Vijana Huuliza . . .

Nawezaje Kufanya Niache Kulaumiwa Kila Wakati?

“Nilikuwa nikilaumiwa sikuzote. Ikiwa nyumba haikufungwa au jiko halikuzimwa au chochote kiliachwa mahali pasipofaa au bila kufanywa, lilikuwa kosa la Ramon!”—Ramon.

UNAPOKUWA tineja, nyakati nyingine huenda ikaonekana kuwa walaumiwa kwa karibu kila jambo lisilo sawa. Katika makala moja iliyotangulia, tulikiri kwamba nyakati nyingine wazazi hufanya haraka kuwalaumu watoto wao.a Sababu za kufanya hivyo zaweza kutofautiana kutoka hangaikio la kawaida la wazazi kufikia taabu kubwa za kihisia-moyo. Hata sababu iwe nini, kulaumiwa kwa mambo ambayo si kosa lako kwaweza kuumiza na ni kwenye kudhilisha.

Bila shaka, ukiwa mwanadamu asiyekamilika, utakosea mara kwa mara. (Waroma 3:23) Kwa kuongezea, kwa sababu u mchanga, huna uzoefu kwa kadiri fulani. (Mithali 1:4) Yaelekea utafanya makosa katika uamuzi wako. Kwa hiyo unapokosea, ni sawa na ni haki kutozwa hesabu.—Mhubiri 11:9.

Basi, utendeje unapolaumiwa kwa jambo ambalo kwa hakika umefanya? Vijana wengine hujaribu kutenda kana kwamba wao ni wahasiriwa wa ukosefu mzito wa haki. Hupayuka-payuka kwamba wazazi wao huwalaumu kwa kila jambo. Tokeo? Wazazi waliovunjika moyo hutumia hatua kali zaidi ili kuwafanya watoto waelewe. Biblia hutoa shauri hili: “Wapumbavu hudharau hekima na adabu. Mwanangu, yasikilize mafundisho ya baba yako, wala usiiache sheria ya mama yako.” (Mithali 1:7, 8) Unapokiri makosa yako na kufanya marekebisho yahitajiwayo, waweza kujifunza kutokana na makosa yako.—Waebrania 12:11.

“Mazungumzo ya Siri” Pamoja na Wazazi

Hata hivyo, ni jambo tofauti kabisa unapolaumiwa kwa mambo ambayo si makosa yako au unapolaumiwa daima. Kwa kueleweka, waweza kuwa na hasira na kuudhika. Waweza hata kushawishika uwe mtukutu, ukiwazia kwamba hata iweje utalaumiwa tu. (Mhubiri 7:7) Hata hivyo, matendo yenye kuudhi huumiza kila mmoja. (Linganisha Ayubu 36:18.) Mithali 15:22 huonyesha njia bora ya kushughulikia mambo, ikisema: “Pasipo mashauri [“mazungumzo ya siri,” NW] makusudi hubatilika.” Ndiyo, njia moja ya kubadili unavyotendewa na wazazi wako ni kwa kuwajulisha unavyohisi.

Kwanza, tafuta kile Biblia huita “wakati wa kufaa.” (Mithali 15:23) Mwandikaji Clayton Barbeau adokeza: “Chagua wakati na mahali ambapo mmetulia na nyote mwajihisi vizuri.” Zaidi ya hilo, Biblia huonya: “Neno liumizalo huchochea ghadhabu.” (Mithali 15:1) Kwa hiyo unapowaendea jaribu kuwa mwenye fadhili na mwenye staha na usiwe mtaka-vita. Epuka kukasirika. (Mithali 29:11) Badala ya kuwashambulia wazazi wako (‘Ninyi hunilaumu sikuzote kwa kila kitu!’), jaribu kuwaeleza jinsi ambavyo lawama zao za daima zakufanya uhisi. (‘Najihisi vibaya ninapolaumiwa kwa mambo ambayo si makosa yangu.’)—Linganisha Mwanzo 30:1, 2.

Yaweza kuwa hivyo pia wakati ambapo wazazi wako wamekasirika kwa sababu ya kutoelewana. Wakati mmoja wazazi wa Yesu mchanga walikasirika kwa sababu hawakujua alikokuwa. Lakini Yesu hakunung’unika wala kulalamika. Kwa utulivu alieleza wazi hali hiyo. (Luka 2:49) Kwa nini usijaribu kuzungumza na wazazi wako kwa namna ya utu uzima ukiwa katika shida? Ng’amua kwamba wamekasirika kwa sababu wanakujali! Sikiliza kwa staha. (Mithali 4:1) Ngoja hadi mambo yapoe kabla ya kueleza unayojua kuhusu habari hiyo.

‘Kuidhihirisha Kazi Yako Mwenyewe’

Kwa nini, basi, wazazi wengine wanaelekea kufikia mikataa isiyofaa kuhusu watoto wao? Kwa kusema wazi, wakati mwingine wachanga huwapatia wazazi wao sababu za kuwashuku. Mithali 20:11 husema hivi: “Hata mtoto hujijulisha kwa matendo yake; kwamba kazi yake ni safi, kwamba ni adili.” Umejifanyia sifa gani kwa wazazi wako? Je, “mazoea” yako yamekuonyesha kuwa “mnyoofu” na mwenye kuchukua mambo kwa uzito au kuwa mtu asiyejali na asiyewajibika? Ikiwa wewe hujali na huwajibiki, usishangae ikiwa wanafikia mkataa usiofaa kukuhusu. “Nilihitaji kujiangalia kwa haki,” akakiri Ramon, mwanamume mchanga aliyetajwa mwanzoni, kuhusiana na uchambuzi wa wazazi wake. “Wakati mwingine kulikuwa na ukweli fulani katika shaka zao.”

Ikiwa hilo ni kweli katika kisa chako, kile uwezacho kufanya tu ni kujaribu kuishi kwa kuboresha maisha yako sasa. Kwa kuweka kiolezo cha tabia yenye kutumainika na ya kuchukua madaraka, waweza polepole kuwasadikisha wazazi wako kuwa umefanya mabadiliko na waweza kutumainika.

Ono la Ramon latolea kielezi jambo hili. Rafiki zake na jamaa yake kwa nia nzuri walimpa lakabu profesa msahaulifu kwa sababu ya mwelekeo wake wa kusahau mambo. Je, wazazi wako wamekupa majina kama vile “asiyekomaa” ama “asiyewajibika”? Kama vile mwandikaji Kathleen McCoy asemavyo, wazazi waweza kuhisi kuwa majina hayo hutumika “kuonyesha kosa ili kwamba tineja alione na kubadilika.” Hata hivyo, kwa uhalisi majina hayo husababisha uchungu mwingi wa moyo. Ingawa hivyo, Ramon alikuja kung’amua kwamba lakabu hiyo ilikuwa na kusudi la maana. “Nilikaza akili yangu kwa jambo moja kila wakati, hivyo nilikuwa nikipoteza vitu kama vile funguo au masomo yangu ya nyumbani na kusahau kazi za nyumbani,” yeye akiri.

Kwa hiyo Ramon akaanza kufanya mabadiliko. “Nilianza kujifunza kuhusu madaraka na mambo ya kutanguliza,” akumbuka. “Nilitengeneza ratiba na kuanza kuchukua funzo la Biblia la kibinafsi kwa uzito zaidi. Nilijifunza kuwa Yehova huweka umaana kwa mambo makubwa na pia mambo madogo.” (Luka 16:10) Kwa kutumia kanuni za Biblia, hatimaye Ramon aliondolea mbali sifa yake ya usahaulifu. Kwa nini usijaribu kufanya hivyo? Na ikiwa jina au lakabu inakusumbua, zungumzia hilo na wazazi wako. Huenda wakaona mambo kwa njia yako.

Ionekanapo Kuwa Upendeleo

Wakati mwingine upendeleo huonekana kuwa sababu ya lawama. Ramon akumbuka: “Ndugu zangu au dada zangu wakubwa wangekuja nyumbani wakiwa wamechelewa na hawangeadhibiwa. Ningerudi nyumbani kama nimechelewa na kuingia taabani.” Mwanamume fulani Mguyana aitwaye Albert akumbuka akiwa na hisia kama hizo alipokuwa akikua. Ilionekana kwake kama mama yake alimwadhibu kwa ukali kuliko alivyomwadhibu ndugu yake.

Hata hivyo, sikuzote mambo hayako vile yaonekanavyo kuwa. Mara nyingi wazazi huwapa uhuru mkubwa zaidi watoto wale wakubwa zaidi, si kwa sababu ya upendeleo, lakini kwa sababu tu wanahisi kuwa watachukua mambo kwa uzito zaidi. Ama kwaweza kuhusisha hali za kipekee. Albert akiri kuwa ndugu yake aliepushwa adhabu ya kimwili kwa sababu alikuwa “mdogo na mgonjwa-mgonjwa.” Je, ni upendeleo kwa wazazi kutambua mahitaji ya kipekee au vizuizi ambavyo mtoto fulani aweza kuwa navyo?

Bila shaka, wakati mwingine wazazi wana wapendwa wao. (Linganisha Mwanzo 37:3.) Albert asema hivi kuhusu ndugu yake mgonjwa: “Mama alikuwa na shauku ya kipekee kumwelekea.” Kwa uzuri, upendo wa Kikristo hupanuka. (2 Wakorintho 6:11-13) Hivyo hata ikiwa wazazi wako wana “shauku ya kipekee” kuelekea mmoja wa ndugu zako, hilo halimaanishi kuwa hawakupendi. Suala kuu ni, Je, wanakutenda isivyo haki wakikulaumu kwa sababu ya shauku kupita kiasi kuelekea ndugu yako? Ikiwa yaelekea kuwa hivyo, kwa vyovyote wajulishe unavyohisi. Kwa njia ya utulivu, na yenye kiasi, wapatie wazazi wako vielelezo hususa vinavyokufanya uhisi kwamba wanaonyesha upendeleo. Huenda ikawa watasikiliza.

Familia Zenye Matatizo

Ni kweli kwamba si hali zote zilizo rahisi kubadili. Kwa wazazi wengine, kuaibisha na kulaumu ni tabia zilizowakolea. Hili laweza kuwa hivyo hasa kwa wazazi walio na matatizo ya kihisia-moyo au wanaopigana na uraibu. Chini ya hali kama hizo, huenda mazungumzo yasinufaishe sana. Hili likionekana kuwa kweli katika kisa chako, tambua ya kwamba matatizo ya wazazi wako hayako katika uwezo wako na huenda yakasuluhishwa tu kwa msaada kutoka nje. Lililo bora zaidi uwezalo kuwapa ni heshima inayofaa na staha na uepuke ugomvi usio wa lazima. (Waefeso 6:1, 2) Mithali 22:3 husema: “Mwenye busara huyaona mabaya na kujificha; bali wajinga huendelea mbele wakaumia.”b

Wakati huohuo, pata tegemezo kutoka kwa wengine. Ongea na mtu aliyekomaa labda mzee Mkristo. Uangalifu wenye upendo kutoka kwa mtu kama huyo waweza kukusaidia kushinda hisia ya kwamba ni kosa lako sikuzote. Wakati uleule, ‘mkaribie Mungu.’ (Yakobo 4:8) Ingawa wengine watakulaumu isivyo haki, “[Mungu] hatateta sikuzote, wala hatashika hasira yake milele. . . . Kwa maana Yeye anatujua umbo letu, na kukumbuka ya kuwa sisi tu mavumbi.” (Zaburi 103:9, 14) Kujua kwamba una thamani machoni pa Mungu kutakusaidia kukabiliana na lawama isiyo haki.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika ukurasa wa 21]

Kukiri makosa yetu hutusaidia kujifunza kutokana na makosa yetuy