Vijana—Zoezeni Nguvu Zenu za Ufahamu!

“Chakula kigumu ni cha watu wakomavu, cha wale ambao kupitia utumizi, nguvu zao za ufahamu zimezoezwa kutofautisha lililo sahihi na lililo kosa pia.”—WAEBRANIA 5:14.

1, 2. (a) Hali yetu leo ikoje ikilinganishwa na ile ya Wakristo wa mapema huko Efeso? (b) Ni uwezo gani mbalimbali uwezao kukulinda na hatari, nawe waweza kuusitawishaje?

“FULIZENI kuangalia sana kwamba jinsi mnavyotembea si kama wasio na hekima bali kama watu wenye hekima, mkijinunulia kabisa wakati unaofaa, kwa sababu siku ni za uovu.” (Waefeso 5:15, 16) Tangu mtume Paulo aandike maneno hayo miaka elfu mbili iliyopita, ‘watu waovu na walaghai wameendelea kutoka ubaya hadi ubaya zaidi.’ Twaishi katika “nyakati za hatari zilizo ngumu kushughulika nazo,” au kama isemavyo tafsiri nyingine, nyakati ambazo “zimejaa hatari.”—2 Timotheo 3:1-5, 13; Phillips.

² Hata hivyo, waweza kuepuka kudhuriwa na hatari zinazootea katika njia yako kwa kusitawisha “werevu, . . . na maarifa na hadhari [“uwezo wa kufikiri,” NW].” (Mithali 1:4) Mithali 2:10-12 yasema hivi: “Maana hekima itaingia moyoni mwako, na maarifa yatakupendeza nafsi yako; busara itakulinda; ufahamu utakuhifadhi. Ili kukuokoa na njia ya uovu, na watu wanenao yaliyopotoka.” Lakini unaweza kusitawishaje uwezo huo mbalimbali? Andiko la Waebrania 5:14 lasema hivi: “Chakula kigumu ni cha watu wakomavu, cha wale ambao kupitia utumizi, nguvu zao za ufahamu zimezoezwa kutofautisha lililo sahihi na lililo kosa pia.” Kama ustadi mwingine wowote, yahitaji mazoezi ili kuwa mtaalamu wa kutumia nguvu za ufahamu. Neno la Kigiriki alilotumia Paulo lamaanisha kihalisi ‘aliyezoezwa kama mwanasarakasi.’ Mtu huanzaje mazoezi hayo?

Kuzoeza Nguvu Zako za Ufahamu

3. Waweza kutumiaje nguvu zako za ufahamu unapohitajika kufanya uamuzi?

³ Ona kwamba nguvu zako za ufahamu—uwezo wako wa kufahamu jema na baya—zinazoezwa “kupitia utumizi.” Ikiwa ni lazima ufanye uamuzi fulani, itakuwa nadra sana kufanya uchaguzi wenye hekima ikiwa wakisia, watenda bila kufikiri, au kufuatana tu na umati. Ni lazima utumie nguvu zako za ufahamu ili ufanye maamuzi ya hekima. Jinsi gani? Kwanza kabisa, kwa kuchanganua hali kwa makini na kufahamu mambo yote ya hakika. Ikihitajika, jiulize maswali. Changanua uchaguzi mbalimbali ulio nao. Mithali 13:16 yasema: “Kila aliye na busara hutenda kazi kwa maarifa.” Kisha, jaribu kuchanganua sheria au kanuni za Biblia zinazohusu suala hilo. (Mithali 3:5) Ni wazi kwamba, ili ufanye hivyo, ni lazima uwe na ujuzi wa Biblia. Hiyo ndiyo sababu Paulo atutia moyo tutwae “chakula kigumu”—tujifunze “upana na urefu na kimo na kina” cha ile kweli.—Waefeso 3:18.

4. Kwa nini ujuzi wa kanuni za Mungu ni muhimu?

⁴ Ni muhimu kufanya hivyo kwa sababu hatujakamilika, nasi hutenda dhambi. (Mwanzo 8:21; Waroma 5:12) “Moyo huwa mdanganyifu kuliko vitu vyote, una ugonjwa wa kufisha,” lasema andiko la Yeremia 17:9. Pasipo kanuni za Mungu za kutuongoza, twaweza kujidanganya kwa kufikiri jambo baya ni jema—kwa sababu tu twalitamani. (Linganisha Isaya 5:20.) Mtunga-zaburi aliandika hivi: “Jinsi gani kijana aisafishe njia yake? Kwa kutii, akilifuata neno lako. Kwa mausia yako najipatia ufahamu, ndiyo maana naichukia kila njia ya uongo.”—Zaburi 119:9, 104.

5. (a) Kwa nini vijana fulani hufuata njia zisizo za kweli? (b) Kijana mmoja aliifanyaje kweli iwe mali yake mwenyewe?

⁵ Kwa nini vijana fulani waliolelewa katika nyumba za Kikristo wamefuata njia zisizo za kweli? Je, yawezekana kwamba vijana hao ‘hawakujithibitishia wenyewe mapenzi ya Mungu yaliyo mema na yenye kukubalika na makamilifu’? (Waroma 12:2) Huenda baadhi yao wakahudhuria mikutano pamoja na wazazi wao na kukariri baadhi ya mafundisho ya msingi ya Biblia. Lakini wanapoombwa wathibitishe itikadi zao au wafafanue baadhi ya mambo yenye kina kirefu ya Neno la Mungu, ujuzi wao huthibitika kuwa wa kijuujuu sana. Vijana kama hao wanaweza kupotoshwa kwa urahisi. (Waefeso 4:14) Ikiwa uko hivyo, mbona usiazimie kufanya mabadiliko? Dada mmoja mchanga akumbuka: “Nilifanya utafiti. Nikajiuliza, ‘Naweza kujuaje kwamba hii ndiyo dini ya kweli? Naweza kujuaje kuna Mungu aitwaye Yehova?’”a Kuchunguza Maandiko kwa makini kulimsadikisha kwamba mambo aliyojifunza kwa wazazi wake ni kweli!—Linganisha Matendo 17:11.

6. Unawezaje “kuhakikisha ni nini lililo lenye kukubalika kwa Bwana,” Yehova?

⁶ Ukiwa na ujuzi wa kanuni za Yehova, itakuwa rahisi kwako “kuhakikisha ni nini lililo lenye kukubalika kwa Bwana.” (Waefeso 5:10) Ingawa hivyo, iweje ukikosa hakika ya jambo la kufanya katika hali fulani? Sali kwa Yehova akupe mwelekezo. (Zaburi 119:144) Jaribu kuzungumzia mambo na wazazi wako au Mkristo mkomavu. (Mithali 15:22; 27:17) Mwelekezo unaosaidia waweza kupatikana pia kwa kufanya utafiti katika Biblia na vichapo vya Watch Tower. (Mithali 2:3-5) Kadiri utumiavyo nguvu zako za ufahamu, ndivyo ziwavyo imara zaidi.

Kuonyesha Ufahamu Katika Tafrija

7, 8. (a) Unaweza kutumiaje nguvu zako za ufahamu kuamua ikiwa wapaswa kuhudhuria kikusanyiko au la? (b) Maoni ya Biblia ni nini kuhusu tafrija?

⁷ Acheni sasa tuangalie jinsi uwezavyo kutumia nguvu zako za ufahamu katika hali fulani hususa. Kwa mfano, wazia kwamba umealikwa kwenye kikusanyiko fulani. Labda hata umepokea kijikaratasi kinachotangaza kikusanyiko hicho. Unaelezwa kwamba idadi kubwa ya vijana Mashahidi watakuwepo. Lakini malipo ya gharama yatatozwa. Je, uhudhurie?

⁸ Naam, tumia nguvu zako za ufahamu. Kwanza, tafuta mambo ya hakika. Kikusanyiko hicho kitakuwa kikubwa kadiri gani? Ni nani watakaokuwepo? Kitaanza saa ngapi? Kitamalizika saa ngapi? Ni mambo gani yamepangwa kufanywa? Kitasimamiwaje? Kisha, fanya utafiti fulani, ukiangalia chini ya “Social Gatherings,” na “Entertainment” katika Watch Tower Publications Index.b Huenda utafiti wako ukafunua nini? Jambo moja ni kwamba Yehova hakatazi kukusanyika pamoja ili kujiburudisha. Kwa kweli, Mhubiri 8:15 husema kwamba pamoja na kufanya kazi kwa bidii, “mwanadamu hana neno lo lote lililo jema chini ya jua, kuliko kula, na kunywa, na kucheka.” Hata Yesu mwenyewe alikwenda kwenye milo maalumu na angalau arusi moja. (Luka 5:27-29; Yohana 2:1-10) Kukusanyika pamoja kwaweza kunufaisha kukifanywa kwa kiasi.

9, 10. (a) Vikusanyiko fulani vyaweza kuwa na hatari zipi? (b) Huenda ukajiuliza maswali gani kabla ya kuamua kuhudhuria au kutohudhuria kikusanyiko?

⁹ Hata hivyo, vikusanyiko visivyopangwa vyema vyaweza kuleta matata. Katika 1 Wakorintho 10:8, twasoma kuhusu mashirika yasiyofaa yalivyosababisha uasherati na kuuawa kwa Waisraeli [wasio waaminifu] ‘ishirini na tatu elfu katika siku moja.’ Onyo jingine linaloamsha fikira lapatikana katika Waroma 13:13: “Kama katika wakati wa mchana acheni tujiendeshe kwa adabu, si katika sherehe zenye makelele ya ulevi na vipindi vya kulewa, si katika ngono isiyo halali na mwenendo mlegevu, si katika zogo na wivu.” (Linganisha 1 Petro 4:3.) Ukweli ni kwamba haiwezekani kuweka idadi hususa ya watu wanaoweza kuhudhuria kikusanyiko. Lakini mambo yaliyoonwa yaonyesha kwamba ni vigumu zaidi kusimamia kikusanyiko kikubwa. Vikusanyiko vidogo, vinavyosimamiwa vyema, havielekei kugeuka kuwa “karamu zenye makelele.”—Wagalatia 5:21, Byington.

¹⁰ Bila shaka utafiti wako utazusha maswali zaidi, kama vile: Je, Wakristo fulani wakomavu, walio watu wazima, watahudhuria kikusanyiko hicho? Ni nani anayekidhamini? Je, kusudi la kikusanyiko hicho ni kusitawisha ushirika wenye kujenga au ni kumnufaisha mtu fulani? Kuna vizuizi vyovyote kuhusu wanaoweza kuhudhuria? Ikiwa kikusanyiko kinafanywa mwishoni mwa juma, je, kitamalizika wakati ufaao ili wahudhuriaji waweze kushiriki huduma ya Kikristo siku ifuatayo? Ikiwa muziki na kucheza dansi vitakuwepo, je, vitapatana na viwango vya Kikristo? (2 Wakorintho 6:3) Huenda isiwe rahisi kujiuliza maswali kama hayo. Lakini Mithali 22:3 yaonya hivi: “Mwenye busara huyaona mabaya na kujificha; bali wajinga huendelea mbele wakaumia.” Ndiyo, waweza kuepuka hali za hatari kwa kutumia nguvu zako za ufahamu.

Ufahamu Katika Kupanga Elimu Yako

11. Vijana waweza kutumiaje nguvu zao za ufahamu wanapopangia wakati wao ujao?

¹¹ Biblia yasema kwamba kupangia wakati ujao ni jambo la hekima. (Mithali 21:5) Je, umezungumza na wazazi wako kuhusu wakati wako ujao? Labda unapanga kujiunga na huduma ya wakati wote ukiwa painia. Kwa kweli, hakuna kazi-maisha yoyote iwezayo kuleta uradhi mkubwa kuliko hiyo. Ikiwa unasitawisha mazoea mazuri ya kujifunza na kukuza stadi katika huduma, unajitayarishia kazi-maisha hii yenye kusisimua. Je, umefikiria jinsi utakavyojitegemeza katika huduma? Ikiwa, wakati ujao, waamua kuwa na familia, je, utaweza kushughulikia daraka hilo la ziada? Kufanya maamuzi yenye usawaziko na yaliyo halisi kuhusu mambo kama hayo huhitaji kutumia nguvu za ufahamu.

12. (a) Familia fulani zimeamua kukabilianaje na hali za kiuchumi zinazobadilika? (b) Je, ni lazima kupata elimu ya ziada kuhitilafiane na mradi wa kupainia? Eleza.

¹² Katika maeneo fulani ingali yawezekana kupata mafunzo juu ya ustadi au utaalamu fulani huku ukifanya kazi. Kuna vijana wanaojifunza biashara ya familia au kupokea mazoezi kutoka kwa marafiki watu wazima walio na biashara. Wengine husomea kozi fulani shuleni zitakazowasaidia kuchuma mapato baadaye. Mahali ambako nafasi kama hizo hazipatikani, baada ya kufikiria kwa makini, huenda wazazi wakapanga watoto wao wapate elimu ya ziada baada ya kumaliza shule ya sekondari. Kupangia wakati ujao kwa njia hiyo ili kushughulikia madaraka ya utu mzima na hasa ili kuweza kushiriki katika utumishi wa painia kwa muda mrefu hakuhitilafiani na kutanguliza Ufalme wa Mungu. (Mathayo 6:33) Elimu ya ziada haiondoi uwezekano wa kupainia. Kwa mfano, Shahidi mmoja mchanga alikuwa ametamani kwa muda mrefu kuwa painia. Baada ya kumaliza shule ya sekondari, wazazi wake—waliokuwa mapainia wa kawaida—walimpangia apate elimu fulani ya ziada. Aliweza kupainia huku akisoma, naye sasa ana ustadi unaomtegemeza aendeleapo kupainia.

13. Familia zapaswa kuhesabuje gharama ya elimu ya ziada?

¹³ Kila familia ina haki na daraka la kujifanyia uamuzi wake kwa habari ya elimu ya ziada. Elimu kama hiyo ikichaguliwa vema, yaweza kunufaisha. Ingawa hivyo, yaweza kuwa mtego. Ikiwa unafikiria elimu kama hiyo, je, mradi wako ni nini? Je, ni kukusaidia ujitayarishe kushughulikia madaraka ya utu mzima kwa njia inayoheshimika? Au je, “unajitafutia mambo makuu”? (Yeremia 45:5; 2 Wathesalonike 3:10; 1 Timotheo 5:8; 6:9) Namna gani juu ya kufuatia elimu ya ziada mbali na nyumbani, labda kuishi chuoni? Je, hiyo ingekuwa hekima, ukifikiria onyo la Paulo kwamba “mashirika mabaya huharibu mazoea yenye mafaa”? (1 Wakorintho 15:33; 2 Timotheo 2:22) Kumbuka pia kwamba “wakati ubakio umepunguzwa.” (1 Wakorintho 7:29) Je, utaipa elimu hiyo kiasi gani cha wakati? Je, itamaliza sehemu kubwa ya miaka yako ya ujanani? Ikiwa ndivyo, utatumiaje kitia-moyo cha Biblia kinachosema “mkumbuke Muumba wako siku za ujana wako”? (Mhubiri 12:1) Na zaidi je, kozi unazosomea zitaruhusu wakati kwa ajili ya utendaji muhimu sana kama kuhudhuria mikutano, utumishi wa shambani, na funzo la kibinafsi? (Mathayo 24:14; Waebrania 10:24, 25) Ikiwa nguvu zako za ufahamu ni thabiti, hutakosa kamwe kukumbuka miradi yako ya kiroho wakati wewe na wazazi wako mnapopangia wakati wako ujao.

Kuchumbia kwa Njia Yenye Kuheshimika

14. (a) Ni kanuni zipi zipaswazo kuwaongoza wenzi wanaochumbiana wanapoonyeshana shauku? (b) Wenzi wengine wamekosaje ufahamu katika jambo hili?

¹⁴ Uchumba ni eneo jingine ambapo nguvu zako za ufahamu zahitajika. Ni jambo la kawaida kutaka kumwonyesha shauku mtu umpendaye. Yaonekana wenzi safi kiadili katika Wimbo Ulio Bora walionyeshana shauku fulani kabla ya kuoana. (Wimbo Ulio Bora 1:2; 2:6; 8:5) Leo vivyo hivyo, huenda wenzi fulani wanaochumbiana wakaona kwamba yafaa kushikana mikono, kubusiana, na kukumbatiana, hasa inapoonekana ndoa iko karibu. Lakini kumbuka: “Mwenye kujitumainia moyo wake ni mjinga.” (Mithali 28:26) Kwa kusikitisha, idadi fulani ya wenzi wamekosa kutumia ufahamu kwa kujiweka katika hali zinazoridhiana. Kuonyeshana shauku kumekuwa kwingi na kusikodhibitiwa; matendo yasiyo safi yamefanyika na hata kufikia ukosefu wa adili katika ngono.

15, 16. Wenzi wanaweza kuchukua hatua gani zifaazo za tahadhari ili kuhakikisha kwamba uchumba wao utaendelea kuheshimika?

¹⁵ Ikiwa unachumbia, ni jambo la busara kuepuka kuwa peke yako na mwenzi wako katika hali zisizofaa. Kwa hiyo, huenda ikawa bora zaidi kufurahia ushirika wenu mkiwa katika kikundi au mahali pa umma. Wenzi wengine hupanga kuwa na mtu wa kuwachunga. Pia, fikiria maneno ya Hosea 4:11: “Divai na divai mpya huondoa fahamu.” Kileo chaweza kuharibu uamuzi mzuri na kuwaongoza wenzi kufanya jambo watakalojutia baadaye.

¹⁶ Mithali 13:10 yasema: “Kiburi huleta mashindano tu; bali hekima hukaa nao wanaoshauriana.” Naam, ‘shaurianeni’ na mzungumzie jinsi mtakavyotenda. Wekeni mipaka kuhusu kuonyeshana shauku, kila mmoja akiheshimu hisia na dhamiri ya mwenziwe. (1 Wakorintho 13:5; 1 Wathesalonike 4:3-7; 1 Petro 3:16) Mwanzoni, yaweza kuwa vigumu kuzungumzia habari hii inayoamsha hisia kwa wepesi, lakini kufanya hivyo kwaweza kuzuia matatizo mazito baadaye.

Kufundishwa “Tokea Ujana”

17. Daudi alimfanyaje Yehova kuwa ‘tumaini lake tokea ujana wake,’ na hilo lawafundisha nini vijana leo?

¹⁷ Utahitaji kuwa mwangalifu daima—na nyakati nyingine, kuwa na moyo mkuu—ili kuepuka mitego ya Shetani. Ndiyo, hata nyakati nyingine waweza kujikuta ukihitilafiana, si na marika wako tu, bali na ulimwengu wote. Mtunga-zaburi Daudi alisali hivi: “Ndiwe taraja langu, Ee Bwana MUNGU, tumaini langu tokea ujana wangu. Ee Mungu, umenifundisha tokea ujana wangu; nimekuwa nikitangaza miujiza yako hata leo.” (Zaburi 71:5, 17)c Daudi anajulikana kwa sababu ya ujasiri wake. Lakini aliusitawisha lini? Akiwa kijana! Hata kabla ya pambano lake maarufu na Goliathi, Daudi alionyesha ujasiri usio na kifani kwa kulinda kundi la babake—akimwua simba na dubu pia. (1 Samweli 17:34-37) Hata hivyo, Daudi alimpa Yehova sifa kamili kwa ujasiri wowote alioonyesha, akimwita “tumaini langu tokea ujana wangu.” Uwezo wa Daudi wa kumtegemea Yehova ulimfanya astahimili jaribu lolote alilokabili. Wewe pia utaona kwamba ukimtegemea Yehova, atakupa moyo mkuu na nguvu za ‘kuushinda ulimwengu.’—1 Yohana 5:4.

18. Vijana wanaomwogopa Mungu leo wanapewa himizo gani?

¹⁸ Maelfu ya vijana kama wewe wamechukua msimamo wa ujasiri nao sasa wanatumikia wakiwa wahubiri wa habari njema waliobatizwa. Twamshukuru Mungu kwa imani na moyo mkuu wenu enyi vijana! Azimieni kudumu bila kufisidiwa na ulimwengu. (2 Petro 1:4) Endeleeni kutumia nguvu zenu za ufahamu zilizozoezwa na Biblia. Kufanya hivyo kutawalinda kutokana na maafa sasa na hatimaye kutafanya wokovu wenu uwe hakika. Kwa kweli, kama makala yetu ya mwisho itakavyoonyesha, mtafanikisha maisha yenu.

[Maelezo ya Chini]

Maswali ya Kupitia

◻ Kijana huzoezaje nguvu zake za ufahamu?

◻ Kijana aweza kutumiaje nguvu zake za ufahamu inapohusu kuhudhuria vikusanyiko vya Kikristo?

◻ Ni mambo gani yanayoweza kufikiriwa unapopanga elimu yako?

◻ Wenzi wanaochumbiana waweza kuepukaje mtego wa ukosefu wa adili katika ngono?

[Picha katika ukurasa wa 15]

Kujifunza kufanya utafiti kutakusaidia uzoeze nguvu zako za ufahamu

[Picha katika ukurasa wa 16]

Ni rahisi kusimamia vikusanyiko vidogo navyo havielekei kugeuka kuwa sherehe zenye makelele

[Picha katika ukurasa wa 16]

Wazazi wapaswa kuwasaidia watoto wao katika kupangia elimu yao

[Picha katika ukurasa wa 17]

Kuchumbiana katika kikundi ni ulinzi