Namna Gani Juu ya “Maandiko-Ithibati” ya Utatu?

HUSEMWA kwamba maandiko fulani ya Biblia hutoa ithibati ya kuunga mkono Utatu. Hata hivyo, wakati wa kusoma maandiko hayo, twapaswa kukumbuka kwamba uthibitisho wa Kibiblia na kihistoria hauungi mkono Utatu.

Rejezo lolote la Biblia lenye kutolewa kuwa ithibati ni lazima lieleweke katika muktadha wa fundisho lenye upatani la Biblia nzima. Mara nyingi sana maana ya kweli ya andiko hilo hubainishwa wazi na habari za mistari inayozunguka.

Watatu Katika Mmoja

NEW Catholic Encyclopedia hutoa matatu ya hayo “maandiko-ithibati” lakini hukiri hivi pia: “Fundisho la Utatu Mtakatifu halifundishwi katika A[gano la] K[ale]. Katika A[gano] J[ipya] uthibitisho wa zamani kabisa umo katika nyaraka za Kipaulo, hasa 2 Kor 13.13 [mstari 14 katika Biblia fulani-fulani], na 1 Kor 12.4-6. Mahali dhahiri kabisa ambapo uthibitisho wa Utatu hupatikana katika zile Gospeli ni katika ile imani ya kiubatizo ya Mt 28.19.”

Katika mistari hiyo wale “watu” watatu huorodheshwa ifuatavyo katika The New Jerusalem Bible. Wakorintho wa Pili 13:13 (14) huwaweka wote watatu pamoja kwa njia hii: “Neema ya Bwana Yesu Kristo, upendo wa Mungu na ushirika wa Roho Mtakatifu uwe pamoja na nyinyi nyote.” Wakorintho wa Kwanza 12:4-6 husema hivi: “Kuna zawadi tofauti nyingi, lakini sikuzote ni Roho yule yule; kuna njia tofauti nyingi za kutumikia, lakini sikuzote ni Bwana yule yule. Kuna namna tofauti nyingi za utendaji, lakini katika kila mtu ni Mungu yule yule mwenye kufanya kazi katika wote.” Na Mathayo 28:19 husomeka hivi: “Kwa hiyo, endeni mfanye wanafunzi wa mataifa yote; wabatizeni katika jina la Baba na la Mwana na la Roho Mtakatifu.”

Je! mistari hiyo husema kwamba Mungu, Kristo, na roho takatifu huwa muundo mmoja wa Uungu wa Utatu, kwamba kuna watatu wenye usawa wa asili, nguvu, na umilele? Sivyo, kama vile kuorodhesha watu watatu, kama Tom, Dick, na Harry, kusivyomaanisha kwamba wao ni watatu katika mmoja.

Rejezo la namna hii, yakiri Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature ya McClintock na Strong, “huthibitisha tu kwamba kuna watu watatu wenye kutajwa jina, . . . lakini jambo hilo lenyewe tu halithibitishi kwamba wote watatu kwa lazima ni wa asili ya kimungu, na wana heshima sawa ya kimungu.”

Ingawa chanzo hicho huunga mkono Utatu, chasema hivi juu ya 2 Wakorintho 13:13 (14): “Hatungeweza kukata shauri kwamba wao wana mamlaka yenye usawa, wala asili ile ile.” Nacho husema hivi juu ya Mathayo 28:18-20: “Hata hivyo, andiko hili likichukuliwa pekee, halingethibitisha kwa kukata maneno utu wa watu watatu wanaotajwa, wala usawa wala uungu wao.”

Yesu alipobatizwa, Mungu, Yesu, na roho takatifu walitajwa pia katika habari ile ile moja. Yesu “aliona ikishuka kama njiwa roho ya Mungu ikiwa inakuja juu yake.” (Mathayo 3:16, NW) Hata hivyo, hiyo haisemi kwamba hao watatu ni mmoja. Abrahamu, Isaka, na Yakobo hutajwa pamoja mara nyingi sana, lakini hiyo haiwafanyi mmoja. Petro, Yakobo, na Yohana hutajwa majina pamoja, lakini wala hiyo haiwafanyi mmoja. Tena, roho ya Mungu ilishuka juu ya Yesu wakati wa ubatizo wake, hiyo ikionyesha kwamba Yesu hakupakwa mafuta na roho mpaka wakati huo. Ikiwa hivyo, yeye angewezaje kuwa sehemu ya Utatu ambamo sikuzote yeye alikuwa amekuwa mmoja pamoja na roho takatifu hiyo?

Rejezo jingine ambalo huwanena hao watatu pamoja hupatikana katika tafsiri fulani za zamani zaidi za Biblia kwenye 1 Yohana 5:7. Hata hivyo, wanachuo hukiri kwamba hapo awali maneno hayo hayakuwa katika Biblia bali yaliongezwa baadaye sana. Tafsiri zilizo nyingi za ki-siku-hizi kwa kufaa huacha bila kutafsiri mstari huu wa bandia.

Mengine ya “maandiko-ithibati” hushughulika na uhusiano ulio kati ya wawili tu—Baba na Yesu. Acheni tufikirie baadhi yayo.

“Mimi na Baba Tu Mmoja”

ANDIKO hilo, kwenye Yohana 10:30, NW, hutajwa mara nyingi kuunga mkono Utatu, ingawa hakuna mtu wa tatu mwenye kutajwa hapo. Lakini Yesu mwenyewe alionyesha alimaanisha nini juu ya kuwa kwake “mmoja” pamoja na Baba. Kwenye Yohana 17:21, 22, NW, alisali kwa Mungu kwamba wanafunzi wake “wapate wote kuwa mmoja, kama vile wewe, Baba, ulivyo katika mwungano pamoja na mimi na mimi nilivyo katika mwungano pamoja na wewe, ili kwamba wao pia wapate kuwa katika mwungano pamoja nasi, . . . ili kwamba wao wapate kuwa mmoja kama vile sisi tulivyo mmoja.” Je! Yesu alikuwa akisali kwamba wanafunzi wake wote wawe kitu kimoja? Sivyo, kwa wazi Yesu alikuwa akisali kwamba waungamane katika fikira na kusudi, kama vile yeye na Mungu walivyo.—Ona pia 1 Wakorintho 1:10.

Kwenye 1 Wakorintho 3:6, 8, Paulo asema hivi: “Mimi nilipanda, Apolo akatia maji . . . Yeye apandaye, na yeye atiaje maji ni wamoja [mmoja, NW].” Paulo hakumaanisha kwamba yeye na Apolo walikuwa watu wawili katika mmoja; alimaanisha kwamba walikuwa wameungamana katika kusudi. Neno la Kigiriki (hen) ambalo Paulo alitumia hapa kusema “wamoja” (“mmoja,” NW) ni la hali huru, kwa uhalisi “(kitu) kimoja,” kuonyesha umoja katika ushirikiano. Ni neno lile lile ambalo Yesu alitumia kwenye Yohana 10:30 kufasili uhusiano wake pamoja na Baba yake. Pia ndilo neno lile lile ambalo Yesu alitumia kwenye Yohana 17:21, 22. Kwa hiyo alipotumia neno ‘-moja’ katika visa hivi, alikuwa akiongea juu ya mwungamano wa fikira na kusudi.

Kuhusu Yohana 10:30, John Calvin (aliyekuwa Mwanautatu) alisema hivi katika kitabu Commentary on the Gospel According to John: “Wakale walifanya utumizi wa kimakosa juu ya kifungu hiki ili kuthibitisha kwamba Kristo ni . . . wa asili ile ile pamoja na Baba. Kwa maana Kristo habishi juu ya muungano wa asili, bali juu ya mwafaka alio nao pamoja na Baba.”

Humo humo katika muktadha wa mistari baada ya Yohana 10:30, Yesu hubisha kwa kani nyingi kwamba maneno yake hayakuwa dai la kuwa Mungu. Aliwauliza hivi Wayahudi ambao walikata shauri hivyo kimakosa na wakataka kumpiga kwa mawe: “Je, yeye ambaye Baba alimweka wakfu na kumtuma ulimwenguni, mnamwambia: ‘Unakufuru’, eti kwa sababu nilisema: ‘Mimi ni Mwana wa Mungu?’” (Yohana 10:31-36, HNWW) Sivyo, Yesu alidai kwamba yeye, si Mungu-Mwana bali, ni Mwana wa Mungu.

Je! Ni ‘Kujifanya Sawa na Mungu’?

ANDIKO jingine ambalo hutolewa kuunga mkono Utatu ni Yohana 5:18. Hilo husema kwamba Wayahudi (kama vile kwenye Yohana 10:31-36) walitaka kumwua Yesu kwa sababu “alikuwa akiita Mungu Baba yake mwenyewe, akijifanya sawa na Mungu.”

Lakini nani alisema kwamba Yesu alikuwa akijifanya sawa na Mungu? Si Yesu. Yeye alijitetea dhidi ya shtaka hili la bandia katika mstari ule ule uliofuata (19): “Kwa shtaka hili Yesu akajibu: . . . ‘Mwana hawezi kufanya kitu yeye mwenyewe tu; yeye aweza kufanya lile tu aonalo Baba akifanya.’”—JB.

Kwa kufanya hivyo, Yesu aliwaonyesha Wayahudi kwamba yeye si sawa na Mungu na kwa hiyo hangeweza kutenda kwa uanzilishi wake mwenyewe. Je! twaweza kuwazia mtu aliye sawa na Mungu Mweza Yote akisema kwamba hangeweza ‘kufanya kitu yeye mwenyewe tu’? (Linganisha Danieli 4:34, 35.) Kwa kupendeza, muktadha (habari zenye kuzunguka) wa Yohana 5:18 na pia 10:30 huonyesha kwamba Yesu alijitetea dhidi ya mashtaka ya bandia kutoka kwa Wayahudi ambao, kama Wanautatu, walikuwa wakikata mashauri kimakosa!

Je! Ni “Sawa na Mungu”?

KWENYE Wafilipi 2:6 Douay Version ya Katoliki (Dy) ya 1609 husema hivi juu ya Yesu: “Ambaye, akiwa katika umbile la Mungu, hakufikiria unyang’anyi wa kuwa sawa na Mungu.” King James Version (KJ) ya 1611 husomeka ivyo hivyo. Fasiri kadhaa za jinsi hiyo zingali zatumiwa na watu fulani kuunga mkono wazo la kwamba Yesu alikuwa sawa na Mungu. Lakini angalia jinsi tafsiri nyingi hufasiri mstari huu:

1869: “ambaye, akiwa katika umbile la Mungu, hakuona kuwa sawa na Mungu kuwa ni kitu cha kung’ang’aniwa.” The New Testament, ya G. R. Noyes.

1965: “Yeye—kwa kweli ni wa asili ya kimungu!—hakujifanya kamwe kwa kujitumainia kihakika kuwa sawa na Mungu.” Das Neue Testament, chapa iliyosahihishwa, na Friedrich Pfäfflin.

1968: “ambaye, ingawa alikuwa katika umbile la Mungu, hakufikiria kuwa sawa na Mungu kuwa kitu cha kufanya kiwe chake mwenyewe kwa pupa.” La Bibbia Concordata.

1976: “Sikuzote yeye alikuwa na asili ya Mungu, lakini hakufikiri kwamba apaswa kujaribu kwa nguvu kuwa sawa na Mungu.” Today’s English Version.

1984: “ambaye, ingawa yeye alikuwa akiwako katika umbile la Mungu, hakufikiria upokonyaji, yaani, kwamba yeye apaswa awe sawa na Mungu.” New World Translation of the Holy Scriptures.

1985: “Ambaye, akiwa katika umbile la Mungu, hakuhesabu usawa na Mungu kuwa kitu cha kung’ang’aniwa.” The New Jerusalem Bible.

Hata hivyo, watu fulani hudai kwamba hata fasiri hizi sahihi zaidi hudokeza kwamba (1) Yesu tayari alikuwa na usawa lakini hakutaka kuushikilia sana au kwamba (2) yeye hakuhitaji kung’ang’ania usawa kwa sababu tayari alikuwa nao.

Katika habari hii, Ralph Martin, katika The Epistle of Paul to the Philippians, husema hivi juu ya Kigiriki cha awali: “Hata hivyo, ni jambo lenye kutiliwa shaka juu ya kama maana ya kitenzi hicho yaweza kutoka kwenye maana yayo halisi ya ‘kupokonya’, ‘kunyakua kijeuri’ iwe ile ya ‘kushikilia sana.’” Pia The Expositor’s Greek Testament husema hivi: “Sisi hatuwezi kuona kifungu chochote ambamo neno ἁρπάζω [har·paʹzo] au vyovyote vya vyanzo vyalo lina maana ya ‘kushika kwa umiliki,’ ‘kutunza’. Laonekana nyakati zote kuwa likimaanisha ‘kupokonya,’ ‘kunyakua kijeuri’. Hivyo hairuhusiki kutoka mara moja katika maana hii ya kweli ya ‘kung’ang’ania’ kuingia katika ile iliyo tofauti kabisa, ‘shikilia sana.’”

Kutokana na yaliyotangulia yaonekana wazi kwamba watafsiri wa fasiri kama vile Douay na King James wanazipinda kanuni za mwongozo ili kuunga mkono makusudi ya Wanautatu. Tofauti na kusema kwamba Yesu aliwaza ilifaa kuwa sawa na Mungu, Kigiriki cha Wafilipi 2:6, kisomwapo jinsi ilivyo hasa, huonyesha kinyume kabisa, kwamba Yesu hakuwaza ilifaa kufanya hivyo.

Muktadha wa mistari yenye kuzunguka (3-5, 7, 8, Dy) huelewesha wazi jinsi mstari 6 wapasa kueleweka. Wafilipi walihimizwa hivi: “Katika unyenyekevu, kila mmoja awaheshimu wengine kuwa bora kuliko wao wenyewe.” Halafu Paulo atumia Kristo kuwa kielelezo chenye kutokeza cha nia hiyo: “Acheni akili hiyo iwe ndani yenu, ambayo pia ilikuwa ndani ya Kristo Yesu.” “Akili” gani? Je! ni ‘kufikiria si unyang’anyi kuwa sawa na Mungu’? Sivyo, hicho kingekuwa kinyume kabisa cha wazo linalotokezwa! Badala yake, Yesu, ambaye ‘aliheshimu Mungu kuwa bora kuliko yeye mwenyewe,’ ‘hangeng’ang’ania kuwa sawa na Mungu’ kamwe, lakini badala yake, ‘alijinyenyekeza, akawa mtiifu hadi kifo.’

Kwa uhakika, hiyo haiwezi kuwa inaongea juu ya sehemu yoyote ya Mungu Mweza Yote. Ilikuwa ikiongea juu ya Yesu Kristo, ambaye kwa ukamilifu alitoa kielezi juu ya wazo la Paulo hapa—yaani umaana wa unyenyekevu na utii kwa Mkuu aliye Muumba wa mtu, Yehova Mungu.

“Mimi Niko”

KWENYE Yohana 8:58 tafsiri kadhaa, mathalani The Jerusalem Bible, humtaja Yesu akisema hivi: “Kabla Abrahamu hajapata kuwako, Mimi Niko.” Je! hapo Yesu alikuwa akifundisha, kama vile Wanautatu hukazania, kwamba yeye alijulikana kwa huu mtajo “Mimi Niko”? Na, kama vile wao hudai, je! hii yamaanisha kwamba alikuwa ndiye Yehova wa Maandiko ya Kiebrania, kwa kuwa Union Version kwenye Kutoka 3:14 hutaarifu hivi: “Mungu akamwambia Musa, MIMI NIKO AMBAYE NIKO”?

Kwenye Kutoka 3:14 (UV) maneno “MIMI NIKO” hutumiwa kuwa mtajo kuhusu Mungu kuonyesha kwamba kwa kweli yeye alikuwako na angefanya aliloahidi. The Pentateuch and Haftorahs, kilichohaririwa na Dakt. J. H. Hertz, husema hivi juu ya maneno hayo: “Kwa Waisraeli wenye kuwa utumwani, maana ingekuwa, ‘Ingawa Yeye hajaonyesha bado nguvu Yake kuelekea nyinyi, Yeye atafanya hivyo; Yeye ni wa milele na kwa uhakika atawafidia nyinyi.’ Wana-siku-hizi walio wengi humfuata Rashi [mwelezaji Mfaransa wa Biblia na Talmudi] katika kufasiri [Kutoka 3:14] kuwa ‘Mimi nitakuwa kile ambacho nitakuwa.’”

Usemi ulio kwenye Yohana 8:58 ni tofauti sana na ule uliotumiwa kwenye Kutoka 3:14. Yesu hakuutumia kuwa jina wala mtajo wa cheo bali kuwa njia ya kueleza kuwako kwake kabla ya kuwa binadamu. Kwa hiyo, angalia jinsi fasiri fulani nyingine za Biblia hufasiri Yohana 8:58:

1869: “Kuanzia kabla Abrahamu hajakuwako, mimi nimekuwako.” The New Testament, na G. R. Noyes.

1935: “Mimi nilikuwako kabla Abrahamu hajazaliwa!” The Bible—An American Translation, na J. M. P. Smith na E. J. Goodspeed.

1965: “Kabla Abrahamu hajazaliwa, tayari nilikuwa yule mmoja ambaye mimi niko.” Das Neue Testament, na Jörg Zink.

1981: “Mimi nilikuwa hai kabla Abrahamu hajazaliwa!” The Simple English Bible.

1984: “Kabla ya Abrahamu kuja katika kuwako, mimi nimekuwako.” New World Translation of the Holy Scriptures.

Hivyo, wazo halisi la Kigiriki kilichotumiwa hapa ni kwamba Yesu, “mzaliwa wa kwanza” aliyeumbwa na Mungu, alikuwa amekuwako muda mrefu kabla ya Abrahamu kuzaliwa.—Wakolosai 1:15; Mithali 8:22, 23, 30; Ufunuo 3:14.

Tena, muktadha waonyesha kwamba huu ndio uelewevu sahihi. Wakati huu Wayahudi walitaka kumpiga Yesu kwa mawe kwa kudai ‘kuwa aliona Abrahamu’ ingawa, kama walivyosema, alikuwa hajafika bado miaka 50. (Mstari 57) Itikio la kiasili la Yesu lilikuwa kusema ukweli juu ya umri wake. Kwa hiyo kiasili akawaambia kwamba yeye ‘alikuwa hai kabla Abrahamu hajazaliwa!’—The Simple English Bible.

“Neno Alikuwa Mungu”

KWENYE Yohana 1:1 King James Version husomwa hivi: “Katika mwanzo kulikuwako Neno, na Neno alikuwa pamoja na Mungu, na Neno alikuwa Mungu.” Wanautatu hudai kwamba hii humaanisha kwamba “Neno” (Kigiriki, ho loʹgos) aliyekuja duniani akiwa Yesu Kristo alikuwa Mungu Mweza Yote yeye mwenyewe.

Hata hivyo, angalia kwamba hapa tena muktadha huweka msingi wa kuwa na uelewevu sahihi. Hata King James Version yasema, Neno alikuwa pamoja na Mungu.” (Italiki ni zetu.) Mtu aliye “pamoja na” mtu mwingine hawezi kuwa ndiye mtu huyo huyo mwingine. Kwa kuafikiana na hilo, Journal of Biblical Literature, lililohaririwa na Myeswiti Joseph A. Fitzmyer, huarifu kwamba ikiwa sehemu ya mwisho ya Yohana 1:1 ingefasiriwa kumaanisha “ndiye” Mungu, “hapo [jambo hilo] lingepinganisha kifungu cha maneno yanayotangulia,” kisemacho kwamba Neno alikuwa pamoja na Mungu.

Angalia, pia, jinsi tafsiri nyinginezo hufasiri sehemu hii ya mstari:

1808: “na huyo neno alikuwa mungu.” The New Testament in an Improved Version, Upon the Basis of Archbishop Newcome’s New Translation: With a Corrected Text.

1864: “na mungu alikuwa ndiye neno.” The Emphatic Diaglott, usomaji wa kati ya mistari, ya Benjamin Wilson.

1928: “na Neno alikuwa mtu wa kimungu.” La Bible du Centenaire, L’Evangile selon Jean, ya Maurice Goguel.

1935: “na Neno alikuwa wa kimungu.” The Bible—An American Translation, ya J. M. P. Smith na E. J. Goodspeed.

1946: “naye Neno alikuwa wa aina ya kimungu.” Das Neue Testament, ya Ludwig Thimme.

1950: “na Neno alikuwa mungu.” New World Translation of the Christian Greek Scriptures.

1958: “na Neno alikuwa Mungu fulani.” The New Testament, ya James L. Tomanek.

1975: “na mungu (au, wa aina ya kimungu) alikuwa ndiye Neno.” Das Evangelium nach Johannes, ya Siegfried Schulz.

1978: “na aina kama ya mungu alikuwa ndiye Logos.” Das Evangelium nach Johannes, ya Johannes Schneider.

Kwenye Yohana 1:1 nomino (jina) ya Kigiriki the·osʹ (mungu) huonekana mara mbili. Mara ya kwanza hurejezea Mungu Mweza Yote, ambaye Neno alikuwa pamoja naye (“na Neno [loʹgos] alikuwa pamoja na Mungu [namna ya the·osʹ]”). The·osʹ hii ya kwanza hutanguliwa na neno ton (“the”, namna ya nukta-dhihirisho-wazi ya Kigiriki inayoelekezea kitu kilicho dhahiri, katika kisa hiki Mungu Mweza Yote (“na Neno alikuwa pamoja na [“the”] Mungu”).

Kwa upande mwingine, hakuna nukta kabla ya the·osʹ ya pili kwenye Yohana 1:1. Kwa hiyo tafsiri halisi ingesomeka kwamba, “na mungu alikuwa ndiye Neno.” Hata hivyo tumeona kwamba tafsiri nyingi hufasiri the·osʹ hii ya pili (nomino-kiarifu) kuwa ni “wa kimungu,” “kama mungu,” au “mungu.” Wao hufanya hivyo kwa kutegemea mamlaka gani?

Lugha ya Kigiriki Koine ilikuwa na nukta-dhihirisho-wazi (“the”), lakini haikuwa na nukta isiyo dhahiri (“a” au “an”). Kwa hiyo iwapo kwamba nomino-kiarifu haikutanguliwa na nukta-dhihirisho-wazi, huenda ikawa ni ile isiyo dhahiri, ikitegemea muktadha.

Journal of Biblical Literature husema kwamba semi ‘zenye kiarifu kisicho na nukta yenye kutangulia kitenzi, kwa msingi ni zenye maana ya kisifa.” Kama vile Journal hiyo yataarifu, hii huonyesha kwamba loʹgos aweza kufananishwa na mungu. Pia husema hivi juu ya Yohana 1:1: “Mkazo wa kisifa wa kiarifu u wazi sana hivi kwamba nomino hiyo [the·osʹ] haiwezi kuonwa kuwa ni ya kudhihirisha wazi.”

Kwa hiyo Yohana 1:1 hukazia sifa ya Neno, kwamba alikuwa “wa kimungu,” “kama mungu,” “mungu,” lakini si Mungu Mweza Yote. Hii yapatana na sehemu yote nyingine ya Biblia, ambayo huonyesha kwamba Yesu, ambaye hapa aitwa “Neno” akiwa katika sehemu yake ya kuwa Mneni wa Mungu, alikuwa mtumishi mtiifu aliyetumwa duniani na Mkubwa wake, Mungu Mweza Yote.

Kuna mistari mingine mingi ya Biblia ambamo karibu watafsiri wote katika lugha nyinginezo huingiza kwa upatani nukta isiyo dhahiri “a” wakati wa kutafsiri sentensi za Kigiriki zenye muundo ule ule. Kwa kielelezo, kwenye Marko 6:49, wanafunzi walipoona Yesu akitembea juu ya maji, King James Version husema hivi: “Walidhani ilikuwa imekuwa ni roho.” Katika Kigiriki Koine, hakuna nukta isiyo dhahiri “a” kabla ya “roho.” Lakini karibu tafsiri zote katika lugha nyinginezo huongeza “a” ili kufanya fasiri hiyo ifaane na muktadha. Kwa njia iyo hiyo, kwa kuwa Yohana 1:1 huonyesha kwamba Neno alikuwa pamoja na Mungu, hangeweza kuwa Mungu bali alikuwa “mungu,” au “wa kimungu.”

Joseph Henry Thayer, mwanatheolojia na mwanachuo aliyefanya kazi kuhusiana na American Standard Version, alitaarifu hivi kwa usahili (urahisi): “Logos alikuwa wa kimungu, siye Mungu mwenyewe.” Na Myeswiti John L. McKenzie aliandika hivi katika kamusi yake Dictionary of the Bible: “Yn 1:1 limepasa litafsiriwe kidhati hivi . . . ‘neno alikuwa wa kimungu.’”

Je! Ni Kuvunja Kanuni ya Mwongozo?

HATA hivyo, watu fulani hudai kwamba fasiri za jinsi hiyo huvunja kanuni ya mwongozo ya sarufi ya Kigiriki Koine iliyochapishwa na mwanachuo Mgiriki E. C. Colwell kule nyuma katika 1933. Yeye alikazania kwamba katika Kigiriki nomino-kiarifu “huwa ina ile nukta [dhihirisho-wazi] wakati ifuatapo kitenzi; huwa haina hiyo nukta [dhihirisho-wazi] wakati itanguliapo kitenzi.” Kwa kusema hivyo alimaanisha kwamba nomino-kiarifu yenye kutangulia kitenzi yapasa ieleweke kana kwamba ina hii nukta-dhihirisho-wazi (“the”) mbele yayo. Kwenye Yohana 1:1 ile nomino ya pili (the·osʹ), kiarifu, hukitangulia kitenzi—“na [the·osʹ] alikuwa ndiye [“the”] Neno.” Kwa hiyo, Colwell alidai kwamba, Yohana 1:1 yapasa kusomeka “na aliye [“the God”] Mungu alikuwa ndiye Neno.”

Lakini fikiria vielelezo viwili tu vipatikanavyo kwenye Yohana 8:44, NW. Hapo Yesu husema hivi juu ya Ibilisi: “Huyo alikuwa mwuaji-watu [‘a manslayer’] na “yeye ni mwongo [‘a liar’].” Sawa na vile ilivyo kwenye Yohana 1:1, nomino-kiarifu (“mwuaji-watu” na “mwongo”) zatangulia vitenzi (“-likuwa” na “ni”) katika Kigiriki. Mbele ya nomino yoyote kati ya hizo mbili hakuna nukta isiyo dhahiri kwa sababu katika Kigiriki Koine hamkuwa na nukta isiyo dhahiri. Lakini tafsiri zilizo nyingi huingiza neno “a” kwa sababu sarufi ya Kigiriki na muktadha hutaka iwe hivyo.—Ona pia Marko 11:32; Yohana 4:19; 6:70; 9:17; 10:1; 12:6, NW.

Colwell alilazimika kukiri hivyo kuhusu hiyo nomino-kiarifu, kwa maana alisema hivi: “Huwa isiyo dhahiri [“a” au “an”] katika mahali hapa ila inapotakiwa na muktadha tu.” Kwa hiyo yeye akiri kwamba muktadha unapotaka, ndipo huenda watafsiri wakaingiza nukta isiyo dhahiri mbele ya nomino katika sentensi iliyoundwa kwa jinsi hii.

Je! kwenye Yohana 1:1 muktadha hutaka nukta isiyo dhahiri? Ndiyo, kwa maana ushuhuda wa Biblia nzima ni kwamba Yesu si Mungu Mweza Yote. Hivyo, kipasacho kuongoza mtafsiri katika visa vya jinsi hiyo si kanuni ya mwongozo wa sarufi ya Colwell yenye kutiliwa shaka, bali ni muktadha. Na kutokana na tafsiri nyingi zinazoingiza nukta isiyo dhahiri “a” kwenye Yohana 1:1 na mahali pengine-pengine, yaonekana kwamba wanachuo wengi hawaafikiani na hiyo kanuni ya mwongozo ambayo imeundwa kwa njia isiyo ya kiasili, wala Neno la Mungu haliafikiani nayo.

Hakuna Hitilafiano

JE! KUSEMA kwamba Yesu Kristo ni “mungu” huhitilafiana na fundisho la Biblia kwamba kuna Mungu mmoja tu? Sivyo, kwa maana nyakati fulani Biblia hutumia mtajo huo kurejezea viumbe wenye uweza. Zaburi 8:5, NW, husomeka hivi: “Pia wewe ulisonga mbele kufanya yeye [binadamu] awe punde kidogo kuliko walio kama mungu [Kiebrania, ’elo·himʹ],” yaani, malaika. Katika kujitetea kwa Yesu dhidi ya shtaka la Wayahudi, kwamba yeye alidai kuwa Mungu, alitaja kwamba “ile Sheria hutumia neno miungu juu ya wale ambao neno la Mungu lilielekezwa kwao,” yaani, mahakimu wa kibinadamu. (Yohana 10:34, 35, JB; Zaburi 82:1-6) Hata Shetani huitwa “mungu wa huu mfumo wa mambo” kwenye 2 Wakorintho 4:4, NW.

Yesu ana cheo ambacho ni cha juu sana kuliko malaika, wanadamu wasiokamilika, au Shetani. Kwa kuwa hawa huitwa “miungu,” wenye uweza, hakika Yesu aweza kuwa “mungu” na ndivyo alivyo. Kwa sababu ya cheo chake kisicho na kifani kwa kuhusiana na Yehova, Yesu ni “Mungu Mweza.”—Yohana 1:1; Isaya 9:6, NW.

Lakini je! mtajo “Mungu Mweza” ukiwa na herufi kubwa hauonyeshi kwamba kwa njia fulani Yesu ni sawa na Yehova Mungu? Sivyo hata kidogo. Isaya alitoa unabii tu kwamba hili ni moja la majina manne ambayo Yesu angeitwa, na katika lugha ya Kiswahili majina ya jinsi hiyo huandikwa kwa herufi kubwa. Na bado, ingawa Yesu huitwa “Mweza,” kunaweza kuwako mmoja tu aliye “Mweza Yote.” Kumwita Yehova Mungu “Mweza Yote” hakungekuwa na maana kubwa kama kusingekuwako wengine pia wenye kuitwa miungu lakini wenye cheo kilicho punde au kidogo.

Bulletin of the John Rylands Library katika Uingereza husema kwamba kulingana na mwanatheolojia Mkatoliki Karl Rahner, ingawa the·osʹ hutumiwa katika maandiko kama vile Yohana 1:1 kurejezea Kristo, “katika chochote cha visa hivyo hamna mahali ambapo ‘theos’ hutumiwa kwa njia yenye kutambulisha Yesu na yule ambaye mahali penginepo katika Agano Jipya huonekana akiwa ndiye ‘ho Theos,’ yaani, Mungu Mkuu Kupita Wote.” Na Bulletin huongeza hivi: “Ikiwa waandikaji wa Agano Jipya waliamini ni muhimu kwamba waaminifu wamwungame Yesu kuwa ‘Mungu,’ je! inafafanulika ni kwa nini hasa ungamo la namna hiyo lakaribia kukosekana kabisa katika Agano Jipya?”

Lakini namna gani usemi huu wa mtume Tomasi “Bwana wangu na Mungu wangu!” kwenye Yohana 20:28? Kwa Tomasi, Yesu alikuwa kama “mungu,” hasa katika hali za kimwujiza zilizosukuma mshangao wake. Wanachuo fulani hudokeza kwamba huenda ikawa Tomasi alitokeza tu mshangao wa kimako cha hisiamoyo, ukinenwa kwa Yesu lakini ukielekezwa kwa Mungu. Vyovyote vile, Tomasi hakufikiri kwamba Yesu alikuwa Mungu Mweza Yote, kwa maana yeye na mitume wote walijua kwamba Yesu hakudai kamwe kuwa Mungu bali alifundisha kwamba Yehova peke yake ndiye “Mungu wa pekee wa kweli.”—Yohana 17:3.

Tena, muktadha hutusaidia kuelewa hilo. Siku chache mapema kidogo Yesu aliyefufuliwa alikuwa amemwambia Mariamu Magdalene awaambie wanafunzi hivi: “Ninapaa kwenda kwa Baba yangu naye ni Baba yenu, kwa Mungu wangu naye ni Mungu wenu.” (Yohana 20:17) Hata ingawa Yesu alikuwa tayari amefufuliwa akiwa roho mweza, bado Yehova alikuwa Mungu wake. Na Yesu aliendelea kurejezea Yeye kuwa hivyo hata katika kitabu cha mwisho cha Biblia, baada ya yeye kutukuzwa.—Ufunuo 1:5, 6; 3:2, 12.

Mistari mitatu tu baada ya mshangao wa Tomasi, kwenye Yohana 20:31, Biblia huelewesha wazi zaidi jambo hilo kwa kutaarifu hivi: “Lakini hizi zimeandikwa; ili mpate kuamini ya kwamba Yesu ndiye Kristo, Mwana wa Mungu,” si kwamba yeye alikuwa Mungu Mweza Yote. Na hiyo ilimaanisha “Mwana” kwa njia halisi, kama kwa habari ya baba na mwana wa kiasili, wala si akiwa sehemu fulani ya kifumbo ya Uungu wa Utatu.

Ni Lazima Yapatane na Biblia

HUDAIWA kwamba maandiko mengine kadhaa huunga mkono Utatu. Lakini hayo yafanana na yale yaliyotangulia kuzungumzwa katika jambo la kwamba, yachunguzwapo kwa uangalifu, hayana uungaji mkono wowote wa kweli. Maandiko hayo hutoa tu kielezi cha kwamba wakati mtu anapofikiria jambo lolote linalodaiwa kuwa huunga mkono Utatu, ni lazima aulize hivi: Je! fasiri hiyo hupatana na fundisho lenye upatani la Biblia nzima—kwamba Yehova Mungu peke yake ndiye Mkuu Kupita Wote? Ikiwa sivyo, basi ni lazima fasiri hiyo iwe yenye makosa.

Pia twahitaji kukumbuka kwamba hakuna “andiko-ithibati” hata moja ambalo husema eti Mungu, Yesu, na roho takatifu ni mmoja katika Uungu fulani wa kifumbo. Hakuna hata andiko moja mahali popote katika Biblia ambalo husema eti wote watatu ni yule yule katika asili, nguvu, na umilele. Biblia ina upatani katika kufunua Mungu Mweza Yote, Yehova, kuwa ndiye pekee aliye Mkuu Kupita Wote, huku Yesu akiwa Mwana wake aliyeumbwa naye, na roho takatifu ikiwa kani ya utendaji ya Mungu.

[Blabu katika ukurasa wa 24]

“Wakale walifanya utumizi wa kimakosa juu ya [Yohana 10:30] ili kuthibitisha kwamba Kristo ni . . . wa asili ile ile moja na Baba.”—Commentary on the Gospel According to John, cha John Calvin

[Blabu katika ukurasa wa 27]

Mtu aliye “pamoja na” mwingine hawezi pia kuwa mtu huyo mwingine

[Blabu katika ukurasa wa 28]

“Logos alikuwa wa kimungu, siye Mungu mwenyewe.”—Joseph Henry Thayer, mwanachuo wa Biblia

[Picha katika ukurasa wa 24, 25]

Yesu alisali kwa Mungu kwamba wanafunzi wake wapate “wote kuwa mmoja,” sawa na vile yeye na Baba ‘walivyo mmoja’

[Picha katika ukurasa wa 26]

Yesu alionyesha Wayahudi kwamba yeye hakuwa sawa na Mungu, akisema kwamba hangeweza ‘kujifanyia kitu yeye mwenyewe ila kile alichoona Baba akifanya’

[Picha katika ukurasa wa 29]

Kwa kuwa Biblia huita wanadamu, malaika, hata Shetani, “miungu,” au wenye nguvu nyingi, Yesu aliye mkuu kuliko wao mbinguni aweza kwa kufaa kuitwa “mungu”