Neno la Yehova Ni Hakika!

‘Mimi Yehova natimiza neno la mtumishi wangu.’​—ISAYA 44:24-26, New World.

 1. Nyuma mwaka wa 1864 ni wakati wa namna gani wa usoni uliotabiriwa?

KESHO kutakuwa nini? Watu wangependa kujua. Lakini matabiri yanakosa kuridhisha kama nini! Kwa mfano: Nyuma mwaka 1864 mtaalamu wa viumbe Alfred R. Wallace alitabiria ‘jamii ya kibinadamu wakati huu wa usoni’ uliofanyizwa na watu: “Kila mmoja . . . atajifanyia furaha yake mwenyewe kwa kukamatana na ile ya wenzake; . . . uwezo wa adili wenye usawa hautamruhusu ye yote avunjie wengine uhuru wao ulio sawa;... kila mtu ataongozwa na sheria bora zaidi; kuthamini kabisa haki, na kuhurumia kikamili maoni ya wote wanaomzunguka.” Jamani, Wallace alitabiri kwamba watu wangebadili dunia yetu iwe “nyangavu kama paradiso ambayo imekuwa katika ndoto za mtabiri au mtunga mashairi”!

 2. Kukosa kutimizwa kwa matabiri ya wanadamu tu kunaongoza kwenye maulizo gani?

² Mtungaji wa maneno hayo alikufa miezi tisa tu kabla wanadamu hawajatumbukia katika usiku wenye giza wa Vita ya Ulimwengu ya Kwanza. Basi, ilikuwa wapi hiyo ‘paradiso nyangavu’ yenye kujawa na watu wenye huruma? Na namna gani leo? Bila shaka, ‘upendo wa wengi zaidi umepoa’​—na umepoa yajapokuwa matabiri yote ambayo yamekuwa tofauti. (Mathayo 24:12, NW) Lakini je, hilo lapasa kutufanya sisi tutilie shaka unabii wote? Yehova Mungu anajitambulisha kuwa Ndiye ‘anayepindua watu wenye hekima na maarifa yao kuwa upumbavu, na kutimiza neno la mtumishi wake.’ (Isaya 44:24-26, NW) Lakini, huenda wengine wakauliza: ‘Je! tunaweza kutegemea unabii mbalimbali wa Biblia? Je! Neno la Yehova ni hakika kweli kweli?’

Kuharibiwa na Kurudishwa

 3. Kupatana na Mambo ya Walawi 26:27-35, ni jambo gani lililopata Yuda na Yerusalemu katika karne ya saba K.W.K.?

³ Kuna ushuhuda mwingi wa kuthibitisha kwamba sisi tunaweza, kweli kweli, kutegemea unabii wa Biblia. Kwa mfano, unabii mbalimbali wa kuharibiwa na kurudishwa ulitimia kwa habari ya watu wa Mungu wa kale, Waisraeli. Walipomwabudu Yehova kwa uaminifu, walifanikiwa katika ‘nchi yao ya maziwa na asali’ waliyopewa na Mungu. (Mambo ya Walawi 20:24; 1 Wafalme 4:1, 20) Lakini walikuwa wametangulia kuonywa kwamba paradiso hiyo ya mfano ingekuwa ukiwa ulioharibiwa kama wangekosa kutii. (Mambo ya Walawi 26:27-35) Mwaka wa 607 K.W.K., miaka 900 hivi baada ya Musa kuandika Mambo ya Walawi, Wababuloni walishinda Yuda na Yerusalemu. Muda usio mrefu baada ya hapo, Wayahudi waliokuwa wamebaki katika nchi hiyo walikimbilia Misri, na ukiwa uliotabiriwa ukakamilika.​—Yeremia 39:8-10; 40:5; 41:2; 43:1-7.

 4. (a) Muda mrefu kabla ya uharibifu wa Yerusalemu mwaka wa 607 K.W.K., Yehova alikuwa ametolea watu wake ahadi gani? (b) Ahadi hiyo ilitimizwaje?

⁴ Zaidi ya karne moja baada ya uharibifu wa Yerusalemu, ijapokuwa hayo, Yehova alikuwa ameahidi kurudisha watu wake waliotubu kwenye makao yao yaliyoachwa ukiwa na kurudisha fahari yake ya kiparadiso. (Isaya 35:1-14) Pia Mungu alikuwa amesema: “Mimi, Yehova, . . . ninayetimiza neno la mtumishi wake, na Ambaye anatekeleza kabisa shauri la wajumbe wake mwenyewe; Ambaye anasema juu ya Yerusalemu, ‘Utakaliwa na watu,’ na juu ya miji ya Yuda, ‘Itajengwa upya, na mahali pake palipo ukiwa nitainua.’” (Isaya 44:24-26, NW) Mwaka 539 K.W.K., Babuloni ulishindwa na Wamedi na Waajemi wenye kuongozwa na Koreshi, sawa na alivyokuwa ametabiri Isaya. (Isaya 44:27–45:6) Amri ya Koreshi ya kuwaruhusu Wayahudi warudi kwenye makao yao na kujenga upya hekalu ilitekelezwa mwaka 537 K.W.K., na baada ya muda fulani nchi ya Yuda ilifanyiwa badiliko lililokuwa limetabiriwa. (Ezra 1:1-4; Isaya 35:5-10; Ezekieli 36:35) Neno la Yehova ni hakika kama nini!

Mji wa Tiro Haungeweza Kukaidi Unabii

 5. Kupitia Ezekieli, Yehova alikuwa ametabiri nini kuhusu Tiro?

⁵ Pia unabii ulioongozwa na Mungu ulitimizwa juu ya mji wa kale wa Tiro, ambao kwa kufaa uliitwa “Malkia wa Bahari.” Kuhusu mji huo wenye bandari wa Foinike, Yehova alikuwa ametangaza hivi: “Mimi ni juu yako, Ee Tiro, nami nitaleta mataifa mengi kupigana nawe . . . tazama, nitamleta Nebukadreza, mfalme wa Babeli . . . juu ya Tiro . . . ataiangusha chini minara yako . . . Nao wataweka mawe yako, na miti yako, na mavumbi yako, kati ya maji.. .. Nami nitakufanya kuwa jabali tupu; utakuwa mahali pa kutandazia nyavu za wavuvi.”​—Ezekieli 26:3-14.

 6. Katika kutimiza unabii, Tiro wa kale ulipatwa na nini?

⁶ Ilionekana anguko hilo si jambo lenye kuwezekana. Kulingana na mwanahistoria Myahudi Yosefo, mazingiwa ya Wababuloni juu ya Tiro yalichukua miaka 13. (Yosefo, Against Apion, Kitabu cha I, Sura ya 21) Maandishi ya historia hayaonyeshi jitihada za Nebukadreza zilikuwa zenye matokeo kadiri gani, ingawa ni lazima hasara iliyopata mali na maisha za Watiro iwe ilikuwa kubwa. Tangazo la kiunabii la baadaye kupitia Zekaria lilionyesha kwamba Mungu angeuharibu mji huo kabisa (Zekaria 9:3, 4) Unabii huo ulitimizwa karibu miaka 200 baada ya kutolewa. Wakati huo wale waliokuwa wakiishi katika mji wa kisiwani ulio karibu wa Tiro walijiona salama nyuma ya kuta imara. Lakini mwaka 332 K.W.K., majeshi ya Aleksanda Mkuu yalipindua mji huo wa kisiwani, kwa kutumia mabomoko ya Tiro wa barani kujenga barabara yenye kupita majini mpaka kwenye kisiwa hicho. Tangu wakati huo kisehemu hicho cha ardhi kilicho majini kilichofanyizwa na majeshi hayo kimepanuliwa na mchanga ulioongezwa hapo na maji. Zaidi ya hayo, katika kijiji kilichoko wakati huu chenye bandari, wavuvi wanaonekana wakikausha nyavu zao​—huo ukiwa ni utimizo mwingine wa unabii. Bila shaka, Neno la Yehova ni hakika!

“Mji wa Damu” Wakubali Kushindwa

 7, 8. (a) Kupitia manabii wake, Yehova alikuwa ametabiri nini kuhusu Ninawi? (b) Kwa sababu gani lingeonekana kuwa jambo lisilowezekana kwa Ninawi kuwa “ukiwa”?

⁷ Pia Neno la kiunabii la Mungu lilitimizwa kwa habari ya Ninawi wa kale, mji mkuu wa Milki ya Ashuru iliyowaonea watu wa Yehova. (2 Wafalme 17:1-6; 1 Mambo ya Nyakati 5:6, 26) Kuhusu Ninawi, ulipokuwa umefikia nguvu za juu zaidi, Yehova alitangaza hivi kupitia manabii wake: “Chukueni nyara za fedha; chukueni nyara za dhahabu; kwa maana ni akiba isiyoisha. . . . Amekuwa utupu, na ukiwa, na uharibifu. . . . Ole wake mji wa damu!” (Nahumu 2:9, 10; 3:1) “Ataufanya Ninawi kuwa ukiwa, . . . na makundi ya wanyama watalala kati yake.”​—Sefania 2:13, 14.

⁸ Jambo hilo lingewezaje kutokea? Ninawi ulikuwa “mji ule mkubwa.” (Yona 1:2) Kulingana na mwanahistoria wa kale Diodoro, Ninawi ulikuwa na ukuta wa mita 30, wenye upana wa kutosha kwa vigari vitatu vyenye kukokotwa na farasi kupita juu yake vikiwa vinaenda kimoja kando ya kingine. Katika siku za nabii Yona (karne ya tisa K.W.K.), watu zaidi ya 120,000 walikaa katika mji huo. (Yona 4:11) Je! yote hayo yangefanywa kuwa “ukiwa”?

 9. Ninawi umetoaje uthibitisho zaidi kwamba Neno la Yehova ni hakika?

⁹ Mwaka 632 K.W.K., miaka 16 au zaidi baada ya unabii wa Sefania kutolewa, Wababuloni na Wamedi waliuzingira Ninawi. Kulingana na Diodoro (Kitabu cha II, Sura ya 27), “mvua kubwa yenye kuendelea” ilifanya Mto Eufrati ufurike kwenye fuo zake. ‘Ilichimba kisehemu cha mji huo na kuangusha ukuta kwa umbali wa mastade 20.’ Ninawi ukashindwa. “Walibeba nyara nyingi kutoka mji huo na eneo la hekalu na kuugeuza mji huo ukawa mwinuko ulio ukiwa na lundo la takataka,” ndivyo inavyosema Babylonian Chronicle ya kale. Ninawi ukawa mji uliopotea kwa karne nyingi. Kupinduliwa kwake bila shaka kulikuwa ni “habari njema” kwa watu wa Mungu, ambao walihakikishiwa tena kwamba ‘Yehova ni mwema’ na “huwajua hao wamkimbiliao.” (Nahumu 1:7, 15) Leo, mtu anayetembelea magofu ya Ninawi katika Iraq huenda akaona kondoo wakilisha karibu na miinuko yake, sawa na ilivyotabiriwa. Katika jambo hilo tuna uthibitisho zaidi kwamba Neno la Yehova ni hakika.

“Pembe Mashuhuri” Yavunjwa

10. (a) Ni njozi gani ya kiunabii ambayo imeandikwa katika Danieli 8:1-8? (b) Gabrieli alielezaje sehemu za unabii huo?

¹⁰ Katika njozi ya kiunabii, Danieli aliona kondoo mume mwenye pembe mbili akiuawa na beberu (mbuzi mume) mwenye “pembe mashuhuri.” Pembe hiyo ilivunjwa na mahali pake pakachukuliwa na pembe nne. (Danieli 8:1-8) Jambo hilo lilikuwa na maana gani? Malaika Gabrieli alieleza: “Yule kondoo mume uliyemwona, mwenye pembe mbili, hizo ndizo wafalme wa Umedi na Uajemi. Na yule beberu, mwenye manyoa mengi, ni mfalme wa Uyunani [Ugiriki]; na ile pembe kubwa iliyo kati ya macho yake ni mfalme wa kwanza. Tena katika habari ya pembe ile iliyovunjika, ambayo badala yake zilisimama pembe nne, falme nne zitasimama kutoka katika taifa lile, lakini si kwa nguvu kama zake.”​—Danieli 8:16, 20-22.

11, 12. Andiko la Danieli 8:20-22 lilitimizwaje?

¹¹ Babuloni wenye nguvu ulikuwa umeshindwa na Umedi na Uajemi, yaani, yule kondoo mume aliyeonwa katika maono. Lakini malaika wa Mungu alikuwa ametabiri kwamba “beberu, mwenye manyoya mengi,” Ugiriki, angemwua yule kondoo mume. Ilitokea barabara hivyo katika karne ya nne K.W.K., wakati majeshi yenye kuzungumza Kigiriki ya Aleksanda Mkuu yalipoipindua Milki ya Umedi na Uajemi. Lakini, bila kutazamiwa Aleksanda akafa akiwa mwenye umri wa miaka 32 katika mwaka wa 323 K.W.K., bila ya kuwa na mtu anayestahili kuchukua mahali pake. Aleksanda alipokufa, ile “pembe mashuhuri” ilivunjwa. Lakini namna gani zile ‘pembe nne zilizotabiriwa zitasimama badala yake’?

¹² Aleksanda alikuwa na hesabu kubwa ya majemadari, lakini wanne kati yao mwishowe walijiimarisha katika mamlaka. Basi ndivyo ikawa kwamba ile “pembe mashuhuri” ikavunjwa na mwishowe mahali pake pakachukuliwa na ‘pembe nne,’ au “falme nne.” Kufikia mwaka 301 K.W.K., majemadari hao walikuwa wamejiimarisha wenyewe katika mamlaka: Ptolemi Lago (Misri na Palestina); Seleuko Nikata (Mesopotamia na Siria); Kasanda (Makedonia na Ugiriki); na Lisimako (Thresi na Asia Ndogo).a Kwa mara nyingine tunaona Neno la Yehova ni hakika.

“Masihi Aliye Mkuu” Atokea!

13. Andiko la Danieli 9:24, 25 linasema nini juu ya kutokea kwa Masihi?

¹³ Kitabu cha Danieli pia kinatoa ushuhuda wenye kutokeza sana kwamba Neno la Yehova ni hakika. Karne nyingi mapema, Danieli aliongozwa na Mungu ataje wakati wa kutokea kwa Masihi duniani. Unabii huo wenye kusisimua, ulisema hivi katika sehemu moja: “Muda wa majuma sabini umeamriwa juu ya watu wako, na juu ya mji wako mtakatifu, ili kukomesha makosa, na kuishiliza dhambi, na kufanya upatanisho kwa ajili ya uovu, na kuleta haki ya milele, na kutia muhuri maono na unabii, na kumtia mafuta yeye aliye mtakatifu. Basi ujue na kufahamu, ya kuwa tangu kuwekwa amri ya kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu hata [kuja kwa Masihi] aliye mkuu; kutakuwa na majuma saba; [na pia] majuma sitini na mawili.”​—Danieli 9:24, 25.

14. (a) Tunaweza kusema kwamba katika “majuma” ya Danieli 9:24, 25 kila siku inahesabiwa kuwa mwaka mmoja kwa msingi gani wa Kimaandiko? (b) ‘Amri ya kuujenga upya Yerusalemu’ ilitolewa katika mwaka gani? (c) Yale “majuma” 69 yalikuwa yenye urefu gani, na yalianza wakati gani na kumalizika wakati gani?

¹⁴ Je! “majuma” hayo yalikuwa halisi? Hapana, kwa maana mambo yote yaliyotabiriwa hapo kuhusu Masihi hayakutokea katika kipindi cha majuma sabini, au muda unaopungua mwaka mmoja na nusu. Hayo yalikuwa “majuma” ambayo kila siku ilihesabiwa kuwa mwaka mmoja. (Linganisha Hesabu 14:33, 34.) “Amri ya kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu” ilitolewa katika mwaka wa 20 wa Mfalme Mwajemi, Artashasta (Longimano). (Nehemia 2:1-18) Kwa kuwa alianza kutawala mwaka 474 K.W.K., mwaka wake wa 20 ulikuwa mwaka 455 K.W.K. Kwa hiyo, majuma 69 ya miaka tangu ‘amri ya kuujenga upya Yerusalemu, hata kuja kwa Masihi aliye kiongozi’ jumla yake ilikuwa miaka 483 (7 X 69) na yaliendelea mpaka mwaka 29 W.K.

15. Katika mwaka 29 W.K., Wayahudi walikuwa na tazamio gani?

¹⁵ Katika mwaka huo Yohana Mbatizaji alikuwa mwenye shughuli sana “akihubiri ubatizo wa toba liletalo ondoleo la dhambi.” Na namna gani Wayahudi? ‘Watu walikuwa wakingoja yatakayotokea, wote wakiwaza-waza mioyoni mwao habari za Yohana, kama labda yeye ndiye Kristo?’ (Luka 3:3-6, 15) Kwa habari ya tazamio hilo, mtaalamu Myahudi Abba Hillel Silver alisema: “Lakini, karne ya kwanza, hasa kizazi kilichotangulia uharibifu [wa Yerusalemu], kilishuhudia mbubujiko mkubwa wa maoni ya [kutazamia Masihi]. Sababu ya hilo . . . haikuwa kuzidishwa kwa mateso ya Waroma bali ilikuwa imani iliyoenea sana iliyotokezwa na tarehe zenye kujulikana na wengi za siku hizo . . . Masihi alikuwa akitazamiwa katika robo ya pili hivi ya karne ya kwanza W.K.” Hizo “tarehe zenye kujulikana na wengi” msingi wake ulikuwa kitabu cha Danieli.

16. (a) Kwa sababu gani mwaka wa 15 wa utawala wa Kaisari Tiberio ulikuwa wenye maana? (b) Yesu alipobatizwa, kulitokea nini?

¹⁶ Unabii wa Danieli ulikuwa umeonyesha kwamba majuma 69 ya miaka yangeendelea mpaka mwaka 29 W.K. Basi, je, Masihi alitokea wakati unaofaa katika mwaka huo? Hasa-a! Yohana Mbatizaji alikuwa ameanza kuhubiri kwake na kubatiza “mwaka wa kumi na tano wa kutawala kwake Kaisari Tiberio.” (Luka 3:1-3) Kwa kuwa Tiberio alikuwa mtawala wa Roma katika Agosti 17, 14 W.K. (kwa kufuata Kalenda ya Gregori), kazi ya Yohana ilianza wakati wa mwaka wa 15 baada ya hapo, au katika masika ya 29 W.K. Wakati wa joto la kadiri la mwaka huo Yesu wa Nazareti alibatizwa na Yohana, na roho takatifu ndipo ikashuka kutoka mbinguni impake mafuta Yesu awe Kristo, au Masihi. (Luka 3:21, 22) Unabii wa Kimasihi ukatimizwa.b Kwa mara nyingine ikathibitishwa kwamba Neno la Yehova ni hakika.

17. Ni baadhi ya unabii gani wa Kimasihi uliotimizwa kwa kukamatana na Yesu Kristo?

¹⁷ Unabii mwingine mwingi wa Maandiko ya Kiebrania ulitimizwa kuhusiana na Yesu Kristo. Kwa mfano, Yesu alizaliwa na bikira katika Bethlehemu. (Isaya 7:14; Mika 5:2; Mathayo 1:18-23; 2:3-6) Watoto wachanga waliuawa baada ya kuzaliwa kwake. (Yeremia 31:15; Mathayo 2:16-18) Yeye alikuwa na mtangulizi wake. (Isaya 40:3; Mathayo 3:1-3) Yesu alibeba magonjwa yetu. (Isaya 53:4; Mathayo 8:16, 17) Aliingia Yerusalemu akiwa juu ya mwana-punda. (Zekaria 9:9; Yohana 12:12-15) Mtume mmoja alimsaliti kwa ajili ya vipande 30 vya fedha. (Zaburi 41:9; Zekaria 11:12; Mathayo 26:14-16, 46-56; Yohana 13:18) Baada ya Yesu kutundikwa, waligawana mavazi yake na wakapiga kura kwa ajili ya vazi lake la ndani. (Zaburi 22:18; Yohana 19:23, 24) Mifupa yake haikuvunjwa, bali alichomwa. (Zaburi 34:20; Zekaria 12:10; Yohana 19:33-37) Baada ya kukaa sehemu za siku tatu ndani ya kaburi, alifufuliwa. (Yona 1:17; 2:10; Mathayo 12:39, 40; Marko 9:31; Matendo 10:40) Hiyo ni mifano tu ya jinsi Yesu alivyotimiza unabii mbalimbali wa Kimasihi. Lakini, pia, inathibitisha kwamba Neno la Yehova ni hakika.

Wakati Ujao Unaweza Kujulikana

18, 19. (a) Kwa sababu gani si kazi bure kuuliza kesho kutakuwa nini? (b) Ni maulizo gani zaidi yanaulizwa?

¹⁸ Yesu, Masihi, yeye mwenyewe alisema unabii wenye kutoa tumaini. Kwa mfano, yeye alitabiri “kuwapo” kwake kwa wakati ujao. (Mathayo 24:3-14) Kwa kweli, unabii mbalimbali wenye kutia moyo wenye maana katika karne ya 20 uliandikwa na waandikaji mbalimbali wa Biblia. Kwa hiyo si kazi bure kuuliza, ‘Kesho kutakuwa nini?’ Tunaweza kujua.

¹⁹ Mpaka sasa, tumechunguza unabii fulani wa Kimaandiko uliotimizwa katika nyakati zilizopita. Lakini namna gani siku zetu? Je! tuna ushuhuda zaidi wenye kusisimua kwamba Neno la Yehova ni hakika?

[Maelezo ya Chini]

Je! Wewe Unaweza Kukumbuka?

◻ Kama ilivyotabiriwa, ni nini kilichoupata Tiro wa kale?

◻ Ninawi umetoaje ushuhuda kwamba Neno la Yehova ni hakika?

◻ Ni nini kilichotokea katika kutimiza Danieli 8:20-22?

◻ Yale “majuma” 69 yalikuwa yenye urefu gani, na yalianza wakati gani na kumalizika wakati gani?

◻ Ni baadhi ya unabii gani wa Kimasihi uliotimizwa kwa kukamatana na Yesu?