WAZIMU

Kupoteza akili timamu, iwe ni kichaa au hali ya kuwa na hasira kali au ujinga wa kupindukia. Maneno mengi ya Kiebrania na ya Kigiriki yametumiwa katika Maandiko kurejelea matatizo kama hayo ya akili, iwe ni ya kudumu au ya muda mfupi. Inaonekana baadhi ya maneno hayo yalitokana au kuhusianishwa na sauti za ajabu na zenye kutisha na zenye kuhuzunisha zinazotolewa na mtu mwenye kichaa.

Nebukadneza, Mfalme mwenye majivuno wa Babiloni alipatwa na wazimu. Mfalme huyo alipatwa na wazimu alipojivuna, ili kutimiza ndoto ya kinabii ambayo Danieli aliota. Alikuwa mwenye kichaa kwa miaka saba, naye akaanza “kula majani kama ng’ombe dume.” (Da 4:33) Kwa sababu hakuwa na akili timamu, huenda Nebukadneza alifikiri kwamba yeye ni ng’ombe dume. Kuhusiana na hali hiyo ya kupoteza akili timamu, kamusi ya matibabu ya Kifaransa inasema hivi: “Neno LYCANTHROPY . . . linatoka na neno [lyʹkos], lupus, mbwamwitu; [anʹthro·pos], homo, mwanadamu. Neno hilo lilipewa ugonjwa wa watu walioamini kwamba wamebadilika na kuwa wanyama, na wanaoiga sauti na milio, umbo na tabia za wanyama hao. Kwa kawaida watu hao huwaza kwamba wamebadilika na kuwa mbwamwitu, mbwa au paka; na nyakati nyingine ng’ombe dume, kama katika kisa cha Nebukadneza.” (Dictionnaire des sciences médicales, par une société de médecins et de chirurgiens, Paris, 1818, Buku 29, uku. 246) Baada ya miaka saba, Yehova alimrudishia Nebukadneza akili timamu.​—Da 4:34-37.

Wazimu na Kuingiwa na Roho Waovu. Ingawa si watu wote waliokuwa na wazimu au kichaa waliokuwa wameingiwa na roho waovu, ukweli ni kwamba watu walio na roho waovu hawawezi kuwa wenye akili timamu. Katika nchi ya Wagerasene, Yesu alikutana na mtu aliyekuwa na wazimu na aliyeingiwa na roho mwovu. Alipenda kukaa kwenye eneo lenye makaburi, na ingawa watu walijaribu kumfunga kwa pingu na minyororo, “aliikata minyororo na kuzivunja pingu; na hakuna mtu aliyeweza kumzuia.” Isitoshe, “sikuzote, usiku na mchana alikuwa akipaza sauti makaburini na milimani na kujikatakata kwa mawe.” Yesu alipowafukuza roho hao waovu, mwanamume huyo akawa na “akili timamu.” (Mk 5:1-17; Lu 8:26-39) Hata hivyo, Wakristo wamelindwa ili wasishambuliwe na roho waovu wanaoweza kumfanya mtu awe wazimu maadamu wanaendelea kuvaa “mavazi kamili ya silaha kutoka kwa Mungu.”​—Efe 6:10-17.

Wazimu wa Kujifanya. Pindi moja alipokuwa akimkimbia Mfalme Sauli, Daudi alienda kujificha kwa mfalme Akishi wa Gathi. Wafilisti walipogundua, walimwambia Akishi kwamba Daudi alikuwa hatari kwa usalama wa nchi, naye Daudi akaogopa sana. Hivyo, Daudi akajifanya kwamba ana kichaa. “Alikuwa akitia alama kwenye milango ya lango na kuacha mate yake yatiririke kwenye ndevu zake.” Akishi alifikiri kwamba Daudi alikuwa kichaa asiye na madhara yeyote, hivyo akamwacha aende zake. Baadaye, Daudi aliongozwa na roho takatifu kuandika Zaburi ya 34, ambapo anamshukuru Yehova kwa kubariki mbinu hiyo na kumwokoa.​—1Sa 21:10–22:1.

Wazimu Katika Kumpinga Yehova. Kwa upumbavu, nabii Balaamu alitaka kutoa unabii dhidi ya Waisraeli ili apokee pesa kutoka kwa Mfalme Balaki wa Moabu, lakini Yehova alimpinga na kuzuia jitihada zake. Mtume Petro aliandika kumhusu Balaamu kwamba “mnyama wa kubeba mizigo asiye na sauti alizungumza kwa sauti ya mwanadamu na kuzuia mwendo wa kiwazimu wa nabii huyo.” Kuhusu wazimu wa Balaamu mtume Petro alitumia neno la Kigiriki pa·ra·phro·niʹa, ambalo lina wazo la ‘kupoteza akili.’​—2Pe 2:15, 16; Hes 22:26-31.

Kuhusu manabii wa uwongo wa Israeli, nabii Hosea aliandika hivi: “Nabii wao atakuwa mjinga, na mtu anayeongozwa na roho atashikwa na wazimu; kwa sababu makosa yenu ni mengi, uhasama dhidi yenu ni mkubwa.” (Ho 9:7) Yehova anawafanya wale wanaompinga na wanaokataa hekima yake washikwe na wazimu, akisema kwamba yeye ‘ndiye huwafanya wabashiri watende kama wapumbavu,’ kwa kuzuia mambo wanayotabiri yatimie. (Isa 44:24, 25) Kuhusu waamuzi wa ulimwengu, Ayubu alisema kwamba Yehova “huwafanya waamuzi waonekane wapumbavu.”​—Ayu 12:17.

Paulo aliwalinganisha watu waliopinga kweli na waliotaka kupotosha kutaniko la Kikristo na Yane na Yambre, waliompinga Musa. Alitoa uhakikisho huu: “Hawatafanya maendeleo zaidi, kwa maana upumbavu wao utakuwa wazi kwa watu wote, kama ilivyokuwa kwa watu hao wawili.”​—2Ti 3:8, 9.

Wazimu kwa Sababu ya Uonevu na Kuchanganyikiwa. Kati ya matokeo mabaya ambayo Waisraeli wangepata kwa sababu ya kutomtii Yehova ni kushikwa na wazimu. Kwa sababu ya kutendewa kwa uonevu na watu waliowatawala, Waisraeli wangeshikwa na wazimu au kichaa, na kutenda kwa njia ya kijinga kwa sababu ya uonevu. (Kum 28:28-34) Kwa hakika, Mfalme Sulemani alisema, “ukandamizaji unaweza kumfanya mtu mwenye hekima ashikwe na wazimu.”​—Mhu 7:7.

Kwa njia ya kinabii Mfalme Nebukadneza wa Babiloni alilinganishwa na ‘kikombe cha divai ya ghadhabu ya Yehova.’ Mataifa yangelazimika kunywa kikombe hicho nao ‘wangepepesuka na kutenda kama wendawazimu kwa sababu ya upanga ambao Yehova angetuma miongoni mwao.” (Yer 25:15, 16) Baadaye, jiji la Babiloni lingepatwa na wazimu wakati ambapo waabudu wa sanamu wanaoishi humo wangepata maono yenye kutisha “na kwa sababu ya maono yao yanayotisha [wangeendelea] kutenda kiwazimu.” (Yer 50:35-38) Jiji hilo pia lingekunywa kikombe cha hasira ya Yehova.​—Yer 51:6-8

Hasira Kali. Kama inavyotumiwa katika Biblia, wazimu unaweza pia kumaanisha hasira kali. Yesu alimponya mwanamume aliyekuwa amepooza mkono kwenye siku ya sabato. Waandishi na Mafarisayo waliokuwa wakitazama “wakakasirika sana, wakaanza kushauriana kuhusu jambo ambalo wangemtendea Yesu.” (Lu 6:6-11) Luka alitumia neno la Kigiriki aʹnoi·a, linalomaanisha “kukosa akili” kuelezea hali yao ya akili, (neno la Kiingereza “paranoia” linahusiana na neno hilo). Inaonekana Paulo alikuwa akirejelea hasira kali au ghadhabu alipokiri kwamba alipokuwa akiwatesa Wakristo alikuwa ‘amejawa na wazimu.’​—Mdo 26:11, NWT 2003.

Tofauti ya Wazimu na Hekima. Katika kitabu cha Mhubiri, mkusanyaji anaeleza kwamba aliufanya moyo wake “ujue hekima na kujua wazimu.” (Mhu 1:17) Kwenye utafiti wake, hakuchunguza hekima tu, bali pia alizingatia jambo ambalo wanadamu hufanya ambacho ni kinyume cha hekima. (Mhu 7:25) Kwenye Mhubiri 2:12, Sulemani anarudia kusema kwamba alichunguza hekima, wazimu, na ujinga. Kufanya hivyo kulimsaidia kuchunguza tofauti iliyopo. Alisema kwamba ujinga wa kupindukia ni wazimu kwa kuandika hivi: “Nilisema hivi kuhusu kicheko: ‘Ni wazimu!’” kwa sababu ulipolinganishwa na hekima, ulikuwa ujinga, usioweza kuleta furaha ya kweli.​—Mhu 2:2

Akizungumza kuhusu hali ya akili ya mtu mjinga, Sulemani alisema hivi: “Maneno ya kwanza yanayotoka katika kinywa chake ni ujinga, na maneno yake ya mwisho ni wazimu unaoleta msiba.” (Mhu 10:13) Ujinga unaweza kuwa katika njia ya kumtendea mtu mwingine kwa hila, na hilo linaloweza kuwa hatari sana kwa anayewatendea wengine kwa hila hivi kwamba analinganishwa na mwendawazimu mwenye silaha hatari.​—Met 26:18, 19.

Watu wengine hawana tumaini lolote kwamba wafu watafufuliwa, wanafikiri kifo ndio mwisho wa watu wote. Wanafunua njia yao ya kuona mambo isiyo sahihi wanapojitahidi kutosheleza tamaa zao za kimwili na kutojishughulisha hata kidogo na mapenzi ya Mungu. Sulemani alitambua watu wa namna hiyo aliposema: “Kwa kuwa wote wana mwisho uleule, moyo wa wanadamu umejaa pia uovu; na kuna wazimu moyoni mwao muda wote wa maisha yao, kisha wanakufa!”​—Mhu 9:3.

Kwa Njia ya Mfano. Mamlaka ya mtume Paulo na utume wake akiwa mtume ulitiliwa shaka na baadhi ya watu huko Korintho ambao aliwadhihaki kwa kuwaita ‘mitume walio bora sana.’ (2Ko 11:5) Ili kuwafanya washiriki wa kutaniko la Korintho waone mambo kwa njia iliyo wazi zaidi, Paulo “alijigamba” kuhusu mafanikio yake, baraka na mambo mazuri aliyojionea katika utumishi wa Yehova yaliyothibitisha mambo aliyosema. Kujigamba ni kinyume cha mazungumzo ya Mkristo, lakini Paulo alilazimika kufanya hivyo katika kisa hiki. Hivyo alisema kwamba yeye ni “mwendawazimu” na kuwauliza hivi wale walioitwa mitume walio bora sana: “Je, wao ni wahudumu wa Kristo? Ninajibu kama mwendawazimu, mimi ni mhudumu kwa njia kubwa hata zaidi.”​—2Ko 11:21-27.