Sura 9
Inakuwaje kwa Wapendwa Wetu Waliokufa?
1. Watu huhisije wakati kifo kinapompata mpendwa?
“MTU huteseka wakati mpendwa anapokufa kwa sababu kifo ni kumpoteza mtu katika hali isiyojulikana.” Hivyo ndivyo mwana mmoja alivyosema wakati baba yake alipokufa na upesi baadaye mama yake. Maumivu yake na hisi ya kupatwa na hasara kubwa ilimfanya ahisi kwamba “amelemewa kihisiamoyo.” Labda wewe umeteseka kwa njia iyo hiyo. Huenda ukawa umejiuliza wapendwa wako wako wapi na kama utapata kuwaona tena wakati wowote ule.
2. Ni maswali gani yenye kutatiza yanayotokea kuhusu kifo?
2 Wazazi wengine wenye huzuni wameambiwa, “Mungu huchuna maua yaliyo mazuri zaidi ya yote ili ayachukue kwake mwenyewe mbinguni.” Je, ni hivyo kweli? Je, wapendwa wetu waliokufa wameenda kwenye makao ya roho? Je, ni mahali ambapo wengine huita Nirvana, panapofafanuliwa kuwa hali yenye raha ya kuwa bila maumivu na tamaa? Je, wale tunaowapenda wamepitia mlango kuelekea uhai usioweza kufa katika paradiso? Au kama vile wengine hudai, je, kifo ni kutumbukia katika mateso yasiyoisha kamwe kwa wale ambao wamemkosea Mungu? Je, wafu wanaweza kuathiri maisha zetu? Ili kupata majibu ya kweli kwa maswali hayo, tunahitaji kuliendea Neno la Mungu, Biblia.
NI NINI ILE “ROHO” ILIYO KATIKA WANADAMU?
3. Socrates na Plato walikuwa na wazo gani kuhusu wafu, na hilo linaathirije watu leo?
3 Wanafalsafa Wagiriki wa kale Socrates na Plato walidhani kwamba ni lazima kuna kitu fulani ndani ya mwanamume na mwanamke ambacho kiasili ni kisichoweza kufa—nafsi inayookoka kifo na ambayo kwa kweli haifi kamwe. Duniani pote, mamilioni huamini hivyo leo. Mara nyingi imani hiyo hutokeza hali ya kuwahofu sana wafu kama vile inavyotokeza hangaiko juu ya hali njema yao. Biblia hutufundisha jambo lililo tofauti sana juu ya wafu.
4. (a) Mwanzo hutuambia nini juu ya nafsi? (b) Mungu alimtia Adamu nini ili kumfanya aishi?
4 Katika kuzungumzia hali ya wafu, ni lazima tusisahau kwamba baba yetu wa kwanza, Adamu, hakuwa na nafsi. Yeye alikuwa nafsi. Katika tendo la kuumba lenye kutia kicho, Mungu alimfanyiza mwanadamu—yule nafsi—kutoka kwa elementi za dunia kisha akampulizia “pumzi ya uhai.” Mwanzo 2:7 hutuambia hivi: “BWANA Mungu akamfanya mtu kwa mavumbi ya ardhi, akampulizia puani pumzi ya uhai; mtu akawa nafsi hai.” Uhai wa Adamu uliendelezwa kwa kupumua. Hata hivyo, mengi zaidi yalihusika kuliko kupulizwa kwa hewa ndani ya mapafu ya mwanadamu wakati Mungu alipopuliza pumzi ya uhai ndani ya Adamu. Biblia husema juu ya “kani ya uhai” itendayo katika viumbe vya kidunia vilivyo hai.—Mwanzo 7:22, NW.
5, 6. (a) “Kani ya uhai” ni nini? (b) Inakuwaje wakati ile “roho” inayotajwa kwenye Zaburi 146:4 inapokoma kuuhuisha mwili?
5 “Kani ya uhai” ni nini? Ndiyo cheche hasa ya uhai ambayo Mungu alitia katika mwili wa Adamu usio na uhai. Ndipo kani hiyo ilipoendelezwa na hatua ya kupumua. Lakini ni nini ile “roho” inayorejezewa kwenye Zaburi 146:4 (NW)? Mstari huo unasema hivi juu ya mtu anayekufa: “Roho yake hutoka, yeye hurudi kwenye udongo wake; katika siku hiyo mawazo yake hupotelea mbali.” Waandikaji wa Biblia walipotumia neno “roho” kwa njia hiyo, wao hawakufikiria nafsi iliyo mbali na mwili ambayo huendelea kuishi baada ya mwili kufa.
6 “Roho” inayowatoka wanadamu wakati wa kifo ni kani ya uhai iliyotoka kwa Muumba wao. (Zaburi 36:9; Matendo 17:28) Hiyo kani ya uhai haina sifa zozote za kiumbe ambacho inahuisha, kama vile umeme haupati kufanana na vifaa ambavyo unatia nguvu. Mtu anapokufa, roho (kani ya uhai) hukoma kuhuisha chembe za mwili, kama vile taa inapozima wakati umeme unapozimwa. Kani ya uhai inapokoma kuendeleza mwili wa kibinadamu, mwanadamu—yule nafsi—hufa.—Zaburi 104:29; Mhubiri 12:1, 7.
“MAVUMBINI UTARUDI”
7. Ingekuwaje kwa Adamu ikiwa angekosa kumtii Mungu?
7 Yehova alieleza kwa wazi kile ambacho kifo kingemaanisha kwa mtenda-dhambi Adamu. Mungu alisema hivi: “Kwa jasho la uso wako utakula chakula, hata utakapoirudia ardhi, ambayo katika hiyo ulitwaliwa; kwa maana u mavumbi wewe, nawe mavumbini utarudi.” (Mwanzo 3:19) Adamu angerudi wapi? Ardhini, kwenye mavumbi ambayo katika hayo yeye alikuwa ameumbwa. Wakati wa kifo Adamu angekoma tu kuwako!
8. Wakiwa ni nafsi, ni kwa njia gani wanadamu hawapiti wanyama?
8 Kwa habari hiyo, kifo cha kibinadamu hakitofautiani na kile cha wanyama. Wao pia ni nafsi, na roho ileile, au kani ya uhai, huwatia nishati. (Mwanzo 1:24) Kwenye Mhubiri 3:19, 20, Sulemani yule mtu mwenye hekima hutuambia hivi: “Anavyokufa huyu ndivyo anavyokufa huyu; naam, wote wanayo pumzi [“roho,” NW] moja; wala mwanadamu hana kitu cha kumpita [“si mkuu zaidi kuliko,” NW] mnyama [katika kifo] . . . Wote hutoka katika mavumbi; na hata mavumbini hurudi tena.” Mwanadamu aliwapita hayawani-mwitu kwa habari ya kwamba aliumbwa katika mfano wa Mungu, akionyesha sifa za Yehova. (Mwanzo 1:26, 27) Hata hivyo, wakati wa kifo wanadamu na wanyama katika hali moja hurudi mavumbini.
9. Hali ya wafu ni nini, nao huenda wapi?
9 Sulemani aliendelea kufafanua kinachomaanishwa na kifo, akisema hivi: “Walio hai wanajua ya kwamba watakufa; lakini wafu hawajui neno lo lote.” Ndiyo, wafu hawajui jambo lolote kabisa. Kwa sababu hii, Sulemani alihimiza hivi: “Lo lote mkono wako utakalolipata kulifanya, ulifanye kwa nguvu zako; kwa kuwa hakuna kazi, wala shauri, wala maarifa, wala hekima, huko kuzimu [“Sheoli,” NW], uendako wewe.” (Mhubiri 9:5, 10) Wafu huenda wapi? Kwenye Sheoli (Kiebrania, sheʼohlʹ), kaburi la ujumla la wanadamu. Wapendwa wetu waliokufa hawajui jambo lolote. Wao hawateseki, nao hawawezi kutuathiri kwa njia yoyote.
10. Sababu gani twaweza kusema kwamba si lazima kifo kiwe mwisho?
10 Je, ni lazima sisi sote na wapendwa wetu tuishi miaka michache tu kisha tukome kuwako milele? Sivyo kulingana na Biblia. Wakati wa uasi wa Adamu, Yehova Mungu alianzisha mara hiyo mipango ya kuyapindua matokeo mabaya ya dhambi ya kibinadamu. Kifo hakikuwa sehemu ya kusudi la Mungu kwa wanadamu. (Ezekieli 33:11; 2 Petro 3:9) Kwa hiyo, si lazima kifo kiwe mwisho wetu au wa wapendwa wetu.
“AMEENDA KUPUMZIKA”
11. Yesu alifafanuaje hali ya rafiki yake Lazaro aliyekufa?
11 Ni kusudi la Yehova kutuokoa sisi na wapendwa wetu waliokufa kutoka katika kifo cha Kiadamu. Kwa hiyo, Neno la Mungu hurejezea wafu kuwa wamelala. Kwa kielelezo, alipopata kujua kwamba rafiki yake Lazaro alikuwa amekufa, Yesu Kristo aliwaambia wanafunzi Wake hivi: “Rafiki yetu, Lazaro, amelala [“ameenda kupumzika,” NW]; lakini ninakwenda nipate kumwamsha.” Kwa kuwa wanafunzi hao hawakuelewa mara hiyo maana ya taarifa hiyo, Yesu alisema waziwazi: “Lazaro amekufa.” (Yohana 11:11, 14) Ndipo Yesu akaenda kwenye mji wa Bethania, ambako dada za Lazaro Martha na Mariamu walikuwa wakiomboleza kifo cha ndugu yao. Yesu alipomwambia Martha, “Ndugu yako atafufuka,” Martha alionyesha imani yake katika kusudi la Mungu la kuyapindua matokeo ya kifo juu ya familia ya kibinadamu. Alisema hivi: “Najua ya kuwa atafufuka katika ufufuo siku ya mwisho.”—Yohana 11:23, 24.
12. Martha aliyefiwa alikuwa na tumaini jipi kuhusu wafu?
12 Martha hakuonyesha wazo lolote juu ya nafsi isiyoweza kufa ikiendelea kuishi kwingineko baada ya kifo. Yeye hakuamini kwamba Lazaro alikuwa ameenda tayari kwenye makao fulani ya roho kuendelea kuwako kwake. Martha alikuwa na imani katika lile tumaini zuri ajabu la ufufuo kutoka kwa wafu. Yeye hakuelewa kwamba nafsi isiyoweza kufa ilikuwa imeutoka mwili wa Lazaro, bali kwamba ndugu yake aliyekufa alikoma kuwako. Dawa ingekuwa ufufuo wa ndugu yake.
13. Yesu alikuwa na nguvu gani aliyopewa na Mungu, naye alionyeshaje nguvu hiyo?
13 Yesu Kristo ndiye ametiwa nguvu na Yehova Mungu kuwakomboa wanadamu. (Hosea 13:14) Kwa sababu hiyo, kwa kuitikia taarifa ya Martha, Yesu alisema hivi: “Mimi ndio ufufuo na uhai. Yeye ambaye hudhihirisha imani katika mimi, hata ingawa afa, atakuja kwenye uhai.” (Yohana 11:25, NW) Yesu alionyesha nguvu yake aliyopewa na Mungu kwa habari hii alipoenda kwenye kaburi la Lazaro, aliyekuwa amekufa kwa siku nne, na kumrudisha kwenye uhai. (Yohana 11:38-44) Ebu wazia shangwe ya wale walioona ufufuo huo au mwingine uliofanywa na Yesu Kristo!—Marko 5:35-42; Luka 7:12-16.
14. Sababu gani ufufuo na wazo la nafsi isiyoweza kufa havipatani?
14 Tua kidogo ufikirie hili: Hakuna mtu ambaye angehitaji kufufuliwa, au kurudishwa kwenye uhai, ikiwa nafsi isiyoweza kufa ingeendelea baada ya kifo. Kwa hakika, lisingekuwa jambo la fadhili kumfufua mtu kama vile Lazaro kurudi kwenye uhai usio mkamilifu hapa duniani ikiwa alikuwa tayari amepita hadi kwenye thawabu nzuri ajabu ya kimbingu. Kwa kweli, Biblia haitumii kamwe usemi “nafsi isiyoweza kufa.” Badala ya hivyo, Maandiko husema kwamba nafsi ya kibinadamu yenye kutenda dhambi hakika hufa. (Ezekieli 18:4, 20) Kwa hiyo Biblia huelekeza kwenye uandalizi wa ufufuo kuwa ndiyo dawa halisi ya kifo.
“WOTE WALIOMO KATIKA MAKABURI YA UKUMBUSHO”
15. (a) Neno “ufufuo” humaanisha nini? (b) Sababu gani ufufuo wa watu mmoja-mmoja hautakuwa tatizo kwa Yehova Mungu?
15 Neno ambalo wanafunzi wa Yesu walitumia kuhusu “ufufuo” humaanisha kihalisi “kuinuka” au “kusimama.” Huku ni kuinuka kutoka kwenye hali isiyo na uhai ya kifo—kana kwamba, kusimama kutoka katika kaburi la ujumla la wanadamu. Yehova Mungu aweza kumfufua mtu kwa urahisi. Sababu gani? Kwa sababu Yehova ndiye Mwanzilishi wa uhai. Leo, wanadamu wanaweza kurekodi sauti na sura za wanaume na wanawake katika kanda za vidio na wanaweza kuirudia mirekodi hiyo baada ya watu hao mmoja-mmoja kufa. Basi, kwa hakika Muumba wetu mweza yote aweza kurekodi mambo madogo-madogo juu ya mtu yeyote mmoja-mmoja na kumfufua mtu uyo huyo, akimpa mwili ulioumbwa mpya.
16. (a) Yesu alifanya ahadi gani juu ya wale wote walio katika makaburi ya ukumbusho? (b) Ni nini kitakachoamua matokeo ya ufufuo wa mtu?
16 Yesu Kristo alisema hivi: “Saa inakuja ambayo katika hiyo wote wale waliomo ndani ya makaburi ya ukumbusho watasikia sauti yake [Yesu] na kutoka, wale waliofanya mambo mema kwenye ufufuo wa uhai, wale waliozoea kufanya mambo maovu kwenye ufufuo wa hukumu.” (Yohana 5:28, 29, NW) Wote wale waliomo katika kumbukumbu la Yehova watafufuliwa na kuagizwa katika njia zake. Kwa wale wanaotenda kulingana na ujuzi juu ya Mungu, huo utakuja kuwa ufufuo wa uhai. Hata hivyo, utakuja kuwa ufufuo wa hukumu yenye laana kwa wale wanaokataa katakata mafundisho na utawala wa Mungu.
17. Ni nani watakaofufuliwa?
17 Hakika, wale ambao wamefuatia mwendo wa uadilifu wakiwa watumishi wa Yehova watafufuliwa. Kwa kweli, tumaini la ufufuo liliwatia nguvu wengi wakabili kifo, hata katika hali za mnyanyaso wenye jeuri. Walijua kwamba Mungu angeweza kuwarudisha kwenye uhai. (Mathayo 10:28) Lakini mamilioni ya watu wamekufa bila kuonyesha kama wangetii au hawangetii viwango vya Mungu vya uadilifu. Wao pia watafufuliwa. Akiwa na uhakika katika kusudi la Yehova kwa habari hii, mtume Paulo alisema hivi: “Nina tumaini kwa Mungu . . . ya kwamba kutakuwa na ufufuo wa wafu, wenye haki na wasio haki pia.”—Matendo 24:15.
18. (a) Mtume Yohana alipokea ono jipi juu ya ufufuo? (b) Ni nini vinavyoharibiwa katika “ziwa la moto,” na “ziwa” hilo linawakilisha nini?
18 Mtume Yohana alipokea ono lenye kusisimua la wale wenye kufufuliwa wakisimama mbele ya kiti cha ufalme cha Mungu. Ndipo Yohana akaandika hivi: “Bahari ikatoa wafu wale walio ndani yayo na kifo na Hadesi vikatoa wafu wale walio ndani yavyo na wao walihukumiwa mmoja-mmoja kulingana na matendo yao. Na kifo na Hadesi vilivurumishwa ndani ya ziwa la moto. Hii humaanisha kifo cha pili, ziwa la moto.” (Ufunuo 20:12-14, NW) Ebu fikiria hilo! Wafu wote waliomo katika kumbukumbu la Mungu wana taraja la kufunguliwa kutoka katika Hadesi (Kigiriki, haiʹdes), au Sheoli, kaburi la ujumla la wanadamu. (Zaburi 16:10, NW; Matendo 2:31, NW) Wao watakuwa na fursa ya kuonyesha matendo yao kama watamtumikia Mungu au la. Ndipo “kifo na Hadesi” (NW) vitatupwa katika lile liitwalo “ziwa la moto,” linalofananisha uharibifu kamili, kama vile neno “Gehena.” (Luka 12:5, NW) Kaburi la ujumla la wanadamu litakuwa limefanywa tupu nalo litakoma kuwako wakati ufufuo unapokamilishwa. Inafariji kama nini kujifunza kutoka Biblia kwamba Mungu hatesi mtu yeyote!—Yeremia 7:30, 31.
UFUFUO ILI KWENDA WAPI?
19. Sababu gani baadhi ya wanadamu watafufuliwa waende mbinguni, na ni aina gani ya mwili watakaopewa na Mungu?
19 Idadi ndogo ya wanaume na wanawake watafufuliwa waende kwenye uhai mbinguni. Wakiwa ni wafalme na makuhani pamoja na Yesu, wao watashiriki katika kuondoa matokeo yote ya kifo ambayo wanadamu wamerithi kutoka kwa mtu wa kwanza, Adamu. (Warumi 5:12; Ufunuo 5:9, 10) Mungu atachukua wangapi mbinguni ili wakatawale pamoja na Kristo? Kulingana na Biblia, ni 144,000 pekee. (Ufunuo 7:4; 14:1) Yehova atampa mwili wa roho kila mmoja wa hawa wenye kufufuliwa ili waweze kuishi mbinguni.—1 Wakorintho 15:35, 38, 42-45; 1 Petro 3:18.
20. Wanadamu watiifu, kutia na wale wenye kufufuliwa watapata kuona nini?
20 Wengi zaidi wa wale ambao wamekufa watafufuliwa kwenye dunia iliyo paradiso. (Zaburi 37:11, 29; Mathayo 6:10) Sehemu ya sababu ya kufufua wengine kwenda mbinguni ni ili kukamilisha kusudi la Mungu kuelekea dunia. Hatua kwa hatua Yesu Kristo na wale 144,000 walio mbinguni watarudisha wanadamu watiifu kwenye ukamilifu ambao wazazi wetu wa kwanza walitupilia mbali. Hilo litatia ndani wale wenye kufufuliwa, kama ilivyoonyeshwa na Yesu alipomwambia yule mwanamume aliyekuwa akifa kando yake: “Utakuwa pamoja na mimi katika Paradiso.”—Luka 23:42, 43, NW.
21. Kulingana na nabii Isaya na mtume Yohana, itakuwaje kwa kifo?
21 Kwenye dunia iliyo Paradiso, kifo, ambacho leo husababisha ubatili mwingi, kitaondolewa. (Warumi 8:19-21) Nabii Isaya alitangaza kwamba Yehova Mungu “a[ta]meza mauti hata milele.” (Isaya 25:8) Mtume Yohana alipewa ono la wakati ambapo wanadamu watiifu hawatakuwa na maumivu wala kifo. Ndiyo, “Mungu mwenyewe atakuwa pamoja nao. Naye atafuta kila chozi katika macho yao, wala mauti haitakuwapo tena; wala maombolezo, wala kilio, wala maumivu hayatakuwapo tena; kwa kuwa mambo ya kwanza yamekwisha kupita.”—Ufunuo 21:1-4.
22. Ujuzi juu ya ufufuo unakuathirije wewe?
22 Mafundisho ya Biblia yaliyo wazi huondoa mvurugo juu ya jinsi inavyokuwa kwa habari ya wafu. Maandiko husema waziwazi kwamba kifo ni “adui wa mwisho” atakayeharibiwa. (1 Wakorintho 15:26) Tunaweza kupata nguvu na faraja iliyoje kutokana na ujuzi juu ya tumaini la ufufuo! Na twaweza kufurahia kama nini kwamba wapendwa wetu waliokufa ambao wamo katika kumbukumbu la Mungu wataamka kutoka katika usingizi wa kifo ili kufurahia yale mambo mazuri yote ambayo amewawekea akiba wale wanaompenda! (Zaburi 145:16) Baraka hizo zitatimizwa kupitia Ufalme wa Mungu. Lakini ulitazamiwa kutawala lini? Acheni tuone.
TAHINI UJUZI WAKO
Ni nini ile roho iliyomo katika wanadamu?
Ungefafanuaje hali ya wafu?
Ni nani watakaofufuliwa?
[Picha katika ukurasa wa 85]
Kama vile Yesu alivyomwita Lazaro kutoka kaburini, ndivyo mamilioni watakavyofufuliwa
[Picha katika ukurasa wa 86]
Shangwe itaenea wakati ‘Mungu amezapo kifo milele’