Magumu ya Kujua Maana ya Jina la Mungu

KUNA mtu fulani anayetaka kukuzuia usijue maana ya jina la Yehova na kuwa uhusiano wa karibu pamoja na Mungu. Adui huyo mwovu ni nani? Biblia inaeleza hivi: “[Yule] mungu wa mfumo huu wa mambo amezipofusha akili za wasioamini.” Shetani Ibilisi ndiye mungu wa ulimwengu huu usiomwogopa Mungu. Anataka ukae gizani ili moyo wako usipate nuru ya “ujuzi wenye utukufu juu ya Mungu.” Shetani hataki ujue maana ya jina la Yehova. Shetani anapofusha akili za watu kwa njia gani?—2 Wakorintho 4:4-6.

Shetani ametumia dini ya uwongo kuwazuia watu wasijue maana ya jina la Mungu. Kwa mfano, nyakati za kale, Wayahudi fulani walipuuza Maandiko yaliyoongozwa na roho ya Mungu na kufuata mapokeo yaliyowazuia watu kutumia jina la Mungu. Kufikia karne za kwanza za Wakati wa Kawaida, inaonekana kwamba Wayahudi waliokuwa wakiwasomea watu Maandiko Matakatifu kwenye Sinagogi waliagizwa wasilisome jina la Mungu kama lilivyoonekana, badala yake watumie jina ʼAdho·naiʹ linalomaanisha “Bwana.” Bila shaka, zoea hilo lilifanya watu wasiwe na uhusiano wa karibu pamoja na Mungu. Lakini namna gani Yesu? Alikuwa na maoni gani kuhusu jina la Yehova?

Yesu na Wafuasi Wake Walilijulisha Jina la Mungu

Yesu alisema hivi katika sala kwa Baba yake: “Nimewajulisha jina lako nami nitalijulisha.” (Yohana 17:26) Bila shaka, Yesu alilitamka jina la Yehova mara kadhaa aliposoma, aliponukuu, au kueleza sehemu za Maandiko ya Kiebrania zilizokuwa na jina hilo muhimu. Hivyo Yesu alitumia jina hilo waziwazi kama manabii walivyofanya kabla yake. Ikiwa wakati huo wa huduma ya Yesu baadhi ya Wayahudi walikuwa wakiepuka kutumia jina la Mungu, bila shaka Yesu hangefuata mtindo huo. Aliwashutumu vikali viongozi wa kidini aliposema: “Mmelibatilisha neno la Mungu kwa sababu ya mapokeo yenu.”—Mathayo 15:6.

Baada ya Yesu kufa na kufufuliwa, wafuasi wake waaminifu waliendelea kulijulisha jina la Mungu. (Ona sanduku lenye kichwa “Je, Wakristo wa Karne ya Kwanza Walitumia Jina la Mungu?”) Katika Pentekoste 33 W.K., siku ambayo kutaniko la Kikristo lilianzishwa, mtume Petro akinukuu unabii wa Yoeli aliwaambia hivi Wayahudi na wageuzwa-imani: “Kila mtu anayeliitia jina la Yehova ataokolewa.” (Matendo 2:21; Yoeli 2:32) Wakristo wa mapema waliwasaidia watu kutoka mataifa mengi wajue maana ya jina la Yehova. Hivyo, mitume na wanaume wazee walipokutana Yerusalemu, mwanafunzi Yakobo alisema: ‘Mungu alielekeza uangalifu wake kwa mataifa ili achukue kutoka kwao watu kwa ajili ya jina lake.’—Matendo 15:14.

Hata hivyo, adui wa jina la Mungu hakulegeza jitihada zake. Punde tu baada ya mitume kufa, Shetani alianzisha uasi-imani. (Mathayo 13:38, 39; 2 Petro 2:1) Kwa mfano, huenda Justin Martyr, mwandishi aliyedai kuwa Mkristo, alizaliwa wakati Yohana alipokufa, ambaye alikuwa wa mwisho kati ya mitume. Hata hivyo, mara nyingi katika maandishi yake Justin alisisitiza kwamba Mwandalizi wa vitu vyote “ni Mungu ambaye hana jina hususa.”

Wakristo waasi-imani walipoandika nakala za Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo, inaonekana kwamba waliondoa jina la kibinafsi la Yehova na kuweka Kyʹri·os, neno la Kigiriki linalomaanisha “Bwana.” Walifanya vivyo hivyo na Maandiko ya Kiebrania. Kwa kuwa hawakuwa wakisoma tena jina la Mungu kwa sauti, waandishi Wayahudi waasi-imani waliondoa jina hilo katika Maandiko yao na kulibadili na ʼAdho·naiʹ zaidi ya mara 130. Tafsiri ya Biblia ya Kilatini iliyotumiwa na watu wengi ilikamilishwa na Jerome mwaka wa 405 W.K. Tafsiri hiyo iliyoitwa Vulgate pia haikuwa na jina la kibinafsi la Mungu.

Jitihada za Karibuni za Kuondoa Jina la Mungu

Leo, wasomi fulani wanajua kwamba jina la kibinafsi la Yehova linapatikana mara 7,000 hivi katika Biblia. Kwa hiyo, tafsiri fulani zinazotumiwa sana kama vile tafsiri ya Kikatoliki ya Jerusalem Bible, tafsiri za Kiswahili za Union Version na Zaire Swahili Bible, hutumia jina la Mungu mara kadhaa. Tafsiri nyingine hutumia jina “Yahweh.”

Kwa kuhuzunisha, makanisa mengi ambayo hudhamini utafsiri wa Biblia huwashinikiza wasomi waliondoe jina la Mungu kutoka kwenye tafsiri zao za Biblia. Kwa mfano, katika barua iliyoandikwa Juni 29, 2008 (29/6/2008) kwa wasimamizi wa mikutano ya maaskofu wa Kanisa Katoliki, Vatikani ilisema hivi: “Limekuwa jambo la kawaida katika miaka ya majuzi kutamka jina la Mungu wa Waisraeli.” Barua hiyo ilitoa maagizo haya ya moja kwa moja: “Jina la Mungu . . . halipaswi kutumiwa wala kutamkwa.” Isitoshe, “maandishi ya Biblia yanapotafsiriwa katika lugha za kisasa, . . . neno Adonai au Kyrios linalomaanisha ‘Bwana’ linapaswa kutumiwa badala ya jina la Mungu au tetragramatoni.” Ni wazi kwamba agizo hilo la Vatikani lilikuwa na lengo la kuzuia jina la Mungu lisitumiwe.

Pia, Waprotestanti wamelivunjia heshima jina la Yehova. Msemaji wa tafsiri ya New International Version inayodhaminiwa na Waprotestanti na iliyochapishwa mnamo 1978, aliandika hivi: “Yehova ni jina la pekee la Mungu na ingefaa tulitumie. Lakini tumetumia dola milioni mbili na robo katika tafsiri hii na tutapoteza pesa hizo ikiwa kwa mfano tutafsiri hivi Zaburi 23, ‘Yahweh ni mchungaji wangu.’”

Kwa kuongezea, makanisa yamewazuia wakazi wa Amerika Kusini kulijua jina la Mungu. Steven Voth, mshauri wa utafsiri wa Shirika la Vyama vya Biblia (UBS) aliandika hivi: “Mojawapo ya mjadala unaoendelea katika makanisa ya Kiprotestanti ya Amerika Kusini unahusu matumizi ya jina Jehová . . . Inashangaza kwamba makanisa mapya ya Kiprotestanti yanayokua haraka . . . yalisema kwamba yalitaka tafsiri ya Biblia ya Reina-Valera chapa ya mwaka wa 1960, lakini iwe bila jina Jehová. Badala yake, walitaka neno Señor [Bwana].” Voth alisema kwamba shirika la UBS lilikataa ombi hilo mara ya kwanza lakini baadaye likakubali na kuchapisha chapa ya Reina-Valera Bible “isiyokuwa na neno Jehová.”

Kuondoa jina la Mungu kutoka katika Neno lake lililoandikwa na badala yake kuweka neno “Bwana” kunawazuia wasomaji wasimjue Mungu kikweli. Badiliko hilo huwachanganya wasomaji. Kwa mfano, huenda msomaji asitambue ikiwa neno “Bwana” linarejelea Yehova au Mwana wake, Yesu. Kwa mfano, fikiria lile andiko ambalo mtume Petro anamnukuu Daudi akisema hivi: “Yehova alimwambia Bwana wangu [Yesu aliyefufuliwa]: ‘Keti kwenye mkono wangu wa kuume.’” Biblia nyingi hulitafsiri andiko hilo hivi: “Bwana alimwambia Bwana wangu.” (Matendo 2:34, UV) Kwa kuongezea, katika insha yake yenye kichwa “Yahweh na Mungu wa Kikristo,” David Clines aliandika hivi: “Kwa sababu ya kuliondoa jina Yahweh kutoka kwa mafundisho ya Wakristo, watu wamekuwa na mwelekeo wa kukazia fikira Kristo.” Kwa sababu hiyo, watu wengi wanaoenda kanisani hawajui kwamba Mungu wa kweli ambaye Yesu alisali kwake ana jina—Yehova.

Shetani amejitahidi sana kupofusha akili za watu wasimjue Mungu. Hata hivyo, wewe unaweza kuwa na uhusiano wa karibu na Yehova.

Unaweza Kujua Maana ya Jina la Yehova

Kwa kweli, Shetani amepiga vita dhidi ya jina la Mungu na kwa hila ametumia dini ya uwongo kutimiza lengo lake. Hata hivyo, ukweli wa mambo ni kwamba hakuna nguvu yoyote mbinguni au duniani inayoweza kumzuia Bwana Mwenye Enzi Kuu Yehova kulijulisha jina lake kwa wale wanaotaka kujua ukweli kumhusu yeye na kusudi lake tukufu kwa wanadamu waaminifu.

Mashahidi wa Yehova watafurahi kukusaidia umkaribie Mungu kupitia kujifunza Biblia. Wanafuata mfano wa Yesu ambaye alimwambia Mungu hivi: “Nimewajulisha jina lako.” (Yohana 17:26) Unapoendelea kutafakari maandiko yanayofunua majukumu mbalimbali ambayo Yehova anachukua ili kuwabariki wanadamu, utajifunza mambo mengi kuhusu utu wake.

Mzee mwaminifu Ayubu alifurahia “urafiki wa karibu pamoja na Mungu,” na wewe pia unaweza kuufurahia. (Ayubu 29:4) Ukijifunza Neno la Mungu unaweza kujua maana ya jina la Yehova. Ujuzi huo utakufanya uwe na uhakika wa kwamba Yehova atatenda kulingana na maana ya jina lake—“Nitakuwa chochote Nipendacho kuwa.” (Kutoka 3:14, Rotherham) Kwa hiyo, atatimiza ahadi zake nzuri kwa wanadamu.

[Sanduku/Picha katika ukurasa wa 6]

Je, Wakristo wa Karne ya Kwanza Walitumia Jina la Mungu?

Katika siku za mitume wa Yesu, makutaniko ya Kikristo yalianzishwa katika nchi nyingi. Washiriki wa makutaniko hayo walikutana kwa ukawaida ili kujifunza Biblia. Je, Wakristo hao wa karne ya kwanza walipata jina Yehova katika Biblia zao?

Kwa kuwa Kigiriki ndiyo lugha iliyokuwa ikizungumzwa ulimwenguni pote, makutaniko mengi yalitumia tafsiri ya Maandiko ya Kiebrania iliyoitwa Septuajinti ya Kigiriki iliyokamilishwa katika karne ya pili K.W.K. Wasomi fulani wanadai kwamba tangu ilipotafsiriwa kwa mara ya kwanza, Septuajinti ilibadili jina la Mungu na kuweka jina la cheo Kyʹri·os, neno la Kigiriki linalomaanisha “Bwana.” Lakini kuna uthibitisho unaopinga madai hayo.

Vipande vinavyoonyeshwa hapa ni sehemu ya Septuajinti ya Kigiriki iliyoandikwa karne ya kwanza K.W.K. Vipande hivyo vinaonyesha waziwazi jina la Yehova, kama linavyoandikwa katika maandishi ya Kigiriki kwa zile herufi nne za Kiebrania יהוה (YHWH), au Tetragramatoni. Profesa George Howard aliandika hivi: “Tuna nakala tatu tofauti za Biblia ya Septuajinti ya Kigiriki zilizoandikwa kabla ya Ukristo na hakuna mahali popote ambapo Tetragramatoni ilitafsiriwa kyrios au haikutafsiriwa kabisa. Sasa tunaweza kusema kwamba Wayahudi waliandika jina la Mungu . . . moja kwa moja katika Maandiko ya Kigiriki kabla ya, wakati wa, na baada ya kipindi kinachotajwa katika Agano Jipya.”—Biblical Archaeology Review.

Je, mitume na wanafunzi wa Yesu walitumia jina la Mungu katika maandishi yao yaliyoongozwa na roho? Profesa Howard anasema hivi: “Kwa kuwa kanisa linalofafanuliwa katika Agano Jipya lilitumia na kunukuu kutoka kwenye Septuajinti iliyokuwa na jina la Mungu katika Kiebrania, hakuna shaka kwamba waandikaji wa Agano Jipya walitia ndani Tetragramatoni katika manukuu yao.”

Kwa hiyo, tunaweza kufikia mkataa kwamba Wakristo wa karne ya kwanza wangeweza kusoma jina la Mungu katika tafsiri zao za Maandiko ya Kiebrania na pia katika nakala zao za Maandiko ya Kigiriki ya Kikristo.

[Hisani]

All photos: Société Royale de Papyrologie du Caire

[Picha katika ukurasa wa 4, 5]

Sehemu ya Isaya kutoka vitabu vya kukunjwa vya Bahari ya Chumvi, iliyo na jina la Mungu likiwa limetiwa alama

[Hisani]

Shrine of the Book, Photo © The Israel Museum, Jerusalem

[Picha katika ukurasa wa 7]

Makanisa yamezuia jina la Mungu lisitumiwe kwa sababu ya mapokeo ya Kiyahudi au ili yapate faida za kifedha

[Picha katika ukurasa wa 8]

Yesu alituwekea mfano mzuri kwa kulijulisha jina la Mungu