‘Ho se Hlajoe ke Lihlong ka Litaba Tse Molemo’

“Ha ke hlajoe ke lihlong ka litaba tse molemo; ha e le hantle, ke matla a Molimo bakeng sa poloko ho e mong le e mong ea nang le tumelo.”—BA-ROMA 1:16, “NW.”

 1. Hangata litaba tse molemo li amoheloa joang, empa batho ba se nang tumelo ba lefatše ba ne ba tla talima litaba tse molemo tsa ’Muso oa Molimo joang?

SE BONAHALANG e le litaba tse molemo ho motho e mong se ka ’na sa se ke sa talingoa e le litaba tse molemo ke e mong. Ka tloaelo, ’moleli oa litaba tse molemo o amoheloa ka mofuthu, ’me o sekeheloa tsebe e chesehelang ho utloa litaba. Leha ho le joalo, Bibele e boletse esale pele hore batho ba hlokang tumelo ba lefatše ba ne ba ke ke ba talima litaba tse molemo tsa ’Muso oa Molimo le molaetsa oa tsona oa poloko e le tse thabisang.—Bapisa le 2 Ba-Korinthe 2:15, 16.

 2. Moapostola Pauluse o ile a re’ng ka litaba tse molemo tseo a neng a li phatlalatsa, ’me ke hobane’ng ha molaetsa oo a neng a o phatlalatsa e ntse e le litaba tse molemo kajeno?

² Moapostola Pauluse ke e mong ea ileng a romeloa ho bolella batho litaba tse molemo. O ile a ikutloa joang ka thōmo ea hae? O itse: “Ho na le cheseho ka lehlakoreng la ka ho phatlalatsa litaba tse molemo ho lōna hape moo Roma. Hobane ha ke hlajoe ke lihlong ka litaba tse molemo.” (Ba-Roma 1:15, 16, NW) Hore e tle e be litaba li sa ntsane li le molemo kajeno, hoo e batlang e le lilemo tse 2 000 ka mor’a hore moapostola Pauluse a ngolle Bakreste ba Roma morao koo, kannete e ne e tla tlameha ho ba litaba tse molemo tse tšoarellang nako e telele. Ha e le hantle, ke “litaba tse molemo tsa ka ho sa feleng.”—Tšenolo 14:6, NW.

3, 4. Ke hobane’ng ha moapostola Pauluse a boletse hore o ne a sa hlajoe ke lihlong ka litaba tse molemo?

³ Ke hobane’ng ha moapostola Pauluse a ile a re ha a hlajoe ke lihlong ka litaba tse molemo? E be ke hobane’ng ha a ne a ka hlajoa ke lihlong ka tsona? Hobane e ne e se molaetsa o ratoang, kaha o ne o amana le monna ea neng a ile a khokhotheloa thupeng ea tlhokofatso ka mokhoa oa senokoane se nyelisoang, e leng ho ileng ha mo hlahisa hampe haholo ho bohle ba ’monang. Ka lilemo tse tharo le halofo, monna enoa o ne a ile a pholletsa le Palestina eohle ka litaba tse molemo ’me o ne a ile a kopana le khanyetso e matla e tsoang ho Bajode, haholo-holo baeta-pele ba bolumeli. ’Me joale Pauluse, a bolela ka lebitso la monna eo ea neng a songoa, o ne a talimane le bora bo tšoanang.—Mattheu 9:35; Johanne 11:46-48, 53; Liketso 9:15, 20, 23.

⁴ Ka baka la khanyetso e joalo, Pauluse le barutuoa ba bang ba Jesu Kreste ba ne ba ka ’na ba talingoa e le ba nang le ho hong hoo ba lokelang ho ba lihlong ka hona. Ka sebele, joale Pauluse o ne a khomaretse ho hong hoo pele eena ka boeena a neng a ho talima e le ho hlabisang lihlong. Eena ka seqo o ne a ile a kopanela ho phaelleng thohako holim’a balateli ba Jesu Kreste. (Liketso 26:9-11) Empa o ne a khaolitse ho etsa joalo. Ka baka leo, eena, hammoho le ba bang ba ileng ba fetoha Bakreste, ba ile ba feta har’a mahloriso a mabifi.—Liketso 11:26.

 5. Pauluse o ile a hlalosa polelo ea hae ea ho se hlajoe ke lihlong ka litaba tse molemo joang?

⁵ Haeba motho a ne a ka itumella ho ikutloa a le lihlong ka ho ba molateli oa Jesu Kreste, o ne a tla be a talima lintho ka pono ea botho. Moapostola Pauluse o ne a se joalo. Ho fapana le hoo, ha a hlalosa ho se ikutloe ha hae a hlajoa ke lihlong ka litaba tse molemo tseo a neng a bolela ka tsona, o itse: “Ha e le hantle, ke matla a Molimo bakeng sa poloko ho e mong le e mong ea nang le tumelo.” (Ba-Roma 1:16, NW) Matla a Molimo hase ntho e hlabisang lihlong haeba a sebelisoa ho morutuoa oa Jesu ho phethahatsa morero o tšoaneloang ke thoriso oa Molimo o khanyang oo Jesu Kreste ka boeena e neng e le morapeli le mororisi oa oona.—Bapisa le 1 Ba-Korinthe 1:18; 9:22, 23.

Litaba Tse Molemo li Boleloa Lefatšeng ka Bophara

6, 7. (a) Lipaki tsa Jehova li leka ho phelela boikarabelo bofe mabapi le litaba tse molemo, hona e le ka phello efe? (b) Le hoja re sa batle hore le ka mohla re lumelle tšabo ho re thibela ho fana ka bopaki, ka linako tse ling ho ka ’na ha hlokahala eng? (Bona mongolo o tlaase ho leqephe.)

⁶ Joaloka Pauluse, Lipaki tsa Jehova kajeno ke barutuoa ba Mora oa Hae ea tlotlisitsoeng, Jesu Kreste. Jehova o file Lipaki tsena tsa Hae letlotlo lena la “litaba tse molemo tse khanyang.” (1 Timothea 1:11, NW) Lipaki tsa Jehova ha lia hlōleha ho phelela boikarabelo bona bo boima, ’me li phehelloa hore li se hlajoe ke lihlong ka bona. (2 Timothea 1:8) Ke habohlokoa hore le ka mohla re se lumelle tšabo kapa boi ho re thibela ho fana ka bopaki le ho itsebahatsa re le Lipaki tsa Jehova.a

⁷ Ho paka ka sebete le ka ho hloka tšabo joalo ho felletse ka hore lebitso la Molimo o Holimo-limo le boleloe lefatšeng lohle le ka hore litaba tse molemo tsa ’Muso oa oona li boleloe lefatšeng ka bophara. Mora oa Molimo o ile a re: “Litaba tsena tse molemo tsa ’muso li tla boleloa lefatšeng lohle leo ho ahiloeng ho lona bakeng sa bopaki ho lichaba tsohle; ’me joale bofelo bo tla tla,” ’me le ka mohla boprofeta ba hae bo ne bo ke ke ba tlohelloa hore bo hlōlehe. (Mattheu 24:14, NW) Hona joale litaba tse molemo li boleloa linaheng tse fetang 210, ’me bofelo ba mosebetsi ona oa ho bolela ha bo e-s’o fihleloe. Re sa hlajoe ke lihlong ka litaba tse molemo ’me re talimile bokamoso ka sebete, re rapela joalokaha ho entse barutuoa ba pele ba Jesu Kreste: “Joale, Morena, . . . u nee bahlanka ba hao matla a ho bolela lentsoe la hao, ba sa tšabe letho.”—Liketso 4:29.

 8. Ke hobane’ng ha Lipaki tsa Jehova li sa lokela ho nyahamisoa ke khanyetso e teng lichabeng tsohle tsa lefatše?

⁸ Le hoja e le ’nete hore Lipaki tsa Jehova li hloiloe ebile lia hlorisoa lichabeng tsohle tsa lefatše, sena se phethahatsa se ileng sa boleloa esale pele hore e tla ba letšoao le khethollang barapeli ba ’nete ba Molimo o le mong o phelang oa ’nete. (Johanne 15:20, 21; 2 Timothea 3:12) Kahoo ho e-na le ho nyahamisoa le ho tepelletsoa ke sena, baboleli ba litaba tse molemo ba tiisetsoa hore ba amoheloa ke Molimo le hore ke karolo ea mokhatlo o hlophisitsoeng o amohelehang oa ’Musi oa Bokahohle, Jehova.

 9. Ke hobane’ng ha e le ho se nang taba hore e be lefatše lohle lea re loantša?

⁹ Le ka mohla u se lebale: Re tšehelitsoe ke Molimo o Holimo-limo oa bokahohle bohle. Kahoo, na ho na le taba haeba lefatše le lihlotšoana tsohle tsa lona tsa bolumeli le mekha ea lipolotiki le re loantša? Mora oa Molimo ea tsoetsoeng a ’notši o ne a loantšoa ke lefatše lohle, ’me ha re hlajoe ke lihlong hore re fumanoe re le boemong bo tšoanang. Ho joalokaha a ile a bolella baapostola ba hae: “Ekare ha lefatše le le hloea, le tsebe hobane le ntlhoile pele ho lōna. Hojane le le ba lefatše, lefatše le ka be le rata se sa lona; ereka ha le se ba lefatše, ke mpa ke le khethile lefatšeng, ka baka leo lefatše le le hloile.”—Johanne 15:18, 19.

10. Karolo e khōlō ea mahloriso a Lipaki e ’nile ea hlaha mohloling ofe, ’me ke hobane’ng ha li sa hlajoe ke lihlong ka ’ona?

¹⁰ Ka hona Lipaki tsa Jehova li ’nile tsa mamella mahloriso lefatšeng ka bophara empa ka mokhoa o totobetseng ka ho fetisisa lichabeng tse bōpang se bitsoang Bokreste-’mōtoana. Mahloriso a joalo a tsoang ho Bokreste-’mōtoana ha a pake hore Lipaki hase Bakreste. Ho fapana le hoo, a netefatsa polelo ea tsona ea hore ke Bakreste ba ’nete, Lipaki tsa Molimo le Ntate oa Jesu Kreste, ka ho khetheha, Jehova. Kahobane ke Lipaki tsa Molimo, ha li hlajoe ke lihlong ha li hlorisoa ka mabaka a joalo a bolumeli. Ka baka leo, temoso ea moapostola Pauluse ho Bakreste ba lekholong la pele la lilemo ea hore ba se hlajoe ke lihlong ka nepo e sebetsa ho Lipaki tsa Jehova hona joale.—Bona Ba-Filippi 1:27-29.

Litaba Tse Molemohali Tse ka Boleloang

11. Ka ho nka lebitso Lipaki tsa Jehova, ke hobane’ng ha re sa khaotse ho ba balateli ba Jesu Kreste?

¹¹ Ka sebete Lipaki tsa Jehova li amohetse lebitso la tsona ho phethahatsa tšepiso ea Jehova ho batho ba hae ba selekane e ho Esaia 43:10. Leha ho le joalo, sena ha se bolele hore ha li sa latela Jesu Kreste. Jesu ke Moeta-pele oa tsona, eena eo li latelang mohlala oa hae. Eena ka boeena ke e mong oa lipaki tsa Jehova. Ha e le hantle, ke Paki ea Jehova e etelletseng pele.—1 Timothea 6:13, NW; Tšenolo 1:5.

12. Lipaki tsa Jehova li bolela litaba tsa mofuta ofe lefatšeng ka bophara, hona hobane’ng?

¹² Molaetsa oo Lipaki tsena tsa Jehova li o bolelang lefatšeng ka bophara ke litaba tse molemohali tse kileng tsa boleloa. Ha ho ’muso o ka bang molemo bakeng sa batho ho feta ’Muso oa Bomessia oo Jehova a o hlomileng ho busa holim’a lefatše la batho, leo a ileng a romela Mora oa hae ea tsoetsoeng a ’notši ho le lopolla. (Esaia 9:6, 7) Baahi ba lefatše ba ntseng ba bolelloa litaba tse molemo tsa ’Muso ba fuoa monyetla oa ho li amohela le ho ipaka ba tšoaneloa ke mpho ea bophelo bo sa feleng phethehong ea botho lefatšeng la paradeise.

13. Ke hobane’ng ha re ka kholiseha hore puso ea ’Muso oa Bomessia e tla ba eona e molemohali, ’me ke eng eo Lipaki li e buellang li sa hlajoe ke lihlong?

¹³ Ruri haeba Jesu a ile a utloisisa ho feta lefung le sehlōhō e le hore a ka lopolla bao e neng e tla ba bafo ba hae, o ne a tla tiisa hore ha a ba fe letho haese puso e molemohali. Re e buella ho sebopuoa se seng le se seng se motho se holim’a lefatše: E-ba mofo ea tšepahalang, ea utloang oa puso eo. Ha re hlajoe ke lihlong ka puso eo re e buellang ka tieo ho batho bohle. Ha re tsila-tsile ho bolela ka ’Muso, le hoja tsela ena e ka ’na ea re tlisetsa mahloriso. Joaloka moapostola Pauluse, e mong le e mong oa rōna o re: “Ha ke hlajoe ke lihlong ka litaba tse molemo.”

14. Ho ea ka Jesu, ho boleloa ha ’Muso e ne e tla ba ho pharalletseng hakae?

¹⁴ Jesu o ile a bolela esale pele hore ho bolela ka litaba tse molemo tsa ’Muso ho ne ho tla etsoa lefatšeng ka bophara, ’me boprofeta bona bo pharalletseng, bo akaretsang bo ne bo loketse bakeng sa molaetsa o joalo. (Mareka 13:10) Ha aa ka a ba leqe ho bolela esale pele ka ho boleloa ha ’Muso oa Jehova ho isa libakeng tse hōle ka ho fetisisa—e, ho isa lipheletsong tsa lefatše. (Liketso 1:8) Jesu o ne a tseba hore kae kapa kae moo batho ba neng ba ka fumanoa, balateli ba hae ba tšepahalang ba ne ba tla etsa boiteko bo tiileng ba ho ba finyella ka litaba tse molemo tsa ’Muso.

15, 16. (a) Ke bo-mang ba tšoanelang ho finyelloa ka litaba tse molemo? (b) Ke hobane’ng ha mosebetsi oa ho bolela o tla finyelloa ho sa tsotellehe mahloriso a tsoang mokhatlong o hlophisitsoeng oa Diabolose?

¹⁵ Baahi ba lefatše kajeno ba baloa ka likete tsa limillione ’me ba qhalakane le lik’hontinente tsohle le lihleke-hleke tse khōlō tsa maoatle. Leha ho le joalo, ha ho karolo leha e le efe ea lefatše leo ho ahiloeng ho lona e ileng ea e-ba hōle haholo hore Lipaki tsa Jehova li ka etsa boiteko ba ho e finyella ka litaba tse molemo. Lefatše lohle leo ho ahiloeng ho lona ke bonamelo ba tšoantšetso ba maoto a Jehova Molimo. (Esaia 66:1) Libopuoa tse batho tse lulang karolong efe kapa efe ea bonamelo ba maoto a hae li tšoanela ho finyelloa ka molaetsa ona oa poloko.

¹⁶ Kajeno litaba tse molemo ke litaba tse thabisang tsa puso ea borena e seng e hlomiloe matsohong a Messia. Jesu o ne a tseba hore ho sa tsotellehe mahloriso a sehlōhō ka ho fetisisa a tsoang ho mokhatlo oa Diabolose, moea oa Molimo o ne o tla susumelletsa balateli ba ’nete ba Messia ho tsamaea ho fihlela moo ba khonang e le hore “litaba tsena tse molemo tsa ’muso” li ka “boleloa lefatšeng lohle leo ho ahiloeng ho lona” e le ’nete e tiisitsoeng.—Mattheu 24:14, NW.

Ho se Hlajoe ke Lihlong ka Jesu Kreste le Jehova

17. (a) Barapeli ba ’nete ha ba hlajoe ke lihlong ka eng? (b) Jesu o ile a fana ka molao ofe ho Mareka 8:38, ’me bohlokoa ba oona ke bofe?

¹⁷ Molimo o Holimo-limo ha oa ka oa ba leqe ho ithea lebitso, Jehova; leha e le hore barapeli ba oona ba tšepahalang ba lokela ho hlajoa ke lihlong ka lebitso leo. Barapeli ba ’nete ba thabela ho tsejoa le ho hlokomeloa e le ba fanang ka borapeli le kutlo tse felletseng ho oona. Ha a itlhalosa, Jesu o ile a fana ka molao, kapa molao-motheo, ho Mareka 8:38: “Hobane ea hlajoang ke lihlong ka ’na le ka litaba tsa ka, pel’a moloko ona o mofebi, o moetsalibe, le eena Mor’a motho o tla mo hlabeloa ke lihlong, mohla a tlang ka khanya ea Ntat’ae hammoho le mangeloi a halalelang.” Ka ho tšoanang, mang kapa mang ea neng a ka hlajoa ke lihlong ka Molimo le Ntat’a Morena Jesu Kreste, ka nepo Jehova o ne a tla hlajoa ke lihlong ka motho ea joalo. ’Me sebopuoa leha e le sefe seo Jehova a neng a tla hlajoa ke lihlong ka sona ka baka la tsela ea sona ea ho hloka botšepehi se ne se ke ke sa tšoaneleha ho thabela bophelo karolong leha e le efe ea ’muso oa Molimo leholimong kapa lefatšeng.—Luka 9:26.

18. (a) Ke hobane’ng ha mantsoe a Jesu ho Mattheu 10:32, 33 a lokela ho ngoloa lipelong le likelellong tsa rōna ka mokhoa oo a ke keng a hlakoha? (b) Ho etsahala’ng ka ba latolang Jesu le Jehova ka baka la ho tšaba batho? (Fana ka mehlala e theiloeng mongolong o tlaase ho leqephe.)

¹⁸ E se eka mantsoe a latelang a Jesu Kreste a ka ngoloa ka mokhoa oo a ke keng a hlakoha lipelong le likelellong tsa rōna: “E mong le e mong ea tla mpolela pel’a batho, le ’na ke tla ’molela pel’a Ntate ea maholimong; empa e mong le e mong ea tla ntatola pel’a batho, le ’na ke tla mo latola pel’a Ntate ea maholimong.” (Mattheu 10:32, 33; Luka 12:8, 9) Motheong o tšoanang, mang kapa mang ea neng a tla latola Molimo le Ntat’a Morena Jesu Kreste o ne a tla latoloa ke Oona. O ne a ke ke a nkoa a tšoaneloa ke ho ba setho sa lelapa leo Jesu Kreste e leng Mora oa sehlooho oa lona. Ka hona o ne a tla timetsoa ka nako e khethiloeng ke Molimo.b

19, 20. (a) Ke hobane’ng ha ba ’nileng ba rapella hore lebitso la Jehova le halaletsoe ba ke ke ba e-ba le letho leo ba ka hlajoang ke lihlong ka lona? (b) Baboleli ba ’Muso ba se nang tšabo ba finyelletse eng, hona e le ka tšehetso efe?

¹⁹ Thapelo ea mohlala eo Jesu a e rutileng barutuoa ba hae e tla arabeloa: “Ntat’a rōna ea maholimong, lebitso la hao a le ke le khethehe; ho tle ’muso oa hao; thato ea hao e etsoe lefatšeng, joale ka ha e etsoa leholimong.” (Mattheu 6:9, 10) Ha seo se etsahala, barutuoa ba Jesu ba lerato ha ba na ho ba le letho leo ba ka hlajoang ke lihlong ka lona. Lebitso la Jehova le tla hlonephuoa, le halaletsoe, eseng feela ke ba limillione ba phelang hona joale bao ho sa hlokahaleng hore ba ka shoa le ka mohla empa hape ke batho ba likete tsa limillione bao a tla ba bitsa mabitleng a bona nakong ea puso ea hae ea ’Muso ea lilemo tse sekete. Ba tla ba le monyetla oa ho phela lefatšeng la paradeise ka ho sa feleng.

²⁰ Ba sa hlajoe ke lihlong, baboleli bana ba se nang tšabo ba litaba tse molemo tsa ’Muso ba khonne ho finyella ho fana ka bopaki lefatšeng ka bophara ho sa tsotellehe khanyetso ea lefatše ka bophara hobane ba susumetsoa ke matla a phahametseng a botho—tšehetso ea mangeloi a leholimo. Kahoo, Lipaki tsa Jehova li ‘tšaba Molimo ’me li isa khanya ho oona.’—Tšenolo 14:6, 7.

Ha li Hlajoe ke Lihlong ka ho Tšaba Molimo le ho Isa Khanya ho Oona

21. Lipaki tsa Jehova ha lia ka tsa hlajoa ke lihlong ho etsa’ng, hona e le ka phello efe?

²¹ Lipaki tsa Jehova li ipakile li sa hlajoe ke lihlong ka ho tšaba Molimo le ho isa khanya ho oona, esita le ho sebelisa lebitso la oona la botho, Jehova. Sena se li tliselitse mahlohonolo a ke keng a boleloa. Mahlohonolo ana a tlile e le ho phethahatsa ka botšepehi litšepiso tsa Molimo o Holimo-limo. See se ipakile e le tlotliso e kaakang ho oona joaloka Molimo o le mong o phelang oa ’nete, ’Musi oa bokahohle!

22. Ke hobane’ng ha Lipaki tsa Jehova li tla talimana le mahloriso a sehlōhō, empa li tla ba le thabo efe?

²² Nakong e tlang, mebuso ea lefatše e tla fetohela mebuso ea bolumeli ’me e e felise kaofela—ho akarelletsa Bokreste-’mōtoana—hore e se hlole e e-ba teng. (Tšenolo 17:16, 17) Ka baka leo, Lipaki tsa Jehova li tla talimana le nako ea mahloriso a sehlōhō a tsoang mekhatlong ea lefatše. Li ne li ke ke tsa khona ho mamella le ho pholoha haeba Molimo o phelang ka ho sa feleng o ne o sa ema le tsona. Empa o eme le tsona, ’me ka baka leo li tla fumana thabo ea ho bona lira tsohle tse joalo tse khahlanong le Bokreste, tse khahlanong le Jehova li felisoa hore li se hlole li e-ba teng ke Molimo oo Lipaki li o rapelang li sa khelohe. Li ke ke tsa hlajoa ke lihlong ka ho hobosoa le ho timetsoa joaloka lira tsa puso ea ’nete ea Molimo empa li tla latsoa thabo e ke keng ea boleloa ea ho binela Jehova: “Ho tloha ho bo sa hlaheng ho isa ho bo sa feleng, e sa le u le Molimo.”—Pesaleme ea 90:2.

23. Ke hobane’ng ha Lipaki tsa Jehova li se na letho leo li ka hlajoang ke lihlong ka lona, hona phello e tla ba efe?

²³ Li tla ba motlotlo ka Molimo, Ntat’a Jesu Kreste, eo lelapa la motho le lopolloang ka eena hore le thabele bophelo bo sa feleng phethehong le thabong ea botho lefatšeng la paradeise. Ka Kreste Jesu, Jehova o ipontšitse e le Molimo o matla hakaakang! Jehova o ipontšitse hantle hakaakang e le ea sebelisang matla ’ohle a hae ka bohlale le ka lerato, eseng ea a sebelisang hampe! Tumellanong le hoo, ha re na letho leo re lokelang ho hlajoa ke lihlong ka lona mabapi le eena kapa Mora oa hae ea tsoetsoeng a ’notši, Jesu Kreste. Ha re hlajoe ke lihlong ho ba baboleli ba litaba tse molemo tse khanyang, tse phatlalatsang matla a Jehova Molimo a hlōlang tsohle ka Kreste Jesu, eo lihoreng tsa ho qetela tsa bophelo ba hae lefatšeng a ileng a re: “Le mpe le bete lipelo; ke hlōtse lefatše.” (Johanne 16:33) Ha re nka tsela ena, ka mehla a re lateleng mohlala oa moapostola Pauluse, eo le ka mohla a sa kang a hlajoa ke lihlong ka litaba tse molemo. Haeba re etsa joalo, Molimo o Matla ’Ohle o ke ke oa hlajoa ke lihlong ka rōna.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

Lipotso Tsa Kakaretso

◻ Joaloka moapostola Pauluse, re lokela ho ba le boikutlo bofe mabapi le ho phatlalatsa litaba tse molemo, hona hobane’ng?

◻ Ke hobane’ng ha molaetsa oo Lipaki tsa Jehova li o bolelang e le litaba tse molemohali tse kileng tsa boleloa?

◻ Jesu o ile a fana ka temoso efe mabapi le mang kapa mang ea neng a tla hlajoa ke lihlong ka eena ha a fihla a le khanyeng ea ’Muso?

◻ Ho etsahala’ng ka ba latolang Jesu le Jehova?

◻ Baboleli ba litaba tse molemo ba khonne ho finyella eng ba sa hlajoe ke lihlong, hona hobane’ng?