ho e amohela.

Likarolo tsa tšoantšetso tse boletsoeng khaolong ena ea Tšenolo li ile tsa khetholloa ka tsela e latelang: “mosali” ea belehang (litem. 1, 2) e le “mokhatlo o hlophisitsoeng oa Molimo [oa leholimo]”; “drakone” (tem. 3) e le “mokhatlo oa diabolose”; ’me “mora” (tem. 5, KJ) e le “’muso o mocha, kapa puso e ncha.” Motheong oa sena, ka lekhetlo la pele ntho e ’ngoe e itseng e ile ea hlalosoa ka ho hlaka: Ho na le mekhatlo e ’meli e fapaneng le e loantšanang—oa Jehova le oa Satane. ’Me ka mor’a ‘ntoa e bileng teng leholimong’ (tem. 7, KJ), Satane le batšehetsi ba hae ba bademona ba ile ba ntšoa leholimong ’me ba lahleloa lefatšeng.

Earl E. Newell, eo hamorao a ileng a sebeletsa e le moemeli ea tsamaeang oa Mokhatlo oa Watch Tower, o ngotse: “Re ile ra lula fatše ’me ra e bala bosiu bohle ho fihlela ke e utloisisa hantle. Re ile ra ea kopanong Portland, Oregon, ’me moo re ile ra fumana metsoalle eohle e halefile ’me e meng ho eona e ne e itokisetsa ho lahla Molula-Qhooa ka baka la sehlooho sena.” Ke hobane’ng ha ba bangata ba ne ba thatafalloa ke ho amohela tlhaloso ee ea Tšenolo khaolo 12?

Tabeng ea pele, e ne e fapane haholo le se neng se hatisitsoe ho The Finished Mystery, eo karolo e khōlō ea eona e neng e le pokello ea lingoliloeng tsa Moena Russell tse hatisitsoeng ka mor’a lefu la hae.c Walter J. Thorn, ea ileng a sebeletsa e le ea nkang maeto a bolumeli, o hlalositse: “Taba ena e ngotsoeng e buang ka ‘Ho Tsoaloa ha Sechaba’ ho ne ho le . . . thata ho e amohela ka baka la tlhaloso ea nako e fetileng e entsoeng ke Moena Russell ea ratehang, eo re neng re lumela hore ke eona tlhaloso ea makhaola-khang ea Tšenolo.” Ka hona, ha ho makatse hore e be ba bang ba ile ba khopisoa ke tlhaloso ena. J. A. Bohnet, e mong ea nkang maeto a bolumeli, o itse: “Ntle ho pelaelo tlhaloso ena e ka ’na ea ipaka e le kofuto e hlokolang, empa ba tiileng le ba tšepahalang kannete tumelong ba tla ema ba tiile ’me ba thabile.”

Ha e le hantle, ba tiileng le ba tšepahalang kannete ba ile ba thabela tlhaloso ena e ncha. Joale e ne e hlakile haholo ho bona: e mong le e mong o oela mokhatlong oa Jehova kapa oa Satane. Taba e ngotsoeng e reng “Ho Tsoaloa ha Sechaba,” e hlalositse: “Hopolang, re tla ba le tokelo . . . ea ho loanela lithahasello tsa Morena oa rōna ka sebete ka ho bolela molaetsa oa hae, oo a re fileng oona hore re o bolele.”

Ha lilemo tsa bo-1920 le tsa bo-1930 li ntse li e-ea, ho ile ha latela leseli le eketsehileng la kutloisiso ea Bibele. Mekete ea lefatše le matsatsi a phomolo, joaloka Keresemese, e ile ea lahloa. Mekhoa e meng le litumelo tse ling le tsona li ile tsa lahloa ha ho hlokomeloa hore tšimoloho ea tsona ke e hlomphollang Molimo.d Leha ho le joalo, ntle le ho lahla mekhoa le litumelo tse fosahetseng, Liithuti tsa Bibele li ile tsa tsoela pele ho talima ho Jehova bakeng sa litšenolo tse eketsehileng tsa ’nete.

“Le Lipaki tsa ka”

“Le lipaki tsa ka, ho bolela Jehova, ke ’na Molimo.” (Esa. 43:12) Ho qala lilemong tsa bo-1920, Liithuti tsa Bibele li ile tsa hlokomela ka ho eketsehileng bohlokoa bo tebileng ba mantsoe ana a moprofeta Esaia. Ho sebelisoa lingoliloeng tsa Molula-Qhooa, re ile ra hlokomelisoa boikarabelo ba rōna ba ho pakela lebitso la Jehova le ’Muso oa hae. Leha ho le joalo, ka 1931 ho ile ha finyelloa sehlohlolo kopanong e neng e tšoaretsoe Columbus, Ohio.

Ka Sontaha, July 26, motšehare, Moena Rutherford o ile a fana ka puo ea phatlalatsa e reng “’Muso, Tšepo ea Lefatše,” e ileng ea phatlalatsoa liea-le-moeeng tse ngata tse hokelletsoeng ’moho, ’me hamorao litsi tse eketsehileng tse fetang 300 tsa phatlalatsa molaetsa hape. Qetellong ea puo eo, Moena Rutherford o ile a lemosa Bokreste-’mōtoana ka ho bala qeto e hlabang e nang le sehlooho se reng “Temoso e Tsoang ho Jehova,” e neng e lebisitsoe “Ho Babusi le Sechaba.” Ha a mema bamameli ka kakaretso hore ba amohele qeto eo, ba ile ba ema ’me ba hooa, “E!” Lithelekramo tse ileng tsa amoheloa hamorao li ile tsa bontša hore batho ba bangata ho ba neng ba mametse seea-le-moea le bona ba ile ba ba ntsoe-leng ho seo ka ho phahamisa mantsoe a bona.

Ho tloha ka hora ea pele, ha puo ea phatlalatsa e fela, ho fihlela ka hora ea bone, ha Moena Rutherford a boela a kena ka holong, ho ne ho tletse nyakallo. Moena Rutherford o ne a kōpile ka ho khetheha hore e mong le e mong ea thahasellang temoso ea motšehare e lebisitsoeng ho Bokreste-’mōtoana a be a lutse setulong sa hae ka hora ea bone.

Hang-hang ka hora ea bone, Moena Rutherford o ile a qala ka ho bolela hore o nka hore seo a tla tloha a se bua ke sa bohlokoa bo boholo ho bohle ba ka utloang lentsoe la hae. Bamameli ba hae ba ne ba tletse thahasello e khōlō. Puong ea hae o ile a hlahisa qeto e ’ngoe, e nang le sehlooho se reng “Lebitso le Lecha,” e ileng ea fihla sehlohlolong ka phatlalatso e reng: “Re lakatsa ho tsejoa le ho bitsoa ka lebitso leo, e leng, lipaki tsa Jehova.” Batho ba tlileng kopanong ba hlolletsoeng ba ile ba boela ba raoha ’me ba tleroha ka mohoo o reng “E!” Ho tloha ka nako eo ba ne ba tla tsejoa e le Lipaki tsa Jehova!

“Moea oa Jehova o Entse Hore re Hloke Tšabo”

Ka 1927, batho ba Jehova ba ile ba khothalletsoa ho kopanela ka tekanyo e itseng Sontaha se seng le se seng ba paka e le sehlopha. Kapele-pele ho ile ha hlaha khanyetso ea molao. Ka mor’a lilemo tse seng kae, palo ea ba tšoaroang e ile ea phahama—ka 1933, United States feela ho ile ha tšoaroa ba 268, ka 1934 ha tšoaroa ba 340, ka 1935 ha tšoaroa ba 478, le ba 1 149 ka 1936. Ka qoso efe? Ha e le hantle, ka liqoso tse sa tšoaneng, tse akarelletsang ho rekisa ntle ho lengolo la tumello, ho luka khotso, le ho tlōla melao ea Sontaha sa sabbatha. Lihlopha tsa sebaka ka seng tsa Lipaki li ne li sa tsebe hore na li ka sebetsana joang le bahlanka ba sepolesa le makhotla. Ho fumana thuso ea molao sebakeng seo ho ne ho baka litšenyehelo tse boima kapa ho se bonolo ka baka la leeme. Kahoo ka bohlale Mokhatlo oa Watch Tower o ile oa theha lefapha la molao Brooklyn bakeng sa ho fana ka thuso.

Leha ho le joalo, tšireletso e matla ea molao e ne e sa lekana. Lipaki tsena tse tšepahalang tsa Jehova li ne li ikemiselitse ho phelela lebitso leo li le fumaneng. Kahoo, mathoasong a bo-1930, li ile tsa intša malokobe ka ho futuha. Joang? Ka moifo oa boboleli bo khethehileng o tsejoang e le mekhahlelo ea phutuho. Baithaopi ba likete-kete United States ba ile ba hlophisoa ka mekhahlelo. Ha Lipaki li tšoaroa toropong e itseng ka baka la boboleli ba ntlo le ntlo, mokhahlelo oa baithaopi ba leng sebakeng se seng o ne o fihla toropong eo kapele-pele ’me o e “pupetse,” o fane ka bopaki bo phethahetseng.e

Mekhahlelo eo ea phutuho e ile ea matlafatsa Lipaki tsa sebaka ka seng haholo. Mokhahlelong ka mong, ho ne ho e-na le baena ba tšoanelehang ba neng ba koetlisitsoe hore ba sebetsane le ba boholong. E ne e le khothatso e khōlō ho baena ba phelang sebakeng se leng khathatsong, mohlomong torotsoaneng e itseng, ho tseba hore ha ba bang boboleling ba ’Muso oa Molimo.

Ho ne ho hloka sebete se seholo ho kopanela mekhahlelong ea phutuho lilemong tsa bo-1930. Nakong ea Ho oa ho Hoholo ha Moruo, mesebetsi e ne e sa fumanehe habonolo. Leha ho le joalo, Nicholas Kovalak, E Monyenyane, eo e bileng molebeli ea tsamaeang ka lilemo tse ka bang 40, oa hopola: “Ha ho ne ho hlaha pitso ea ho akaretsa sebaka se leng khathatsong, ‘motsamaisi oa tšebeletso’ o ne a ee a kōpe baithaopi. Batho ba ne ba bolelloa hore ba se ke ba ithaopa haeba ba tšaba ho lahleheloa ke mesebetsi ea bona. . . . Empa ka linako tsohle re ne re thaba ha re bona karabelo e molemo ka ho felletseng!” John Dulchinos, molebeli ea tsoang Springfield, Massachusetts, o hlokometse: “Ka sebele, lilemo tseo e ne e le tse hlollang ’me ho li hopola ke habohlokoa. Moea oa Jehova o entse hore re hloke tšabo.”

Ho sa le joalo, leseli la kutloisiso ea Bibele le neng le tla ba le phello e khōlō mosebetsing le ne le ntse le hōla.

Ho Thoe’ng ka Bajonadabe?

Ka 1932 ho ile ha hlalosoa hore Jehonadabe (Jonadabe), motsoalle oa Morena Jehu, o ne a tšoantšetsa sehlopha sa batho ba tlang ho thabela bophelo bo sa feleng lefatšeng.f (2 Mar. 10:15-28) Bajonadabe, kamoo ba neng ba tsejoa ka teng, ba ile ba ho nka e le tokelo ho kopanela le bahlanka ba Jehova ba tlotsitsoeng le ho kopanela le bona ka tekanyo e itseng ho phatlalatseng ’Muso. Empa nakong eo, ho ne ho se boiteko bo khethehileng ba ho bokella le ho hlophisa batho bana ba nang le tšepo ea lefatšeng.

Leha ho le joalo, Bajonadabe ba ile ba fuoa khothatso ea sebele ho Molula-Qhooa (oa Senyesemane) oa August 15, 1934. Sehlooho se reng “Mosa oa Hae” se itse: “Na Mojonadabe o lokela ho inehela ho Morena le ho kolobetsoa? Karabo: Ruri ho loketse hore Mojonadabe a inehele ho etsa thato ea Molimo. Ha ho le a mong ea ka fumanang bophelo ntle le ho etsa joalo. Ho qoelisoa metsing e mpa e le letšoao la hore motho o khethetsoe [kapa, joalokaha re rialo kajeno, o inehetse] ho etsa thato ea Molimo, ’me ho loketse ho etsa joalo.” Bajonadabe ba ne ba hlolletsoe!

Leha ho le joalo, ba ne ba letetsoe ke thabo e khōlō le ho feta. Nakong e latelang ea selemo, litokollo tse ’maloa tsa Molula-Qhooa (oa Senyesemane) ho tloha ka tokollo ea April 1, 1935, li ne li e-na le tsebiso ena: “Molula-Qhooa o boetse o hopotsa babali ba oona hore kopano ea lipaki tsa Jehova le Bajonadabeg e tla tšoareloa Washington, D.C., ho qala ka May 30 ’me e fele ka June 3, 1935.” Bajonadabe ba ne ba lebelletse kopano eo ka cheseho.

“Letšoele le leholo,” le boletsoeng esale pele ho Tšenolo 7:9-17 (KJ), e ne e le sehlooho sa puo ea Moena Rutherford eo a e faneng motšehare oa mantsiboea letsatsing la bobeli la kopano. Puong eo o ile a hlalosa hore letšoele le leholo le entsoe ka Bajonadabe ba kajeno le hore ho hlokahala hore Bajonadabe bana ba bonahatse botšepehi bo lekanang ho Jehova ho tšoana le batlotsuoa. Bamameli ba ne ba nyakalletse! Sebui se ile sa kōpa hore Bajonadabe ba eme, ’me ba ile ba etsa joalo. Mildred Cobb, ea neng a kolobelitsoe lehlabuleng la 1908, oa hopola: “Qalong ho ne ho khutsitse tu, eaba ho latela mohoo oa thabo, le ho tleroha ha nyakallo ka nako e telele.”

Leseli lena la kutloisiso ea Bibele le ile la ba le phello e tebileng mosebetsing oa Lipaki tsa Jehova. Sadie Carpenter, eo e bileng ’moleli oa nako e tletseng ka lilemo tse fetang 60, o itse: “Re ile ra khutlela masimong a rōna re tletse cheseho re il’o batla batho bana ba kang linku ba sa ntsaneng ba lokela ho bokelloa.” Hamorao Yearbook of Jehovah’s Witnesses for 1936 e tlalehile: “Tšenolo ena e ile ea susumelletsa baena ho kenela mosebetsi ba le morolo, ’me hohle lefatšeng ho hlaha litlaleho tse bontšang thabo ka hore ebe joale masala a na le tokelo ea ho isa molaetsa ho letšoele le leholo, le hore ebe ba sebeletsa ho tlotlisa lebitso la Morena hammoho.” Ho ba thusa mosebetsing ona, buka ea Riches, e hatisitsoeng ka 1936, e ne e e-na le puisano e pharalletseng ea litebello tse tšepisoang letšoele le leholo ka Mangolong.

Qetellong, litho tse inehetseng le tse kolobelitsoeng tsa letšoele le leholo li ile tsa fumana sebaka se loketseng maloka le batlotsuoa ho phatlalatseng ’Muso oa Molimo!

‘Ho Suoa Letlalo la Mosali-moholo’

Ka bo-1930, molaetsa o neng o boleloa ke Lipaki tsena tse chesehang o ne o akarelletsa ho pepesoa ho hlabang ha bolumeli ba bohata. Kofuto e molemo tabeng ena e ile ea lokolloa kopanong e akaretsang ea Lipaki tsa Jehova, ka September 15-20, 1937, Columbus, Ohio.

Ka Moqebelo, September 18, ka mor’a puo ea hae ea hoseng, Moena Rutherford o ile a lokolla buka e ’mala o bosootho bo bosehla ea Lira. E ne e nyatsa bolumeli ba bohata ka hore ke “sera se seholo, se hlahisetsang batho kotsi ka linako tsohle.” Litho tsa bolumeli ba bohata li ile tsa khetholloa e le “baemeli ba Diabolose, ebang ba hlokomela hoo kapa che.” Ha a hlahisa buka ena ho bamameli, Moena Rutherford o itse: “Re tla suoa letlalo la mosali-moholoh ka eona.” Bamameli ba ile ba amohela sena ka ho tleroha le ka mafolo-folo.

Ka lilemo tse itseng kramafomo e ile ea phetha karolo e itseng ho ‘suoeng letlalo la mosali-moholo.’ Empa mabapi le mosebetsi oa kramafomo, ho ile ha hlaha ntho e sa lebelloang kopanong ea 1937. Elwood Lunstrum, ea neng a le lilemo li 12 feela ka nako eo, oa hopola: “Kopanong ena ho ile ha qalisoa mosebetsi oa ho sebelisa kramafomo e jaroang malapeng a batho. Pele re ne re nka kramafomo ha re ea tšebeletsong, empa re ne re e bapala hafeela ho itsoe re kene ka tlung. . . . Tlhophiso ea ‘Bo-pula-maliboho ba Khethehileng’ e ile ea boleloa kopanong e neng e tšoaretsoe Columbus bakeng sa ho etella pele tšebelisong ea mokhoa oa ho ea malapeng a batho ka kramafono le mosebetsi oa ho khutlela ho batho ba thahasellang (oo pele o neng o bitsoa ‘lipoelo’ nakong eo) le lithuto tsa Bibele ho sebelisoa tokisetso e bitsoang ‘thuto ea mohlala.’”

Batho ba Jehova ba ile ba tloha kopanong eo ba hlomelletsoe hamolemo bakeng sa mosebetsi oa ho bolela ’Muso oa Molimo. Ka sebele ba ne ba hloka khothatso eohle eo ba ka e fumanang. Bochaba bo ntseng bo phahama ka bo-1930 bo ile ba hlahisa khanyetso, maemong a mang bo ile ba hlahisa pefo ea lihlopha tsa mahoo-hoo, e tsoang ho batho ba neng ba ikemiselitse ho thibela Lipaki tsa Jehova ho bokana le ho bolela.

“Lequloana la Bakoeteli”

Khanyetso e khōlō e ne e hlaha Mekheng e itseng ea K’hatholike. Ka October 2, 1938, Moena Rutherford o ile a bua ka ho toba ha a fana ka puo e reng “Bofascista Kapa Tokoloho,” eo hamorao e ileng ea hatisoa e le bukana ’me ha rekisoa likopi tse limillione tsa eona. Puong ena Moena Rutherford o ile a lokolisa liketsahalo tse ’maloa tseo ho tsona ho ileng ha etsoa liketso tsa tlōlo ea molao e leng ho bontšang ’momori o teng pakeng tsa basebeletsi ba sechaba le baemeli ba Kereke ea Roma e K’hatholike.

Ka mor’a ho teka litaba, Rutherford o ile a re: “Ha batho ba bolelloa litaba tsa letšoele le ikhakantseng eka ke la bolumeli bakeng sa ho utsoa litokelo tsa bona, Baruti baa hooa ’me ba re: ‘Ke mashano! Ba koaleng melomo ’me le se ke la ba lumella ho bua.’” Eaba oa botsa: “Na ke phoso ho phatlalatsa ’nete e buang ka lequloana la bakoeteli ba utsoetsang batho? Che! . . . Na batho ba tšepahalang ba ka koaloa melomo eaba ba qobelloa ho khutsa empa lequloana lee la masholu le hatakela tokoloho ea batho? Ka holim’a tsohle, na batho ba tla haneloa ka litokelo tsa bona tseo ba li fuoeng ke Molimo tsa ho bokana ka khotso le tokoloho ea borapeli ba Molimo o Matla ’Ohle, le ho bua ka ’muso oa oona ka bolokolohi le ba o hanyetsang?”

Ka mor’a khalemelo ena e hlabang, khanyetso e ile ea tsoela pele e e-tsoa Mekheng ea K’hatholike United States. Lipaki tsa Jehova li ile tsa loana lintoa tsa molao bakeng sa tokoloho ea borapeli le tokelo ea tsona ea ho bolela ’Muso oa Molimo. Empa boemo bo ile ba mpefala ha lefatše le ea ntoeng. Lipaki tsa Jehova li ile tsa thibeloa ka molao ’me tsa kenngoa literonkong linaheng ka ho latellana Europe, Afrika, le Asia.

“Bohle ba ne ba Batla ho ea St. Louis”

Norman Larson, ea neng a sa tsoa kenela tšebeletso ea nako e tletseng, oa hopola: “Ka 1941, kaofela ha rōna re ne re nahana hore joang kapa joang ka pele ho rōna ho larile matsatsi a mahlonoko ha e le mona joale ntoa e ntse e kupa Europe. Kahoo bohle ba ne ba batla ho ea St. Louis.” Bakeng sa eng? Bakeng sa Kopano ea Puso ea Molimo ea Lipaki tsa Jehova St. Louis, Missouri, ka August 6-10, 1941! ’Me “bohle” ba ile ba tla. Meaho eo ho tšoaretsoeng kopano ho eona e ne e tletse tsoete! Ho latela tekanyetso ea sepolesa, ho bile teng tlhōrō ea batho ba 115 000.

Ho tloha letsatsing la pele, lenaneo la kopano le ile la fana ka khothatso e nakong. Puo e qalang ea Moena Rutherford, e reng “Botšepehi,” e ile ea utloahala hore ke puo ea sehlooho ea kopano. Hazel Burford, ea sebelelitseng e le moromuoa ka lilemo tse ka bang 40, ho fihlela ha a e-shoa ka 1983, o ile a hopola: “Re ile ra hlokomela ka ho hlaka ho feta leha e le neng pele lebaka leo ka lona Jehova a lumelletseng mahloriso a sehlōhō joalo a batho ba hae lefatšeng ka bophara.” Ha e tlaleha ka kopano eo, 1942 Yearbook of Jehovah’s Witnesses e phaelletse: “Bohle ba ile ba hlokomela ka ho hlaka hore ka pel’a bona ho larile mosebetsi o moholo oa ho paka o lokelang ho etsoa, le hore ka ho etsa joalo ba ne ba tla be ba boloka botšepehi, le hoja ba hloiloe ke batho bohle le mekhatlo eohle ea lefatše.”

Ketsahalo e otlang pelo e ile ea etsahala ka Sontaha, August 10, leo e neng e le “Letsatsi la Bana.” Ha lenaneo la hoseng le qala, bana ba 15 000—ba pakeng tsa lilemo tse hlano le tse 18—ba ne ba bokane ka holong e khōlō hantle feela ka pel’a sethala le sebakeng se tšoanang se neng se behelletsoe ka thōko motseng o itseng moo bamameli ba bang ba bangata ba neng ba mametse ba le hona teng. Ha moena Rutherford, eo nakong eo a neng a le qalong ea lilemo tsa bo-70, a hloella sethaleng, bana ba ile ba nyakalla ’me ba etsa litlatse. O ile a tsoka sakatuku sa hae, ’me bana le bona ba mo tsokela matsoho. Joale, ka lentsoe le hlakileng le le bonolo, o ile a bua le bamameli bohle tlas’a sehlooho se reng “Bana ba Morena.” Ka mor’a ho bua le bamameli ka kakaretso ka nako e etsang hora, o ile a lebisa mantsoe a hae ho bana ba lutseng litulong tseo ba li boloketsoeng.

O ile a re ho bana ba ka pele ho eena bao lifahleho tsa bona li ntseng li bososela: “Kaofela ha lōna . . . bana ba lumetseng ho etsa thato ea Molimo le ba emeng ka lehlakoreng la Puso ea oona ea Bomolimo ka Kreste Jesu le ba lumetseng ho utloa Molimo le Morena ea behiloeng ke eena, ka kōpo emang.” Bana ba ile ba raohela hong. Sebui seo se mafolo-folo se ile sa hooa: “Bonang, ke lipaki tse ncha tse 15 000 tsa ’Muso!” Ho ile ha ba le litlatse tse khōlō. “Kaofela ha lōna ba ka etsang seo le se khonang ho bolella ba bang ka ’muso oa Molimo le mahlohonolo a tsamaeang le oona, ka kōpo e reng E.” Ba ile ba tleroha, “E!”

Ka holim’a tsohle, Moena Rutherford o ile a tsebisa ka ho lokolloa ha buka e ncha ea Children, e ileng ea amoheloa ka mehoo ea thabo le litlatse tse khōlō. Ka mor’a moo, sebui, monna e molelele, o ile a kopanela ho abeng likopi tse sa lefelloeng tsa buka ena ha mola o molelele oa bana o ntse o hloella sethaleng ’me o etsa mekoloko e latellanang ka mor’a sona. Ba bangata ba ile ba lla ha ba bona seo.

Har’a bamameli hoseng hoo ha Sontaha ho ne ho le teng bana ba bangata ba ileng ba phelela mohoo o reng “E!” LaVonne Krebs, Merton Campbell, le Eugene le Camilla Rosam ba ne ba le har’a bacha ba ileng ba amohela buka ea Children ketsahalong eo. Ba sa ntse ba sebeletsa ntlo-khōlō ea Mokhatlo ka 1992, ba se ba sebelitse lilemo tse 51, 49, 49, le 48 ka ho latellana tšebeletsong ea nako e tletseng. Bana ba bang ba ile ba e’o sebeletsa likabelong tsa boromuoa linaheng lisele, ho akarelletsa le Eldon Deane (Bolivia), Richard le Peggy Kelsey (Jeremane), Ramon Templeton (Jeremane), le Jennie Klukowski (Brazil). Ka sebele, lenaneo leo la hoseng ka Sontaha St. Louis le ile la ba le phello e sa feleng lipelong tsa bacha ba bangata!

Ka Sontaha motšehare oa mantsiboea Moena Rutherford o ile a fetisetsa mantsoe a karohano ho ba tlileng kopanong. O ile a ba khothalletsa ho ntšetsa pele mosebetsi oa ho bolela ka ’Muso oa Molimo. O ile a ba bolella: “Ke kholisehile ka ho felletseng hore ho tloha joale . . . ba tlang ho bōpa letšoele le leholo ba tla eketseha ka potlako e khōlō.” O ile a ba khothalletsa ho khutlela libakeng tsa bona tse sa tšoaneng ka har’a naha le ho “ikitlaetsa haholoanyane mosebetsing . . . ho sebelisa nako e ngata kamoo ho ka khonehang.” Joale o ile a fana ka mantsoe a hae a ho qetela ho bamameli: “Baena ba ka ba ratehang, Morena a le hlohonolofatse. Hona joale nke ke ka re le sale hantle, hobane ke tšepa hore ke tla le bona hape neng-neng.”

Empa ba bangata e ne e le lekhetlo la ho qetela ba bona Moena Rutherford.

Matsatsi a ho Qetela a J. F. Rutherford

Moena Rutherford o ne a tšoeroe ke kankere moqopong ’me ha a le kopanong St. Louis o ne a fokolloa ke bophelo. Ho ntse ho le joalo, o ile a khona ho fana ka lipuo tse hlano tse matla. Leha ho le joalo, ka mor’a kopano, boemo ba hae bo ile ba mpefala, ’me o ile a tlameha ho etsetsoa moqopo oa maiketsetso. Arthur Worsley o hopola letsatsi leo ka lona Moena Rutherford a ileng a salisa lelapa la Bethele hantle. “O ile a re bolella hore ho il’o etsoa tšebetso e khōlō ea ho buuoa ho eena le hore ho sa tsotellehe hore na ka mor’a eona o tla phela kapa che, o kholisehile hore re tla ’ne re tsoele pele ho bolela lebitso la Jehova. O ile a . . . phetha ka ho re, ‘Kahoo, haeba Molimo o rata, ke tla le bona hape. Haeba ho se joalo, le ’ne le tsoele pele ho loana.’ E mong le e mong ka lapeng o ne a sekisitse meokho.”

Moena Rutherford, ea lilemo li 72, o ile a phela ka mor’a ho buuoa. Nakoana ka mor’a moo o ile a isoa moahong o California oo a neng a o bitsa Beth-Sarim. Baratuoa ba hae, le lingaka tsa litsebi, ba ne ba hlokomela hore a ke ke a fola. Ha e le hantle, ho ile ha hlokahala hore a buuoe hape.

Hoo e ka bang bohareng ba December, Nathan H. Knorr, Frederick W. Franz, le Hayden C. Covington ba ile ba fihla ba tsoa Brooklyn. Hamorao, Hazel Burford, ea ileng a hlokomela Moena Rutherford matsatsing ao a hlomolang le a teko, o ile a hopola: “Ba ile ba qeta matsatsi a ’maloa ba na le eena ba ntse ba lekola tlaleho ea selemo le selemo ea Yearbook le litaba tse ling tse amang tlhophiso. Ka mor’a hore ba tlohe, Moena Rutherford o ile a ’na a fokola ho ea pele ’me hoo e ka bang libeke tse peli hamorao, ka Labone, January 8, 1942, o ile a qeta tsela ea hae ea bophelo lefatšeng ka botšepehi.”i

Litaba tsa lefu la Moena Rutherford li ile tsa amoheloa joang Bethele? William A. Elrod, eo e neng e le setho sa lelapa la Bethele ka lilemo tse robong, oa hopola: “Nke ke ka lebala letsatsi leo re utloileng ka lona hore Moena Rutherford o hlokahetse. E ne e le motšehare ha lelapa le bokane bakeng sa lijo tsa motšehare. Tsebiso e ne e le e khutšoanyane. Ho ne ho se na lipuo. Ha ho ea ileng a se ke a sebetsa hobane a hlomohile. Ho fapana le hoo, re ile ra khutlela fekthering ’me ra sebetsa ka thata ho feta leha e le neng pele.”

Tseo e ne e le linako tsa teko e matla ho Lipaki tsa Jehova. Ntoa e ne e bakile khohlano lefatšeng ka bophara. Ntoa e ile ea nama ho tloha Europe ho ea Afrika, eaba e fihla ho se neng se tsejoa e le Soviet Union. Ka December 7, 1941, khoeli feela pele ho lefu la Moena Rutherford, ho hlasela ha Japane Pearl Harbor ho ne ho entse hore United States e kenelle ntoeng. Libakeng tse ngata Lipaki li ne li hlaseloa ke lihlopha tsa mahoo-hoo ’me li hlorisoa ka litsela tse ling tse boima.

Joale ke’ng se neng se tla etsahala?

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 73]

“Libetsa tse ka sehloohong tsa Satane ke BOIKHOHOMOSO, HO BATLA BOPHAHAMO le TŠABO”

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 74]

“Tiiso ea hore Jehova ke eena ea tsamaisang Mokhatlo”

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 75]

‘Hore ba tsoe teronkong, e seng hakaalo bakeng sa bona, empa e le ka morero oa hore ho pakeloe ’nete’

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 77]

“Thōmo ea Mokreste lefatšeng . . . ke ho bolela molaetsa oa ’muso oa Morena”

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 78]

‘Phatlalatsang ’Muso ka cheseho le lerato le leholoanyane ho feta leha e le neng pele’

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 82]

‘Re lakatsa ho tsejoa re le lipaki tsa Jehova’

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 83]

E! Bajonadabe ba lokela ho kolobetsoa

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 84]

‘Ho batla batho ba kang linku ba sa ntsaneng ba tla bokelloa’

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 85]

Rutherford o ne a sa hlathe koana le koana ha a khalemela bahanyetsi ba bolumeli

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 86]

Bana ba 15 000 ba nka khato ea ho ema ka lehlakoreng la ’Muso

[Ntlha e Qolotsoeng e leqepheng la 89]

“Haeba Molimo o rata, ke tla le bona hape. Haeba ho se joalo, le ’ne le tsoele pele ho loana”

[Lebokose/Setšoantšo se leqepheng la 76]

“Ntlo ea Mahosana”

Moena Rutherford o ile a hoehla a tšoeroe ke “pneumonia” ka mor’a ho lokolloa ha a ne a kentsoe teronkong ka ho hloka toka ka 1919. Ka mor’a moo, o ne a e-na le letšoafo le le leng le sa kuleng. Ka bo-1920, o ile a ea San Diego, California, ’me ngaka e ile ea mo khothalletsa ho qeta nako e telele kamoo a ka khonang a le moo, ha a ntse a le tlas’a phekolo ea ngaka. Ho tloha ka 1929 ho ea pele, Moena Rutherford o ile a qeta mariha a sebetsa moahong o San Diego oo a neng a o bitsa Beth-Sarim. Beth-Sarim e ile ea ahoa ka lichelete tse neng li nehetsoe ka ho toba bakeng sa morero oo. Tokomane e ngotsoeng, e ileng ea hatisoa ka botlalo ho “The Golden Age” ea March 19, 1930, e ile ea fetisetsa setša sena ho J. F. Rutherford ’me ka mor’a moo sa fetisetsoa ho Mokhatlo oa Watch Tower.

Mabapi le Beth-Sarim, buka ea “Salvation,” e hatisitsoeng ka 1939, ea hlalosa: “Mantsoe a Seheberu ‘Beth Sarim’ a bolela ‘Ntlo ea Mahosana’; ’me morero oa ho reka setša seo le ho aha ntlo e ne e le hore ho tle ho be le bopaki bo tiileng ba hore lefatšeng kajeno ho na le batho ba lumelang ka botlalo ho Molimo le Kreste Jesu le ’Muso oa Oona, le ba lumelang hore banna ba boholo-holo ba tšepahalang ba tla tloha ba tsosoa ke Morena, ba khutlele lefatšeng, ’me ba ikarabelle litabeng tsa lefatše.”

Lilemo tse seng kae ka mor’a lefu la Moena Rutherford, boto ea batsamaisi ea Mokhatlo oa Watch Tower e ile ea etsa qeto ea ho rekisa Beth-Sarim. Hobane’ng? “Molula-Qhooa” (oa Senyesemane) oa December 15, 1947, o hlalositse: “E ne e phethile morero oa eona ka botlalo ’me joale e ne e se e le seemahale se bakang litšenyehelo ho se boloka se le teng; tumelo ea rōna ho khutleng ha banna ba boholo-holo bao Morena Kreste Jesu a tlang ho ba etsa mahosana lefatšeng LOHLE (e seng feela California) ha ea thehoa ntlong ea Beth-Sarim, empa e thehiloe Lentsoeng la Molimo la tšepiso.”j

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Lebokose/Litšoantšo tse leqepheng la 80]

Ho Hasa Molaetsa oa ’Muso

Lilemo tse peli ka mor’a hore ho qalisoe khaso ea khoebo ka seea-le-moea, ho ile ha sebelisoa seea-le-moea bakeng sa ho fetisa molaetsa oa ’Muso. Ka hona ka February 26, 1922, Moena Rutherford o ile a fana ka puo ea hae ea pele seea-le-moeeng, California. Lilemo tse peli hamorao, ka February 24, 1924, seteishene sa seea-le-moea sa Mokhatlo oa Watch Tower WBBR, Sehleke-hlekeng sa Staten, New York, se ile sa qala ho phatlalatsa. Qetellong, Mokhatlo o ile oa hlophisa litsamaiso tsa khaso ea mananeo le lipuo tsa Bibele lefatšeng ka bophara. Ka 1933 tlhōrō ea liteishene tse 408 e ne e hasa molaetsa oa ’Muso mafatšeng a tšeletseng!

[Litšoantšo]

WBBR, New York, e ne e sebelisoa ke Mokhatlo oa Watch Tower ho tloha ka 1924 ho fihlela ka 1957

Sehlopha sa ’mino sa WBBR ka 1926

J. F. Rutherford o fana ka puo e reng “Tobang Linnete,” Royal Albert Hall, London, Engelane, ka September 11, 1938; batho ba fetang 10 000 ba ile ba tlala ka holong eo (e leng ka tlaase), athe ba bang ba limillione ba ile ba e utloa seea-le-moeeng

Lenaneo le qalang WBBR

Basebetsi seteisheneng sa 2HD, Newcastle, NSW, Australia

Seteishene sa seea-le-moea sa CHCY Edmonton, Alberta, ke se seng sa litsi tse ’maloa tseo e neng e le tsa Mokhatlo li bile li tsamaisoa ke oona Canada

Phatlalatso e eang Finland e fetang setsing sa seea-le-moea Estonia

Mechine ea phatlalatso setsing sa WORD, haufi le Chicago, Illinois; eo e neng e le ea Mokhatlo ebile e tsamaisoa ke oona

[Lebokose/Litšoantšo tse leqepheng la 87]

Ho Bolela ka Likramafomo

Ka 1933, Lipaki tsa Jehova li ile tsa qala ho sebelisa mokhoa o mong oa ho bolela oa morao-rao. Mochine o jaroang oa kramafomo o nang le sehōlisa-lentsoe le sebuela-hōle o ne o sebelisoa bakeng sa ho phatlalatsa likhatiso tsa liphikoloho tse 33 1/3 ka motsotso tsa lipuo tsa Moena Rutherford seea-le-moeeng, liholong, libakeng tsa boikhathollo, le libakeng tsa sechaba. Makoloi a nang le libuela-hōle le liketsoana tse nang le libuela-hōle le tsona li ne li sebelisoa bakeng sa ho phatlalatsa molaetsa oa ’Muso.

Tšebeliso e atlehileng ea mechine ea kramafomo e ile ea lebisa ho qaptjoeng ha ntho e ’ngoe ea morao-rao—ho bolela ka ntlo le ntlo ka kramafomo e boima bo fokolang. Ka 1934 Mokhatlo o ile oa qala ho hlahisa likramafomo tse jaroang le letoto la lipolata tsa liphikoloho tse 78 ka motsotso tse nang le lipuo tsa Bibele tsa metsotso e 4 1/2. Qetellong, ho ile ha sebelisoa lirekoto tse akaretsang lihlooho tse fapaneng tse 92. Ka kakaretso, Mokhatlo o ile oa hlahisa likramafomo tse fetang 47 000 bakeng sa ho phatlalatsa molaetsa oa ’Muso. Leha ho le joalo, ka mor’a nako, ho ile ha lebisoa tlhokomelo e khōloanyane linehelanong tsa molomo tsa molaetsa oa ’Muso, kahoo mosebetsi oa ho sebelisa kramafomo o ile oa khaotsa.

[Litšoantšo]

Ho sebelisoa koloi e nang le sebuela-hōle, molaetsa oa ’Muso o ne o ka utloahala sebakeng se lik’hilomithara tse itseng ka bohōle (ka holimo)

Ho sebelisa mochine oa kramafomo Mexico (ka ho le letona)

Seketsoana se nang le sebuela-hōle se phatlalatsa molaetsa Nōkeng ea Thames, London, Engelane (ka holimo)

Ho sebelisa kramafomo tšebeletsong ea tšimo (ka ho le letšehali)

Ho bontša kamoo ho ka sebelisoang kramafomo e shebileng holimo, ka 1940 (ka ho le letona)

[Setšoantšo se leqepheng la 79]

J. A. Bohnet

[Setšoantšo se leqepheng la 88]

Ho tloha ka 1917, ha J. F. Rutherford a fetoha mopresidente, ho fihlela ka 1941, Mokhatlo oa Watch Tower o ’nile oa hlahisa lingoliloeng tse ngata, ho akareletsa libuka tse 24, libukana tse 86, le li-“Yearbook” tsa selemo le selemo, hammoho le lihlooho tsa “Molula-Qhooa” le “The Golden Age” (eo hamorao e ileng ea bitsoa “Consolation”)