Yehova Ni Mwenye Kukubali Sababu!

‘Hekima ya kutoka juu ni yenye kukubali sababu.’—YAKOBO 3:17, NW.

1. Wengine wameonyeshaje kwamba Mungu hakubali sababu, na wewe unahisije juu ya maoni kama hayo kuhusu Mungu?

UNAABUDU Mungu wa aina gani? Je! unamwamini kuwa Mungu asiyebadilika, mwenye kufuata haki kabisa, aliye mkali na asiyebadilikana kwa tabia? Ni lazima Mungu alionekana hivyo kwa mwana-mapinduzi Mprotestanti John Calvin. Calvin alidai kwamba Mungu ana “mpango wa milele usioweza kubadilika” kwa kila mtu, akimwamuria kila mtu kimbele kama ataishi milele katika furaha au atateswa milele katika moto wa helo. Ebu wazia: Kama jambo hilo lingalikuwa kweli, hakuna chochote ambacho ungefanya, hata kama ungejaribu kwa kadiri gani, kingalibadili mpango wa Mungu wa muda mrefu na usiobadilika kukuhusu wewe na wakati wako ujao. Je! ungevutiwa na Mungu asiyekubali sababu kama huyo?—Linganisha Yakobo 4:8.

2, 3. (a) Twaweza kutoa kielezi gani juu ya jinsi mashirika na matengenezo ya kibinadamu yakosavyo kukubali sababu? (b) Njozi ya Ezekieli ya gari la Yehova la kimbingu yafunuaje jinsi Yeye ni mwenye kujipatanisha na hali?

² Tunafarijika kama nini tujifunzapo kwamba Mungu wa Biblia ni mwenye kukubali sababu sana! Si Mungu bali ni wanadamu ambao wana mwelekeo wa kuwa wagumu na wasiobadilikana, wakiongozwa na kutokamilika kwao wenyewe. Matengenezo ya kibinadamu yaweza kuwa magumu kudhibiti kama magari-moshi ya kubeba mizigo. Haiwezekani kugeuza gari-moshi lililo kubwa sana linapoelekea kizuizi katika reli, na ni vigumu vivyo hivyo kulisimamisha. Magari-moshi mengine yana uzito mwingi wa kuyasukuma hivi kwamba hayo husimama baada ya kilometa moja baada ya breki kushikwa! Kwa njia iyo hiyo, meli kubwa sana yaweza kuendelea mbele kwa kilometa nane nyingine zaidi baada ya injini kuzimwa. Hata kama injini zinafanywa zikimbie kinyume, meli hiyo bado yaweza kuendelea mbele kwa kilometa tatu! Lakini sasa ebu fikiria gari lililo kubwa sana zaidi ya vitu hivyo viwili, lile linalofananisha tengenezo la Mungu.

³ Zaidi ya miaka 2,600 iliyopita, Yehova alimpa nabii Ezekieli njozi iliyofananisha tengenezo Lake la kimbingu la viumbe vya roho. Lilikuwa gari kubwa sana, “gari” la Yehova mwenyewe analolidhibiti nyakati zote. Jambo la kupendeza zaidi lilikuwa ni namna lilivyosafiri. Yale magurudumu makubwa mno yalikuwa yenye pande nne na yenye kujaa macho, kwa hiyo yangeweza kuona kila mahali na kubadili njia mara hiyo, bila kusimama wala kugeuka. Na gari hilo kubwa sana halikuhitaji kuendelea kusonga kama meli kubwa mno ama gari-moshi la mzigo. Lingeweza kusonga kwa mwendo wa umeme, hata likatapo kona kali! (Ezekieli 1:1, 14-28) Yehova ni tofauti sana na yule Mungu ambaye Calvin alihubiri kama gari Lake lilivyo tofauti sana na mashine mbovu zitengenezwazo na wanadamu. Yeye ni mwenye kujipatanisha na hali kikamilifu. Kujua upande huo wa utu wa Yehova kwapasa kutusaidia kudumisha hali ya kuwa wenye kupatana na hali na kuepuka mtego wa kuwa wasiokubali sababu.

Yehova—Mtu Mwenye Kujipatanisha Zaidi na Hali Katika Ulimwengu Wote Mzima

4. (a) Ni kwa njia gani jina lenyewe la Yehova lamwonyesha kuwa Mungu mwenye kujipatanisha na hali? (b) Ni yapi baadhi ya mataji yanayotumiwa kwa Yehova Mungu, na kwa nini hayo yanafaa?

⁴ Jina lenyewe la Yehova ladokeza hali yake ya kujipatanisha. Kihalisi “Yehova” lamaanisha “Yeye Husababisha Iwe.” Kwa wazi hilo lamaanisha kwamba Yehova hujisababisha mwenyewe kuwa Mtimizi wa ahadi zake zote. Musa alipomwuliza Mungu jina lake, Yehova alifafanua maana yalo kwa njia hii: “Nitathibitika kuwa kile ambacho nitathibitika kuwa.” (Kutoka 3:14, NW) Tafsiri ya Rotherham yasema hivi kihususa: “Nitakuwa chochote kile nipendacho.” Yehova huthibitika kuwa, au huchagua kuwa, chochote kinachohitajika kutimiza makusudi yake na ahadi zake za uadilifu. Kwa hiyo, yeye ana mataji mengi sana ya heshima, kama vile Muumba, Baba, Bwana Mwenye Enzi Kuu, Mchungaji, Yehova wa majeshi, Msikiaji wa sala, Mwamuzi, Mfunzi Mkuu, Mkombozi. Amejisababisha kuwa sifa hizo zote na hata zaidi ili atekeleze makusudi yake yenye uadilifu.—Isaya 8:13; 30:20; 40:28; 41:14; Zaburi 23:1; 65:2; 73:28; 89:26; Waamuzi 11:27; NW; ona pia Nyongeza ya 1J ya New World Translation.

5. Kwa nini hatupaswi kukata kauli kwamba kujipatanisha na hali kwa Yehova hakumaanishi kwamba tabia yake au viwango vyake hubadilika?

⁵ Basi, je, inamaanisha kwamba tabia au viwango vya Mungu hubadilika? La; ni kama Yakobo 1:17 lisemavyo, “kwake hakuna kubadilika, wala kivuli cha kugeuka-geuka.” Je! mambo hayo yanapingana? La hasha. Kwa kielelezo, ni mzazi gani mwenye upendo asiyebadili madaraka yake ili kunufaisha watoto? Katika kipindi cha siku moja tu, mzazi anaweza kuwa mshauri, mpishi, mtunza-nyumba, mwalimu, mtoa-nidhamu, rafiki, mekanika, mtunzi—na mengineyo zaidi. Mzazi habadili utu anapochukua madaraka hayo; yeye hujipatanisha tu na mahitaji ya wakati huo. Ndivyo ilivyo na Yehova lakini kwa kiasi kikubwa zaidi. Hakuna kikomo cha mambo awezayo kujisababisha awe ili kunufaisha viumbe vyake. Kina cha hekima yake kinatazamisha kama nini!—Warumi 11:33.

Kukubali Sababu ni Ishara ya Hekima ya Kimungu

6. Ni zipi baadhi ya maana halisi na maana nyingine za neno la Kigiriki ambalo Yakobo alitumia akifafanua hekima ya kimungu?

⁶ Mwanafunzi Yakobo alitumia neno lenye kupendeza kufafanua hekima ya Mungu huyo anayejipatanisha na hali sana. Yeye aliandika: ‘Hekima ya kutoka juu ni yenye kukubali sababu.’ (Yakobo 3:17, NW) Ni vigumu kutafsiri neno la Kigiriki (e·pi·ei·kesʹ) alilotumia hapa. Watafsiri wametumia maneno kama “upole,” “-enye huruma,” “-enye kujizuia,” na “-enye kufikiria hali.” New World Translation yaitafsiri “-enye kukubali sababu,” kukiwa na kielezi-chini kinachoonyesha kwamba maana halisi ni “kukubali kupatana na hali.”a Neno hilo pia latoa maana ya kutosisitiza sana kila kijambo kidogo cha sheria, si kuwa mshurutishaji au mgumu. Msomi William Barclay aeleza hivi katika New Testament Words: “Jambo la msingi kuhusu epieikeia ni kwamba latokana na Mungu. Ikiwa Mungu angesisitiza haki zake bila kuondoleka, ikiwa Mungu angetumia viwango vigumu vya sheria pekee, tungekuwa wapi? Mungu ndiye kielelezo kikuu cha mtu ambaye ni epieikēs na anayeshughulika na wengine kwa epieikeia.”

7. Yehova alionyeshaje kukubali sababu katika bustani ya Edeni?

⁷ Fikiria wakati wanadamu walipoasi enzi kuu ya Yehova. Ingekuwa rahisi kama nini kwa Mungu kuua waasi hawa watatu wasio na shukrani—Adamu, Hawa, na Shetani! Angejiondolea maumivu mengi kama nini ya moyo! Na ni nani angebisha kwamba hakuwa na haki ya kutekeleza haki kikamili? Hata hivyo, Yehova hajafanya tengenezo lake lililo kama gari liwe katika kiwango fulani cha haki ambacho ni kigumu na kisichoweza kupatana na hali. Kwa hiyo gari hilo halikuendelea kusonga mbele na kuharibu familia ya wanadamu na matazamio yote ya wakati ujao wenye furaha kwa ajili ya wanadamu. Kinyume cha hilo, Yehova aliendesha gari lake kwa wepesi kama umeme. Mara tu baada ya uasi, Yehova Mungu alitaja kusudi la muda mrefu lililoandaa rehema na tumaini kwa wazao wote wa Adamu.—Mwanzo 3:15.

8. (a) Maoni ya Jumuiya ya Wakristo juu ya kukubali sababu yatofautianaje na maoni ya kweli ya Yehova ya kukubali sababu? (b) Kwa nini twaweza kusema kwamba kukubali sababu kwa Yehova hakumaanishi kwamba anaweza kuridhiana kanuni za kimungu?

⁸ Hata hivyo, jambo la kwamba Yehova akubali sababu halimaanishi kwamba angeweza kuvunja kanuni za kimungu. Makanisa ya leo ya Jumuiya ya Wakristo huenda yakafikiri kwamba yanakuwa yenye kukubali sababu yanapopuuza ukosefu wa adili ili tu yapendwe na makundi yayo yaliyopotea. (Linganisha 2 Timotheo 4:3.) Yehova havunji kamwe sheria zake, wala haridhiani kanuni zake. Badala ya hivyo, yeye huonyesha utayari wake wa kukubali kupatana na hali na kujipatanisha na hali, ili kanuni hizo zitumiwe kwa haki na kwa rehema. Nyakati zote yeye hufikiria kusawazisha haki na uwezo atekelezao pamoja na upendo na hekima yenye kukubali sababu. Ebu tufikirie njia tatu ambazo Yehova huonyesha kukubali sababu.

“Tayari Kusamehe”

9, 10. (a) Kuwa “tayari kusamehe” kwahusianaje na kukubali sababu? (b) Daudi alinufaikaje na utayari wa Yehova wa kusamehe, na kwa nini?

⁹ Daudi aliandika hivi: “Kwa maana Wewe, Bwana, U mwema, umekuwa tayari kusamehe; na mwingi wa fadhili, kwa watu wote wakuitao.” (Zaburi 86:5) Maandiko ya Kiebrania yalipotafsiriwa katika Kigiriki, neno la “tayari kusamehe” lilifasiriwa kuwa e·pi·ei·kesʹ, au “kukubali sababu.” Kwa kweli, kuwa tayari kusamehe na kuonyesha rehema labda ndiko njia kuu ya kuonyesha kukubali sababu.

¹⁰ Daudi mwenyewe alijua vizuri jinsi Yehova alivyo mwenye kukubali sababu kwa habari hiyo. Daudi alipofanya uzinzi na Bath-sheba na kupanga mumewe auawe, wote wawili yeye na Bath-sheba walistahili kuhukumiwa kifo. (Kumbukumbu la Torati 22:22; 2 Samweli 11:2-27) Kama ni mahakimu wa kibinadamu wasiobadilikana wangalishughulikia kesi hiyo, huenda hao wote wangalipoteza uhai wao. Lakini Yehova alionyesha kukubali sababu (e·pi·ei·kesʹ), ambayo, kama itajwavyo na Vine’s Expository Dictionary of Biblical Words, “yaonyesha ufikirio unaoona ‘mambo hakika ya kesi kwa huruma na kwa kukubali sababu.’” Mambo yaliyokuwa na uvutano kwa uamuzi wa Yehova wenye rehema yaelekea sana yalitia ndani toba ya unyoofu ya watenda-dhambi hao na rehema ambayo Daudi mwenyewe alikuwa ameonyesha kwa niaba ya wengine. (1 Samweli 24:4-6; 25:32-35; 26:7-11; Mathayo 5:7; Yakobo 2:13) Hata hivyo, kwa kupatana na maelezo ya Yehova juu yake mwenyewe katika Kutoka 34:4-7, kulikuwa ni kukubali sababu kwamba Yehova alimrekebisha Daudi. Alimtuma nabii Nathani kwa Daudi akiwa na ujumbe mzito, akimkazia Daudi kwamba alikuwa amepuuza neno la Yehova. Daudi alitubu na kwa hiyo hakufa kwa dhambi zake.—2 Samweli 12:1-14.

11. Yehova alionyeshaje utayari wa kusamehe katika kisa cha Manase?

¹¹ Kielelezo cha Mfalme Manase wa Yuda chatokeza zaidi kwa habari hiyo, maana Manase, tofauti na Daudi, alikuwa mwovu kwelikweli kwa muda mrefu. Manase aliendeleza mazoea ya kidini yenye kuchukiza sana katika nchi hiyo, kutia ndani dhabihu za kibinadamu. Huenda pia alifanya nabii Isaya aliyekuwa mwaminifu ‘akatwe kwa msumeno.’ (Waebrania 11:37) Ili kumwadhibu Manase, Yehova alimwachilia achukuliwe mateka hadi Babiloni. Hata hivyo, Manase alitubu akiwa gerezani naye akaomba aonyeshwe rehema. Kwa kuitikia toba hiyo ya unyoofu, Yehova alikuwa “tayari kusamehe”—hata katika kisa hiki kilichopita kiasi.—2 Mambo ya Nyakati 33:9-13.

Kubadili Hatua ya Kuchukuliwa Hali Mpya Zitokeapo

12, 13. (a) Katika kisa cha Ninawi, ni badiliko gani la hali lililomfanya Yehova abadili hatua ambayo angechukua? (b) Yona alithibitikaje kuwa asiyekubali sababu kabisa kuliko Yehova Mungu?

¹² Hali ya Yehova ya kukubali sababu yaonyeshwa pia kwa utayari wake wa kubadili hatua fulani aliyofikiria kuchukua hali mpya zitokeapo. Kwa kielelezo, nabii Yona alipopiga miguu kupitia barabara za Ninawi ya kale, ujumbe wake uliopuliziwa ulikuwa sahili sana: Jiji hilo kuu lingeharibiwa kwa siku 40. Lakini, kwa kutazamisha—hali zilibadilika! Waninawi walitubu.—Yona, sura ya 3.

¹³ Tunapata somo katika kuchanganua jinsi Yehova na Yona walivyoitikia hali hizo zilizobadilika. Yehova alibadili mwendo wa gari lake la kimbingu. Katika kisa hiki alijipatanisha na hali, akajisababisha kuwa msamehe wa dhambi badala ya kuwa “mtu wa vita.” (Kutoka 15:3) Yona, kwa upande mwingine, hakuwa mwenye kubadilikana hata kidogo. Badala ya kuendelea sambamba na gari la Yehova, alitenda sana kama lile gari-moshi au ile meli kubwa iliyotajwa hapo awali. Alikuwa ametangaza angamizo, kwa hiyo ni lazima angamizo litokee! Labda alihisi kwamba badiliko lolote katika hatua ambayo ingechukuliwa lingemwaibisha mbele ya Waninawi. Hata hivyo, kwa saburi, Yehova alimfundisha nabii wake mwenye kichwa kigumu somo ambalo hangesahau kuhusu kukubali sababu na rehema.—Yona, sura 4.

14. Kwa nini Yehova alibadili hatua ambayo angechukua kwa habari ya nabii Ezekieli?

¹⁴ Yehova amebadili hatua ya kuchukuliwa katika pindi nyingine—hata katika mambo yaliyoonekana kuwa madogo. Kwa kielelezo, pindi moja alipomwamuru nabii Ezekieli aigize drama fulani ya kiunabii, maagizo ya Yehova yalitia ndani mwelekezo kwamba Ezekieli apike chakula chake kwenye moto uliowashwa na mavi ya binadamu. Hilo lilimzidi sana nabii huyo, aliyepaaza sauti hivi, “Ee Bwana MUNGU” naye akaomba kwamba asifanywe atende kitendo kinachomkirihisha hivyo. Yehova hakufutilia mbali hisia za nabii huyo kuwa si kitu cha maana; badala ya hivyo, Yeye alimruhusu Ezekieli atumie samadi ya ng’ombe, ambayo ilikuwa ikitumiwa sana kama kuni katika nchi nyingi hadi siku hizi.—Ezekieli 4:12-15.

15. (a) Ni vielelezo gani vinavyoonyesha kwamba Yehova amekuwa tayari kusikiliza na kuitikia wanadamu? (b) Twaweza kupata somo gani kutokana na hali hiyo?

¹⁵ Je! haichangamshi moyo kutafakari juu ya unyenyekevu wa Mungu wetu Yehova? (Zaburi 18:35) Yeye ni wa juu sana kutushinda; lakini yeye husikiliza wanadamu wasiokamilika kwa saburi na hata hubadili hatua yake nyakati nyingine. Alimruhusu Abrahamu amsihi kwa muda mrefu kuhusu kuharibiwa kwa Sodoma na Gomora. (Mwanzo 18:23-33) Na Yeye alimruhusu Musa atete dhidi ya pendekezo Lake la kuharibu Waisraeli walioasi na mahali pao afanyize taifa kuu kutokana na Musa. (Kutoka 32:7-14; Kumbukumbu la Torati 9:14, 19; linganisha Amosi 7:1-6.) Basi kwa kufanya hivyo, aliweka kielelezo kikamilifu kwa watumishi wake wanadamu, wanaopaswa kuonyesha utayari kama huo wa kusikiliza wengine inapofaa na inapowezekana.—Linganisha Yakobo 1:19.

Kukubali Sababu Katika Kutekeleza Mamlaka

16. Yehova atofautianaje na wanadamu wengi kwa njia ambayo yeye hutekeleza mamlaka yake?

¹⁶ Je! umepata kuona kwamba watu wanapopata mamlaka zaidi, wengi huonekana kama wasiokubali sababu sana? Kwa kutofautisha, Yehova ana cheo cha mamlaka ya juu zaidi ya wote katika ulimwengu wote mzima, lakini yeye ni kielelezo bora zaidi cha kukubali sababu. Daima yeye hutekeleza mamlaka yake kwa njia ya kukubali sababu. Akiwa tofauti na wanadamu wengi, Yehova hakosi usalama kuhusu mamlaka yake, kwa hiyo ahisi shurutisho la kuilinda kwa wivu—kana kwamba kuwapa wengine kiasi fulani tu cha mamlaka kwaweza kwa njia fulani kutisha mamlaka yake mwenyewe. Hakika, kulipokuwa kuna mtu mwingine mmoja pekee katika ulimwengu wote mzima, Yehova alimpa huyo mamlaka nyingi. Alimfanya Logos kuwa “stadi wa kazi,” tangu wakati huo akitokeza vitu vyote viwepo kupitia Mwana wake mpendwa. (Mithali 8:22, 29-31; Yohana 1:1-3, 14; Wakolosai 1:15-17) Baadaye alimpa “mamlaka yote mbinguni na duniani.”—Mathayo 28:18; Yohana 5:22.

17, 18. (a) Kwa nini Yehova aliwatuma malaika kwenda Sodoma na Gomora? (b) Kwa nini Yehova aliwauliza malaika madokezo juu ya jinsi ya kudanganya Ahabu?

¹⁷ Vivyo hivyo, Yehova hutumainisha wengi wa viumbe vyake kwa kazi ambazo yeye mwenyewe angefanya kwa njia bora zaidi. Kwa kielelezo, alipomwambia Abrahamu, “Nitashuka [kwenda Sodoma na Gomora] sasa nione kama wanayotenda ni kiasi cha kilio kilichonijia,” hakumaanisha kwamba yeye binafsi angeenda huko. Badala ya hivyo, Yehova alichagua kuwapa mamlaka, akiwateua malaika wamchunguzie habari hizo. Aliwapa mamlaka ya kuongoza tume hiyo ya kuchunguza ukweli wa mambo na kumletea habari.—Mwanzo 18:1-3, 20-22.

¹⁸ Katika pindi nyingine, Yehova alipoamua kutekeleza hukumu dhidi ya Mfalme Ahabu mwovu, Yeye aliwaomba malaika waliokuwa katika kusanyiko la kimbingu watoe madokezo ya jinsi ya ‘kumdanganya’ mfalme huyo mwasi-imani ili ajiingize katika vita ambayo ingemaliza uhai wake. Hakika, Yehova, Chanzo cha hekima yote, hakuhitaji kusaidiwa kutafuta hatua bora zaidi ya kuchukuliwa! Lakini, aliwaadhimisha malaika kwa kuwapa pendeleo la kudokeza masuluhisho na la kuchukua hatua kwa pendekezo alilochagua.—1 Wafalme 22:19-22.

19. (a) Kwa nini Yehova awekea mpaka hesabu za sheria azifanyazo? (b) Yehova hujionyeshaje mwenyewe kuwa mwenye kukubali sababu kuhusu mambo atutarajiayo kufanya?

¹⁹ Yehova hatumii mamlaka yake kudhibiti wengine isivyofaa. Kwa jambo hilo pia yeye huonyesha kukubali sababu kusiko na kifani. Yeye awekea mipaka hesabu za sheria anazofanyiza na kuwazuia watumishi wake “kutokupita yale yaliyoandikwa” kwa kujiongezea wenyewe sheria zenye mzigo. (1 Wakorintho 4:6; Matendo 15:28; linganisha na Mathayo 23:4.) Yeye hataki viumbe vyake vimtii bila kutumia sababu, lakini mara nyingi yeye huandaa habari za kutosha za kuwaongoza na kuwapa hiari ya kuchagua, akiwafanya wajue faida ya kutii na matokeo ya kutotii. (Kumbukumbu la Torati 30:19, 20) Badala ya kushurutisha watu kupitia hisi za hatia, aibu, au hofu, yeye hujaribu kufikia mioyo; yeye hutaka watu wamtumikie kwa upendo halisi badala ya shurutisho. (2 Wakorintho 9:7) Utumishi wote wa nafsi yote kama huo hufurahisha moyo wa Mungu, kwa hiyo yeye si ‘mgumu kupendeza’ kwa njia isiyo ya kukubali sababu.—1 Petro 2:18; Mithali 27:11; linganisha Mika 6:8.

20. Sifa ya Yehova ya kukubali sababu yakuvutiaje?

²⁰ Je! si ajabu kwamba Yehova Mungu, aliye na uwezo kuliko mtu mwingine yeyote katika uumbaji, hatumii uwezo huo wake kwa njia isiyo ya kukubali sababu, wala hautumii kuwashurutisha wengine? Lakini, wanadamu, walio wadogo sana wakilinganishwa, wana historia ya kupigiana ubwana. (Mhubiri 8:9) Kwa wazi, kukubali sababu ni sifa yenye thamani sana, sifa inayotusukuma tumpende Yehova hata zaidi. Hiyo nayo yaweza kutuchochea kusitawisha sifa hiyo sisi wenyewe. Twaweza kufanyaje hivyo? Makala ifuatayo itashughulikia suala hilo.

[Maelezo ya Chini]

Ungejibuje?

◻ Jina la Yehova na njozi ya gari lake la kimbingu lakaziaje jinsi alivyo mwenye kujipatanisha na hali?

◻ Kukubali sababu ni nini, na kwa nini hiyo ni alama ya hekima ya kimungu?

◻ Ni kwa njia zipi Yehova ameonyesha kwamba yeye yu “tayari kusamehe”?

◻ Kwa nini Yehova amechagua kubadili hatua fulani aliyopanga kuchukua katika hali nyingine?

◻ Yehova aonyeshaje kukubali sababu katika njia yake ya kutumia mamlaka?

[Picha katika ukurasa wa 10]

Kwa nini Yehova alimsamehe Mfalme Manase aliyekuwa mwovu?