Mume na Mzee—Kusawazisha Hayo Madaraka

‘Mwangalizi apaswa kuwa mume wa mke mmoja.’—1 TIMOTHEO 3:2, NW.

1, 2. Kwa nini useja wa mapadri si wa Kimaandiko?

KATIKA karne ya kwanza, Wakristo waaminifu walihangaikia kusawazisha madaraka yao mbalimbali. Mtume Paulo aliposema kwamba Mkristo anayedumu akiwa mseja “atazidi kufanya vema,” je, alimaanisha kwamba mwanamume huyo angefaa zaidi kutumikia akiwa mwangalizi katika kutaniko la Kikristo? Je, alikuwa akifanya useja kuwa takwa la kuwa mzee? (1 Wakorintho 7:38) Useja ni takwa kwa makasisi Wakatoliki. Lakini je, useja wa mapadri ni wa Kimaandiko? Makanisa ya Othodoksi ya Mashariki huruhusu mapadri wao wa parokia wawe wanaume waliooa, lakini hawaruhusu maaskofu wao wafanye hivyo. Je, hilo lapatana na Biblia?

² Wengi wa mitume 12 wa Kristo, washiriki wa msingi wa kutaniko la Kikristo, walikuwa wanaume waliooa. (Mathayo 8:14, 15; Waefeso 2:20) Paulo aliandika hivi: “Je, hatuna ruhusa kumchukua mke Mkristo katika ziara zetu, kama vile wafanyavyo mitume wengine, ndugu zake Bwana, na pia Kefa [Petro]?” (1 Wakorintho 9:5, Habari Njema kwa Watu Wote) Kichapo New Catholic Encyclopedia chakubali kwamba “chanzo cha sheria ya useja ni cha kikanisa” na kwamba “wahudumu katika AJ [Agano Jipya] hawakuwa chini ya wajibu wa useja.” Mashahidi wa Yehova hufuata kigezo cha Kimaandiko badala ya sheria ya kikanisa.—1 Timotheo 4:1-3.

Kuwa Mzee na Ndoa Ni Mambo Yanayopatana

3. Ni mambo gani ya hakika ya Kimaandiko yaonyeshayo kwamba waangalizi Wakristo waweza kuwa wanaume waliooa?

³ Badala ya kutaka kwamba wanaume waliowekwa rasmi wawe waangalizi wasioe, Paulo alimwandikia Tito hivi: “Kwa sababu hii nalikuacha Krete, ili uyatengeneze yaliyopunguka, na kuweka wazee [Kigiriki, pre·sbyʹte·ros] katika kila mji kama vile nilivyokuamuru; ikiwa mtu hakushitakiwa neno, naye ni mume wa mke mmoja, ana watoto waaminio, wasioshitakiwa kuwa ni wafisadi wala wasiotii. Maana imempasa askofu [“mwangalizi,” NW] [Kigiriki, e·piʹsko·pos, litokapo neno “askofu”] awe mtu asiyeshitakiwa neno, kwa kuwa ni wakili wa Mungu.”—Tito 1:5-7.

4. (a) Twajuaje kwamba ndoa si takwa kwa waangalizi Wakristo? (b) Ndugu mseja aliye mzee ana faida gani?

⁴ Kwa upande mwingine, ndoa si takwa la Kimaandiko la kuwa mzee. Yesu alidumu akiwa mseja. (Waefeso 1:22) Paulo, mwangalizi mwenye kutokeza katika kutaniko la Kikristo la karne ya kwanza, alikuwa asiyeoa wakati huo. (1 Wakorintho 7:7-9) Leo, kuna Wakristo wengi waseja wanaotumikia wakiwa wazee. Hali yao ya useja labda huwaruhusu wawe na wakati mwingi zaidi kushughulikia wajibu wao mbalimbali wakiwa waangalizi.

‘Mtu Aliyeoa Amegawanyika’

5. Ndugu waliooa wakubali jambo gani la hakika la Kimaandiko?

⁵ Mwanamume Mkristo anapooa, yeye apaswa kung’amua kwamba anajipatia madaraka mapya yatakayotaka wakati na uangalifu wake. Biblia hutaarifu hivi: “Yeye asiyeoa hujishughulisha na mambo ya Bwana, ampendezeje Bwana; bali yeye aliyeoa hujishughulisha na mambo ya dunia hii, jinsi atakavyompendeza mkewe [“naye amegawanyika,” NW].” (1 Wakorintho 7:32-34) Kugawanyika katika maana ipi?

6, 7. (a) Mwanamume aliyeoa “amegawanyika” (NW) katika njia gani moja? (b) Paulo awatolea shauri gani Wakristo waliofunga ndoa? (c) Hilo lingeweza kuathirije uamuzi wa mwanamume wa kukubali mgawo wa kazi?

⁶ Kwanza, mtu aliyeoa anamkabidhi mtu mwingine mamlaka juu ya mwili wake mwenyewe. Paulo alieleza jambo hilo kwa wazi sana: “Mke hana amri juu ya mwili wake, bali mumewe; vivyo hivyo mume hana amri juu ya mwili wake, bali mkewe.” (1 Wakorintho 7:4) Watu fulani wanaofikiria ndoa huenda wakahisi kwamba onyo hilo la upole halina maana sana kwa sababu ngono haitakuwa jambo kuu katika ndoa yao. Hata hivyo, kwa kuwa usafi wa kiadili kabla ya ndoa ni takwa la Kimaandiko, kwa kweli Wakristo hawajui mahitaji ya kindani ya atakayekuwa mwenzi wao wakati ujao.

⁷ Paulo aonyesha kwamba hata wenzi ‘wanaofikiri mambo ya roho’ lazima wafikirie mahitaji ya ngono ya mmoja na mwenzake. Aliwashauri Wakristo katika Korintho hivi: “Mume na ampe mkewe haki yake, na vivyo hivyo mke na ampe mumewe haki yake. Msinyimane isipokuwa mmepatana kwa muda, ili mpate faragha kwa kusali; mkajiane tena, Shetani asije akawajaribu kwa kutokuwa na kiasi kwenu.” (Warumi 8:5; 1 Wakorintho 7:3, 5) Kwa kuhuzunisha, kumekuwa na visa vya uzinzi wakati ambapo shauri hilo halikufuatwa. Kwa sababu hiyo, Mkristo aliyefunga ndoa apaswa achunguze mambo kwa uangalifu kabla ya kukubali mgawo wa kazi utakaomtenganisha na mkewe kwa kipindi kirefu cha wakati. Yeye hana tena uhuru uleule wa kutenda aliokuwa nao alipokuwa mseja.

8, 9. (a) Paulo alimaanisha nini aliposema kwamba Wakristo waliofunga ndoa “hujishughulisha na mambo ya dunia hii”? (b) Wakristo waliofunga ndoa wajishughulishe kufanya nini?

⁸ Yaweza kusemwa katika maana gani kwamba wanaume Wakristo waliooa, kutia na wazee, “hujishughulisha na mambo ya dunia hii [“ulimwengu,” NW] [koʹsmos]”? (1 Wakorintho 7:33) Ni dhahiri sana kwamba Paulo hakuwa akisema juu ya mambo mabaya ya ulimwengu huu, ambayo Wakristo wote wa kweli wapaswa kuepuka. (2 Petro 1:4; 2:18-20; 1 Yohana 2:15-17) Neno la Mungu hutuagiza “kukataa ubaya na tamaa za kidunia [“kilimwengu,” NW] [ko·smi·kosʹ]; tupate kuishi kwa kiasi, na haki, na utauwa, katika ulimwengu huu wa sasa.”—Tito 2:12.

⁹ Kwa hiyo, Mkristo aliyefunga ndoa “hujishughulisha na mambo ya dunia hii” kwa habari ya kwamba yeye huhangaikia kihalali mambo ya kimwili ambayo ni sehemu ya maisha ya kawaida ya ndoa. Hayo yatia ndani nyumba, chakula, mavazi, tafrija—kuongezea mahangaiko mengine yasiyohesabika ikiwa kuna watoto. Lakini hata kwa wenzi wasio na watoto, ikiwa ndoa hiyo itafanikiwa, mume na pia mke lazima ajishughulishe ili apate ‘kumpendeza’ mwenzi wake wa ndoa. Hilo ni la upendezi mahususi kwa wazee Wakristo wasawazishapo madaraka yao.

Waume Wema na pia Wazee Wema

10. Ili Mkristo astahili kuwa mzee, ndugu zake na watu walio nje wapaswa kuweza kuona nini?

¹⁰ Ingawa ndoa si takwa la kuwa mzee, ikiwa mwanamume Mkristo alioa, kabla ya kupendekezwa kwa ajili ya kuwekwa rasmi kuwa mzee, kwa hakika apaswa kutoa uthibitisho wa kujitahidi kuwa mume mwema, mwenye upendo, huku akitumia ukichwa ifaavyo. (Waefeso 5:23-25, 28-31) Paulo aliandika hivi: “Ni neno la kuaminiwa; mtu akitaka kazi ya askofu [“mwangalizi,” NW], atamani kazi njema. Basi imempasa askofu [“mwangalizi,” NW] awe mtu asiyelaumika, mume wa mke mmoja.” (1 Timotheo 3:1, 2) Yapaswa iwe dhahiri kwamba mzee anafanya kadiri awezavyo ili kuwa mume mwema, mke wake awe ni Mkristo mwenzake au la. Kwa kweli, hata watu walio nje ya kutaniko wapaswa kuweza kuona kwamba anamtunza mke wake vizuri na yale madaraka yake mengine. Paulo aliongeza hivi: “Imempasa kushuhudiwa mema na watu walio nje; ili asianguke katika lawama na mtego wa Ibilisi.”—1 Timotheo 3:7.

11. Fungu la maneno “mume wa mke mmoja” ladokeza nini, kwa hiyo wazee wachukue hatua zipi za kujihadhari?

¹¹ Bila shaka, fungu la maneno “mume wa mke mmoja” lakataza ndoa ya wake wengi, na pia ladokeza uaminifu wa ndoa. (Waebrania 13:4) Wazee wahitaji hasa kuwa waangalifu wanaposaidia dada kutanikoni. Wapaswa kuepuka kuwa peke yao wanapomtembelea dada fulani anayehitaji shauri na faraja. Wangefanya vema kuandamana na mzee mwingine, mtumishi wa huduma, au hata mke wao ikiwa ni jambo la kufanya ziara ya kutia moyo tu.—1 Timotheo 5:1, 2.

12. Wake wa wazee na wa watumishi wa huduma wajitahidi kufaana na ufafanuzi upi?

¹² Kama ilivyo, mtume Paulo alipokuwa akiorodhesha matakwa ya wazee na watumishi wa huduma, alikuwa na shauri pia la kuwapa wake wa wale wanaofikiriwa kwa ajili ya mapendeleo hayo. Aliandika hivi: “Vivyo hivyo wake zao na wawe wastahivu; si wasingiziaji; watu wa kiasi, waaminifu katika mambo yote.” (1 Timotheo 3:11) Mume Mkristo aweza kuchangia sana kumsaidia mkewe afaane na ufafanuzi huo.

Wajibu Mbalimbali wa Kimaandiko kwa Mke

13, 14. Hata ikiwa mke wa mzee si Shahidi mwenzake, kwa nini akae naye na awe mume mwema?

¹³ Bila shaka, shauri hili wanalopewa wake wa wazee au wa watumishi wa huduma latarajia kwamba wake hao wenyewe ni Wakristo waliojiweka wakfu. Kwa ujumla, ndivyo ilivyo kwa sababu Wakristo wanatakwa wafunge ndoa “katika Bwana tu.” (1 Wakorintho 7:39) Lakini namna gani ndugu aliyekuwa tayari ameoa mke asiyeamini alipoweka maisha yake wakfu kwa Yehova, au yule ambaye mke wake aiacha kweli kwa kosa lisilo la mume?

¹⁴ Jambo hilo lenyewe, lisingemzuia asiwe mzee. Hata hivyo, lisingempa haki ya kutengana na mkewe kwa sababu tu yeye hashiriki itikadi zake. Paulo alishauri hivi: “Je! umefungwa kwa mke? usitake kufunguliwa.” (1 Wakorintho 7:27) Aliendelea kutaarifu hivi: “Iwapo ndugu mmoja ana mke asiyeamini, na mke huyo anakubali kukaa naye asimwache. Lakini yule asiyeamini akiondoka, na aondoke. Hapo huyo ndugu mume au ndugu mke hafungiki. Lakini Mungu ametuita katika amani. Kwa maana wajuaje, wewe mwanamke, kama utamwokoa mumeo? au wajuaje, wewe mwanamume, kama utamwokoa mkeo?” (1 Wakorintho 7:12, 15, 16) Hata ikiwa mkewe si Shahidi, mzee apaswa kuwa mume mwema.

15. Mtume Petro hutolea shauri gani waume Wakristo, na matokeo yaweza kuwa nini mzee akithibitika kuwa mume mwenye kumpuuza mke?

¹⁵ Mkewe awe ni mwamini mwenzake au la, mzee Mkristo apaswa kutambua kwamba mke wake ahitaji uangalifu wake wenye upendo. Mtume Petro aliandika hivi: “Ninyi waume, kaeni na wake zenu kwa akili; na kumpa mke heshima, kama chombo kisicho na nguvu; na kama warithi pamoja wa neema ya uzima, kusudi kuomba kwenu kusizuiliwe.” (1 Petro 3:7) Mume ambaye kwa kukusudia anakosa kushughulikia mahitaji ya mkewe huhatarisha uhusiano wake mwenyewe pamoja na Yehova; hilo laweza kumzuia asimfikie Yehova kama kwamba ‘kwa wingu, maombi yasipite.’ (Maombolezo 3:44) Hilo lingeweza kuongoza kwenye kutostahili kwake tena kutumikia akiwa mwangalizi Mkristo.

16. Paulo atoa jambo gani kuu, na wazee wahisije juu ya hilo?

¹⁶ Kama ilivyoonyeshwa, jambo kuu la hoja ya Paulo ni kwamba mwanamume anapooa, anaacha kiasi fulani cha uhuru aliokuwa nao akiwa mwanamume mseja uliomruhusu ‘amhudumie Bwana pasipo [“kukengeushwa fikira,” NW].’ (1 Wakorintho 7:35) Ripoti zaonyesha kwamba wazee fulani waliooa hawajakuwa na usawaziko siku zote katika kusababu juu ya maneno ya Paulo yaliyopuliziwa. Katika tamaa yao ya kutimiza yale wanayohisi kwamba wazee wema wanapaswa kufanya, huenda wakapuuza baadhi ya wajibu wao mbalimbali wa kimume. Huenda wengine wakapata ugumu wa kukataa pendeleo la kutaniko, hata ikiwa kulikubali kungekuwa na madhara ya kiroho kwa wake zao. Wanafurahia mapendeleo yanayoambatana na ndoa, lakini je, wako tayari kutimiza madaraka yanayoambatana nayo?

17. Ni jambo gani ambalo limewapata wake fulani, na hilo lingaliwezaje kuepukwa?

¹⁷ Bila shaka, kuwa na bidii akiwa mzee ni jambo linalostahili pongezi. Hata hivyo, je, Mkristo amesawazika ikiwa, katika kutimiza wajibu wake mbalimbali kutanikoni, anapuuza madaraka yake ya Kimaandiko kwa mke wake? Huku akitamani kuwategemeza walio kutanikoni, mzee mwenye usawaziko atahangaikia pia hali ya kiroho ya mke wake. Baadhi ya wake wa wazee wamekuwa dhaifu kiroho, na wengine ‘wameangamia’ kiroho. (1 Timotheo 1:19) Ingawa mke ana daraka la kufanyia kazi wokovu wake mwenyewe, katika visa vingi hilo lingaliweza kuepukwa ikiwa mzee ‘angalimlisha na kumtunza’ mkewe, “kama Kristo naye anavyolitendea Kanisa.” (Waefeso 5:28, 29) Kwa hakika, ni lazima wazee ‘watunze nafsi zao, na lile kundi lote nalo.’ (Matendo 20:28) Ikiwa wameoa, hilo latia ndani wake zao.

“Dhiki Katika Mwili”

18. Ni zipi baadhi ya sehemu za “dhiki” ambazo Wakristo waliofunga ndoa hupatwa nazo, na hilo lingeweza kuathirije utendaji mbalimbali wa wazee?

¹⁸ Mtume aliandika hivi pia: “Mwanamwali akiolewa, hana hatia; lakini watu kama hao watakuwa na dhiki katika mwili nami nataka kuwazuilia hayo.” (1 Wakorintho 7:28) Paulo alitamani kuwazuilia wale walioweza kufuata kielelezo chake cha useja wasiwe na mahangaiko yasiyoepukika yanayoambatana na ndoa. Hata kwa wenzi wasio na watoto, huenda mahangaiko hayo yakatia ndani matatizo ya afya au ya kifedha na pia madaraka ya Kimaandiko kwa wazazi waliozeeka wa mwenzi. (1 Timotheo 5:4, 8) Lazima mzee akabiliane na madaraka hayo kwa njia ya kuweka kielelezo chema, na nyakati nyingine hilo laweza kuathiri utendaji wake mbalimbali akiwa mwangalizi Mkristo. Kwa kufurahisha, wazee wanafanya kazi bora katika kutimiza madaraka yao ya familia na ya kutaniko.

19. Paulo alimaanisha nini aliposema: “Wale walio na wake na wawe kama hawana”?

¹⁹ Paulo aliongeza hivi: “Muda ubakio si mwingi; basi tokea sasa wale walio na wake na wawe kama hawana.” (1 Wakorintho 7:29) Bila shaka, kwa sababu ya yale aliyokuwa ameandika tayari katika sura hii ya Wakorintho, ni dhahiri kwamba hakumaanisha kwamba Wakristo waliofunga ndoa kwa njia fulani wawapuuze wake zao. (1 Wakorintho 7:2, 3, 33) Alionyesha alichomaanisha, alipoandika hivi: “[Acha] wale wautumiao ulimwengu huu, [wawe] kama hawautumii sana; kwa maana mambo ya ulimwengu huu yanapita.” (1 Wakorintho 7:31) Sasa, hata zaidi kuliko katika siku ya Paulo au katika siku ya mtume Yohana, ‘ulimwengu unapita.’ (1 Yohana 2:15-17, HNWW) Kwa hiyo, Wakristo waliofunga ndoa wanaoona uhitaji wa kutoa dhabihu katika kumfuata Kristo hawawezi kujishughulisha kabisa katika shangwe na mapendeleo ya ndoa.—1 Wakorintho 7:5.

Wake Wenye Kujidhabihu

20, 21. (a) Ni dhabihu zipi ambazo wake Wakristo wengi wako tayari kutoa? (b) Mke aweza kutazamia nini kihalali kutoka kwa mumewe, hata ikiwa mume ni mzee?

²⁰ Kama vile wazee watoavyo dhabihu ili kuwafaidi wengine, wake wengi wa wazee wamejitahidi kusawazisha madaraka yao katika ndoa pamoja na masilahi ya maana ya Ufalme. Maelfu ya wanawake Wakristo wanafurahi kushirikiana na waume wao ili kuwawezesha watimize wajibu wao mbalimbali wakiwa waangalizi. Yehova awapenda kwa sababu hiyo, naye hubariki ile roho bora waonyeshayo. (Filemoni 25) Hata hivyo, shauri la Paulo lenye usawaziko laonyesha kwamba wake wa waangalizi wanaweza kutazamia kihalali kwa kiasi wakati na uangalifu kutoka kwa waume wao. Ni wajibu wa Kimaandiko wa wazee waliooa kuwatolea wake zao wakati wa kutosha ili asawazishe madaraka yake akiwa mume na mwangalizi.

²¹ Lakini namna gani ikiwa, mzee Mkristo ni baba pia, zaidi ya kuwa mume? Hilo laongezea madaraka yake na kumfungulia uwanja mwingine wa uangalizi, kama tutakavyoona katika makala ifuatayo.

Kwa Njia ya Kupitia

◻ Ni mambo gani ya hakika ya Kimaandiko yaonyeshayo kwamba mwangalizi Mkristo aweza kuwa mwanamume aliyeoa?

◻ Mzee mseja akioa, apaswa kukazia nini uangalifu?

◻ Mkristo aliyefunga ndoa “hujishughulisha [katika njia zipi] na mambo ya dunia hii”?

◻ Wake wengi wa waangalizi huonyeshaje roho bora ya kujidhabihu?

[Picha katika ukurasa wa 17]

Hata akiwa mwenye shughuli nyingi katika utendaji mbalimbali wa kitheokrasi, mzee apaswa kumpa mkewe uangalifu wenye upendo