Kitabu Cha Biblia Namba 13—1 Mambo Ya Nyakati wa Kwanza

Mwandikaji: Ezra

Mahali Kilipoandikiwa: Yerusalemu (?)

Uandikaji Ulikamilishwa: c. (karibu) 460 K.W.K.

Wakati Uliohusishwa: Baada ya 1 Mambo ya Nyakati 9:44: 1077–1037 K.W.K.

 1. Ni katika njia zipi kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza ni sehemu ya muhimu na yenye mafaa ya maandishi ya kimungu?

JE! Kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza ni orodha isiyovutia tu ya nasaba? Je! ni rudio tu la vitabu vya Samweli na Wafalme? Hata kidogo! Hii ni sehemu yenye kumulika na ya muhimu ya maandishi ya kimungu—ya muhimu katika siku ya kuandikwa kwacho katika kupanga kitengenezo tena taifa hilo na ibada yalo, na ni muhimu na chenye mafaa katika kuonyesha kigezo cha ibada ya kimungu kwa ajili ya siku za baadaye, kutia na siku hii ya kisasa. Kitabu cha Mambo ya Nyakati cha kwanza kina baadhi ya semi zenye kupendeza zaidi za sifa kwa Yehova zipatikanazo katika Andiko lote. Chatoa miangaza ya ajabu ya kimbele ya Ufalme wa uadilifu, na ni cha kusomwa kwa faida na wote wanaotumainia Ufalme huo. Vitabu viwili vya Mambo ya Nyakati vimeonwa kuwa hazina na Wayahudi na Wakristo pia katika vizazi vyote. Mtafsiri wa Biblia Jerome aliheshimu sana kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza na cha Pili hata akaviona kuwa “muhtasari wa Agano la Kale” na akadai kwamba “ni vya pindi na umaana wa juu sana, hivi kwamba yeye anayejidhania ayajua maandishi matakatifu, naye havijui hivyo, anajidanganya tu.”a

 2. Ni kwa nini Mambo ya Nyakati kiliandikwa?

² Yaelekea hapo awali vitabu hivyo viwili vya Mambo ya Nyakati vilikuwa kitabu kimoja, au kunjo, ambalo baadaye liligawanywa kwa minajili ya matumizi rahisi. Ni kwa nini kitabu cha Mambo ya Nyakati kikaandikwa? Fikiria hali zilizohusika. Uhamisho katika Babuloni ulikuwa umemalizika karibu miaka 77 iliyopita. Wayahudi walikalia tena bara lao. Hata hivyo, kulikuwako mwelekeo hatari wa kuondoka kwa ibada ya Yehova kwenye hekalu lililojengwa upya katika Yerusalemu. Ezra alikuwa amepewa mamlaka na mfalme wa Uajemi aweke waamuzi na walimu wa sheria ya Mungu (na pia wa ile ya mfalme) na arembeshe nyumba ya Yehova. Orodha sahihi za kinasaba zilikuwa za lazima ili kuhakikisha kwamba ni watu waliostahili tu ndio waliotumikia katika ukuhani na pia kuthibitisha urithi wa kikabila, ambao kutoka huo ukuhani ulijipatia riziki. Kwa sababu ya unabii mbalimbali wa Yehova uliohusu Ufalme, ilikuwa lazima pia kuwe na maandishi yaliyo wazi na yenye kutegemeka ya ukoo wa Yuda na wa Daudi.

 3. (a) Ezra alitamani kutia nini ndani ya Wayahudi? (b) Ni kwa nini yeye alikazia historia ya Yuda, na ni jinsi gani alitilia mkazo umaana wa ibada safi?

³ Ezra alitamani sana achochee Wayahudi waliorejeshwa watoke kwenye ubaridi na kutia ndani yao utambuzi wa kwamba kwa hakika walikuwa warithi wa fadhili za upendo zilizofanywa kwa agano la Yehova. Kwa hiyo, katika Mambo ya Nyakati aliweka mbele yao simulizi kamili la historia ya taifa hilo na la asili za ainabinadamu, akirudi nyuma hadi mwanamume wa kwanza, Adamu. Kwa kuwa ufalme wa Daudi ulikuwa kiini chenyewe, yeye alikazia historia ya Yuda, akiacha karibu kabisa maandishi ya matendo yasiyoweza kutetewa kamwe ya ufalme wa makabila kumi. Alionyesha wafalme wakuu zaidi wa Yuda kuwa wakishughulika kujenga au kurejesha hekalu na wakiongoza kwa bidii katika ibada ya Mungu. Alionyesha dhambi nzito za kidini zilizoongoza kwenye kupinduliwa kwa ufalme huo, huku akikazia pia ahadi za Mungu za kurejeshwa. Yeye alikazia umaana wa ibada safi kwa kukazia uangalifu kwenye mambo mengi yanayohusu hekalu, makuhani walo, Walawi, wastadi wa nyimbo, na kadhalika. Lazima iwe ilitia moyo sana Waisraeli kuwa na maandishi ya kihistoria yaliyokazia sababu ya kurudi kwao kutoka uhamishoni—kurejeshwa kwa ibada ya Yehova kule Yerusalemu.

 4. Ni ushuhuda gani unaopendelea Ezra kuwa mwandikaji wa Mambo ya Nyakati?

⁴ Ni nini ushuhuda wa kwamba Ezra aliandika Mambo ya Nyakati? Mistari miwili ya kumalizia ya kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Pili ni sawa kama mistari miwili ya kufungua ya Ezra, na kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Pili chamalizia katikati ya sentensi inayokamilishwa katika Ezra 1:3. Kwa hiyo lazima mwandikaji wa Mambo ya Nyakati awe pia ndiye aliyekuwa mwandikaji wa Ezra. Hilo lathibitishwa zaidi na ya kwamba mtindo, lugha, matumizi ya maneno, na mwendelezo wa maneno ya Mambo ya Nyakati na Ezra vyafanana. Baadhi ya semi katika vitabu hivyo viwili hazipatikani katika vitabu vinginevyo vya Biblia. Ezra, aliyeandika kitabu cha Ezra, lazima pia awe aliandika Mambo ya Nyakati. Mapokeo ya Kiyahudi yaunga mkono mkataa huo.

 5. Sifa za kiroho na za kilimwengu za Ezra zilikuwa nini?

⁵ Hakuna aliyestahili zaidi ya Ezra kukusanya historia hiyo yenye uasilia na iliyo sahihi. “Kwa maana huyo Ezra alikuwa ameuelekeza moyo wake kuitafuta sheria ya BWANA [Yehova, NW], na kuitenda, na kufundisha maagizo na hukumu katika Israeli.” (Ezra 7:10) Yehova alimsaidia kupitia roho takatifu. Mtawala wa ulimwengu Mwajemi alitambua hekima ya Mungu katika Ezra na akampa mamlaka nyingi juu ya raia katika wilaya ya utawala ya Yuda. (7:12-26) Hivyo akiwa na mamlaka ya kimungu na ya kifalme, Ezra angeweza kukusanya simulizi lake kutokana na hati bora zaidi zilizokuwapo.

 6. Ni kwa nini twaweza kuwa na uhakika katika usahihi wa Mambo ya Nyakati?

⁶ Ezra alikuwa mtafiti maalumu sana. Alitafuta katika maandishi ya zamani zaidi ya historia ya Kiyahudi yaliyokuwa yamekusanywa na manabii wenye kutegemeka wa nyakati hizo na pia yale yaliyokusanywa na waandishi rasmi na watunzi wa maandishi ya umma (watu wote). Baadhi ya maandishi aliyochunguza yaweza kuwa ni hati za serikali kutoka Israeli na Yuda pia, maandishi ya kinasaba, maandishi ya kihistoria yaliyoandikwa na manabii, na hati zilizomilikiwa na vichwa wa kikabila au wa familia. Ezra ataja angalau vyanzo vya habari kama hivyo 20.b Kwa mitajo hiyo ya wazi, kwa unyoofu Ezra aliwapa watu wa wakati wake nafasi ya kuchunguza vyanzo vyake kama wangependa kufanya hivyo, na hilo laongezea uzito hoja ya kutegemeka na uasilia wa neno lake. Sisi leo twaweza kuwa na uhakika katika usahihi wa vitabu vya Mambo ya Nyakati kwa sababu ile ile ambayo Wayahudi wa wakati wa Ezra walikuwa na uhakika huo.

 7. Mambo ya Nyakati kiliandikwa wakati gani, ni nani wamekiona kuwa asilia, nacho kinahusisha kipindi gani cha wakati?

⁷ Kwa kuwa Ezra ‘alikwea kutoka Babuloni’ katika mwaka wa saba wa mfalme Mwajemi, Artashasta Longimano, ambao ulikuwa 468 K.W.K., na Ezra haandiki kuwasili muhimu kwa Nehemia katika 455 K.W.K., lazima Mambo ya Nyakati kiwe kilikamilishwa baina ya tarehe hizo, yawezekana karibu mwaka 460 K.W.K., katika Yerusalemu. (Ezra 7:1-7; Neh. 2:1-18) Wayahudi wa siku ya Ezra walikubali Mambo ya Nyakati kuwa sehemu halisi ya ‘kila andiko, lenye pumzi ya Mungu, lafaa.’ Walikiita Div·rehʹ Hai·ya·mimʹ, maana yake “Mambo ya Siku hizo,” yaani, historia ya siku au nyakati. Miaka 200 hivi baadaye, watafsiri wa Septuagint ya Kigiriki pia walikitia ndani Mambo ya Nyakati kuwa chenye kukubaliwa. Walikigawanya kitabu hicho kuwa sehemu mbili na, kudhania kuwa ni nyongeza ya Samweli na Wafalme au ya Biblia nzima ya wakati huo, wakakiita Pa·ra·lei·po·meʹnon, maana yake “Mambo Yaliyopitwa (Yaliyoachwa Bila Kuelezwa; Yaliyoachwa).” Ingawa jina hilo halifai hasa, bado kitendo chao chaonyesha kwamba waliona Mambo ya Nyakati kuwa asilia, Andiko lenye puzmi ya Mungu. Katika kutayarisha Vulgate ya Kilatini, Jerome alidokeza hivi: “Kwa umaana zaidi twaweza kuviita Khro·ni·konʹ ya historia yote ya kimungu.” Yaonekana ni kutokana na hilo kwamba jina la Kiingereza “Chronicles” (Mambo ya Nyakati) lilitolewa. Chronicle ni maandishi ya matukio katika utaratibu ambao yalitukia. Baada ya kuorodhesha nasaba yacho mbalimbali, kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza chashughulikia hasa wakati wa Mfalme Daudi, kuanzia 1077 K.W.K. hadi kifo chake.

YALIYOMO KATIKA MAMBO YA NYAKATI CHA KWANZA

 8. Kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza chajigawanya katika visehemu gani viwili?

⁸ Kitabu hiki cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza hujigawa kiasili katika visehemu viwili: sura 9 za kwanza, zinazoshughulika hasa na nasaba mbalimbali na zile sura 20 za mwisho, zinazohusisha matukio wakati wa miaka 40 tangu kifo cha Sauli hadi mwisho wa utawala wa Daudi.

 9. Kwa nini hakuna sababu ya kupendelea tarehe ya baadaye kwa uandikaji wa Mambo ya Nyakati?

⁹ Zile nasaba mbalimbali (1:1–9:44). Sura hizi zaorodhesha nasaba kuanzia Adamu hadi ukoo wa Zerubabeli. (1:1; 3:19-24) Maneno ya tafsiri nyingi hufuatisha ukoo wa Zerubabeli hadi kizazi cha kumi. Kwa kuwa alirejea Yerusalemu katika 537 K.W.K., hakungalikuwako wakati wa kutosha kwa vizazi vingi hivyo kuzaliwa kufikia 460 K.W.K., wakati ambao kwa wazi Ezra alikamilisha uandikaji wake. Hata hivyo, maandishi ya Kiebrania si kamili katika kisehemu hicho, na haiwezi kujulikana jinsi wanaume walio wengi ambao wameorodheshwa walihusiana na Zerubabeli. Kwa hiyo, hakuna sababu ya kupendelea tarehe ya baadaye ya kuandikwa kwa Mambo ya Nyakati, kama wanavyofanya wengine.

10. (a) Ni vizazi gani vinavyotolewa kwanza? (b) Ni nasaba gani inayofuatishwa kwa utaratibu mwanzoni mwa sura ya pili? (c) Ni orodha gani nyingine zinazofanywa, zikimalizikia kwenye nini?

¹⁰ Kwanza vile vizazi kumi vyaelezwa tangu Adamu hadi Nuhu, na kisha vile vizazi kumi hadi Abrahamu. Wana wa Abrahamu na wazao wao; vizazi vya baadaye vya Esau na vya Seiri, vilivyoishi katika mkoa wa milima-milima wa Seiri; na wafalme wa mapema wa Edomu wameorodheshwa. Hata hivyo, kuanzia sura ya pili, maandishi yahusu wazao wa Israeli, au Yakobo, ambaye kutoka kwake kwanza nasaba hiyo yafuatishwa kupitia Yuda na kisha vizazi kumi hadi Daudi. (2:1-14) Pia orodhesho lafanywa kwa ajili ya makabila mengine, kukiwa mrejezo wa pekee kwa kabila la Lawi na makuhani wakuu, na kumalizikia na nasaba ya kabila la Benyamini kwa kutanguliza Mfalme Sauli, Mbenyamini, ambaye kuanzia naye usimulizi wa kihistoria kwa maana halisi ndipo waanza. Nyakati nyingine huenda kukaonekana kuna kupingana kati ya nasaba za Ezra na vifungu vinginevyo vya Biblia. Hata hivyo, lazima ikumbukwe kwamba watu fulani walijulikana pia kwa majina mengine na kwamba lugha hubadilika na kupita kwa wakati kungeweza kubadili mwendelezo wa majina fulani. Utafiti wa uangalifu huondoa mengi ya magumu hayo.

11. Toa vielelezo vya habari nyinginezo zenye mafaa zilizochanganywa katika maandishi ya nasaba.

¹¹ Ezra achanganya nasaba zake hapa na hapa kwa visehemu vya habari ya kihistoria na kijiografia vinavyotumika kutoa maelezo ya wazi na kutoa vikumbusho vya maana. Kwa kielelezo, katika kuorodhesha wazao wa Reubeni, Ezra aongezea habari fulani ya maana: “Na wana wa Reubeni, mzaliwa wa kwanza wa Israeli; (kwa maana ndiye aliyekuwa mzaliwa wa kwanza; lakini, kwa kuwa alikinajisi kitanda cha babaye, haki yake ya mzaliwa wa kwanza walipewa wana wa Yusufu, mwana wa Israeli; tena nasaba isihesabiwe kwa kuifuata hiyo haki ya mzaliwa wa kwanza. Kwani Yuda ndiye aliyeshinda miongoni mwa nduguze, na kwake ndiko alikotoka mtawala; bali haki ile ya mzaliwa wa kwanza alipewa Yusufu).” (5:1, 2) Mengi yaelezwa kwa maneno hayo machache. Kuongezea hayo, ni katika Mambo ya Nyakati tu ndimo tunamojifunza kwamba Yoabu, Amasa, na Abishai wote walikuwa wapwa wa Daudi, jambo ambalo latusaidia kuthamini matukio mbalimbali yanayowahusu.—2:16, 17.

12. Ni nini hali za kifo cha Sauli?

¹² Ukosefu wa Sauli wa uaminifu watokeza kifo chake (10:1-14). Usimulizi huo waanza na Wafilisti wakikazania shambulizi katika pigano la Mlima Gilboa. Watatu wa wana wa Sauli, kutia na Yonathani, wapigwa dharuba. Kisha Sauli ajeruhiwa. Akiwa hana tamanio la kutwaliwa na adui, asihi mchukua-deraya yake hivi: “Futa upanga wako, unichome nao, wasije watu hawa wasiotahiriwa wakanisimanga.” Mchukua-deraya yake akataapo, Sauli ajiua. Hivyo Sauli afa “kwa sababu ya kosa lake alilomkosa BWANA [Yehova, NW], kwa sababu ya neno la BWANA [Yehova, NW], asilolishika; na tena kwa kutaka shauri kwa mwenye pepo wa utambuzi, aulize kwake, asiulize kwa BWANA [Yehova, NW].” (10:4, 13, 14) Yehova ampa Daudi ufalme.

13. Daudi afanikiwaje katika ufalme wake?

¹³ Daudi athibitishwa katika ufalme (11:1–12:40). Baadaye yale makabila 12 yakusanyika kwa Daudi kule Hebroni na kumpaka mafuta awe mfalme juu ya Israeli yote. Ateka Sayuni na ‘kuendelea kuzidi kuwa mkuu; kwa maana Yehova wa majeshi yu pamoja naye.’ (11:9) Wanaume hodari wawekwa wasimamie jeshi, na kupitia kwao, Yehova aokoa kwa “wokovu mkuu.” (11:14) Daudi aungwa mkono kwa umoja wakati wanaume wa vita wakusanyikapo pamoja kwa moyo mmoja kamili ili kumfanya awe mfalme. Kuna kula karamu na kushangilia katika Israeli.

14. Daudi aendeleaje katika pigano pamoja na Wafilisti, na ni pindi gani yenye kutia imani inayotokeza wimbo wa shangwe?

¹⁴ Daudi na lile sanduku la Yehova (13:1–16:36). Daudi ashauriana na viongozi wa taifa, nao wakubali kuhamisha Sanduku hadi Yerusalemu kutoka Kiriath-yearimu, ambako limekuwako kwa miaka kama 70. Wakiwa njiani, Uza afa kwa ajili ya kupuuza bila kicho maagizo ya Mungu, na Sanduku laachwa kwa muda nyumbani kwa Obed-edomu. (Hes. 4:15) Wafilisti waanza tena mashambulizi yao, lakini Daudi awashinda kwa kuwaponda-ponda mara mbili, kule Baal-perazimu na kule Gibeoni. Kwa kuagizwa na Daudi, sasa Walawi wafuata utaratibu wa kitheokrasi katika kuhamisha Sanduku salama hadi Yerusalemu, ambako lawekwa ndani ya hema ambalo Daudi amepiga kwa ajili yalo, kukiwako na kucheza dansi na kushangilia. Kuna toleo la dhabihu na kuimba, Daudi mwenyewe akichanga wimbo wa shukrani kwa Yehova kwa ajili ya pindi hiyo. Upeo wao tukufu yafikiwa kwa habari hii: “Mbingu na zifurahi, nchi na ishangilie; na waseme katika mataifa, BWANA [Yehova, NW] ametamalaki.” (1 Nya. 16:31) Ni pindi yenye kuchochea, yenye kutia imani kama nini! Baadaye, wimbo huo wa Daudi warekebishwa kuwa msingi wa nyimbo mpya, mojawapo ukiwa ni Zaburi 96. Mwingine umeandikwa katika mistari 15 ya kwanza ya Zaburi 105.

15. Yehova ajibu tamanio la Daudi la kujenga nyumba kwa ajili ya ibada ya umoja kwa ahadi gani nzuri ajabu?

¹⁵ Daudi na nyumba ya Yehova (16:37–17:27). Mpango usio wa kawaida sasa watokea katika Israeli. Sanduku la agano hukaa katika hema Yerusalemu ambako Asafu na ndugu zake wahudumia, huku kilometa chache kaskazini-magharibi ya Yerusalemu kule Gibeoni, Sadoki kuhani mkuu na ndugu zake waendelea na dhabihu zilizoamriwa kwenye tabenakulo. Sikuzote akifikiria kutukuza na kuunganisha ibada ya Yehova, Daudi aonyesha tamanio lake la kujenga nyumba kwa ajili ya sanduku la agano la Yehova. Lakini Yehova asema kwamba si Daudi bali mwana wake ndiye atakayejenga nyumba kwa ajili Yake na kwamba Yeye ‘atafanya imara kiti chake cha enzi milele,’ akionyesha fadhili za upendo kama baba amwonyeshavyo mwana. (17:11-13) Ahadi hiyo nzuri ajabu ya Yehova—agano hilo kwa ajili ya ufalme wa milele—yamgusa Daudi moyoni. Shukrani zake zafurika katika dua ya kwamba jina la Yehova ‘liwe imara na kutukuzwa milele’ na kwamba baraka Yake iwe juu ya nyumba ya Daudi.—17:24.

16. Ni ahadi gani anayotimiza Yehova kupitia Daudi, lakini Daudi atendaje dhambi?

¹⁶ Ushindi mbalimbali wa Daudi (18:1–21:17). Kupitia Daudi, sasa Yehova atimiza ahadi Yake ya kuipa mbegu ya Abrahamu Bara Lililoahidiwa. (18:3) Katika mfululizo wa kampeni za haraka-haraka, Yehova ampa “Daudi kushinda” kokote aendako. (18:6) Katika ushindi kamili wa kijeshi, Daudi atiisha Wafilisti, apiga dharuba Wamoabi, ashinda Wazobahiti, alazimisha Washami kulipa ushuru, na ashinda Edomu na Amoni na pia Amaleki. Hata hivyo, Shetani achochea Daudi ahesabu Israeli na hivyo kutenda dhambi. Yehova apeleka tauni kuwa adhabu lakini kwa rehema akomesha msiba huo kwenye sakafu ya kupepetea ya Ornani, baada ya 70,000 kuangamizwa.

17. Ni matayrisho gani anayofanya Daudi kwa ajili ya ujenzi wa nyumba ya Yehova, naye atiaje moyo Sulemani?

¹⁷ Matayarisho ya Daudi kwa ajili ya hekalu (21:18–22:19). Daudi apokea taarifa ya kimalaika kupitia Gadi ‘amwinulie Yehova madhabahu katika kiwanja cha kupuria cha Arauna, Myebusi.’ (21:18) Baada ya kununua kisehemu hicho kutoka kwa Ornani, Daudi kwa kutii atoa dhabihu huko na kumwitia Yehova, ambaye amjibu “kutoka mbinguni kwa moto juu ya madhabahu hiyo ya sadaka ya kuteketezwa.” (21:26) Daudi akata shauri kwamba Yehova ataka nyumba yake ijengwe hapo, naye aanza kazi ya kuunda mali ghafi (vifaa vya kujengea) na kuikusanya, akisema: “Sulemani mwanangu akali ni mchanga bado, na mwororo, nayo nyumba atakayojengewa BWANA [Yehova, NW] haina budi kuwa nzuri mno, yenye sifa na yenye fahari katika nchi zote; kwa hiyo mimi nitaiwekea akiba.” (22:5) Amweleza Sulemani kwamba Yehova hakumruhusu yeye ajenge nyumba hiyo, kwa kuwa alikuwa mwanamume wa mapigano na damu. Atia moyo mwana wake awe mwenye moyo mkuu na ushujaa katika kazi hiyo, akisema: “Inuka ushike kazi, naye BWANA [Yehova, NW] na awe pamoja nawe.”—22:16.

18. Sensa yafanywa kwa kusudi gani?

¹⁸ Daudi afanya tengenezo kwa ajili ya ibada ya Yehova (23:1–29:30). Sensa (hesabu ya watu) yafanywa, pindi hii kwa kulingana na mapenzi ya Mungu, kwa ajili ya kupanga upya tengenezo la utumishi wa kikuhani na Kilawi. Utumishi mbalimbali wa Kilawi waelezwa kirefu zaidi hapa kuliko mahali penginepo pote katika Maandiko. Kisha vikundi vya utumishi wa mfalme vyaelezwa.

19. Daudi ampa Sulemani utume kwa maneno gani, atayarisha ramani gani, na ni kielelezo gani kizuri sana anachoweka?

¹⁹ Karibu na mwisho wa utawala wake wenye matukio mengi, Daudi akusanya wawakilishi wa taifa lote, ‘kusanyiko la Yehova.’ (28:8) Mfalme asimama. “Nisikilizeni, ndugu zangu, na watu wangu.” Kisha anena nao kuhusu tamanio la moyo wake, ‘nyumba ya Mungu wa kweli.’ Wakiwapo ampa Sulemani utume huu: “Nawe, Sulemani mwanangu, mjue Mungu wa baba yako, ukamtumikie kwa moyo mkamilifu, na kwa nia ya kumkubali; kwa kuwa BWANA [Yehova, NW] hutafuta-tafuta mioyo yote, na kuyatambua mawazo yote ya fikira; ukimtafuta, ataonekana nawe; ukimwacha, atakutupa milele. Jihadhari basi; kwani BWANA [Yehova, NW] amekuchagua wewe ili ujenge nyumba itakayokuwa mahali patakatifu; uwe hodari ukatende hivyo.” (28:2, 9, 10, 12) Ampa Sulemani mchanga ramani za ujenzi zenye kutia mambo mengi zilizopokewa kwa mpulizio kutoka kwa Yehova na achangia mpango huo wa ujenzi mali nyingi sana ya kibinafsi—talanta 3,000 za dhahabu na talanta 7,000 za fedha, ambazo ameweka akiba kwa kusudi hilo. Kwa kielelezo hicho kizuri sana mbele yao, wakuu na watu waitikia kwa kutoa dhahabu yenye thamani ya talanta 5,000 na darkoni 10,000 na fedha yenye thamani ya talanta 10,000, na pia chuma na shaba nyingi.c (29:3-7) Watu washangilia kwa ajili ya pendeleo hilo.

20. Ni vilele gani vitukufu vinavyofikiwa katika sala ya Daudi ya mwisho?

²⁰ Kisha Daudi amsifu Yehova katika sala, akikiri kwamba utoaji wote huo mwingi kwa kweli umetoka kwenye mkono Wake na atoa ombi la baraka Yake yenye kuendelea juu ya watu na juu ya Sulemani. Sala hii ya mwisho ya Daudi yafikia vilele vya juu kwa kutukuza ufalme wa Yehova na jina Lake tukufu: “Uhimidiwe, Ee BWANA [Yehova, NW], Mungu wa Israeli baba yetu, milele na milele. Ee BWANA [Yehova, NW] ukuu ni wako, na uweza, na utukufu, na kushinda, na enzi; maana vitu vyote vilivyo mbinguni na duniani ni vyako; ufalme ni wako, Ee BWANA [Yehova, NW], nawe umetukuzwa, u mkuu juu ya vitu vyote. Utajiri na heshima hutoka kwako wewe, nawe watawala juu ya vyote; na mkononi mwako mna uweza na nguvu; tena mkononi mwako mna kuwatukuza na kuwawezesha wote. Basi sasa, Mungu wetu, twakushukuru na kulisifu jina lako tukufu.”—29:10-13.

21. Kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza chamalizia kwa adhama gani?

²¹ Sulemani apakwa mafuta safari ya pili na aketi juu ya ‘kiti cha enzi cha Yehova’ badala ya Daudi aliyezeeka. Baada ya utawala wa miaka 40, Daudi afa “mwenye umri mwema, ameshiba siku, na mali, na heshima.” (29:23, 28) Kisha Ezra amalizia kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza kwa adhama, akikazia ukuu wa ufalme wa Daudi juu ya falme zote za mataifa.

KWA NINI NI CHENYE MAFAA

22. Waisraeli wenzi wa Ezra walitiwaje moyo na kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza?

²² Waisraeli wenzi wa Ezra walipata mafaa makubwa kutoka kitabu chake. Wakiwa na historia hii yenye mambo mengi pamoja na maoni yayo mapya na mtazamio mzuri, walithamini rehema za upendo za Yehova kuwaelekea kwa ajili ya uaminifu-mshikamanifu wake kwa agano la Ufalme pamoja na Mfalme Daudi na kwa ajili ya jina lake mwenyewe. Wakiwa wametiwa moyo, waliweza kutwaa ibada safi ya Yehova kwa bidii mpya. Nasaba hizo mbalimbali zilitia nguvu uhakika wao katika ukuhani uliosimamia katika hekalu lililojengwa upya.

23. Mathayo, Luka, na Stefano walitumiaje vizuri kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza?

²³ Kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza kilikuwa chenye faida kubwa pia kwa kundi la Kikristo la kwanza. Mathayo na Luka wangeweza kutumia nasaba zacho mbalimbali katika kuthibitisha waziwazi kwamba Yesu Kristo alikuwa “mwana wa Daudi” na Mesiya mwenye haki halali. (Mt. 1:1-16; Luka 3:23-38) Katika kumalizia ushuhuda wake wa mwisho, Stefano alinena juu ya ombi la Daudi la kujenga nyumba kwa ajili ya Yehova na juu ya Sulemani akiufanya ujenzi. Kisha alionyesha kwamba “Yeye aliye juu hakai katika nyumba zilizofanywa kwa mikono,” kuonyesha kwamba hekalu la siku za Sulemani lilikuwa picha ya mambo ya kimbingu yaliyo matukufu zaidi.—Mdo. 7:45-50.

24. Ni nini tuwezacho kuiga leo katika kielelezo chenye kung’aa cha Daudi?

²⁴ Vipi juu ya Wakristo wa kweli leo? Kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza chapasa kujenga na kuchochea imani yetu. Kuna mengi tunayoweza kuiga katika kielelezo cha Daudi chenye kung’aa. Jinsi alivyokuwa tofauti na Sauli asiye na imani, katika kumwulizia Yehova sikuzote! (1 Nya. 10:13, 14; 14:13, 14; 17:16; 22:17-19) Kwa kuleta sanduku la Yehova kule Yerusalemu, katika zaburi zake za sifa, katika kuwapanga kitengenezo Walawi kwa ajili ya utumishi, na katika ombi lake la kujenga nyumba tukufu kwa ajili ya Yehova, Daudi alionyesha kwamba Yehova na ibada Yake alikuwa wa kwanza akilini mwake. (16:23-29) Yeye hakuwa mlalamikaji. Yeye hakutafuta mapendeleo ya pekee kwa ajili yake mwenyewe bali alitafuta tu kufanya mapenzi ya Yehova. Kwa hiyo, Yehova alipotoa mgawo wa ujenzi wa nyumba kwa mwana wake, kwa moyo wote aliagiza mwana wake na akatoa wakati wake, nguvu zake, na utajiri wake katika kufanya matayarisho ya kazi ambayo ingeanza baada ya kifo chake. (29:3, 9) Ni kielelezo kilichoje cha ujitoaji kweli kweli!—Ebr. 11:32.

25. Kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza chapasa kutuchochea kwenye uthamini gani wa jina na Ufalme wa Yehova?

²⁵ Kisha kuna sura za kufikisha kwenye upeo zinazomalizia. Lugha yenye adhama ambayo kwayo Daudi alisifu Yehova na kutukuza ‘jina lake tukufu’ yapasa kuchochea ndani yetu uthamini wa pendeleo letu la ki-siku-hizi la kujulisha utukufu wa Yehova na Ufalme wake kupitia Kristo. (1 Nya. 29:10-13) Imani yetu na shangwe yetu na ziwe daima kama za Daudi tuonyeshapo shukrani kwa ajili ya Ufalme wa milele wa Yehova kwa kujimimina katika utumishi Wake. (17:16-27) Kweli kweli, kitabu cha Mambo ya Nyakati cha Kwanza hufanya kichwa kikuu cha Biblia juu ya Ufalme wa Yehova kupitia Mbegu yake kivutie kwa uzuri zaidi sana, kikituacha tukitazamia majulisho zaidi yenye kusisimua ya makusudi ya Yehova.

[Maelezo ya Chini]