Yehova, “Hakimu wa Dunia Yote” Asiye na Upendeleo

“Baba . . . ahukumuye kila mtu pasipo upendeleo.”—1 PETRO 1:17.

1, 2. (a) Kwa nini twapaswa tuwe na hofu na pia kufarijiwa na wazo la kwamba Yehova ndiye Hakimu mkuu? (b) Katika kesi ya Yehova ya kisheria dhidi ya mataifa, watumishi wake wa kidunia wana daraka gani?

YEHOVA ndiye “Hakimu [mkuu] wa dunia yote.” (Mwanzo 18:25, NW) Akiwa Mungu Aliye Mkuu Zaidi wa ulimwengu wote mzima, ana haki kamili ya kuhukumu viumbe vyake. Hilo ni wazo lenye kuhofisha na wakati ule ule lenye kufariji. Musa alionyesha hali hiyo ionekanayo kuwa yenye kupingana kwa maneno yenye kugusa moyo, akisema hivi: “Kwa maana BWANA [Yehova, NW], Mungu wenu, yeye ndiye Mungu wa miungu, na Bwana wa mabwana, Mungu mkuu, mwenye kuogofya [kuhofisha, NW], asiyependelea nyuso za watu, wala hakubali rushwa. Huwafanyia yatima na mjane hukumu ya haki, naye humpenda mgeni, akimpa chakula na mavazi.”—Kumbukumbu la Torati 10:17, 18.

² Huo ni usawaziko wenye kutokeza kama nini! Mungu mkuu, mwenye uwezo, mwenye kuhofisha, walakini asiyependelea na ambaye hutetea kwa upendo masilahi ya yatima na wajane, na ya wageni. Ni nani ambaye angeweza kutamani Hakimu mwenye upendo zaidi ya Yehova? Akijionyesha mwenyewe kuwa na kesi ya kisheria dhidi ya mataifa ya ulimwengu wa Shetani, Yehova huwataka watumishi wake duniani wawe mashahidi wake. (Isaya 34:8; 43:9-12) Yeye hategemei ushuhuda wao ili kuthibitisha uungu wake na enzi kuu yake ya haki. Lakini yeye huwapa mashahidi wake pendeleo lisilo la kawaida la kushuhudia mbele ya ainabinadamu yote kwamba wao hutambua ukuu wake. Mashahidi wake hujitiisha wenyewe chini ya enzi kuu yake yenye uadilifu, na kwa huduma yao ya peupe, wao huwachochea wengine wajiweke wenyewe chini ya mamlaka ya Hakimu huyo Mkuu Zaidi.

Njia ya Yehova ya Kuhukumu

3. Njia ya Yehova ya kuhukumu yaweza kutolewaje muhtasari, na hiyo ilionyeshwaje kwa habari ya Adamu na Hawa?

³ Katika historia ya mapema ya ainabinadamu, Yehova binafsi alihukumu wakosaji fulani. Mifano ya njia yake ya kushughulikia mambo ya hukumu iliwekea kigezo wale kati ya watumishi wake ambao baadaye wangekuwa na daraka la kuendesha shughuli za hukumu miongoni mwa watu wake. (Zaburi 77:11, 12) Njia yake ya kuhukumu yaweza kutolewa muhtasari huu: uthabiti unapohitajiwa, rehema inapowezekana. Kwa habari ya Adamu na Hawa, viumbe wa kibinadamu wakamilifu walioasi kimakusudi, hawakustahili rehema. Kwa hiyo, Yehova aliwahukumia kifo. Lakini rehema yake ilionyeshwa kwa wazao wake. Yehova aliahirisha hukumu yao ya kifo, hivyo akiruhusu Adamu na Hawa wawe na watoto. Kwa upendo aliwaandalia wazao wao tumaini la ukombozi kutoka katika utumwa wa dhambi na kifo.—Mwanzo 3:15; Warumi 8:20, 21.

4. Yehova alishughulikaje na Kaini, na ni kwa nini kesi hiyo ni yenye kupendeza hasa?

⁴ Njia ambayo Yehova alishughulika na Kaini ni yenye kupendeza hasa kwa sababu hiyo ndiyo kesi ya kwanza iliyorekodiwa inayohusu mmoja wa wazao wa Adamu na Hawa wasiokuwa wakamilifu, ‘waliouzwa chini ya dhambi.’ (Warumi 7:14) Je! Yehova alikumbuka hilo na kushughulika na Kaini kwa njia tofauti na vile Yeye alivyoshughulika na wazazi wake? Na je, kesi hiyo yaweza kuandaa somo kwa waangalizi Wakristo leo? Ebu tuone. Akitambua itikio la Kaini lisilofaa wakati dhabihu yake ilipokosa kukubaliwa kwa kupendeleka, Yehova alimwonya kwa upendo juu ya hatari iliyomkabili. Mithali ya zamani hutaarifu hivi: ‘Kuzuia ni bora kuliko kuponya.’ Yehova alifanya kadiri awezavyo kumwonya Kaini juu ya kuruhusu mwelekeo wake wa dhambi umshinde. Alijitahidi kumsaidia ‘atende vyema.’ (Mwanzo 4:5-7) Hiyo ni mara ya kwanza Mungu kutaka mwanadamu mwenye dhambi atubu. Baada ya Kaini kuonyesha mtazamo wa kutotubu na kutenda uhalifu wake, Yehova alimhukumu uhamisho, akipunguza ukali wa hiyo kwa amri iliyokataza wanadamu wengine wasimwue.—Mwanzo 4:8-15.

5, 6. (a) Yehova alishughulikaje na kizazi cha kabla ya Furiko? (b) Yehova alifanya nini kabla ya kutekeleza hukumu dhidi ya wakaaji wa Sodoma na Gomora?

⁵ Kabla ya Furiko, wakati ‘Yehova alipoona ya kuwa maovu ya mwanadamu ni makubwa duniani, alihuzunika moyo.’ (Mwanzo 6:5, 6) ‘Alighairi’ kwa kuwa alijuta kwamba walio wengi wa kizazi cha kabla ya Furiko walikuwa wametumia vibaya hiari yao na kwamba alilazimika kutekeleza hukumu juu yao. Walakini, aliwapa onyo la kutosha, akitumia Noa kwa miaka mingi akiwa “mhubiri wa uadilifu,” NW. Baadaye, Yehova hakuwa na sababu ya ‘kutoleta Furiko juu ya ulimwengu wa wasiomcha Mungu.’—2 Petro 2:5.

⁶ Vile vile Yehova alilazimika kushughulikia kesi ya kisheria dhidi ya wakaaji wenye ufisadi wa Sodoma na Gomora. Lakini ona jinsi alivyoishughulikia. Alikuwa amesikia “kilio [cha lalamiko, NW]” kuhusu mwenendo wenye kushtua wa wale watu, ikiwa tu kwa sala za Loti mwadilifu. (Mwanzo 18:20; 2 Petro 2:7, 8) Lakini kabla ya kutenda, ‘alishuka’ ili ahakikishe mambo kupitia malaika zake. (Mwanzo 18:21, 22; 19:1) Yeye alichukua wakati pia kumhakikishia Abrahamu kwamba yeye asingetenda bila haki.—Mwanzo 18:23-32.

7. Wazee wanaotumikia kwenye halmashauri za hukumu wanaweza kujifunza masomo gani kutokana na mifano ya njia ya Yehova ya kuhukumu?

⁷ Wazee leo wanaweza kujifunza nini kutokana na mifano hiyo? Katika kesi ya Adamu na Hawa, Yehova alionyesha upendo na ufikirio kwa wale ambao, ingawa walikuwa na uhusiano wa kiukoo pamoja na wale wenye hatia, hawakustahili kulaumiwa katika kesi hiyo. Alionyesha rehema kwa wazao wa Adamu na Hawa. Katika kesi ya Kaini, Yehova aliona kimbele hatari iliyomkabili Kaini akamtolea sababu kwa fadhili, akijaribu kuzuia dhambi isitendwe. Hata baada ya kumtuma uhamishoni, Yehova alikuwa mwenye ufikirio kuelekea Kaini. Zaidi ya hayo, Yehova alitekeleza hukumu juu ya kizazi cha kabla ya Furiko baada tu ya kuonyesha uvumilivu mwingi wenye saburi. Alipokabiliwa na uovu mshupavu, Yehova ‘alihuzunika moyo.’ Alisikitika kwamba wanadamu waliasi dhidi ya utawala wake mwadilifu na kwamba alilazimika awape hukumu isiyopendeleka. (Mwanzo 6:6; linganisha Ezekieli 18:31; 2 Petro 3:9.) Katika kesi ya Sodoma na Gomora, Yehova alitenda baada tu ya kuhakikisha mambo. Ni mifano bora kama nini kwa wale ambao leo wanahitaji kushughulikia kesi za kisheria!

Mahakimu wa Kibinadamu Katika Nyakati za Wazee wa Ukoo

8. Ni sheria zipi za Yehova za msingi zilizojulikana katika nyakati za wazee wa ukoo?

⁸ Ingawa kwa wazi hakukuwa kanuni za sheria zilizoandikwa wakati huo, jamii ya wazee wa ukoo ilifahamu sheria za Yehova za msingi, na watumishi wake walikuwa na wajibu wa kuzitii. (Linganisha Mwanzo 26:5.) Lile lililotukia Edeni lilionyesha uhitaji wa utii na ujitiisho kwa enzi kuu ya Yehova. Kesi ya Kaini ilifunua kutopendezwa kwa Yehova na uuaji wa kimakusudi. Mara tu baada ya Furiko, Mungu aliipa ainabinadamu sheria kuhusu utakatifu wa uhai, uuaji wa kimakusudi, adhabu ya kifo, na ulaji wa damu. (Mwanzo 9:3-6) Yehova alishutumu vikali uzinzi katika lile tukio lililohusu Abrahamu, Sara, na Abimeleki, mfalme wa Gerari, karibu na Gaza.—Mwanzo 20:1-7.

9, 10. Ni mifano gani inayoonyesha kwamba mfumo wa hukumu ulikuwako katika jamii ya wazee wa ukoo?

⁹ Katika siku hizo vichwa vya familia vilitenda vikiwa mahakimu na kushughulikia matatizo ya kisheria. Yehova alitaarifu hivi kuhusu Abrahamu: “Nimemjua ya kwamba atawaamuru wanawe, na nyumba yake baada yake waishike njia ya BWANA [Yehova, NW], wafanye haki na hukumu.” (Mwanzo 18:19) Abrahamu alionyesha utambuzi na kutokuwa na ubinafsi katika kusuluhisha ugomvi kati ya wachungaji wake mwenyewe na wale wa Loti. (Mwanzo 13:7-11) Akitenda akiwa kichwa na hakimu wa wazee wa ukoo, Yuda aliamuru binti mkwe wake Tamari akapigwe kwa mawe na kuchomwa, akiamini kwamba alikuwa mzinzi. (Mwanzo 38:11, 24; linganisha Yoshua 7:25.) Hata hivyo, alipopata kujua mambo yote ya hakika, alimtamka Tamari kuwa mwenye uadilifu zaidi ya yeye mwenyewe. (Mwanzo 38:25, 26) Ni jambo la maana kama nini kupata kujua mambo yote ya hakika kabla ya kufanya uamuzi wa hukumu!

¹⁰ Kitabu cha Ayubu hutaja mfumo wa hukumu na huonyesha wema wa hukumu isiyo yenye upendeleo. (Ayubu 13:8, 10; 31:11; 32:21) Ayubu mwenyewe akumbuka juu ya wakati alipokuwa hakimu mwenye kustahiwa aliyeketi kwenye lango la mji akitekeleza haki na kutetea masilahi ya mjane na ya mvulana asiye na baba. (Ayubu 29:7-16) Hivyo, kuna ushuhuda kwamba ndani ya jamii ya wazee wa ukoo, “wazee” walikuwa wakitenda wakiwa mahakimu miongoni mwa wazao wa Abrahamu hata kabla ya kule Kutoka na ile katiba ya kisheria ya kupewa na Mungu ya taifa la Israeli. (Kutoka 3:16, 18) Kwa kweli, masharti ya agano la Sheria yalitolewa na Musa kwa “wazee” wa Israeli, waliowakilisha watu.—Kutoka 19:3-7.

Mfumo wa Hukumu wa Israeli

11, 12. Kulingana na wanachuo wawili wa Biblia, ni nini kilichotofautisha mfumo wa hukumu wa Israeli na ule wa mataifa mengine?

¹¹ Utekelezaji wa haki katika Israeli ulitofautiana sana na zile taratibu za kisheria zilizofuatwa katika mataifa ya karibu. Hakuwa na tofauti kati ya sheria ya madai na sheria ya jinai. Zote mbili ziliunganishwa pamoja na sheria za kiadili na za kidini. Kosa dhidi ya jirani ya mtu lilikuwa kosa dhidi ya Yehova. Katika kitabu chake The People and the Faith of the Bible, mtungaji André Shurake aandika hivi: “Mapokeo ya hukumu ya Waebrania hutofautiana na yale ya jirani zao, si katika ufafanuzi wayo wa makosa na adhabu tu bali katika maana hasa ya sheria hizo. . . . Torati [Sheria] haitofautishwi na maisha ya kila siku; inadhibiti hali na shughuli za maisha ya kila siku kwa kutoa baraka au laana. . . . Katika Israeli . . . ni kama haiwezekani kutofautisha kwa wazi utendaji mbalimbali wa kihukumu wa mji. Utendaji huo ulifichwa katika ule umoja wa maisha yaliyokaziwa kikamili kuelekea kutimizwa kwa mapenzi ya Mungu aliye hai.”

¹² Hali hiyo ya pekee iliweka utekelezaji wa haki katika Israeli kwa kiwango cha juu zaidi ya ule uliokuwa katika mataifa mengine ya wakati huo. Mwanachuo wa Biblia Roland de Vaux aandika hivi: “Sheria ya Kiisraeli, ijapokuwa hufanana kwa namna na yale yaliyomo, hutofautiana sana na masharti ya ‘mapatano’ ya Mashariki ya Kati pamoja na sehemu za ‘kanuni’ zao. Ni sheria ya kidini. . . . Hakuna kanuni yoyote ya Mashariki ya Kati iwezayo kulinganishwa na sheria ya Kiisraeli, ambayo kwa jumla huhesabiwa Mungu kuwa ndiye mtungaji wayo. Ikiwa ina matakwa ya kimaadili na ya vitendo vya kawaida, na mara nyingi huyachanganya, hiyo ni kwa sababu inazungumzia mambo yote ya Agano la kimungu, na kwa sababu Agano hilo liliongoza uhusiano kati ya wanadamu wenyewe pamoja na uhusiano wao na Mungu.” Haishangazi kwamba Musa aliuliza hivi: “Liko taifa gani kubwa, lililo na amri na hukumu zenye haki kama torati hii yote ninayoiweka mbele yenu leo?”—Kumbukumbu la Torati 4:8.

Mahakimu Katika Israeli

13. Musa alikuwa mfano mzuri kwa wazee wa leo kwa njia zipi?

¹³ Kukiwa na mfumo wa hukumu wa kiwango cha juu jinsi hiyo, ni mtu wa aina gani aliyehitajiwa atende akiwa hakimu? Kuhusu hakimu wa kwanza kabisa kuwekwa rasmi katika Israeli, Biblia hutaarifu hivi: “Mtu huyo Musa, alikuwa mpole sana zaidi ya wanadamu wote waliokuwa juu ya uso wa nchi.” (Hesabu 12:3) Hakujitumaini kupita kiasi. (Kutoka 4:10) Ingawa alitakwa awahukumu watu, nyakati nyingine alikuwa mtetezi wao mbele za Yehova, akimsihi Mungu awasamehe na hata kujitolea kuwa dhabihu kwa ajili yao. (Kutoka 32:11, 30-32) Alitaarifu hivi kishairi: “Maneno yangu yatatona-tona kama umande; kama manyunyu juu ya majani mabichi; kama matone ya mvua juu ya mimea.” (Kumbukumbu la Torati 32:2) Tofauti na kuwahukumu watu kwa kutegemea hekima yake mwenyewe, alitangaza rasmi hivi: “Wakiwa na neno hunijilia; nami naamua kati ya mtu na mwenziwe, nami nawajulisha amri za Mungu, na sheria zake.” (Kutoka 18:16) Alipokuwa na shaka, aliweka jambo hilo mbele ya Yehova. (Hesabu 9:6-8; 15:32-36; 27:1-11) Musa alikuwa mfano mzuri kwa wazee ambao leo ‘huchunga kundi la kondoo la Mungu’ na hufanya maamuzi ya hukumu. (Matendo 20:28, NW) Uhusiano wao pamoja na ndugu zao na uthibitike vile vile kuwa “kama manyunyu juu ya majani mabichi.”

14. Ni nini zilizokuwa sifa za kiroho za wanaume waliowekwa rasmi na Musa kuwa mahakimu katika Israeli?

¹⁴ Baadaye Musa hakuweza kuubeba mwenyewe ule mzigo wa kushughulikia kesi za hukumu kwa ajili ya watu. (Kutoka 18:13, 18) Alikubali dokezo la baba mkwe wake la kupata msaada. Tena, ni watu wa aina gani waliochaguliwa? Twasoma hivi: “Utajipatia katika watu hawa watu walio na uwezo, wenye kumcha Mungu, watu wa kweli [wenye kuaminika, NW], wenye kuchukia mapato ya udhalimu. . . . Musa akawachagua watu wenye uwezo katika Israeli yote, akawaweka wawe vichwa juu ya watu, wakuu wa maelfu, na wakuu wa mia, na wakuu wa hamsini, na wakuu wa kumi. Nao wakawaamua watu sikuzote; mashauri magumu wakamletea Musa, lakini kila neno dogo wakaliamua wenyewe.”—Kutoka 18:21-26.

15. Ni nini zilizokuwa sifa za wale waliotumikia wakiwa mahakimu katika Israeli?

¹⁵ Yaweza kuonwa kwamba umri haukuwa kiwango cha pekee cha kuchagua watu wa kutenda wakiwa mahakimu. Musa alitaarifu hivi: “Jitwalieni watu wenye akili [hekima, NW] na fahamu, watu wanaojulikana [wenye ujuzi, NW], kwa kadiri ya kabila zenu, nami nitawafanya wawe vichwa juu yenu.” (Kumbukumbu la Torati 1:13) Musa alifahamu sana lile ambalo Elihu mchanga alikuwa ametaarifu miaka mingi kabla ya hapo: “Sio wakuu walio wenye akili, wala sio wazee watambuao hukumu.” (Ayubu 32:9) Kwa hakika, wale waliowekwa rasmi walihitaji kuwa “watu wenye ujuzi.” Lakini zaidi ya yote walihitaji kuwa wenye uwezo, wenye kumcha Mungu, watu wenye kuaminika, wenye kuchukia mapato ya udhalimu na waliokuwa na hekima na ufahamu. Kwa hiyo, yaonekana wazi kwamba “wakuu” na “waamuzi” waliotajwa kwenye Yoshua 23:2 na 24:1 hawakutofautiana na “wazee” waliotajwa katika mistari hiyo hiyo lakini waliochaguliwa kutoka miongoni mwao.—Ona Insight on the Scriptures, Buku 2, ukurasa 549.

Kutekeleza Haki

16. Twapaswa kuona nini leo kuhusu yale maagizo ambayo Musa aliwapa mahakimu waliotoka tu kuwekwa rasmi?

¹⁶ Kuhusu maagizo waliyopewa mahakimu hao waliowekwa rasmi, Musa alisema hivi: “Nikawaagiza wakati ule waamuzi wenu, nikawaambia, Sikizeni ninyi maneno kati ya ndugu zenu, mkaamue kwa haki kati ya mtu na nduguye, na mgeni aliye pamoja naye. Msitazame nafsi za watu katika hukumu; mwasikize wadogo na wakubwa sawasawa; msiche uso wa mtu awaye yote; kwa kuwa hukumu ni ya Mungu; na lile neno liwashindalo mniletee mimi [Musa], nami nitalisikiza.”—Kumbukumbu la Torati 1:16, 17.

17. Ni nani waliowekwa rasmi kuwa mahakimu, na Mfalme Yehoshafati aliwapa onyo gani?

¹⁷ Bila shaka, kesi ingeweza kuletwa kwa Musa wakati tu alipokuwa hai. Kwa hiyo mipango ya ziada ilifanywa ili kesi ngumu zipelekwe kwa makuhani, Walawi, na mahakimu wenye kuwekwa rasmi kipekee. (Kumbukumbu la Torati 17:8-12; 1 Mambo ya Nyakati 23:1-4; 2 Mambo ya Nyakati 19:5, 8) Kwa mahakimu aliowaweka rasmi katika miji ya Yuda, Mfalme Yehoshafati alitaarifu hivi: “Angalieni myafanyayo, kwa kuwa hammfanyii mwanadamu hukumu, ila BWANA [Yehova, NW] . . . Ndivyo mtakavyotenda kwa hofu ya BWANA [Yehova, NW], kwa uaminifu, na kwa moyo kamili. Na kila mara watakapowajia na teto ndugu zenu wakaao mijini mwao, . . . mtawaonya, wasiingie hatiani mbele za BWANA [Yehova, NW] mkajiliwa na ghadhabu ninyi na ndugu zenu; fanyeni haya wala hamtakuwa na hatia.”—2 Mambo ya Nyakati 19:6-10.

18. (a) Ni zipi baadhi ya kanuni ambazo mahakimu katika Israeli walipaswa watumie? (b) Mahakimu walihitaji wakumbuke nini, na ni maandiko gani yanayoonyesha matokeo ya kusahau kwao hilo?

¹⁸ Zifuatazo zilikuwa miongoni mwa zile kanuni ambazo mahakimu katika Israeli walihitaji kutumia: haki sawa kwa matajiri na maskini (Kutoka 23:3, 6; Mambo ya Walawi 19:15); kutokupendelea hata kidogo (Kumbukumbu la Torati 1:17); kutokubali rushwa. (Kumbukumbu la Torati 16:18-20) Mahakimu walipaswa wakumbuke daima kwamba wale waliokuwa wakiwahukumu walikuwa kondoo za Yehova. (Zaburi 100:3) Kwa kweli, mojawapo ya sababu kwa nini Yehova alikatalia mbali Israeli wa kimnofu ilikuwa kwamba makuhani na wachungaji wao walishindwa kuhukumu kwa uadilifu na walitendea watu kwa ukali usio na huruma.—Yeremia 22:3, 5, 25; 23:1, 2; Ezekieli 34:1-4; Malaki 2:8, 9.

19. Uchunguzi huu wa viwango vya Yehova vya haki kabla ya Wakati wa Kawaida una thamani gani kwetu, na ni nini kitakachochunguzwa katika makala ifuatayo?

¹⁹ Yehova habadiliki. (Malaki 3:6) Pitio hilo fupi juu ya njia ambayo hukumu ingalipaswa kutekelezwa katika Israeli na jinsi Yehova alivyoona ukosefu wowote wa haki lapaswa kuwasukuma wazee walio na daraka leo la kufanya maamuzi ya hukumu, watue na kufikiri. Mfano wa Yehova akiwa Hakimu, na ule mfumo wa hukumu alioanzisha katika Israeli, ulifanyiza kanuni zinazowekea kigezo utekelezaji wa haki ndani ya kundi la Kikristo. Hilo tutaona katika makala ifuatayo.

Maswali ya Kupitia

◻ Njia ya Yehova ya kuhukumu inaweza kutolewaje muhtasari?

◻ Njia ya Yehova ilionyeshwaje katika shughuli zake na Kaini na kile kizazi cha kabla ya Furiko?

◻ Ni nani waliotenda wakiwa mahakimu katika nyakati za wazee wa ukoo, na kwa jinsi gani?

◻ Ni nini kilichotofautisha mfumo wa hukumu wa Israeli na ule wa mataifa mengine?

◻ Ni watu wa aina gani waliowekwa rasmi kuwa mahakimu katika Israeli, na wangalipaswa wafuate kanuni zipi?

[Picha katika ukurasa wa 10]

Katika nyakati za wazee wa ukoo na katika Israeli, wazee waliowekwa rasmi walitekeleza haki kwenye lango la mji