Sura Ya Kumi Na Moja

Wakati wa Kuja Kwa Mesiya Wafunuliwa

 1. Kwa kuwa Yehova ndiye Mweka-Wakati Mkuu, twaweza kuwa na uhakika juu ya nini?

YEHOVA ndiye Mweka-Wakati Mkuu. Yeye hupanga nyakati na majira yanayohusiana na kazi yake. (Matendo 1:7) Matukio yote ambayo amepanga yatukie nyakati na majira haya bila shaka yatatukia. Hayatakosa kutukia.

2, 3. Danieli alizingatia unabii gani, na ni milki gani iliyokuwa ikitawala Babiloni wakati huo?

² Akiwa mwanafunzi mwenye bidii wa Maandiko, nabii Danieli aliamini kwamba Yehova angeweza kupanga matukio na kuyatimiza. Danieli alipendezwa hasa na unabii mbalimbali kuhusu kufanywa ukiwa kwa Yerusalemu. Yeremia alikuwa amerekodi ufunuo wa Mungu juu ya kipindi ambacho jiji hilo takatifu lingeendelea kuwa ukiwa, naye Danieli aliuzingatia unabii huo kwa makini. Aliandika hivi: “Katika mwaka wa kwanza wa Dario, mwana wa Ahasuero, wa uzao wa Wamedi, aliyetawazwa kuwa mfalme juu ya milki ya Wakaldayo; katika mwaka wa kwanza wa kumiliki kwake, mimi Danieli, kwa kuvisoma vitabu, nalifahamu hesabu ya miaka, ambayo neno la BWANA lilimjia Yeremia nabii, ya kuutimiza ukiwa wa Yerusalemu, yaani, miaka sabini.”—Danieli 9:1, 2; Yeremia 25:11.

³ Wakati huo Dario Mmedi alikuwa akitawala “milki ya Wakaldayo.” Mambo ambayo Danieli alikuwa ametabiri awali alipokuwa akifafanua mwandiko wa mkono ukutani yalikuwa yametimizwa haraka. Milki ya Babiloni haikuwepo tena. Ilikuwa ‘imepewa Wamedi na Waajemi’ mwaka wa 539 K.W.K.—Danieli 5:24-28, 30, 31.

DANIELI AMSIHI YEHOVA KWA UNYENYEKEVU

 4. (a) Ni nini kilichohitajiwa ili kukombolewa na Mungu? (b) Danieli alimfikiaje Yehova?

⁴ Danieli alitambua kwamba ukiwa wa miaka 70 wa Yerusalemu ulikaribia kwisha. Basi, angefanya nini? Yeye mwenyewe atuambia hivi: “Nikamwelekezea Bwana Mungu uso wangu, ili kutaka kwa maombi, na dua, pamoja na kufunga, na kuvaa nguo za magunia na majivu. Nikamwomba BWANA, Mungu wangu, nikaungama.” (Danieli 9:3, 4) Hali ifaayo ya moyoni ilihitajiwa ili kupata ukombozi wenye rehema wa Mungu. (Mambo ya Walawi 26:31-46; 1 Wafalme 8:46-53) Kulikuwa na uhitaji wa imani, roho ya unyenyekevu, na toba kamili ya dhambi ambazo zilikuwa zimeongoza kwenye utekwa na utumwa. Kwa hiyo, Danieli alimfikia Mungu kwa niaba ya watu wake wenye dhambi. Jinsi gani? Kwa kufunga, kuomboleza, na kuvaa nguo za magunia ili kuonyesha toba na weupe wa moyo.

 5. Kwa nini Danieli alikuwa na uhakika kwamba Wayahudi wangerudi nyumbani kwao?

⁵ Unabii wa Yeremia ulikuwa umempa Danieli tumaini, kwa kuwa ulionyesha kwamba muda si muda Wayahudi wangerudi nyumbani kwao Yuda. (Yeremia 25:12; 29:10) Bila shaka, Danieli alikuwa na uhakika kwamba Wayahudi waliokuwa wametiishwa wangepata uhuru kwa kuwa mtu aitwaye Koreshi tayari alikuwa mfalme wa Uajemi. Je, Isaya hakuwa ametabiri kwamba Koreshi angetumiwa kuwafungulia Wayahudi wakajenge Yerusalemu na hekalu lake? (Isaya 44:28–45:3) Lakini Danieli hakujua jinsi ambavyo hilo lingetimia. Kwa hiyo, aliendelea kusali kwa Yehova.

 6. Danieli alikiri nini kwenye sala?

⁶ Danieli alivuta fikira kwenye rehema na fadhili-upendo za Mungu. Alikiri kwa unyenyekevu kwamba Wayahudi walikuwa wametenda dhambi kwa kuasi na kuziacha amri za Yehova, na kwa kuwapuuza manabii wake. Kwa kufaa, Mungu ‘aliwafukuza, kwa sababu ya makosa yao.’ Danieli alisali hivi: “Ee Bwana, kwetu sisi kuna haya ya uso, kwa wafalme wetu, na wakuu wetu, na baba zetu, kwa sababu tumekutenda dhambi. Rehema na msamaha ni kwa Bwana Mungu wetu, ingawa tumemwasi; wala hatukuitii sauti ya BWANA, Mungu wetu, kwa kwenda katika sheria zake, alizoziweka mbele yetu kwa kinywa cha watumishi wake, manabii. Naam, Israeli wote wameihalifu sheria yako, kwa kugeuka upande, wasiisikilize sauti yako; basi kwa hiyo laana imemwagwa juu yetu, na uapo ule ulioandikwa katika sheria ya Musa, mtumishi wa Mungu; kwa sababu tumemtenda dhambi.”—Danieli 9:5-11; Kutoka 19:5-8; 24:3, 7, 8.

 7. Kwa nini twaweza kusema kwamba Yehova alifanya ifaavyo alipowaruhusu Wayahudi watekwe?

⁷ Mungu alikuwa amewaonya Waisraeli juu ya matokeo ya kutomtii na kupuuza agano alilofanya pamoja nao. (Mambo ya Walawi 26:31-33; Kumbukumbu la Torati 28:15; 31:17) Danieli alikiri kwamba Mungu alistahili kutenda alivyotenda, aliposema hivi: “Ameyathibitisha maneno yake, aliyoyanena juu yetu, na juu ya waamuzi wetu waliotuamua, kwa kutuletea mambo maovu makuu; maana chini ya mbingu zote halikutendeka jambo kama hili, lilivyotendeka juu ya Yerusalemu. Kama ilivyoandikwa katika sheria ya Musa, mabaya haya yote yametupata; lakini hata hivyo hatukumwomba BWANA, Mungu wetu, atupe fadhili zake, ili tugeuke na kuyaacha maovu yetu, na kuitambua kweli yake. Basi BWANA ameyavizia mabaya hayo, akatuletea; maana BWANA, Mungu wetu, ni mwenye haki katika kazi zake zote azitendazo; na sisi hatukuitii sauti yake.”—Danieli 9:12-14, Chapa ya 1989.

 8. Danieli amwomba Yehova kwa msingi gani?

⁸ Danieli hajaribu kutetea matendo ya watu wake. Walistahili kwenda uhamishoni, kama vile anavyokiri moja kwa moja: “Tumefanya dhambi, tumetenda maovu.” (Danieli 9:15) Wala si kwamba anataka tu kutoteseka. La, sababu ya ombi lake ni utukufu na heshima ya Yehova mwenyewe. Kwa kuwasamehe Wayahudi na kuwarudisha nyumbani, Mungu angetimiza ahadi yake kupitia Yeremia na angetakasa jina Lake takatifu. Danieli amsihi hivi: “Ee Bwana, sawasawa na haki yako yote, nakusihi, hasira yako na ghadhabu yako zigeuzwe na kuuacha mji wako Yerusalemu, mlima wako mtakatifu; maana kwa sababu ya dhambi zetu, na maovu ya baba zetu, Yerusalemu na watu wako wamepata kulaumiwa na watu wote wanaotuzunguka.”—Danieli 9:16.

 9. (a) Danieli amalizia sala yake kwa kusihi nini? (b) Ni nini kinachomsononesha Danieli, lakini anaonyeshaje kwamba anahangaikia jina la Mungu?

⁹ Katika sala yenye bidii, Danieli aendelea kuomba hivi: “Basi sasa, Ee Mungu wetu, yasikilize maombi ya mtumishi wako, na dua zake, ukaangazishe uso wako juu ya patakatifu pako palipo ukiwa, kwa ajili ya Bwana. Ee Mungu wangu, tega sikio lako, ukasikie; fumbua macho yako ukautazame ukiwa wetu, na mji ule ulioitwa kwa jina lako; maana hatukutolei maombi yetu kwa sababu ya haki yetu, lakini kwa sababu ya rehema zako nyingi. Ee Bwana, usikie; Ee Bwana, usamehe; Ee Bwana, usikilize, ukatende, usikawie; kwa ajili yako wewe, Ee Mungu wangu; kwa sababu mji wako na watu wako wanaitwa kwa jina lako.” (Danieli 9:17-19) Ikiwa Mungu hakuwa mwenye kusamehe na iwe aliwaacha watu wake uhamishoni, akiruhusu jiji lake takatifu, Yerusalemu, liendelee kuwa ukiwa kwa wakati usio dhahiri, je, mataifa yangemwona kuwa Mwenye Enzi Kuu ya Ulimwengu? Je, hayangekata kauli kwamba Yehova hana nguvu dhidi ya uwezo wa miungu ya Babiloni? Naam, jina la Yehova lingeshutumiwa, na hilo lamsononesha Danieli. Kati ya zile mara 19 ambazo jina la Yehova lapatikana katika maandishi ya awali ya kitabu cha Danieli, mara 18 latumiwa kuhusiana na sala!

GABRIELI AJA HARAKA

10. (a) Ni nani aliyetumwa kwa Danieli, na kwa nini? (b) Kwa nini Danieli amwita Gabrieli “mtu yule”?

¹⁰ Danieli aendeleapo kusali, malaika Gabrieli atokea. Asema hivi: “Ee Danieli, nimetokea sasa, ili nikupe akili upate kufahamu. Mwanzo wa maombi yako ilitolewa amri, nami nimekuja kukupasha habari; maana wewe unapendwa sana; basi itafakari habari hii, na kuyafahamu maono haya.” Lakini kwa nini Danieli amwita “mtu yule, Gabrieli”? (Danieli 9:20-23) Danieli alipotaka kujua juu ya ono lake la awali juu ya beberu na kondoo mume, “mmoja mfano wa mwanadamu” alimtokea. Alikuwa malaika Gabrieli, aliyetumwa kumpa Danieli ufahamu wenye kina. (Danieli 8:15-17) Vivyo hivyo, baada ya sala ya Danieli, malaika huyo alimkaribia akiwa katika umbo la kibinadamu na kuongea naye kama vile watu wawili huongea.

11, 12. (a) Ingawa hakukuwa na hekalu wala madhabahu ya Yehova huko Babiloni, Wayahudi wachaji walionyeshaje kwamba walistahi matoleo yaliyotakiwa na Sheria? (b) Kwa nini Danieli aliitwa mtu ‘apendwaye sana’?

¹¹ Gabrieli awasili “panapo wakati wa dhabihu ya jioni.” Madhabahu ya Yehova ilikuwa imeharibiwa pamoja na hekalu katika Yerusalemu, nao Wayahudi walikuwa mateka wa Wababiloni wapagani. Kwa hiyo, Wayahudi hawakuwa wakimtolea Mungu dhabihu wakiwa Babiloni. Hata hivyo, ilifaa Wayahudi wachaji waliokuwa Babiloni wamsifu Yehova na kumwomba dua katika nyakati zilizoagizwa kwa ajili ya matoleo katika Sheria ya Kimusa. Akiwa mtu aliyemcha Mungu kwelikweli, Danieli aliitwa mtu ‘apendwaye sana.’ Yehova, ‘Asikiaye kuomba [“sala,” NW],’ alimpenda, naye Gabrieli alitumwa haraka ili kuijibu sala ya Danieli ya imani.—Zaburi 65:2.

¹² Hata wakati ambapo kusali kwa Yehova kulikuwa kumehatarisha uhai wake, Danieli aliendelea kusali kwa Mungu mara tatu kwa siku. (Danieli 6:10, 11) Haikosi ndiyo sababu Yehova alimpenda sana! Sala, na pia kutafakari Neno la Mungu kulimwezesha Danieli kujua mapenzi ya Yehova. Danieli alisali daima na alijua jinsi ya kumfikia Yehova ifaavyo ili sala zake zijibiwe. Alikazia uadilifu wa Mungu. (Danieli 9:7, 14, 16) Na ingawa adui zake hawakumpata na kosa lolote, Danieli alijua kwamba alikuwa mtenda-dhambi machoni pa Mungu naye alitubu dhambi zake kwa utayari.—Danieli 6:4; Waroma 3:23.

“MAJUMA SABINI” YA KUONDOLEA MBALI DHAMBI

13, 14. (a) Gabrieli alimpasha Danieli habari gani ya maana? (b) “Majuma sabini,” yana urefu gani, nasi twajuaje hivyo?

¹³ Danieli apendaye kusali sana apata jibu lililoje! Yehova anamhakikishia kwamba Wayahudi watarudishwa nyumbani na pia anampa ufahamu wenye kina juu ya jambo fulani la maana hata zaidi—kutokea kwa Mesiya aliyetabiriwa. (Mwanzo 22:17, 18; Isaya 9:6, 7) Gabrieli amwambia Danieli hivi: “Muda wa majuma sabini umeamriwa juu ya watu wako, na juu ya mji wako mtakatifu, ili kukomesha makosa, na kuishiliza dhambi, na kufanya upatanisho kwa ajili ya uovu, na kuleta haki ya milele, na kutia muhuri maono na unabii, na kumtia mafuta yeye aliye mtakatifu [“mahali patakatifu kabisa,” BHN]. Basi ujue na kufahamu, ya kuwa tangu kuwekwa amri ya kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu hata zamani zake masihi aliye mkuu; kutakuwa na majuma saba; na katika majuma sitini na mawili utajengwa tena pamoja na njia kuu zake na handaki, naam, katika nyakati za taabu.”—Danieli 9:24, 25.

¹⁴ Hiyo ilikuwa habari njema kwelikweli! Yerusalemu lingejengwa upya na ibada ingeanzishwa tena kwenye hekalu jipya na pia “masihi aliye mkuu” angetokea wakati hususa. Hilo lingetukia mnamo “majuma sabini.” Kwa kuwa Gabrieli hataji siku, hayo si majuma yenye siku saba kila moja, ambayo yangejumlika kuwa siku 490—mwaka mmoja na miezi minne tu. Kule kujengwa upya kulikotabiriwa kwa Yerusalemu “pamoja na njia kuu zake na handaki” kulichukua muda mrefu kuliko huo. Majuma hayo ni majuma ya miaka. Tafsiri kadhaa za kisasa zadokeza kwamba kila juma lina urefu wa miaka saba. Kwa kielelezo, kwenye Danieli 9:24, Biblia Habari Njema husema: “Miaka saba mara sabini.”

15. Zile “nyakati saba” zagawanywa katika vipindi gani vitatu, nazo zilipaswa kuanza lini?

¹⁵ Kulingana na maneno ya malaika, yale “majuma sabini” yangegawanywa na kuwa vipindi vitatu: (1) “majuma saba,” (2) “majuma sitini na mawili,” na (3) juma moja. Vingekuwa miaka 49, miaka 434, na miaka 7—vikijumlika kuwa miaka 490. Kwa kupendeza, The Revised English Bible husema hivi: “Miaka sabini mara saba imewekwa kwa ajili ya watu wako na jiji lako takatifu.” Baada ya uhamisho na kuteseka huko Babiloni kwa miaka 70, Wayahudi wangepata upendeleo wa pekee kutoka kwa Mungu kwa miaka 490, au miaka 70 mara 7. Kipindi hicho kingeanza “tangu kuwekwa amri ya kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu.” Huo ungekuwa wakati gani?

YALE “MAJUMA SABINI” YAANZA

16. Kama ionyeshwavyo na amri yake, kwa nini Koreshi aliwarudisha Wayahudi nyumbani kwao?

¹⁶ Matukio matatu kuhusiana na mwanzo wa yale “majuma sabini” yastahili kuchunguzwa. Tukio la kwanza lilitokea mwaka wa 537 K.W.K. wakati ambapo Koreshi alitoa amri Wayahudi warudi nyumbani kwao. Amri hiyo yasema hivi: “Koreshi, mfalme wa Uajemi asema hivi; BWANA, Mungu wa mbinguni, amenipa falme zote za dunia; naye ameniagiza nimjengee nyumba katika Yerusalemu, ulioko Yuda. Basi kila mtu katika ninyi nyote mlio watu wake, BWANA, Mungu wake, na awe pamoja naye, na akwee mpaka Yerusalemu, ulioko Yuda, akaijenge nyumba ya BWANA, Mungu wa Israeli, (yeye ndiye Mungu), iliyoko Yerusalemu. Na mtu awaye yote aliyesalia mahali po pote akaapo hali ya ugeni, na asaidiwe na watu wa mahali pake, kwa fedha, na dhahabu, na mali, na wanyama, zaidi ya vitu vitolewavyo kwa hiari ya mtu, kwa ajili ya nyumba ya Mungu, iliyoko Yerusalemu.” (Ezra 1:2-4) Ni dhahiri kwamba amri hiyo hasa ilikusudiwa kufanya hekalu—“nyumba ya BWANA”—lijengwe mahali lilipokuwa awali.

17. Barua aliyopewa Ezra ilitoa sababu gani ya kufunga safari yake kwenda Yerusalemu?

¹⁷ Tukio la pili lilitokea mwaka wa saba wa utawala wa Mfalme Artashasta wa Uajemi (Artashasta Longimanus, mwana wa Shasta wa Kwanza). Wakati huo, Ezra mwandishi alifunga safari ya miezi minne kutoka Babiloni kwenda Yerusalemu. Alichukua barua ya pekee kutoka kwa mfalme, lakini haikuidhinisha kujengwa upya kwa Yerusalemu. Badala yake, Ezra alitumwa ‘akaipambe tu nyumba ya BWANA.’ Ndiyo sababu barua hiyo ilirejezea dhahabu na fedha, vyombo vitakatifu, michango ya ngano, divai, mafuta, na chumvi ili kuitegemeza ibada kwenye hekalu, na pia kutotozwa kodi kwa watu waliokuwa wakitumikia huko.—Ezra 7:6-27.

18. Ni habari gani zilizomsumbua Nehemia, na Mfalme Artashasta alipataje kuzijua?

¹⁸ Tukio la tatu lilitukia miaka 13 baadaye, mwaka wa 20 wa Mfalme Artashasta Mwajemi. Wakati huo Nehemia alikuwa mnyweshaji wake huko “Shushani ngomeni.” Yerusalemu lilikuwa limejengwa upya kwa kiasi fulani na mabaki ambao walikuwa wamerudi kutoka Babiloni. Lakini hali haikuwa yenye kuridhisha. Nehemia alipata kujua kwamba “ukuta wa Yerusalemu umebomolewa, na malango yake yameteketezwa kwa moto.” Hilo lilimsumbua sana, nao moyo wake ukawa mzito. Alipoulizwa juu ya huzuni yake, Nehemia alijibu hivi: “Mfalme na aishi milele; kwani uso wangu usiwe na huzuni, iwapo mji, ulio mahali pa makaburi ya baba zangu, unakaa ukiwa, na malango yake yameteketezwa kwa moto?”—Nehemia 1:1-3; 2:1-3.

19. (a) Nehemia alifanya nini kwanza alipoulizwa swali na Mfalme Artashasta? (b) Nehemia aliomba nini, naye alitambuaje fungu la Mungu katika jambo hilo?

¹⁹ Simulizi juu ya Nehemia laendelea kusema hivi: “Ndipo mfalme akaniambia, Una haja gani unayotaka kuniomba? Basi nikamwomba Mungu wa mbinguni. Nikamwambia mfalme, Mfalme akiona vema, na ikiwa mimi, mtumishi wako, nimepata kibali machoni pako, tafadhali unipeleke mpaka Yuda, niuendee mji wa makaburi ya baba zangu, nipate kuujenga.” Pendekezo hilo lilimpendeza Artashasta, ambaye pia alitimiza ombi la Nehemia lililofuata: “Mfalme akiona vema, na nipewe nyaraka kwa maliwali walio ng’ambo ya Mto [Eufrati], ili waniache kupita mpaka nifike Yuda; nipewe na waraka kwa Asafu, mwenye kuutunza mwitu wa mfalme, ili anipe miti ya kufanyizia boriti kwa malango ya ngome ya nyumba; na kwa ukuta wa mji; na kwa nyumba ile nitakayoingia mimi.” Nehemia alitambua fungu la Yehova katika yote hayo aliposema hivi: “Naye mfalme akanipa [nyaraka hizo], kama mkono mwema wa Mungu wangu ulivyokuwa juu yangu.”—Nehemia 2:4-8.

20. (a) “Kuwekwa amri ya kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu” kulitukia lini? (b) Yale “majuma sabini” yalianza lini, nayo yalikoma lini? (c) Ni uthibitisho gani unaoonyesha usahihi wa tarehe za mwanzo na mwisho wa yale “majuma sabini”?

²⁰ Ijapokuwa ruhusa ilitolewa mwezi wa Nisani, mapema katika mwaka wa 20 wa utawala wa Artashasta, “kuwekwa amri ya kutengeneza na kuujenga upya Yerusalemu” kulitukia miezi kadhaa baadaye. Hilo lilitukia wakati ambapo Nehemia alifika Yerusalemu na kuanza kazi yake ya kulitengeneza. Ezra alikuwa amesafiri kwa miezi minne, lakini Shushani ilikuwa zaidi ya kilometa 322 mashariki mwa Babiloni na kwa hiyo ilikuwa mbali kutoka Yerusalemu. Basi, yaelekea sana kwamba Nehemia alifika Yerusalemu karibu na mwisho wa mwaka wa 20 wa kutawala kwa Artashasta, au mwaka wa 455 K.W.K. Wakati huo ndipo kile kipindi cha “majuma sabini,” au miaka 490 kilichotabiriwa kilipoanza. Kingekoma mwishoni-mwishoni mwa mwaka wa 36 W.K.—Ona “Artashasta Alianza Kutawala Lini?” kwenye ukurasa wa 197.

“MASIHI ALIYE MKUU” ATOKEA

21. (a) Ni nini kilichopasa kutimizwa katika yale “majuma saba” ya kwanza, zijapokuwa hali gani? (b) Mesiya alipaswa kutokea mwaka gani, nayo Gospeli ya Luka yasema ni nini kilichotukia wakati huo?

²¹ Ni miaka mingapi iliyopita kabla ya Yerusalemu kujengwa upya? Kujengwa upya kwa jiji hilo kulipasa kutimizwa “katika nyakati za taabu” kwa sababu ya magumu miongoni mwa Wayahudi wenyewe na upinzani kutoka kwa Wasamaria na wengine. Yaonekana kwamba kazi ilimalizika kwa kadiri inayofaa kufikia mwaka wa 406 K.W.K. hivi— katika kile kipindi cha “majuma saba,” au miaka 49. (Danieli 9:25) Kipindi cha majuma 62, au miaka 434 kingefuata. Baada ya kipindi hicho cha wakati, Mesiya aliyetabiriwa zamani angetokea. Kuhesabu miaka 483 (49 kuongeza 434) tokea mwaka wa 455 K.W.K. kwatuleta kwenye mwaka wa 29 W.K. Ni nini kilichotukia wakati huo? Luka, aliyeandika Gospeli, atuambia hivi: “Mwaka wa kumi na tano wa kumiliki kwa Tiberio Kaisari, Pontio Pilato alipokuwa gavana wa Yudea, na Herode alipokuwa mtawala wa wilaya ya Galilaya, . . . tangazo la Mungu likamjia Yohana mwana wa Zekaria nyikani. Basi akaja kuingia katika nchi yote kuzunguka Yordani, akihubiri ubatizo katika ufananisho wa toba kwa msamaha wa dhambi.” Wakati huo “watu walikuwa wakitarajia” Mesiya.—Luka 3:1-3, 15.

22. Yesu alikuwa Mesiya aliyeahidiwa lini na jinsi gani?

²² Yohana hakuwa Mesiya aliyeahidiwa. Lakini kuhusu mambo aliyoshuhudia wakati Yesu Mnazareti alipokuwa akibatizwa, kwenye majira ya kupukutika kwa majani ya mwaka wa 29 W.K., Yohana alisema hivi: “Mimi nilitazama roho ikiteremka kama njiwa kutoka mbinguni, nayo ikakaa juu yake. Hata mimi sikumjua yeye, bali Yuleyule aliyenituma mimi nibatize katika maji aliniambia, ‘Yeyote yule ambaye waona roho ikiteremka na kukaa juu yake, huyo ndiye ambaye hubatiza katika roho takatifu.’ Nami nimeona, na nimetoa ushahidi kwamba huyo ndiye Mwana wa Mungu.” (Yohana 1:32-34) Alipokuwa akibatizwa, Yesu akawa Mtiwa-Mafuta—Mesiya, au Kristo. Punde baadaye, Andrea, mwanafunzi wa Yohana, alikutana na Yesu aliyetiwa mafuta kisha akamwambia Simoni Petro hivi: “Tumempata Mesiya.” (Yohana 1:41) Kwa hiyo, “masihi aliye mkuu” alitokea wakati barabara—mwishoni mwa yale majuma 69!

MATUKIO YA JUMA LA MWISHO

23. Kwa nini ilikuwa lazima “masihi aliye mkuu” afe, naye alipaswa kufa lini?

²³ Ni nini ambacho kingetimizwa katika juma la 70? Gabrieli alisema kwamba kile kipindi cha “majuma sabini” kiliwekwa “ili kukomesha makosa, na kuishiliza dhambi, na kufanya upatanisho kwa ajili ya uovu, na kuleta haki ya milele, na kutia muhuri maono na unabii, na kumtia mafuta yeye aliye mtakatifu [“kupaka mafuta mahali patakatifu kabisa,” BHN].” Ili hilo litimie, ilikuwa lazima “masihi aliye mkuu” afe. Lini? Gabrieli alisema hivi: “Baada ya yale majuma sitini na mawili, masihi atakatiliwa mbali, naye atakuwa hana kitu; . . . Naye atafanya agano thabiti na watu wengi kwa muda wa juma moja; na kwa nusu ya juma hiyo ataikomesha sadaka na dhabihu.” (Danieli 9:26a, 27a) Wakati muhimu ulikuwa “nusu ya juma,” yaani, katikati ya juma la mwisho la miaka.

24, 25. (a) Kama ilivyotabiriwa, Kristo alikufa lini, nacho kifo chake na ufufuo wake vilikomesha nini? (b) Kifo cha Yesu kiliwezesha nini?

²⁴ Huduma ya Yesu Kristo ya hadharani ilianza mwishoni-mwishoni mwa mwaka wa 29 W.K. nayo ilidumu kwa miaka mitatu u nusu. Kama ilivyotabiriwa, mapema mwaka wa 33 W.K., Kristo ‘alikatiliwa mbali’ alipokufa kwenye mti wa mateso, akitoa uhai wake wa kibinadamu kwa ajili ya wanadamu. (Isaya 53:8; Mathayo 20:28) Dhabihu za wanyama na matoleo ya zawadi yaliyoagizwa na Sheria hayakuhitajiwa tena wakati ambapo Yesu aliyefufuliwa alitoa thamani ya uhai wake uliotolewa dhabihu kwa Mungu mbinguni. Ijapokuwa makuhani Wayahudi waliendelea kutoa matoleo hadi hekalu la Yerusalemu lilipoharibiwa mwaka wa 70 W.K., Mungu hakuzikubali dhabihu hizo tena kamwe. Dhabihu bora zaidi ambayo haikuhitaji kutolewa tena ilikuwa imechukua mahali pake. Mtume Paulo aliandika hivi: “[Kristo] alitoa dhabihu moja kwa ajili ya dhambi daima dawamu . . . Kwa maana ni kwa toleo moja la kidhabihu kwamba yeye amewafanya wale wanaotakaswa wawe wakamilifu daima dawamu.”—Waebrania 10:12, 14.

²⁵ Ingawa dhambi na kifo viliendelea kuwataabisha wanadamu, kukatiliwa mbali kwa Yesu katika kifo na kufufuliwa kwake na kupata uhai wa kimbingu kulitimiza unabii. “Ku[li]komesha makosa, na kuishiliza dhambi, na kufanya upatanisho kwa ajili ya uovu, na kuleta haki.” Mungu alikuwa ameondoa agano la Sheria, lililokuwa limewafunua na kuwahukumu Wayahudi kuwa watenda-dhambi. (Waroma 5:12, 19, 20; Wagalatia 3:13, 19; Waefeso 2:15; Wakolosai 2:13, 14) Sasa dhambi za watenda-dhambi wenye kutubu zingeweza kufutiliwa mbali, na adhabu yake ingeweza kuondolewa. Kupitia dhabihu yenye kuridhisha ya Mesiya, watu wenye kudhihirisha imani wangeweza kupatanishwa na Mungu. Wangeweza kutazamia kwa hamu kupokea zawadi ya Mungu ya “uhai udumuo milele kwa njia ya Kristo Yesu.”—Waroma 3:21-26; 6:22, 23; 1 Yohana 2:1, 2.

26. (a) Ijapokuwa agano la Sheria lilikuwa limeondolewa, ni agano gani ‘lililofanywa thabiti kwa muda wa juma moja’? (b) Ni nini kilichotukia mwishoni mwa juma la 70?

²⁶ Kwa hiyo, Yehova akaondoa agano la Sheria kupitia kifo cha Kristo mwaka wa 33 W.K. Basi, tungewezaje kusema kwamba Mesiya “atafanya agano thabiti na watu wengi kwa muda wa juma moja”? Kwa sababu alifanya thabiti agano la Kiabrahamu. Mungu aliwabariki Waebrania hao waliokuwa wazao wa Abrahamu kwa msingi wa agano hilo hadi juma la 70 lilipokoma. Lakini mwishoni mwa yale “majuma sabini” ya miaka, katika mwaka wa 36 W.K., mtume Petro alimhubiria Kornelio, Mwitalia mchaji, pamoja na watu wa nyumbani mwake, na watu wengine wasio Wayahudi. Tangu siku hiyo na kuendelea, habari njema zikaanza kutangazwa miongoni mwa watu wa mataifa.—Matendo 3:25, 26; 10:1-48; Wagalatia 3:8, 9, 14.

27. ‘Ni mahali gani Patakatifu kabisa’ palipotiwa mafuta, na jinsi gani?

²⁷ Unabii huo ulitabiri pia juu ya kutiwa mafuta kwa “mahali patakatifu kabisa.” Hilo halirejezei kutiwa mafuta kwa Mahali Patakatifu kabisa, au sehemu ya ndani kabisa, ya hekalu la Yerusalemu. Maneno “mahali patakatifu kabisa” hapa yarejezea patakatifu pa kimbingu pa Mungu. Huko, Yesu alimpa Baba yake thamani ya dhabihu yake ya kibinadamu. Ubatizo wa Yesu, mwaka wa 29 W.K., ulitia mafuta, au kutenga, mahali hapo halisi pa kimbingu na pa kiroho palipowakilishwa na Mahali Patakatifu kabisa pa tabenakulo na hekalu la baadaye duniani.—Waebrania 9:11, 12.

UNABII WATHIBITISHWA NA MUNGU

28. Ni nini kilichomaanishwa na ‘kutia muhuri maono na nabii’?

²⁸ Unabii wa Kimesiya uliotolewa na malaika Gabrieli ulisema juu ya “kutia muhuri maono na unabii [“nabii,” NW].” Hilo lamaanisha kwamba kila kitu kilichotabiriwa kuhusu Mesiya—yote ambayo alitimiza kupitia dhabihu yake, kufufuliwa kwake, na kutokea kwake mbinguni, na pia mambo mengine yaliyotukia katika juma la 70—vingetiwa muhuri wa kibali cha Mungu, vingethibitika kuwa kweli, na vingetumainika. Ono hilo lingetiwa muhuri, limhusu Mesiya peke yake. Lingetimizwa kwake yeye na katika kazi ya Mungu kupitia yeye. Tungeweza kupata maana sahihi ya ono hilo kupitia tu Mesiya aliyeahidiwa. Hakuna kitu kingine chochote ambacho kingefunua maana yake.

29. Ni nini kingelipata Yerusalemu lililojengwa upya, na kwa nini?

²⁹ Gabrieli alikuwa ametabiri awali kwamba Yerusalemu lingejengwa upya. Sasa atabiri juu ya uharibifu wa jiji hili lililojengwa upya pamoja na hekalu lake akisema hivi: “Watu wa mkuu atakayekuja watauangamiza mji, na patakatifu; na mwisho wake utakuwa pamoja na gharika, na hata mwisho ule vita vitakuwapo; ukiwa umekwisha kukusudiwa. . . . na mahali pake litasimama chukizo la uharibifu; na hivyo, hata ukomo, na ghadhabu iliyokusudiwa imemwagwa juu yake mwenye kuharibu.” (Danieli 9:26b, 27b) Ijapokuwa ukiwa huo ungetokea baada ya yale “majuma sabini,” ungetokea hasa kwa sababu ya matukio ya “juma” la mwisho, wakati ambapo Wayahudi walimkataa Kristo na kumwua.—Mathayo 23:37, 38.

30. Kama inavyoonyeshwa na rekodi ya kihistoria, amri ya Mweka-Wakati Mkuu ilitimizwaje?

³⁰ Rekodi za kihistoria zaonyesha kwamba mwaka wa 66 W.K., majeshi ya Roma yakiongozwa na Gavana wa Siria Sesho Galo yalizingira Yerusalemu. Ujapokuwa ukinzani wa Wayahudi, majeshi ya Roma yakiwa na vinyago vyao vya kuabudu, yalipenya jiji hilo na kuanza kuharibu kuta za hekalu upande wa kaskazini. Kusimama kwao huko kuliwafanya wawe “chukizo” ambalo lingeweza kusababisha ukiwa kamili. (Mathayo 24:15, 16) Mwaka wa 70 W.K., Waroma wakiongozwa na Jenerali Tito walikuja kama “gharika” na kufanya ukiwa jiji hilo pamoja na hekalu lake. Hakuna kitu kilichowazuia, kwa kuwa hilo lilikuwa limeamriwa—‘limekusudiwa’—na Mungu. Mweka-Wakati Mkuu, Yehova, alikuwa ametimiza neno lake tena!

UMEFAHAMU NINI?

• Ile miaka 70 ya ukiwa wa Yerusalemu ilipokuwa ikikaribia kwisha, Danieli alimsihi Yehova juu ya nini?

• Yale “majuma sabini,” yalikuwa na urefu gani, nayo yalianza lini na kumalizika lini?

• “Masihi aliye mkuu” alitokea lini, naye “alikatiliwa mbali” wakati gani muhimu?

• Ni agano gani ‘lililofanywa thabiti na watu wengi kwa muda wa juma moja’?

• Ni nini kilichotukia baada ya yale “majuma sabini”?

[Sanduku/Picha katika ukurasa wa 197]

Artashasta Alianza Kutawala Lini?

WANAHISTORIA hawakubaliani kuhusu mwaka ambao Mfalme Artashasta Mwajemi alianza kutawala. Wengine wamesema kwamba alianza kutawala mwaka wa 465 K.W.K. kwa kuwa baba yake, Shasta, alianza kutawala mwaka wa 486 K.W.K. na akafa katika mwaka wa 21 wa utawala wake. Lakini kuna uthibitisho wa kwamba Artashasta alikalia kiti cha ufalme mwaka wa 475 K.W.K. na kuanza mwaka wake wa kwanza wa utawala mwaka wa 474 K.W.K.

Maandishi na sanamu za kuchongwa zilizofukuliwa huko Persepolisi, jiji kuu la Uajemi la kale zaonyesha kwamba Shasta alitawala pamoja na baba yake, Dario wa Kwanza. Ikiwa alitawala pamoja naye kwa miaka 10 kisha Shasta akatawala peke yake kwa miaka 11 baada ya Dario kufa mwaka wa 486 K.W.K., mwaka wa kwanza wa utawala wa Artashasta ungekuwa mwaka wa 474 K.W.K.

Ushuhuda wa pili wahusisha Jenerali Themistoklesi wa Athene, ambaye aliyashinda majeshi ya Shasta mwaka wa 480 K.W.K. Baadaye alianza kuchukiwa na Wagiriki akashtakiwa uhaini. Themistoklesi alikimbia na kutafuta ulinzi kwenye makao ya kifalme ya Uajemi, ambapo alipokewa vema. Kulingana na mwanahistoria Mgiriki Thusidide, hilo lilitokea punde tu baada ya Artashasta “kuanza kutawala.” Mwanahistoria Mgiriki Diodorus Siculus akadiria kwamba Themistoklesi alikufa wapata mwaka wa 471 K.W.K. Kwa kuwa Themistoklesi alikuwa ameomba ajifunze Kiajemi kwa mwaka mmoja kabla ya kuongea na Mfalme Artashasta, lazima awe alifika Asia Ndogo kabla ya mwaka wa 473 K.W.K. Tarehe hiyo yaungwa mkono na kichapo Chronicle of Eusebius cha Jerome. Kwa kuwa Artashasta alianza “kutawala punde tu” baada ya Themistoklesi kufika Asia mwaka wa 473 K.W.K., msomi Mjerumani Ernst Hengstenberg alitaarifu katika kichapo chake kiitwacho Christology of the Old Testament kwamba Artashasta alianza kutawala mwaka wa 474 K.W.K., kama vichapo vingine visemavyo. Aliongeza kusema kwamba: “Mwaka wa ishirini wa Artashasta ni mwaka wa 455 kabla ya Kristo.”

[Picha]

Sanamu ya Themistoklesi

[Mchoro/Picha katika ukurasa wa 188, 189]

(Ona mpangilio kamili katika nakala iliyochapishwa)

“MAJUMA SABINI”

Majuma 7 Majuma 62 Juma 1

Miaka 49 Miaka 434 Miaka 7

[Picha katika ukurasa wa 180]

[Picha katika ukurasa wa 193]