Babuloni Wenye Uweza Ile Serikali Kubwa ya Tatu ya Ulimwengu

Babuloni wa kale ulifikia kipeo chao ukiwa chini ya Nebukadreza, ukaupitishia ulimwengu dini yao, na ukashindwa katika usiku mmoja. Kujua mengi zaidi juu ya mji huo kutaimarisha usadikisho wako katika usahihi wa Biblia na katika utimizo usiokosea wa maunabii yayo ya kustaajabisha.

BABULONI wenye uweza uliketi kwa adhama kwa kutagaa katika pande zote mbili za Mto Eufrati kusini mwa Mesopotamia. Ulikuwa “pambo la falme,” kitovu cha kidini, kibiashara, na kijeshi. (Isaya 13:19, NW) Ulikuwa na utajiri mkubwa, majengo yenye fahari nyingi, na bustani zenye sifa ulimwenguni. Ilikuwa ndiyo serikali kubwa ya ulimwengu ya siku yake!

Hata hivyo, Yeremia nabii wa Yehova alivuviwa na Mungu kuandika hivi: “Babuloni lazima uwe marundo ya mawe, malalo ya majibwa-mwitu, kidude cha mshangazo na kitu cha kupigia mluzi, bila mkaaji.”—Yeremia 51: 37, NW.

Ati mji mkubwa huo upate uangamivu kamili? Ni nani angeweza kuwazia jambo kama hilo? Hata hivyo, sasa Babuloni ambao wakati mmoja ulikuwa na kiburi ni mirundamano ya uangamivu yenye kutamausha, ukiwa kilometa zapata 80 chini ya Baghdad, katika Iraki ya kusini-mashariki. Ni jambo gani lililoongoza kwenye anguko lao?

Babuloni, mmoja wa miji ya ulimwengu iliyo ya zamani zaidi, ulipigwa msingi na Nimrodi kijukuu wa Noa, yule mwindaji mwenye uweza kwa kukaidi Yehova. (Mwanzo 10:8-10) Hata hivyo, kipindi ambacho kinatupendeza sisi kilikuja muda mrefu baada ya wakati wa Nimrodi. Kilikuja baada ya Misri na Ashuru kuwa zimekuwa serikali kubwa zenye kutawala ulimwengu.

Babuloni Katika Siku ya Nebukadreza

Yapata miaka 2,600 iliyopita, kule nyuma katika mwaka 632 K.W.K., Wababuloni na mataifa marafiki yao walipindua Ashuru.a Wakati huo, Babuloni ilichukua mahali pa Ashuru, ikawa ndiyo serikali kubwa ya tatu ya ulimwengu katika historia ya Biblia.

Nebukadreza, ambaye alijitwalia kiti cha ufalme cha hiyo Milki Mpya ya Babuloni, hakuwa mshindaji tu bali alikuwa mjenga-mji pia. Kuta madhubuti za Babuloni na majengo yayo ya kushangaza zinaweza, kwa sehemu kubwa, kuhesabiwa sifa kwake. Matofali mengi yamepatikana yakiwa na jina “Nebukadreza”—Nebukadreza yule yule anayetajwa mara nyingi sana katika vitabu vya Biblia vya Yeremia na Danieli, Nebukadreza yule ambaye Biblia inadondoa maneno yake kuwa alijisifu hivi: “Je! huu si Babuloni ule Mkuu, ambao mimi mwenyewe nimejenga?”—Danieli 4:30, NW.

Kuta kubwa mbili zilizunguka Babuloni, huku mawe ya kujazia yakiwa yameshindiliwa katika nafasi iliyokuwa kati ya kuta hizo. Zikiwa pamoja, kuta hizo zilifanyiza kizuizi chenye unene wa zaidi ya meta 24. Nje ya kuta hizo, handaki la maji lenye upana wa kuanzia meta 20 mpaka 80, likiwa na uso wa ndani uliopangiliwa matofali, lilitumiwa na mashua za aina zote.

Ile barabara kubwa ya kutoka kaskazini ilipita katika lile Lango la Ishtari lenye kimo cha meta 12, halafu ikaingia katika ile njia kubwa zaidi ya mji, ile Njia ya Kuandamania. Jumba la kifalme la Nebukadreza lilikuwa upande wa kuume, ndani ya Lango la Ishtari. Chumba kikubwa sana cha jengo hilo, kilichokuwa na kiti cha mfalme, kilikuwa na ukubwa wa meta 17 kwa 52. Lango na kuta zenye kuelekeza hapo zilikuwa na mapambo ya mabapa-laini yenye rangi za kung’ara, yakiwakilisha simba, mafahali, na majoka. Mmoja wa simba hao anaweza kuonwa katika wonyesho ulio katika Jumba la Vitu vya Ukumbusho la Louvre katika Paris.

Ile Dini ya Kibabuloni

Jina la Kiebrania la mji huo, Babeli, linamaanisha “mvurugo,” hali majina ya Kisumeri na Kiakkadi ya mji huo yanamaanisha “Lango la Mungu.” Maana zote mbili zinahusianisha Babuloni na dini yao. Wanachuo fulani wanaitikadi kwamba Marduki yule mungu wa Kibabuloni (katika Biblia ni Merodaki) huenda akawa alikuwa ni Nimrodi aliyefanywa mungu. Dini ya Kibabuloni ilikiri pia kuwa na hesabu ya utatu-utatu wa miungu. Mmoja wa utatu huo ulifanyizwa na Sini (mungu-mwezi), Shamashi (mungu-jua) na Ishtari (mungu-mke wa upendo na nguvu za uzazi).

Unajimu ulienea sana humo. Sayari zilizojulikana wakati huo zilipewa na Wababuloni majina ya miungu yao mitano ya kiume na ya kike iliyokuwa mashuhuri zaidi. Kitabu cha kihistoria cha siku hizi kinaeleza: “Sisi tunarejeza kwenye sayari hizi kwa majina yao ya Kiroma, lakini Waroma walikuwa wamechagua kutumia ile mitajo ya Kibabuloni na kuitafsiri tu ili ifanane na mitajo yao ya ulinganifu katika Roma. Hivyo ile sayari ya Ishtari, yule mungu-mke wa upendo, ikawa Vinasi, na ile ya mungu Marduki ikabadilishwa kuwa Jupita.”b Jina “Mkaldayo,” lililotumiwa na Wababuloni, likaja kukaribia sana maana ya “mnajimu.”

Biblia inasema Babuloni ilikuwa “bara la mifano ya kuchongwa” na ya “sanamu-mavi” zilizo chafu-chafu. (Yeremia 50:2, 38, NW) Hata hivyo mawazo yao ya kidini yalikuja kuwa chanzo kikuu cha dini nyinginezo ulimwenguni pote. Profesa Morris Jastrow anataarifu katika The Religion of Babylonia and Assyria: “Katika ulimwengu wa kale, kabla ya Ukristo kutokea, Misri, Uajemi, na Ugiriki zililemewa sana na mavutano ya dini ya Kibabuloni.” Baadaye, mengi ya mawazo-bandia ya bara hilo yalikubaliwa na kufundishwa hata katika makanisa ya Jumuiya ya Wakristo. Hivyo, Biblia inaita ile milki ya ulimwengu ya dini-bandia kuwa ‘Babuloni ule Mkuu.’—Ufunuo 17: 3-5, NW.

Yerusalemu Watekwa na Babuloni

Nabii Isaya aliishi wakati Ashuru, ile serikali kubwa ya pili ya ulimwengu, ilipoutawala ulimwengu wa kale. Hata hivyo yeye alivuviwa na Mungu kutoa unabii kwamba Yerusalemu ungeharibiwa, si na Waashuri waliokuwa wenye nguvu nyingi wakati huo, bali na Wababuloni. (Isaya 39:6, 7) Je! unabii huo ulithibitika kuwa kweli? Acheni tuone.

Ilikuwa karne moja baada ya wakati wa Isaya ndipo Babuloni na mataifa marafiki yao waliposhinda Ashuru, na Babuloni ikawa ndiyo serikali mpya kubwa ya ulimwengu. Halafu, katika 617 K.W.K. Nebukadreza mfalme wa Babuloni akateka Mfalme Yehoyakini wa Yerusalemu na kumpeleka yeye na wengine waliokuwa “wanaume mashuhuri wa bara lile” wakawe wafungwa Babuloni. Nebukadreza alimfanya Matania awe mfalme katika Yerusalemu na ‘kubadili jina lake kuwa Sedekia.’—2 Wafalme 24:11-17, NW.

Maandishi ya kumbukumbu za Wababuloni wenyewe, zilizopatwa na wachimbuzi wa vitu vya kale, yanahakikisha pia tukio hilo. Ile Orodha-Tarehe ya Kibabuloni, ambayo ni mbao za udongo za kale zilizoandikwa matukio makubwa-makubwa, inasema mfalme wa Babuloni “aliuzingia mji wa Yuda [Yerusalemu], na . . . akauchukua mji na kumteka mfalme. Yeye aliweka rasmi humo mfalme wa uchaguzi wake mwenyewe, akapokea malipo makubwa ya kumheshimu aliyopewa na mji huo, na kupeleka (hao) Babuloni.”

Zaidi ya hilo, Biblia inarejeza kwenye posho ya chakula ambayo Yehoyakini alipewa alipokuwa uhamishoni Babuloni. (2 Wafalme 25:27-30) Wachimbuzi wa vitu vya kale wamepata katika Babuloni hati za usimamizi-kazi ambazo zinarejeza kwenye ile posho ya chakula aliyopewa “Yehoyakini, mfalme” na pia “wana wa mfalme wa Yuda.”

Ingawa watu wa Yerusalemu walikuwa katika uhusiano wa agano pamoja na Yehova Mungu, bado wao walikataa kwa shingo ngumu kufuata njia za Mungu au kutii manabii wake. Yehova alisema walikuwa ‘wamefanya shingo yao iwe ngumu ili kutotii maneno yangu.’ Yeye alionya kupitia Yeremia kwamba “mimi nitapaswa kuipa Yuda yote katika mkono wa mfalme wa Babuloni, na kwa kweli yeye atawachukua ndani ya uhamisho katika Babuloni na kuwapiga dharuba awaangushe kwa upanga.”—Yeremia 19:15; 20:4, NW.

Kwa hiyo wakati Sedekia alipoasi dhidi ya Nebukadreza, Wababuloni walirudi na kulaza mazingiwa kwa Yerusalemu. Wao walitoboa matundu katika kuta zao siku ya Tammuzi 9, 607 K.W.K. Walilichoma hekalu kwa moto, wakabomoa kuta za mji, na kuchukua Sedekia na watu walio wengi wakiwa mateka kwenda Babuloni. Kwa uhakika maneno ya Yehova yalithibitika kuwa kweli: “Na bara lote hili lazima liwe mahali palipoteketezwa, kidude cha mshangazo, na mataifa haya yatalazimika kumtumikia mfalme wa Babuloni miaka sabini.”—Yeremia 25:11, NW.

Mfano wa Ndoto ya Nebukadreza

Baadaye, Nebukadreza mfalme wa Babuloni, kiongozi wa ile serikali kubwa ya ulimwengu ya siku yake, alipokea habari fulani zisizo za kikawaida. Mungu alimpa ndoto ya mfano mkubwa sana. Ndoto hiyo ilifunua mpangilio wa historia ya ulimwengu kuanzia wakati wa Nebukadreza kuteremka mpaka zile serikali kubwa zenye kufuatana-fuatana za Umedi-Uajemi na Ugiriki, mpaka Roma, na hata kuja kupita wakati wetu uliopo mpaka wakati ambapo Ufalme wa Mungu utachukua daima mahali pa serikali zote za kibinadamu. Danieli nabii wa Mungu aliambia Nebukadreza: “Yule Mungu mwadhamu mwenyewe amejulisha mfalme jambo litakalopasa kutukia baada ya hili. Na ndoto hiyo inategemeka, na fasiri yayo inastahili itibari.”—Danieli 2:28-45, NW.

Nebukadreza alilazimika kujifunza kibinafsi pia, kwa njia yenye mkazo sana sana, kwamba Mungu anaweza kutia mkono wake katika mambo ya ulimwengu—kwamba “yule Aliye Juu Zaidi ni Mtawala katika ule ufalme wa aina ya binadamu, na kwamba kwa mmoja yule ambaye yeye anataka anaupa huo.”—Danieli 4:25, NW

Ukiwa wa Babuloni Watabiriwa

Hata hivyo, ukatili mwingi mno wa BabulonI kwa watu wa Yehova haungepita bila kuadhibiwa. Kupitia Yeremia, Mungu alikuwa amesema: “Nami nitalipa Babuloni na wakaaji wote wa Ukaldayo ubaya wao wote ambao wao wametenda katika Sayuni mbele ya macho ya ninyi watu.” Na kupitia Isaya yeye alikuwa ametabiri hivi: “Mimi ninawaamsha Wamedi dhidi yao.”—Yeremia 51:24; Isaya 13:17, NW.

Zapata karne mbili mapema, Yehova alikuwa hata ametoa jina la kiongozi ambaye angeangusha Babuloni na kukomboa watu Wake—Sairasi, mwenye kujulikana pia kuwa Sairasi Mkuu, Ule unabii juu ya Sairasi ulisema ingefunguliwa “mbele yake ile milango miwili yenye sehemu mbili, hivi kwamba hata malango hayatafungwa.” (Isaya 44:26–45:1, NW) Je! jambo hilo lilitukia kikweli? Historia inajibu.

Babuloni Waanguka!

Ile miaka 70 iliyotabiriwa ya utekwa wa Wayahudi ilipokuwa karibu kumalizika, Wamedi na Waajemi walikuwa safarini wakipiga miguu. Nabonido mfalme wa Babuloni alikuwa tayari amekwisha kumkimbia Sairasi katika uwanja wa pigano. Herodoto mwanahistori: Mgiriki anasema Wababuloni walikuwa na vifaa vya kuvumilia mazingiwa ya muda mrefu sana. Na inaonekana wazi wao walikuwa na uhakika mwingi katika kuta madhubuti za Babuloni.

Kama vile usimulizi wa Biblia unavyoeleza katika ule usiku wa Oktoba 5/6 wa mwaka 539 K.W.K., Belshaza alikuwa ameandaa karamu kubwa ndani ya Babuloni, akinywesha divai na kulisha chakula wageni elfu moja wenye utukuzo. (Danieli 5:1-4) Herodoto anahakikisha kwamba kulikuwa na sikukuu katika Babuloni usiku huo. Yeye anasema watu wa mji huo “walikuwa wakicheza dansi wakati huo, na kujifurahisha wenyewe.” Hata hivyo, kule nje Sairasi alikuwa amepotosha maji ya Mto Eufrate ambao ulitiririka ukipita katika kitovu chenyewe cha mji ule. Usawa wa maji uliposhuka jeshi lake lilitembea chubwi-chubwi kupitia sakafu ya mto ule, likazipita kuta zile zilizoinuka sana, na kupita katika yale ambayo Herodoto aliyaita “malango madogo yanayoongoza kuteremka chini kwenye mto,” malango yaliyoachwa wazi na Wababuloni.

Miaka mingi mapema, nabii Yeremia alikuwa ameandika elezo la wazi sana juu ya anguko la Babuloni: “Wale wanaume wenye uweza wa Babuloni wamekoma kufanya pigano. . . . Mkimbiaji mmoja anakimbia kukuta mkimbiaji mwingine, na ripota mmoja kukuta ripota mwingine, kupiga ripoti kwa yule mfalme wa Babuloni kwamba mji wake umetekwa kwenye kila ncha, na kwamba vivuko vyenyewe vimebambwa, na zile mashua za mafunjo zimechomwa kwa moto.”—Yeremia 51:30-32, NW.

Masimulizi ya Nabonido ya matukio, ambayo sasa yanapatikana katika Jumba la Vitu vya Ukumbusho la Uingereza, yanathibitisha maelezo haya. Yanasema kwamba “jeshi la Sairasi liliingia Babuloni bila kufanya pigano.”

Unabii wa Yehova Watimizwa

Kwa usiku mmoja Babuloni ukawa umeanguka. Ile serikali kubwa ya tatu ya ulimwengu ya historia ya Kibiblia ikawa imefikia kikomo cha ghafula. Sairasi angeweza kujisifu hivi katika hati moja ya maandishi-kabari, ambayo inajulikana kuwa Umbo-Mzinga la Sairasi: “Mimi ni Sairasi, mfalme wa ulimwengu, mfalme mkuu, mfalme halali, mfalme wa Babuloni, mfalme wa Sumeri.” Muda mfupi baada ya hapo, Sairasi alitoa ile amri yake yenye sifa, na mateka Wayahudi wapatao 50,000 wakarudi kujenga upya Yerusalemu na hekalu la Yehova, wakifika huko mara tu ilipokuwa ikimalizika ile miaka 70 ya utekwa iliyotabiriwa.—Ezra 1:1-11.

Karne kadha baadaye, Petro mtume wa Yesu alikuja kufundisha jumuiya ya Kiyahudi iliyositawi hapa, na ni wakati alipokuwa Babuloni kwamba Petro aliandika angalau moja ya barua zake za Biblia zilizovuviwa na Mungu. (1 Petro 5:13) Hata hivyo, baada ya muda kuendelea kupita, ule unabii ulitimizwa: “Na Babuloni, lile pambo la falme, ule uzuri wa kiburi cha Wakaldayo, lazima uwe kama wakati ambapo Mungu alipindua Sodoma na Gomora. Huo hautakaliwa kamwe.”—Isaya 13:19, 20, NW.

Leo, Babuloni wenye uweza ni marundo ya mawe yenye mavumbi tu, magofu katika bara-utupu—ushuhuda wenye kimya na ufasaha wa kwamba ule usahihi wa Neno la kiunabii la Yehova haushindwi kutimia.—Yeremia 51:36, 37.

[Maelezo ya Chini]

[Ramani katika ukurasa wa 31]

(For fully formatted text, see publication)

MWENEO WA MILKI YA KIBABULONI

BAHARI KUU

Mto Eufrati

Babuloni

MEDIA

Yerusalemu

[Credit Line]

Based on a map copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Picha katika ukurasa wa 31]

Kujengwa upya kwa Lango la Ishtari la Babuloni (kuume)

[Credit Line]

Museum of Western Asiatic Antiquity, East Berlin, GDR

Magofu ya Babuloni leo (chini)