Apolo—Mpiga-Mbiu Mfasaha wa Kweli ya Kikristo
WAWE wamekuwa washiriki wa kutaniko la Kikristo wa miaka mingi au wa miaka michache tu, wapiga-mbiu wote wa Ufalme wapaswa wapendezwe na kufanya maendeleo wakiwa wahubiri wa habari njema. Hilo ladokeza kuongeza ujuzi wetu juu ya Neno la Mungu na uwezo wetu wa kuufundisha wengine. Kwa watu fulani, huenda hilo likamaanisha kukabili ugumu mbalimbali, kushinda matatizo, au kufanya wapatikane kwa ajili ya utendaji wenye kuongezeka.
Biblia ina vielelezo kadhaa vya wanaume na wanawake wenye kujitoa wa nyakati za kale ambao, kwa njia tofauti-tofauti, walifanikiwa katika kufanya maendeleo makubwa ya kiroho na kuvuna thawabu kwa ajili ya jitihada zao. Mmoja wao alikuwa Apolo. Maandiko yanapotujulisha juu yake, yeye ni mtu asiyeelewa mafundisho ya Kikristo kikamili; hata hivyo, miaka michache tu baadaye, anatenda akiwa mwakilishi asafiriye wa kutaniko la karne ya kwanza. Ni nini kilichomsaidia afanye maendeleo hayo? Alikuwa na sifa ambazo sisi sote tungefanya vema kuiga.
“Hodari Katika Maandiko”
Mwaka wa 52 W.K. hivi, kulingana na mwandikaji wa Biblia Luka, “Myahudi mmoja, jina lake Apolo, mzali[w]a wa Iskanderia [“Aleksandria,” NW], mtu wa elimu [“mfasaha,” NW], akafika Efeso; naye alikuwa hodari katika maandiko. Mtu huyo alikuwa amefundishwa njia ya Bwana; na kwa kuwa roho yake ilikuwa ikimwaka, alianza kunena na kufundisha kwa usahihi habari za Yesu; naye alijua ubatizo wa Yohana tu. Akaanza kunena kwa ujasiri katika sinagogi.”—Matendo 18:24-26.
Baada ya Roma, Aleksandria, Misri, lilikuwa jiji la pili lililo kubwa zaidi ulimwenguni na lilikuwa kimojapo vitovu vya kitamaduni vya maana zaidi vya wakati huo kwa Wayahudi na pia kwa Wagiriki. Yamkini, Apolo alipata ujuzi wake timamu juu ya Maandiko ya Kiebrania na ufasaha fulani kwa sababu ya kuelimishwa katika ile jumuiya kubwa ya Wayahudi ya jiji hilo. Ni vigumu zaidi kukisia ni wapi Apolo alijifunza juu ya Yesu. “Yaonekana alikuwa msafiri—labda mfanya biashara asafiriye,” adokeza msomi F. F. Bruce, “na yawezekana alikutana na wahubiri Wakristo katika sehemu moja kati ya zile kadhaa alizozuru.” Iwayo yote, ingawa alisema na kufundisha kwa usahihi juu ya Yesu, yaonekana kwamba alikuwa ametolewa ushahidi kabla ya Pentekoste ya 33 W.K., kwa kuwa “alijua ubatizo wa Yohana tu.”
Akiwa mtangulizi wa Yesu, Yohana Mbatizaji alikuwa ametolea taifa lote la Israeli ushahidi wenye nguvu, na wengi wakabatizwa naye ukiwa ufananisho wa toba. (Marko 1:5; Luka 3:15, 16) Kulingana na wanahistoria kadhaa, miongoni mwa wakazi Wayahudi wa Milki ya Roma, ujuzi wa watu wengi juu ya Yesu haukuzidi yale yaliyokuwa yamehubiriwa ukingoni mwa Yordani. “Ukristo wao haukufanya maendeleo zaidi kuliko vile ulivyokuwa mwanzoni mwa huduma ya Bwana wetu,” wasema W. J. Conybeare na J. S. Howson. “Walikosa ujuzi juu ya maana kamili ya kifo cha Kristo; labda hata hawakujua uhakika wa ufufuo Wake.” Yaonekana kwamba Apolo pia alikosa ujuzi juu ya kumwagwa kwa roho takatifu wakati wa Pentekoste 33 W.K. Hata hivyo, alikuwa amepata habari fulani sahihi juu ya Yesu, naye hakujiwekea habari hiyo. Kwa kweli, alitafuta fursa kwa ujasiri za kusema juu ya yale aliyojua. Hata hivyo, bidii na idili yake bado haikuwa kulingana na ujuzi sahihi.
Mwenye Bidii Lakini Mnyenyekevu
Simulizi la Luka laendelea hivi: “Prisila na Akila walipomsikia wakamchukua kwao, wakamweleza njia ya Bwana kwa usahihi zaidi.” (Matendo 18:26) Ni lazima Akila na Prisila wawe walitambua kwamba imani ya Apolo ilifanana sana na yao wenyewe, lakini kwa hekima wao hawakujaribu kusahihisha hadharani uelewevu wake usio kamili. Labda twaweza kuwazia kwamba walikuwa na mazungumzo kadhaa ya kibinafsi pamoja na Apolo, wakiwa na lengo la kumsaidia. Apolo, mtu “mwenye nguvu . . . katika Maandiko,” aliitikiaje? (Matendo 18:24, Kingdom Interlinear) Yaelekea sana, Apolo alikuwa amehubiri hadharani ujumbe wake usio kamili kwa muda fulani kabla ya kukutana na Akila na Prisila. Mtu mwenye kiburi angalikataa kwa urahisi sana kukubali usahihishaji wowote, lakini Apolo alikuwa mnyenyekevu na mwenye shukrani kuweza kukamilisha ujuzi wake.
Mtazamo uleule wa Apolo wa kutojivuna unaonekana wazi pia katika utayari wake wa kukubali barua ya kupendekeza kutoka kwa ndugu Waefeso hadi kwenye kutaniko la Korintho. Simulizi laendelea hivi: “Na alipotaka kuvuka bahari aende mpaka Akaya, ndugu wakamhimiza, wakawaandikia wale wanafunzi wamkaribishe.” (Matendo 18:27; 19:1) Apolo hakudai akubaliwe kwa sababu ya ustahili wake mwenyewe lakini alifuata kwa kiasi mpango wa kutaniko la Kikristo.
Katika Korintho
Matokeo ya kwanza ya huduma ya Apolo katika Korintho yalikuwa mazuri sana. Kitabu cha Matendo charipoti hivi: “Alipofika akawasaidia sana wale waliokwisha kuamini kwa neema ya Mungu. Kwa maana aliwashinda Wayahudi kabisa kabisa mbele ya watu wote, akionyesha kwa maneno ya maandiko ya kuwa Yesu ni Kristo.”—Matendo 18:27, 28.
Apolo alijitoa ili kutumikia kutaniko, akiwatia moyo ndugu kwa utayarishaji wake na bidii yake. Ufunguo wa mafanikio yake ulikuwa nini? Kwa hakika Apolo alikuwa na uwezo wa asili na alikuwa na moyo mkuu katika kuvumilia mjadala wa hadharani pamoja na Wayahudi. Lakini la maana zaidi, alisababu kwa kutumia Maandiko.
Ingawa Apolo alikuwa na uvutano wenye nguvu miongoni mwa Wakorintho, kwa kusikitisha kuhubiri kwake kulikuwa na matokeo mabaya yasiyotazamiwa. Jinsi gani? Paulo na pia Apolo walikuwa wamefanya mengi katika kupanda na kutia maji mbegu ya kweli ya Ufalme katika Korintho. Paulo alikuwa amehubiri huko mwaka wa 50 W.K. hivi, miaka ipatayo miwili kabla ya kuwasili kwa Apolo. Kufikia wakati ambapo Paulo aliandika barua yake ya kwanza kwa Wakorintho, mwaka wa 55 W.K. hivi, mafarakano yalikuwa yametokea. Watu fulani walikuwa wakimwona Apolo kuwa kiongozi wao, hali wengine walimpendelea Paulo au Petro au walishikamana tu na Kristo. (1 Wakorintho 1:10-12) Baadhi yao walikuwa wakisema: ‘Mimi ni wa Apolo.’ Kwa nini?
Ujumbe uliohubiriwa na Paulo na Apolo ulikuwa uleule, lakini walikuwa na nyutu tofauti. Kwa ukiri wake mwenyewe, Paulo alikuwa “mtu asiyejua kunena”; Apolo, kwa upande mwingine, alikuwa “mfasaha.” (2 Wakorintho 10:10; 11:6) Alikuwa na uwezo mbalimbali uliomwezesha kusikiwa na watu fulani wa jumuiya ya Wayahudi katika Korintho. Alifanikiwa katika ‘kuwashinda Wayahudi kabisa kabisa,’ hali Paulo alikuwa ameliondoka sinagogi, muda mfupi uliopita.—Matendo 18:1, 4-6.
Je, hiyo yaweza kuwa sababu iliyofanya watu fulani kuwa na mwelekeo wa kumfuata Apolo? Wafafanuzi kadhaa hukisia kwamba ile asili ya kupenda sana mazungumzo ya kifalsafa miongoni mwa Wagiriki huenda kukawa kuliongoza watu fulani wapendelee mfikio wa Apolo wenye kuchochea. Giuseppe Ricciotti adokeza kwamba “lugha [ya Apolo] yenye kupendeza na mifano yake yenye kutiwa chumvi ilikuwa imemshindia upendo wa wengi waliompendelea zaidi kuliko Paulo, msemaji asiyekuwa na majivuno wala ufasaha.” Ikiwa, kwa kweli watu fulani waliruhusu kwa makosa upendeleo wa kibinafsi usababishe migawanyiko miongoni mwa ndugu, ni rahisi kuelewa sababu iliyofanya Paulo kuchambua vikali utukuzaji wa “hekima yao wenye hekima.”—1 Wakorintho 1:17-25.
Hata hivyo, kuchambua huko hakudokezi kuwako kwa ugomvi wowote kati ya Paulo na Apolo. Ingawa watu fulani wamewazia kwa kujitungia kwamba wahubiri hao wawili walikuwa wapinzani wakali wakipigana ili kupata shauku za Wakorintho, Maandiko hayasemi hivyo hata kidogo. Badala ya kujaribu kujitukuza kuwa kiongozi wa farakano fulani, Apolo alikuwa ameondoka Korintho, alikuwa amerudi Efeso, na alikuwa pamoja na Paulo alipoandika barua ya kwanza kwa kutaniko hilo lililogawanyika.
Hakukuwa na ukosefu wa muungano wala ushindani kati yao; badala ya hivyo, yaonekana hao wawili walishirikiana kusuluhisha matatizo katika Korintho wakiwa na uhakika katika mmoja na mwenzake. Labda Paulo alishuku watu fulani katika Korintho lakini kwa hakika hakumshuku Apolo. Kazi ya wanaume hao wawili ilipatana kikamili; mafundisho yao yalikamilishana. Kwa kunukuu maneno ya Paulo mwenyewe: “Mimi nilipanda, Apolo akatia maji,” kwa maana wote wawili walikuwa “wafanya kazi pamoja na Mungu.”—1 Wakorintho 3:6, 9, 21-23.
Sawa na Paulo, Wakorintho walimstahi sana Apolo, wakitamani kutembelewa naye tena. Lakini Paulo alipomwalika Apolo arudi Korintho, Mwaleksandria huyo alikataa. Paulo asema hivi: “Lakini kwa habari za Apolo, ndugu yetu, nalimsihi sana aende kwenu . . . ; [hata hivyo] si mapenzi yake kwenda sasa; lakini atakuja atakapopata nafasi.” (1 Wakorintho 16:12) Huenda ikawa Apolo alisita kurudi kwa sababu ya kuhofu kuchochea mgawanyiko zaidi, au kwa sababu tu alikuwa na shughuli kwingineko.
Mara ya mwisho ambayo Apolo anatajwa katika Maandiko, alikuwa akisafiri kwenda Krete na labda mbali zaidi ya hapo. Mara nyingine tena Paulo aonyesha heshima ya pekee kwa ajili ya rafiki yake na mfanyakazi mwenzake, akimwomba Tito amwandalie Apolo na msafiri mwenzake, Zena, kila kitu ambacho huenda wakahitaji kwa ajili ya safari yao. (Tito 3:13) Kufikia wakati huo, baada ya miaka ipatayo kumi ya mazoezi ya Kikristo, Apolo alikuwa amefanya maendeleo ya kutosha kuweza kutenda akiwa mwakilishi asafiriye wa kutaniko.
Sifa za Kimungu Zinazorahisisha Ukuzi wa Kiroho
Huyo mhubiri Mwaleksandria aliwekea kielelezo chema watangazaji wote wa habari njema wa siku ya kisasa na, kwa kweli, wote watamanio kufanya maendeleo ya kiroho. Huenda tusiwe wafasaha kadiri alivyokuwa, lakini kwa hakika twaweza kujitahidi kuwa na ujuzi na uwezo wake katika matumizi ya Maandiko, hivyo tukisaidia watafutaji wa kweli wenye mioyo myeupe. Kwa kielelezo chake cha utendaji wenye bidii, Apolo ‘aliwasaidia sana wale waliokwisha kuamini.’ (Matendo 18:27) Apolo alikuwa mnyenyekevu, mwenye kujidhabihu, na tayari kuwatumikia wengine. Alielewa vizuri kwamba hakuna nafasi ya ushindani au kujitakia makuu katika kutaniko la Kikristo, kwa kuwa sisi sote ni “wafanya kazi pamoja na Mungu.”—1 Wakorintho 3:4-9; Luka 17:10.
Sisi, sawa na Apolo, twaweza kufanya maendeleo ya kiroho. Je, tuko tayari kuboresha au kupanua utumishi wetu mtakatifu, tukijiweka mahali pa kutumiwa kikamili zaidi na Yehova na tengenezo lake? Basi tutakuwa wanafunzi na wapiga-mbiu wenye bidii wa kweli ya Kikristo.