MAANDIKO YA KIGIRIKI YA KIKRISTO

Yaliitwa hivyo ili kuyatofautisha na tafsiri ya Kigiriki ya Septuajinti ya kabla ya Ukristo ya Maandiko ya Kiebrania. Ni zoea la kawaida kuiita sehemu hii ya mwisho ya Biblia Agano Jipya.​—Ona BIBLIA.

Kuna vitabu 27 vinavyokubalika vinavyofanyiza Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo. Baada ya kifo cha Yesu, vitabu hivyo viliandikwa na wanaume nane chini ya mwongozo wa roho: Mathayo, Marko, Luka, Yohana, Paulo, Yakobo, Petro, na Yuda. Si wote kati ya wanaume hao waliomfuata Yesu wakati wa huduma yake; ukweli ni kwamba, kulingana na inavyojulikana kwa uhakika, mitume watatu tu kati yao Mathayo, Yohana, na Petro ndio walifanya hivyo. Huenda Marko alikuwa ndiye “kijana fulani” ambaye alimfuata Yesu kwa mbali baada ya kukamatwa Kwake. (Mk 14:51, 52) Katika Pentekoste, Yakobo, Yuda, na huenda Marko walikuwepo pamoja na mitume. (Mdo 1:13-15; 2:1) Baadaye, mtume Paulo aligeuzwa imani. Waandikaji hawa wote walishirikiana kwa ukaribu na baraza lililoongoza la kutaniko la karne ya kwanza huko Yerusalemu.

Mwanzoni vitabu hivyo viliandikwa katika lugha gani? Vitabu 26 kati yavyo viliandikwa katika Kigiriki cha kawaida, Koine, lugha ya kimataifa ya wakati huo, lakini kitabu cha Mathayo kiliandikwa katika Kiebrania mwanzoni na baadaye kutafsiriwa katika Kigiriki.​—Ona MATHAYO, HABARI NJEMA KULINGANA NA.

Haikuwa sadfa tu kwamba wanaume hawa Wakristo walioongozwa na roho, wote wakiwa Wayahudi wazawa kiasili (Ro 3:1, 2), waliandika maandishi yao katika Kigiriki. Maandishi hayo hayakuwa mawasiliano ya kibinafsi bali yalikusudiwa kusambazwa eneo kubwa, yasomwe na kuchunguzwa na makutaniko yote. (Kol 4:16; 1Th 5:27; 2Pe 3:15, 16) Waandikaji walikuwa chini ya amri ya Mungu ya kusambaza habari hizo njema na mafundisho mpaka sehemu za mbali zaidi za dunia, katika maeneo ambayo lugha za Kiebrania na Kilatini hazikutumiwa. (Mt 28:19; Mdo 1:8) Hata katika maeneo yaliyokuwa karibu na Palestina, kulikuwa na ongezeko kubwa la idadi ya watu wasio Wayahudi waliojiunga na makutaniko ya huko. Pia, waliponukuu Maandiko ya Kiebrania, kwa kawaida waandikaji hao walitumia Septuajinti ya Kigiriki.

Vitabu vya Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, vimeorodheshwa kulingana na makadirio ya mwaka vilivyoandikwa, kama ifuatavyo: Mathayo, 41; 1 na 2 Wathesalonike, 50 na 51; Wagalatia, 50-52; 1 na 2 Wakorintho, 55; Waroma, 56; Luka, 56-58; Waefeso, Wakolosai, Filemoni, Wafilipi, 60-61; Waebrania, Matendo, 61; Yakobo, kabla ya 62; Marko, 60-65; 1 Timotheo, Tito, 61-64; 1 Petro, 62-64; 2 Petro, 64; 2 Timotheo, Yuda, 65; Ufunuo, 96; Yohana na 1, 2, 3 Yohana, 98. Kipindi hiki cha chini miaka ya 60 ni tofauti kabisa na karibu karne 11 zilizotumiwa kukamilisha Maandiko ya Kiebrania.

Wakati ulipofika wa kuunganisha vitabu hivyo vya Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo kwenye buku moja, havikupangwa katika mfuatano kulingana na wakati vilipoandikwa. Badala yake, vilipangwa kulingana na habari kuu, ambazo zinaweza kuainishwa kuwa (1) vitabu vitano vya kihistoria vya Injili na Matendo, (2) barua 21, na (3) Ufunuo.

Injili nne (neno “Injili” likimaanisha “habari njema”), zilizoandikwa na Mathayo, Marko, Luka, na Yohana, zinatupa masimulizi manne ya kihistoria ya maisha na utendaji wa Yesu, kila simulizi likijitegemea. Nyakati nyingine masimulizi matatu ya kwanza huitwa muhtasari (kumaanisha “mtazamo sawa”) kwa sababu yanaelezea huduma ya Yesu katika njia inayokaribia kufanana tofauti na Injili ya Yohana, hata hivyo kila simulizi linajitegemea kwa upande wa mwandikaji. Injili ya Yohana ina baadhi ya habari zilizoondolewa na wale waandikaji watatu. Kisha kitabu cha Matendo ya Mitume kinafuata kikiwa na mfuatano wa matukio, kikieleza historia ya kutaniko la Kikristo tangu lilipoanzishwa kwenye Pentekoste hadi karibu miaka 30 baada ya kifo cha Yesu.

Kazi zilizofanywa ndani ya kutaniko, changamoto zake, mahubiri yake ya hadharani, mapendeleo yake mengine, na tumaini lake vinashughulikiwa katika barua 21 zinazufuata baada ya historia. Paulo anatajwa kama mwandikaji wa barua 13. Pia, kwa ujumla barua kwa Waebrania inaonwa kuwa iliandikwa na Paulo. Baada ya hapo, kuna mkusanyo wa barua, nyingi kati yazo zikiandikiwa makutaniko yote kwa ujumla, na Yakobo, Petro, Yohana, na Yuda. Mwishowe, kama mwisho wenye kutokeza wa Biblia nzima, kuna Ufunuo ukiwa na muhtasari wa matukio makubwa sana ya wakati ujao.

Waandikaji wa Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo walinukuu Maandiko ya Kiebrania kwa kadiri gani?

Waandikaji wa Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo walinukuu Maandiko ya Kiebrania mara nyingi sana. Katika Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, Tafsiri ya Ulimwengu Mpya ina nukuu za moja kwa moja za mistari 320 kutoka katika Maandiko ya Kiebrania. Kulingana na orodha iliyochapishwa na Westcott na Hort, jumla kuu ya nukuu na marejeo ni 890 hivi. (The New Testament in the Original Greek, Graz, 1974, Buku la I, uku. 581-595) Waandikaji wote Wakristo walioongozwa na roho walitumia mifano kutoka kwenye Maandiko ya Kiebrania. (1Ko 10:11) Bila shaka, waandikaji hao Wakristo walitumia jina la Mungu Yehova walipokuwa wakinukuu kutoka kwenye Maandiko ya Kiebrania. Waandikaji hao waliyatambua na kuyaona Maandiko ya Kiebrania kuwa yameongozwa na roho ya Mungu na ni yenye faida kwa kumpa mtu wa Mungu vifaa kamili kwa ajili ya kila kazi njema.​—2Ti 3:16, 17; 2Pe 1:20, 21.

Baada ya kifo cha mitume, waandishi wasioongozwa na roho walinukuu kwa wingi Maandiko ya Kigiriki, kama tu waandikaji wa Biblia Wakristo walioongozwa na roho walivyonukuu Maandiko yaliyoandikwa kabla yao.

Kuna mabamba zaidi ya 13,000 na hati za ngozi nyembamba zenye Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo yakiwa yote au kwa sehemu zinazopatikana kwa ajili ya uchunguzi wa ulinganishaji wa hati, zinazoanzia karne ya pili hadi karne ya 16. Kati yazo, hati 5000 hivi ni za Kigiriki, na zilizobaki ni za lugha mbalimbali. Zaidi ya hati 2,000 za kale zina Injili, na zaidi ya hati 700 zina barua za Paulo. Kwa kuwa hakuna maandishi ya awali yanayopatikana leo, nakala zilizopo ni za kuanzia karne ya pili, wakati unaokaribiana sana na kipindi nakala za awali zilipoandikwa. Idadi hii kubwa ya hati imewezesha wasomi Wagiriki kutengeneza maandishi bora sana ya Maandiko ya Kigiriki kadiri miaka inavyopita, yakithibitisha katika njia nyingi kutegemeka na ubora wa tafsiri za siku zetu za Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo.​—Ona HATI ZA BIBLIA.

Hati hizi nyingi zilifanya msomi mmoja aseme hivi: “Sehemu kubwa ya maneno ya Agano Jipya yanashinda jitihada nyingi za kibaguzi za kuyakosoa, kwa sababu hayatofautiani, na yanahitaji kunakiliwa tu. . . . Kwa maoni yetu, endapo tofauti ndogo-ndogo kama vile tofauti katika mpangilio, kuongezwa au kuondolewa kwa makala zenye majina, na tofauti zinazofanana na hizo zinawekwa kando, maneno ambayo bado yatatiliwa shaka hayawezi kufikia neno moja kati ya maneno elfu moja katika Agano Jipya.” (The New Testament in the Original Greek, Buku. I, uku. 561) Maoni ya Jack Finegan yanaweza kuongezewa hapo: “Uhusiano wa karibu ulipo leo kati hati za kale zaidi za Agano Jipya na maandishi ya awali unashangaza sana. . . . Ili kuelewa maandishi ya watunzi wa kale zaidi tunategemea hati, na hati za kale zaidi ni za kati ya karne ya tisa na ya 11 W.K. . . . Kwa hiyo, uhakika ambao katika huo maandishi ya Agano Jipya yanategemezwa unapita ule wa kitabu chochote za zamani. Maneno ambayo waandikaji wa Agano Jipya walielekeza kwa ulimwengu wa wakati huo yamedumu kwa karne nyingi mpaka leo, kwa sehemu kubwa bila kubadilika kimuundo huku yakiwa na nguvu ileile.”​—Light From the Ancient Past, 1959, uku. 449, 450.

Yakifanyiza sehemu muhimu sana ya Neno la Mungu lililoandikwa, Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo yana thamani kubwa sana. Yana masimulizi manne ya huduma ya mwana mzaliwa-pekee wa Mungu, kutia ndani mwanzo wa maisha yake, mafundisho yake, mfano wake, kifo chake cha kidhabihu, na kufufuliwa wake. Masimulizi ya kihistoria kuhusu kuanzishwa kwa kutaniko la Kikristo na kumiminwa kwa roho takatifu ambako kuliwezesha kutaniko hilo likue kwa mafanikio, na pia habari kuhusu changamoto zake na jinsi zilivyosuluishwa​—yote hayo ni mambo muhimu sana katika kuendelezwa kwa kutaniko la Wakristo wa kweli leo. Vitabu vilivyojitegemea ambavyo viliandikwa kwa ajili ya watu au hali fulani hususa, au kukiwa na wazo na kusudi fulani la pekee akilini mwa mwandishi, vyote vinaungana kufanyiza kitabu kizuri kilicho kamili na kinachopatana bila chochote kukosekana. Vinakamilisha maandishi ya Biblia, na kwa sasa vina umuhimu, vinapendwa, na vinafuatiliwa ulimwenguni pote kwanza na Waisraeli wa kiroho, ambao ni kutaniko la Mungu, lakini pia na watu wote wanaotafuta kibali cha Mungu.

Ili upate maelezo zaidi kuhusiana na habari zilizomo kwenye vitabu hivyo 27, waandikaji wake, muda vilipoandikwa, na kuthibitisha kutegemeka kwake, ona kila kitabu kulingana na jina lake.