Kuokolewa Kutoka “Kizazi Kiovu”

“Ee kizazi kisicho na imani na kilichopotoka, ni kwa muda gani lazima niendelee kuwa pamoja nanyi na kuchukuliana nanyi?”—LUKA 9:41, NW.

1. (a) Nyakati zetu zenye misiba zaashiria nini? (b) Maandiko yanasema nini kuhusu waokokaji?

TWAISHI katika nyakati zenye misiba. Matetemeko ya dunia, mafuriko, njaa kuu, maradhi, uvunjaji wa sheria, milipuko ya mabomu, vita vyenye kuogofya—mambo hayo na mengine zaidi yamekumba wanadamu katika karne yetu ya 20. Hata hivyo, msiba mkubwa zaidi ya yote watisha kutukia hivi karibuni. Ni msiba gani huo? Ni “dhiki kubwa, ambayo haijatokea namna yake tangu mwanzo wa ulimwengu hata sasa, wala haitakuwapo kamwe.” (Mathayo 24:21) Hata hivyo, wengi wetu waweza kutazamia wakati ujao wenye shangwe! Kwa nini? Kwa sababu Neno la Mungu mwenyewe laeleza juu ya “mkutano [“umati,” NW] mkubwa sana ambao hapana mtu awezaye kuuhesabu, watu wa kila taifa, na kabila, na jamaa, na lugha . . . Hao ndio wanatoka katika dhiki ile iliyo kuu [“dhiki kubwa,” NW] . . . Hawataona njaa tena, wala hawataona kiu tena . . . Na Mungu atayafuta machozi yote katika macho yao.”—Ufunuo 7:1, 9, 14-17.

2. Mistari ya kwanza ya Mathayo 24, Marko 13, and Luka 21 ilikuwa na utimizo gani wa kwanza wa kiunabii?

² Rekodi iliyopuliziwa iliyo katika Mathayo 24:3-22 (NW), Marko 13:3-20 (NW), na Luka 21:7-24 (NW), yatoa utangulizi wa ufafanuzi wa kiunabii wa Yesu wa “umalizio wa mfumo wa mambo.”a Unabii huu ulikuwa na utimizo wa kwanza kwa mfumo wa mambo wa Kiyahudi wenye ufisadi wa karne ya kwanza ya Wakati wa Kawaida wetu, ukifikia upeo katika “dhiki kubwa” isiyo na kifani kwa Wayahudi. Mfumo wote wa kidini na kisiasa wa Kiyahudi, kitovu chao kikiwa katika hekalu la Yerusalemu, uliondolewa mbali, usiweze kurudishwa kamwe.

3. Kwa nini ni jambo la hima tuutii unabii wa Yesu leo?

³ Ebu sasa tuchunguze hali zilizozunguka utimizo wa kwanza wa unabii wa Yesu. Kufanya hivyo kutatusaidia zaidi kuelewa utimizo unaolingana na huo leo. Utatuonyesha jinsi ilivyo jambo la hima kuchukua hatua ifaayo sasa ili kuokoka dhiki kubwa zaidi ya zote inayotisha wanadamu wote.—Warumi 10:9-13; 15:4; 1 Wakorintho 10:11; 15:58.

“Mwisho”—Ni Lini?

4, 5. (a) Kwa nini Wayahudi wenye kumhofu Mungu wa karne ya kwanza W.K. walipendezwa na unabii wa Danieli 9:24-27? (b) Unabii huu ulitimizwaje?

⁴ Karibu mwaka wa 539 K.W.K., Danieli, nabii wa Mungu alipewa ono la matukio ambayo yangetukia katika “juma” la mwisho la kipindi cha “majuma sabini” ya miaka. (Danieli 9:24-27) “Majuma” hayo yalianza katika 455 K.W.K. wakati Mfalme Artashasta wa Uajemi alipoamuru kujengwa upya kwa jiji la Yerusalemu. “Juma” la mwisho lilianza kwa kutokea kwa Mesiya, Yesu Kristo, kwenye ubatizo wake na kutiwa-mafuta kwake katika 29 W.K.b Wayahudi wenye kumhofu Mungu wa karne ya kwanza W.K. walifahamu vema sehemu hii ya wakati ya unabii wa Danieli. Kwa kielelezo, kuhusu umati uliomiminika kusikiliza mahubiri ya Yohana Mbatizaji katika 29 W.K., Luka 3:15 laeleza: ‘Watu walikuwa wakingoja yatakayotokea, wote wakiwaza-waza mioyoni mwao habari za Yohana, kama labda yeye ndiye Kristo.’

⁵ “Juma” la 70 lilipaswa kuwa miaka saba ya upendeleo wa kipekee ambao Wayahudi wangepewa. Likianza katika 29 W.K., hilo lilitia ndani ubatizo na huduma ya Yesu, na kifo chake cha kidhabihu ‘kwa nusu ya juma hilo’ katika 33 W.K., na ‘nusu nyingine ya juma’ mpaka 36 W.K. Katika “juma” hili, ni Wayahudi wenye kumhofu Mungu na wageuzwa-imani wa Kiyahudi pekee waliopewa fursa ya kuwa wanafunzi wa Yesu waliotiwa mafuta. Kisha katika 70 W.K., tarehe ambayo haikujulikana awali, majeshi ya Waroma chini ya Tito yaliangamiza mfumo wa Kiyahudi ulioasi imani.—Danieli 9:26, 27.

6. (a) “Dhiki” iliyoanza katika 66 W.K. ilikuwa yenye uharibifu kadiri gani? (b) Ni nani waliookoka, na ni kwa sababu ya kuchukua hatua gani kwa hima?

⁶ Hivyo, ukuhani wa Kiyahudi, ambao ulikuwa umetia unajisi hekalu la Yerusalemu na kutunga hila ya kuua kimakusudi Mwana wa Mungu mwenyewe, ulifutiliwa mbali. Rekodi za kitaifa na za kikabila zilifutiliwa mbali pia. Baada ya hapo, hakuna Myahudi yeyote ambaye angedai kihalali urithi wa kikuhani au wa kifalme. Hata hivyo, kwa furaha Wayahudi wa kiroho waliotiwa mafuta walikuwa wametengwa kuwa ukuhani wa kifalme ili “kuzitangaza fadhili” za Yehova Mungu. (1 Petro 2:9) Majeshi ya Waroma yalipozingira Yerusalemu kwa mara ya kwanza na hata kudhoofisha eneo la hekalu katika 66 W.K., Wakristo walitambua majeshi hayo kuwa “chukizo la uharibifu, lile lililonenwa na nabii Danieli, [likiwa] limesimama katika patakatifu.” Kwa kutii amri ya kiunabii ya Yesu, Wakristo waliokuwa Yerusalemu na Yudea walitorokea maeneo ya milimani ili kupata ulinzi.—Mathayo 24:15, 16; Luka 21:20, 21.

7, 8. Wakristo waliona “ishara” gani, lakini wao hawakujua nini?

⁷ Wakristo hao waaminifu wa Kiyahudi waliona utimizo wa unabii wa Danieli nao wakajionea vita vyenye msiba, njaa kuu, magonjwa ya kuambukiza, matetemeko ya dunia, na uvunjaji wa sheria ambazo Yesu alikuwa ametabiri kuwa sehemu ya “ishara . . . ya umalizio wa mfumo wa mambo.” (Mathayo 24:3, NW) Lakini, je, Yesu alikuwa amewaambia ni lini hasa Yehova angetekeleza hukumu juu ya mfumo huo wenye ufisadi? La. Yale aliyotabiri kuhusu upeo wa kuwapo kwake kwa kifalme kwa wakati ujao hakika yalihusu pia “dhiki kubwa” ya karne ya kwanza: “[Kwa] habari ya siku ile na saa ile hakuna aijuaye, hata malaika walio mbinguni, wala Mwana, ila Baba peke yake.”—Mathayo 24:36.

⁸ Kutokana na unabii wa Danieli, Wayahudi wangaliweza kuhesabu wakati wa kutokea kwa Yesu akiwa Mesiya. (Danieli 9:25) Lakini hawakupewa tarehe ya “dhiki kubwa” ambayo hatimaye iliharibu kabisa mfumo wa mambo wa Kiyahudi wenye kuasi imani. Ilikuwa tu baada ya uharibifu wa Yerusalemu na hekalu lalo ndipo walipong’amua kwamba tarehe hiyo ilikuwa mwaka wa 70 W.K. Hata hivyo, walikuwa wamefahamu maneno ya Yesu ya kiunabii: “Kizazi hiki hakitapitilia mbali kwa vyovyote mpaka mambo yote hayo yatukie.” (Mathayo 24:34, NW) Inaonekana, matumizi ya “kizazi” hapa ni tofauti na yale ya Mhubiri 1:4, kinachosema juu ya vizazi vinavyofuatana vikija na kwenda kwa muda fulani wa wakati.

“Kizazi Hiki” —Hicho Ni Nini?

9. Kamusi mbalimbali hufafanuaje neno la Kigiriki ge·ne·aʹ?

⁹ Wakati mitume wanne walioketi pamoja na Yesu kwenye Mlima wa Mizeituni walipousikia unabii wake kuhusu “umalizio wa mfumo wa mambo,” wao wangeelewaje usemi “kizazi hiki”? Katika Gospeli neno “kizazi” limetafsiriwa kutoka kwa neno la Kigiriki ge·ne·aʹ, ambalo kamusi za wakati huu hufafanua kwa kutumia maneno haya: “[Kihalisi] wale waliotokana na mzazi mmoja wa kale.” (Greek-English Lexicon of the New Testament ya Walter Bauer) “Kile ambacho kimezaliwa, familia; . . . washiriki wanaofuatana wa nasaba . . . au jamii ya watu . . . au halaiki yote ya watu wanaoishi katika wakati mmoja, Mt. 24:34; Mk. 13:30; Luka 1:48; 21:32; Flp. 2:15, na hasa wa wale wa jamii ya Kiyahudi wanaoishi katika kipindi kimoja.” (Expository Dictionary of New Testament Words ya W. E. Vine) “Kile ambacho kimezaliwa, watu wa ukoo mmoja, familia; . . . halaiki yote ya watu wanaoishi katika wakati mmoja: Mt. . 34; Mk. . 30; Luka . 48 . . . hutumiwa hasa kuhusu jamii ya Kiyahudi inayoishi katika kipindi kilekile kimoja.”—Greek-English Lexicon of the New Testament ya J. H. Thayer.

10. (a) Ni ufafanuzi gani wenye kufanana unaotolewa na watu wawili wenye mamlaka wanapotaja Mathayo 24:34? (b) Kamusi moja ya kitheolojia pamoja na baadhi ya tafsiri za Biblia zaungaje mkono ufafanuzi huu?

¹⁰ Hivyo wote wawili Vine na Thayer wataja Mathayo 24:34 wakifafanua “kizazi hiki” (he ge·ne·aʹ hauʹte) kuwa “halaiki yote ya watu wanaoishi katika wakati mmoja.” Theological Dictionary of the New Testament (1964) yaunga mkono ufafanuzi huu, ikisema: “Jinsi Yesu alivyotumia ‘kizazi’ yaonyesha kusudi lake kubwa: yeye anaelekezea watu kwa ujumla naye anafahamu muungano wao katika dhambi.” Hakika “muungano . . . katika dhambi” ulikuwa wazi katika taifa la Kiyahudi Yesu alipokuwa duniani, kama vile leo unavyotia alama mfumo wa ulimwengu.c

11. (a) Ni mwenye mamlaka yupi ambaye hasa anapaswa kutuongoza katika kujua jinsi ya kutumia he ge·ne·aʹ hauʹte? (b) Mwenye mamlaka huyo alitumiaje usemi huo?

¹¹ Bila shaka, Wakristo wanaochunguza jambo hili hasa hukazia akili jinsi waandikaji wa Gospeli wenye kupuliziwa walivyotumia usemi wa Kigiriki he ge·ne·aʹ hauʹte, au “kizazi hiki,” katika kuripoti maneno ya Yesu. Sikuzote huo usemi ulitumiwa kwa njia hasi. Hivyo, Yesu aliwaita viongozi wa kidini wa Kiyahudi “nyoka, wana wa majoka” naye akaendelea kusema kwamba hukumu ya Gehena ingetekelezwa juu ya “kizazi hiki.” (Mathayo 23:33, 36) Hata hivyo, je, hukumu hiyo ilihusu viongozi wa kidini wenye unafiki peke yao? La hasha. Katika pindi kadhaa, wanafunzi wa Yesu walimsikia akisema juu ya “kizazi hiki,” sikuzote akitumia maneno hayo kwa maana pana zaidi. Maana gani hiyo?

‘Kizazi Hiki Kiovu’

12. Wanafunzi wake walipokuwa wakisikiliza, Yesu aliunganishaje “umati” na “kizazi hiki”?

¹² Katika 31 W.K., wakati wa huduma kubwa ya Yesu katika Galilaya na muda mfupi baada ya Sikukuu ya Kupitwa, wanafunzi wake walimsikia akiambia “umati”: “Nitalinganisha kizazi hiki na nani? Ni kama watoto wachanga ambao wameketi mahali pa masoko ambao hupaaza kilio kwa wachezaji wenzao, wakisema, ‘Tuliwapigia nyinyi filimbi, lakini hamkucheza dansi; tulitoa sauti za kuomboleza, lakini hamkujipiga wenyewe kwa kihoro.’ Kwa kulingana na hilo, Yohana [Mbatizaji] alikuja akiwa hali wala hanywi, na bado watu husema, ‘Ana roho mwovu’; Mwana wa binadamu [Yesu] alikuja akiwa anakula na kunywa, na bado watu husema, ‘Tazama! Mtu aliye mlafi na mwenye tabia ya kunywa divai, rafiki ya wakusanya-kodi na watenda-dhambi.’” Haingewezekana kufurahisha “umati” huo usio na mwelekeo!—Mathayo 11:7, 16-19, NW.

13. Wanafunzi wake wakiwapo, Yesu aliwatambulisha nani na kuwashutumu kuwa ‘kizazi hiki kiovu’?

¹³ Baadaye katika 31 W.K., Yesu na wanafunzi wake walipofunga safari yao ya pili ya kuhubiri Galilaya, “baadhi ya waandishi na Mafarisayo” walimuuliza Yesu awape ishara. Aliwaambia pamoja na “umati” uliokuwapo: “Kizazi kiovu na chenye uzinzi chafuliza kutafuta ishara, lakini hakuna ishara kitakayopewa ila ishara ya Yona nabii. Kwa maana kama vile Yona alivyokuwa katika tumbo la samaki mkubwa mno siku tatu mchana na usiku, ndivyo Mwana wa binadamu atakavyokuwa katika moyo wa dunia siku tatu mchana na usiku. . . . Hivyo ndivyo itakavyokuwa pia kwa kizazi kiovu hiki.” (Mathayo 12:38-46, NW) Kwa wazi, ‘kizazi hiki kiovu’ kilitia ndani viongozi wa kidini na “umati” ambao hawakupata kuelewa ishara iliyotimizwa katika kifo na ufufuo wa Yesu.d

14. Wanafunzi wa Yesu walimsikia akitoa shutumu gani juu ya Masadukayo na Mafarisayo?

¹⁴ Baada ya Sikukuu ya Kupitwa ya 32 W.K., Yesu na wanafunzi wake walipokuja katika eneo la Galilaya la Magadani, tena Masadukayo na Mafarisayo walimuuliza Yesu awape ishara. Akarudia kuwaeleza: “Kizazi kiovu na chenye uzinzi hufuliza kutafuta ishara, lakini hakuna ishara kitakayopewa ila ile ishara ya Yona. Ndipo akaenda zake, akiwaacha nyuma.” (Mathayo 16:1-4, NW) Wanafiki hao wa kidini kwa kweli walistahili kushutumiwa zaidi wakiwa viongozi miongoni mwa “umati” usio mwaminifu ambao Yesu aliushutumu kuwa ‘kizazi hiki kiovu.’

15. Punde tu kabla ya na baada ya mgeuko-sura, Yesu na wanafunzi wake walipata ono gani juu ya “kizazi hiki”?

¹⁵ Kuelekea mwisho wa huduma yake ya Galilaya, Yesu aliuita umati na wanafunzi wake akasema: “Awaye yote yule mwenye kuaibika juu yangu na maneno yangu katika kizazi hiki chenye uzinzi na chenye dhambi, Mwana wa binadamu ataaibika juu yake pia.” (Marko 8:34, 38, NW) Kwa hiyo, umati wa Wayahudi wasiotubu wa wakati huo kwa wazi walifanyiza “kizazi hiki chenye uzinzi na chenye dhambi.” Siku kadhaa baadaye, baada ya mgeuko-sura wa Yesu, Yesu na wanafunzi wake ‘walikuja kuuelekea umati,’ mtu fulani akamwomba amponye mwana wake. Yesu akasema: “Ee kizazi kisicho na imani na kilichopotoka, ni kwa muda gani lazima niendelee kuwa pamoja nanyi? Ni kwa muda gani lazima nichukuliane nanyi?”—Mathayo 17:14-17, NW; Luka 9:37-41.

16. (a) Yesu alirudia shutumu gani dhidi ya “umati” katika Yudea? (b) “Kizazi hiki” kilikujaje kutenda uhalifu mwovu zaidi ya wote?

¹⁶ Yaelekea ilikuwa katika Yudea, baada ya Sikukuu ya Vibanda katika 32 W.K., ‘umati ulipokuwa ukisongamana pamoja’ kumzingira Yesu, kwamba aliporudia kuushutumu, akisema: “Kizazi hiki ni kizazi kiovu; hutafuta ishara. Lakini hakuna ishara kitakayopewa ila ishara ya Yona.” (Luka 11:29, NW) Hatimaye, viongozi wa kidini walipomleta Yesu majaribuni, Pilato akataka kumwachilia. Rekodi yasema: “Makuhani wakuu na wanaume wazee wakashawishi umati kuomba wapewe Baraba, lakini kufanya Yesu aangamizwe. . . . Pilato akawaambia: ‘Basi, nitafanya nini na Yesu asemekanaye kuwa Kristo?’ Wote wakasema: ‘Na atundikwe mtini!’ Akasema: ‘Kwa nini, alifanya ubaya gani?’ Bado wao wakafuliza kupaaza kilio hata zaidi: ‘Na atundikwe mtini!’” Hicho “kizazi kiovu” kilikuwa kinadai Yesu auawe!—Mathayo 27:20-25, NW.

17. Baadhi ya watu wa “kizazi hiki kilicho kombo” waliitikiaje mahubiri ya Petro katika Pentekoste?

¹⁷ Kwa hiyo “kizazi kisicho na imani na kilichopotoka,” kikichochewa na viongozi wacho wa kidini, kilichangia sana kusababisha kifo cha Bwana Yesu Kristo. Siku 50 baadaye, katika Pentekoste ya 33 W.K., wanafunzi walipokea roho takatifu na kuanza kusema katika lugha tofauti-tofauti. Waliposikia sauti hiyo, ‘umati ukaja pamoja,’ na mtume Petro akawaita “Watu wa Yudea nanyi nyote wakaaji wa Yerusalemu,” akisema: “Mwanamume huyu, [Yesu] . . . mlimfunga kwenye mti kwa mkono wa watu waasi-sheria na kumwondolea mbali.” Baadhi ya wasikilizaji hao waliitikiaje? “Walichomwa hadi kwenye moyo.” Ndipo Petro akawasihi watubu. “Akatoa ushahidi kamili na kufuliza kuwahimiza kwa bidii, akisema: ‘Pateni kuokolewa kutokana na kizazi hiki kilicho kombo.’” Kwa kuitikia, watu wapatao elfu tatu “[walikubali] neno lake kwa ukunjufu wa moyo wakabatizwa.”—Matendo 2:6, 14, 23, 37, 40, 41, NW.

“Kizazi Hiki” Chatambulishwa

18. Matumizi ya Yesu ya usemi “kizazi hiki” sikuzote hurejezea nini?

¹⁸ Basi, ni nini kile “kizazi” kilichorejezewa mara nyingi sana na Yesu wanafunzi wake walipokuwapo? Wao walielewaje maneno yake haya: “Kizazi hiki hakitapitilia mbali kwa vyovyote mpaka mambo yote hayo yatukie”? Hakika, Yesu hakuwa akibadili njia yake ya kawaida ya kutumia usemi “kizazi hiki,” ambao sikuzote alitumia kurejezea umati wa wakati wake ukiwa pamoja na “viongozi [wao] vipofu” ambao kwa pamoja walifanyiza taifa la Kiyahudi. (Mathayo 15:14) “Kizazi hiki” kilipatwa na dhiki zote zilizotabiriwa na Yesu nacho kikapitilia mbali katika “dhiki kubwa” isiyo na kifani iliyopata Yerusalemu.—Mathayo 24:21, 34, NW.

19. Ni lini na ni jinsi gani “mbingu na dunia” za mfumo wa Kiyahudi zilipitilia mbali?

¹⁹ Katika karne ya kwanza, Yehova alikuwa akihukumu watu wa Kiyahudi. Wenye kutubu, waliopata kudhihirisha imani katika uandalizi wenye rehema wa Yehova kupitia Kristo, waliokolewa kutoka hiyo “dhiki kubwa.” Kwa kupatana na maneno ya Yesu, mambo yote yaliyotolewa unabii, ndipo “mbingu na dunia” za mfumo wa mambo wa Kiyahudi—taifa lote, likiwa pamoja na viongozi walo wa kidini na jamii ya watu waovu—kikapitilia mbali. Yehova alikuwa ametekeleza hukumu!—Mathayo 24:35; linganisha 2 Petro 3:7.

20. Ni onyo gani la wakati ufaao linalowahusu Wakristo wote kwa hima?

²⁰ Wale Wayahudi waliokuwa wametii maneno ya kiunabii ya Yesu waling’amua kwamba wokovu wao haukutegemea kujaribu kuhesabu urefu wa “kizazi” fulani wala wa ‘nyakati au majira’ fulani ya tarehe, bali ulitegemea kuendelea kwa kujitenga na kizazi kiovu cha wakati wao na kufanya mapenzi ya Mungu kwa bidii. Ingawa maneno ya mwisho ya unabii wa Yesu yahusu utimizo mkubwa katika siku zetu, Wakristo wa Kiyahudi wa karne ya kwanza pia walihitaji kutii onyo hili: “Basi, fulizeni kuwa macho wakati wote mkiomba dua ili mpate kufanikiwa kuponyoka mambo yote hayo yaliyokusudiwa kutukia, na kusimama mbele ya Mwana wa binadamu.”—Luka 21:32-36, NW; Matendo 1:6-8.

21. Tunaweza kutazamia matukio gani ya ghafula hivi karibuni?

²¹ Leo, “hiyo siku ya BWANA iliyo kuu . . . i karibu, nayo inafanya haraka sana.” (Sefania 1:14-18; Isaya 13:9, 13) Kwa ghafula, katika ‘siku na saa’ iliyoamuliwa kimbele na Yehova mwenyewe, ghadhabu yake itamwagwa juu ya sehemu za kidini, kisiasa, na za kibiashara za ulimwengu, pamoja na watu wapotovu wanaofanyiza “kizazi kiovu na chenye uzinzi” cha wakati huu. (Mathayo 12:39; 24:36, NW; Ufunuo 7:1-3, 9, 14) Unaweza kuokolewaje kutoka “dhiki kubwa”? Makala yetu ifuatayo itajibu na kusema juu ya tumaini tukufu la wakati ujao.

[Maelezo ya chinis]

Ungejibuje?

◻ Twajifunza nini kutokana na utimizo wa Danieli 9:24-27?

◻ Kamusi za wakati huu zafafanuaje “kizazi hiki” kama utumiwavyo Kibiblia?

◻ Sikuzote Yesu alitumiaje usemi “kizazi”?

◻ Mathayo 24:34, 35 lilitimizwaje katika karne ya kwanza?

[Picha katika ukurasa wa12]

Yesu alilinganisha “kizazi hiki” na umati wa watoto watukutu

[Picha katika ukurasa wa15]

Ni Yehova pekee aliyejua kimbele saa ya kutekeleza hukumu juu ya mfumo mwovu wa Kiyahudi