Yehova—Chanzo cha Haki na Uadilifu wa Kweli

“Yeye Mwamba, kazi yake ni kamilifu; maana, njia zake zote ni haki. Mungu wa uaminifu, asiye na uovu [“ukosefu wa haki,” “NW”].”—KUMBUKUMBU LA TORATI 32:4.

1. Kwa nini tuna uhitaji wa kiasili wa haki?

KAMA vile kila mtu alivyo na uhitaji aliozaliwa nao wa upendo, ndivyo sisi sote hutamani kutendewa kwa haki. Kama mtawala mmoja Mmarekani Thomas Jefferson alivyoandika, “[haki] ni ya kisilika na ya asili, . . . kama yalivyo maumbile yetu ya kuhisi, kuona, au kusikia.” Hilo halishangazi, kwa kuwa Yehova alituumba kwa mfano wake mwenyewe. (Mwanzo 1:26) Kwa kweli, alitupatia sifa zinazowakilisha utu wake, moja ya hizo ikiwa haki. Ndiyo sababu tuna uhitaji wa kiasili wa haki na tunatamani kuishi katika ulimwengu wenye haki na uadilifu wa kweli.

2. Haki ina umaana gani kwa Yehova, na kwa nini twahitaji kuelewa maana ya haki ya kimungu?

² Kumhusu Yehova, Biblia hutuhakikishia hivi: “Njia zake zote ni haki.” (Kumbukumbu la Torati 32:4) Lakini katika ulimwengu unaosumbuliwa na ukosefu wa haki, si rahisi kuelewa maana ya haki ya kimungu. Hata hivyo, kupitia kurasa za Neno la Mungu, twaweza kufahamu jinsi ambavyo Mungu hutekeleza haki, nasi twaweza kuthamini njia za ajabu za Mungu hata zaidi. (Waroma 11:33) Kuelewa haki katika maana ya Biblia ni kwa maana kwa sababu kujua kwetu kuhusu haki kwaweza kuathiriwa na mawazo ya kibinadamu. Kutokana na maoni ya binadamu, haki huenda ikaonwa kuwa tu matumizi yasiyopendelea ya sheria. Au kama vile mwanafalsafa Francis Bacon alivyoandika, “haki hutaka kila mtu apewe anachostahili.” Hata hivyo, haki ya Yehova, huhusisha mengi zaidi.

Haki ya Yehova Yachangamsha Moyo

3. Ni nini tuwezalo kujifunza kwa kuchunguza maneno ya lugha ya awali yaliyotumiwa katika Biblia kuhusu haki na uadilifu?

³ Upana wa haki ya Mungu waweza kueleweka vema kwa kufikiria jinsi maneno ya lugha ya awali yanavyotumiwa katika Biblia.a Kwa kupendeza, katika Maandiko hakuna tofauti kubwa kati ya haki na uadilifu. Kwa hakika, maneno ya Kiebrania nyakati nyingine yanatumiwa kwa ulinganifu, kama tuonavyo katika Amosi 5:24 (BHN), ambapo Yehova husihi watu wake hivi: “Acheni haki itiririke kama maji, uadilifu uwe kama mto usiokauka.” Isitoshe, mara kadhaa misemo “haki na uadilifu” huonekana pamoja kwa ajili ya mkazo.—Zaburi 33:5; Isaya 33:5; Yeremia 33:15; Ezekieli 18:21; 45:9.

4. Inamaanisha nini kudhihirisha haki, na kiwango cha mwisho cha haki ni kipi?

⁴ Ni maana gani inayowasilishwa kwa maneno haya ya Kiebrania na Kigiriki? Kudhihirisha haki katika maana ya Kimaandiko humaanisha kufanya yaliyo sawa, bila upendeleo. Kwa kuwa Yehova ndiye huanzisha sheria na kanuni za adili, au yaliyo sawa na yasiyo na upendeleo, jinsi Yehova afanyavyo mambo ndicho kiwango cha mwisho cha haki. Kichapo Theological Wordbook of the Old Testament hueleza kwamba neno la Kiebrania linalotafsiriwa uadilifu (tseʹdheq) “hurejezea elimu ya maadili, kiwango cha adili na bila shaka katika A[gano] la K[ale] kiwango hicho ni hali na mapenzi ya Mungu.” Hivyo, jinsi ambavyo Mungu hutumia kanuni zake, na hasa jinsi ambavyo hushughulika na wanadamu wasio wakamilifu, huonyesha umaana hasa wa haki na uadilifu wa kweli.

5. Ni sifa gani zinazohusiana na haki ya Mungu?

⁵ Maandiko yaonyesha waziwazi kwamba haki ya kimungu yachangamsha moyo badala ya kuwa kali na isiyo nyepesi kushawishika. Daudi aliimba: “BWANA hupenda haki, wala hawaachi watauwa wake.” (Zaburi 37:28) Haki ya Mungu humchochea kuonyesha uaminifu na huruma kuelekea watumishi wake. Haki ya kimungu ina hisia nyepesi kuelekea mahitaji yetu nayo huruhusu kutokamilika kwetu. (Zaburi 103:14) Hiyo haimaanishi kwamba Mungu hukubali uovu, kwa kuwa kufanya hivyo kungeendeleza ukosefu wa haki. (1 Samweli 3:12, 13; Mhubiri 8:11) Yehova alimweleza Musa kwamba Yeye ni “mwingi wa huruma, mwenye fadhili, si mwepesi wa hasira, mwingi wa rehema na kweli.” Ajapokuwa tayari kusamehe kosa na ukiukaji-sheria, Mungu hatakosa kuwaadhibu wale wote wanaostahili.—Kutoka 34:6, 7.

6. Yehova hushughulikaje na watoto wake wa kidunia?

⁶ Tunapotafakari jinsi ambavyo Yehova hudhihirisha haki, hatupaswi kumfikiria kuwa hakimu mkali, anayeshughulika tu na kutolea adhabu wakosaji. Kinyume cha hilo, twapaswa kumfikiria kuwa baba mwenye upendo lakini aliye imara, ambaye sikuzote hushughulika na watoto wake katika njia bora zaidi iwezekanavyo. “Ee BWANA [“Yehova,” NW], wewe u baba yetu,” akasema nabii Isaya. (Isaya 64:8) Akiwa Baba mwenye haki, Yehova husawazisha uimara kwa lililo sawa pamoja na huruma kuelekea watoto wake wa kidunia, ambao wanahitaji msaada au msamaha kwa sababu ya hali ngumu au udhaifu wa kimwili.—Zaburi 103:6, 10, 13.

Kuielewesha Haki

7. (a) Twajifunza nini kuhusu haki ya kimungu kutokana na unabii wa Isaya? (b) Yesu alikuwa na daraka gani katika kufundisha mataifa juu ya haki?

⁷ Haki ya Yehova yenye huruma ilikaziwa na kuja kwa Mesiya. Yesu alifundisha haki ya kimungu na kuishi kupatana nayo, kama ilivyotabiriwa na nabii Isaya. Kwa wazi, haki ya Mungu hutia ndani kutendea kwa huruma watu ambao wameonewa. Hivyo, wasivunjike moyo kadiri wasivyoweza kupona. Yesu, “mtumishi” wa Yehova, alikuja duniani ili ‘afanye kuwa wazi kwa mataifa’ sehemu hii ya haki ya Mungu. Zaidi ya yote, alifanya hivyo, kwa kututolea kielelezo halisi cha maana ya haki ya kimungu. Akiwa “chipukizi mwadilifu” wa Mfalme Daudi, Yesu alikuwa na hamu ya ‘kutafuta haki na mwepesi wa kutenda uadilifu.’—Isaya 16:5; 42:1-4, NW; Mathayo 12:18-21; Yeremia 33:14, 15, BHN.

8. Kwa nini haki na uadilifu wa kweli ulikuwa umepotoka katika karne ya kwanza?

⁸ Ueleweshaji wa hali ya haki ya Yehova ulikuwa wa lazima hasa katika karne ya kwanza W.K. Wazee na viongozi wa kidini Wayahudi—waandishi, Mafarisayo, na wengineo—walitangaza na kuishi kulingana na maoni yaliyopotoka ya haki na uadilifu. Tokeo likawa kwamba, watu wa kawaida, walioona haiwezekani kuishi kupatana na madai yaliyowekwa na waandishi na Mafarisayo, yaelekea waliwazia kwamba uadilifu wa Mungu ulikuwa hauwezi kufikiwa. (Mathayo 23:4; Luka 11:46) Yesu alionyesha kwamba haikuwa hivyo. Aliwachagua wanafunzi wake miongoni mwa watu wa kawaida, naye aliwafundisha viwango vya Mungu vya uadilifu.—Mathayo 9:36; 11:28-30.

9, 10. (a) Waandishi na Mafarisayo walitafutaje kuonyesha uadilifu wao wenyewe? (b) Ni jinsi gani na kwa nini Yesu alifunua kwamba mazoea ya waandishi na Mafarisayo yalikuwa ya ubatili?

⁹ Kwa upande ule mwingine, Mafarisayo, walitafuta fursa za kuonyesha “uadilifu” wao kwa kusali au kutoa michango hadharani. (Mathayo 6:1-6) Pia walijaribu kuonyesha uadilifu wao kwa kushika sheria na maagizo mengi mno—ambayo mengi yao yalikuwa ya kujiundia. Jitihada hizo ziliwaongoza “[k]upita kando ya haki na upendo kwa Mungu.” (Luka 11:42) Kwa nje, huenda walionekana kuwa waadilifu, lakini kwa ndani walikuwa ‘wamejaa uasi-sheria,’ au ukosefu wa uadilifu. (Mathayo 23:28) Kwa wazi, kwa kweli hawakujua mengi kuhusu uadilifu wa Mungu.

¹⁰ Kwa sababu hiyo, Yesu aliwaonya wafuasi wake hivi: “Ikiwa uadilifu wenu hauzidi ule wa waandishi na Mafarisayo, hamtaingia kwa vyovyote katika ufalme wa mbingu.” (Mathayo 5:20) Tofauti kubwa kati ya haki ya kimungu iliyoonyeshwa na Yesu na uadilifu wa kujionyesha uliokuwa na mawazo finyu, wa waandishi na Mafarisayo, ulikuwa kisababishi cha ugomvi wa mara nyingi miongoni mwao.

Haki ya Kimungu Dhidi ya Haki Iliyopotoka

11. (a) Kwa nini Mafarisayo walimwuliza Yesu kuhusu kuponya siku ya Sabato? (b) Jibu la Yesu lilifunua nini?

¹¹ Wakati wa huduma yake ya Galilaya katika masika ya mwaka wa 31 W.K., Yesu alimwona mtu mwenye mkono ulionyauka katika sinagogi. Kwa kuwa ilikuwa siku ya Sabato, Mafarisayo wakamwuliza Yesu: “Je, yaruhusika kisheria kuponya siku ya Sabato?” Badala ya kuhangaishwa kikweli na kuteseka kwa yule mtu maskini, walikuwa na tamaa ya kutafuta kisingizio cha kumlaumu Yesu, kama vile swali lao lilivyoonyesha. Si ajabu Yesu aliombolezea hali yao ya mioyo isiyo na hisia! Kisha akauliza Mafarisayo hao swali kama hilohilo: “Je, yaruhusika kisheria siku ya sabato kutenda kitendo chema?” Waliponyamaza, Yesu alijibu swali lake mwenyewe kwa kuuliza kama hawangemwokoa kondoo aliyeanguka shimoni siku ya sabato.b “Binadamu ni mwenye thamani zaidi sana kama nini kuliko kondoo!” Yesu alisababu, kwa mantiki isiyokanushika. “Kwa hiyo yaruhusika kisheria kufanya jambo bora siku ya sabato,” akamalizia. Haki ya Mungu haipaswi kuzuiwa kamwe na mapokeo ya binadamu. Akiwa ameelewesha jambo hilo, Yesu aliuponya mkono wa yule mwanamume.—Mathayo 12:9-13; Marko 3:1-5.

12, 13. (a) Tofauti na waandishi na Mafarisayo, Yesu alionyeshaje kupendezwa kusaidia watenda-dhambi? (b) Kuna tofauti gani kati ya haki ya kimungu na uadilifu wa kibinafsi?

¹² Ikiwa Mafarisayo waliwajali kidogo tu wasiojiweza kimwili, basi hata hawakujali kabisa waliokuwa maskini kiroho. Maoni yao yaliyopotoka kuhusu uadilifu yaliwaongoza kuwapuuza na kuwadharau wakusanya-kodi na watenda-dhambi. (Yohana 7:49) Hata hivyo, wengi wao walikubali mafundisho ya Yesu, bila shaka wakihisi tamaa yake ya kuwasaidia badala ya kuwahukumu. (Mathayo 21:31; Luka 15:1) Hata hivyo, Mafarisayo, walipuuza jitihada za Yesu za kuponya waliokuwa wagonjwa kiroho. “Mtu huyu hukaribisha watenda-dhambi na hula pamoja nao,” wakanung’unika kwa njia ya kushutumu. (Luka 15:2) Kwa kujibu shtaka lao, Yesu alitumia tena kielezi cha uchungaji. Kama vile mchungaji hufurahia apatapo kondoo aliyepotea, ndivyo ambavyo malaika mbinguni hufurahia mtenda-dhambi anapotubu. (Luka 15:3-7) Yesu mwenyewe alifurahia alipoweza kumsaidia Zakayo atubu na kuacha mwendo wake wenye dhambi wa zamani. “Mwana wa binadamu alikuja kutafuta sana na kuokoa kilichopotezwa,” akasema.—Luka 19:8-10.

¹³ Makabiliano hayo yaonyesha waziwazi tofauti kati ya haki ya kimungu, ambayo hutafuta kuponya na kuokoa, na kule kujiona kuwa waadilifu, ambako hutafuta kuwakweza wachache na kuwalaumu walio wengi. Desturi na mapokeo yasiyo na maana yalikuwa yameongoza waandishi na Mafarisayo kwenye kujigamba na kujiona kuwa mashuhuri, lakini Yesu alionyesha kwa kufaa kwamba walikuwa “[wamepuuza] mambo yenye uzito zaidi ya Sheria, yaani, haki na rehema na uaminifu.” (Mathayo 23:23) Na tumwige Yesu kwa kudhihirisha haki ya kweli kwa yote tufanyayo na pia tujihadhari na mtego wa kujiona kuwa waadilifu.

14. Mmoja wa miujiza ya Yesu waonyeshaje kwamba haki ya kimungu hufikiria hali za mtu?

¹⁴ Ingawa Yesu alipuuza sheria zisizo na msingi maalumu za Mafarisayo, alitii Sheria ya Kimusa. (Mathayo 5:17, 18) Kwa kufanya hivyo, hakuruhusu ukali wa Sheria hiyo ya uadilifu utawale kanuni za hiyo Sheria. Mwanamke aliyekuwa na mtiririko wa damu kwa miaka 12 aliposhika mavazi yake na kuponywa, Yesu alimwambia hivi: “Binti, imani yako imekufanya upone; shika njia yako uende katika amani.” (Luka 8:43-48) Maneno ya Yesu yenye kusikitikia yalithibitisha kwamba haki ya Mungu ilikuwa imefikiria hali ya mwanamke huyo. Ijapokuwa hakuwa safi kidesturi na hivyo kuvunja Sheria ya Kimusa kwa kuwa miongoni mwa umati, imani yake ilistahili kuthawabishwa.—Mambo ya Walawi 15:25-27; linganisha Waroma 9:30-33.

Uadilifu Ni wa Kila Mtu

15, 16. (a) Kielezi cha Yesu cha Msamaria mwenye ujirani chatufundisha nini kuhusu haki? (b) Kwa nini tuepuke kuwa “waadilifu kupita kiasi”?

¹⁵ Mbali na kukazia ile haki ya kimungu yenye huruma, Yesu pia alifundisha wanafunzi wake kwamba haki ya kimungu yapaswa kutia ndani watu wote. Yalikuwa mapenzi ya Yehova ‘kuwaletea mataifa haki.’ (Isaya 42:1) Hilo lilikuwa jambo kuu la mojawapo ya vielezi vijulikanavyo sana vya Yesu, kile kielezi cha Msamaria mwenye ujirani. Kielezi hicho kilitolewa kujibu swali lililoulizwa na mtu aliyejua sana Sheria aliyetaka “kujithibitisha mwenyewe kuwa mwadilifu.” “Ni nani kwa kweli aliye jirani yangu?” akauliza, bila shaka akitaka kutimiza madaraka yake ya ujirani kwa Wayahudi tu. Msamaria katika kielezi cha Yesu alionyesha uadilifu wa kimungu, kwa kuwa alikuwa tayari kutumia wakati na pesa zake kumsaidia mtu asiyemjua kutoka taifa jingine. Yesu alimalizia kielezi chake kwa kumshauri mwulizaji wake hivi: “Uwe ukifanya hilohilo wewe mwenyewe.” (Luka 10:25-37) Tukifanya vivyohivyo kwa kuwatendea mema watu wote bila kujali malezi yao ya kijamii au kikabila, tutakuwa tunaiga haki ya Mungu.—Matendo 10:34, 35.

¹⁶ Kwa upande ule mwingine mfano wa waandishi na Mafarisayo, watukumbusha kwamba tukidhihirisha haki ya kimungu, hatupaswi kuwa ‘waadilifu kupita kiasi.’ (Mhubiri 7:16) Kutafuta kuwapendeza wengine kwa kujionyesha kuwa waadilifu au kuona sheria zilizofanyizwa na wanadamu kuwa za maana zaidi hakutatuletea kibali cha Mungu.—Mathayo 6:1.

17. Kwa nini ni jambo la maana kwetu kuonyesha haki ya kimungu?

¹⁷ Sababu moja iliyomfanya Yesu ayaeleweshe mataifa kuhusu haki ya Mungu ilikuwa kwamba wanafunzi wake wote wangeweza kujifunza kuonyesha sifa hii. Kwa nini jambo hilo ni la maana sana? Maandiko yatuhimiza “[tuwe] waigaji wa Mungu,” na njia zote za Mungu ni za haki. (Waefeso 5:1) Vivyohivyo, Mika 6:8 hueleza kwamba mojawapo ya matakwa ya Yehova ni kwamba ‘tutende haki’ tutembeapo na Mungu wetu. Zaidi ya hilo, Sefania 2:2, 3 (BHN), hutukumbusha kwamba tukitaka kufichwa siku ya hasira ya Yehova, lazima ‘tutafute uadilifu’ kabla ya siku hiyo kufika.

18. Ni maswali gani yatakayojibiwa katika makala ifuatayo?

¹⁸ Kwa hiyo hizi siku za mwisho zenye hatari ndizo “wakati wenye kukubalika hasa” wa kudhihirisha haki. (2 Wakorintho 6:2) Twaweza kuwa na hakika kwamba, kama vile Ayubu, ‘tukijivika uadilifu’ na ‘haki ikiwa joho letu,’ Yehova atatubariki. (Ayubu 29:14) Imani katika haki ya Yehova itatusaidiaje kutazamia wakati ujao tukiwa na uhakika? Isitoshe, tunapongoja “dunia mpya” yenye uadilifu, haki ya kimungu yatulindaje kiroho? (2 Petro 3:13) Makala ifuatayo itajibu maswali hayo.

[Maelezo ya Chini]

Je, Waweza Kueleza?

◻ Haki ya kimungu humaanisha nini?

◻ Yesu alifundishaje haki kwa mataifa?

◻ Kwa nini uadilifu wa Mafarisayo ulikuwa umepotoka?

◻ Kwa nini twahitaji kudhihirisha haki?

[Picha katika ukurasa wa 8]

Yesu alielewesha wazi upana wa haki ya kimungu