Njia ya Upendo Haishindwi Kamwe
“Fulizeni kutafuta kwa bidii zawadi zilizo kubwa zaidi. Na bado nawaonyesha nyinyi njia izidiyo.”—1 WAKORINTHO 12:31.
1-3. (a) Kujifunza kuonyesha upendo ni sawa na kujifunza lugha mpya jinsi gani? (b) Ni mambo gani yawezayo kufanya kujifunza kuonyesha upendo kuwe jambo gumu?
JE, UMEWAHI kujaribu kujifunza lugha mpya? Hilo ni jambo gumu, bila kutia chumvi! Bila shaka, mtoto mchanga aweza kujifunza lugha kwa kuisikia tu ikizungumzwa. Ubongo wake hushika sauti na maana ya maneno, hivi kwamba baada ya muda mfupi, mtoto huyo anaizungumza kwa ustadi sana, labda bila kusitasita. Sivyo ilivyo kwa watu wazima. Sisi huchunguza kamusi ya lugha ya kigeni tena na tena, ili tu kufahamu barabara mafungu machache ya maneno ya msingi katika lugha ya kigeni. Ingawa baada ya muda, na tukiwa tumejizoeza lugha hiyo mpya vya kutosha, sisi huanza kufikiri katika lugha hiyo na kuizungumza huwa rahisi zaidi.
2 Kujifunza kuonyesha upendo ni kama vile kujifunza lugha mpya. Ni kweli kwamba kiasili wanadamu wana kadiri fulani ya sifa hiyo ya kimungu. (Mwanzo 1:27; linganisha 1 Yohana 4:8.) Na bado, kujifunza kuonyesha upendo huhitaji jitihada ya pekee—hasa siku hizi, ambapo shauku ya kiasili haionyeshwi sana. (2 Timotheo 3:1-5) Nyakati nyingine hali huwa hivyo hasa katika familia. Naam, wengi hukulia katika mazingira yenye ukatili ambapo maneno ya upendo husemwa mara chache, ikiwa hayo kwa vyovyote husemwa. (Waefeso 4:29-31; 6:4) Basi, sisi twaweza kujifunzaje kuonyesha upendo—hata ikiwa ni mara chache tumepata kuonyeshwa upendo huo?
3 Biblia inaweza kusaidia. Kwenye 1 Wakorintho 13:4-8, Paulo atoa, si ufafanuzi usio wa kiakili kuhusu upendo ni nini, bali atoa ufafanuzi dhahiri wa jinsi ambavyo aina hii ya juu kabisa ya upendo hutenda. Kuchunguza mistari hiyo kutatusaidia kuelewa namna sifa hii ya kimungu ilivyo na kutatuandaa vyema zaidi kuweza kuionyesha. Acheni tuchunguze sehemu fulani za upendo kama zifafanuliwavyo na Paulo. Sehemu hizo tutazijumlisha katika vikundi vitatu: mwenendo wetu kwa ujumla; kisha, kihususa zaidi, mahusiano yetu na wengine; na hatimaye, uvumilivu wetu.
Upendo Hutusaidia Kushinda Kiburi
4. Biblia huandaa ufahamu gani wenye kina kuhusu wivu?
4 Baada ya maelezo yake ya kwanza kuhusu upendo, Paulo aliwaandikia Wakorintho hivi: “Upendo hauna wivu.” (1 Wakorintho 13:4) Wivu waweza kujidhihirisha kwa kutoridhika na ufanisi au utimizo mbalimbali wa wengine kwa kuwa mwenye husuda. Wivu huo ni wenye kuharibu—kimwili, kihisia-moyo, na kiroho.—Mithali 14:30; Waroma 13:13; Yakobo 3:14-16.
5. Upendo waweza kutusaidiaje kushinda wivu inapoonekana kuwa tu umepuuzwa kwa kutopewa pendeleo fulani la kitheokrasi?
5 Kwa kuzingatia hilo, jiulize, ‘Je, mimi ninakuwa mwenye husuda inapoonekana kuwa nimepuuzwa kwa kutopewa pendeleo fulani la kitheokrasi?’ Ikiwa jibu ni ndiyo, usikate tamaa. Mwandikaji wa Biblia Yakobo atukumbusha kwamba wanadamu wote wasio wakamilifu wana “mwelekeo wa kuhusudu.” (Yakobo 4:5) Kumpenda ndugu yako kwaweza kukusaidia kupata tena usawaziko wako. Kwaweza kukusaidia ushangilie na wale wanaoshangilia na kutoona kana kwamba umefedheheshwa mtu fulani anapopata kibali au sifa.—Linganisha 1 Samweli 18:7-9.
6. Ni hali gani mbaya iliyotokea katika kutaniko la Korintho la karne ya kwanza?
6 Paulo aongeza kusema kwamba upendo “haujigambi, haujitutumui.” (1 Wakorintho 13:4) Ikiwa tuna kipawa au uwezo fulani, hakuna haja ya kuuonyesha kwa majivuno. Kwa wazi, hili lilikuwa tatizo la wanaume fulani waliotamani makuu, ambao walipenyeza ndani ya kutaniko la Korintho la kale. Huenda ikawa kwamba walikuwa na uwezo mbalimbali uliopita wa wengine katika kueleza mawazo, au walifanya mambo kwa ustadi zaidi. Kuvuta uangalifu kwao wenyewe huenda kukawa kulichangia kugawanyika kwa kutaniko katika vikundi kadhaa. (1 Wakorintho 3:3, 4; 2 Wakorintho 12:20) Hali hiyo ikawa mbaya sana hivi kwamba baadaye ilimbidi Paulo awatie Wakorintho adabu kwa sababu ya ‘kuchukuliana na watu wenye kukosa akili,’ ambao Paulo aliwafafanua kwa kuwachambua kuwa ‘mitume walio bora sana.’—2 Wakorintho 11:5, 19, 20.
7, 8. Onyesha kutoka katika Biblia jinsi tuwezavyo kutumia vipawa vya kiasili tulivyo navyo kuendeleza muungano.
7 Hali sawa na hiyo yaweza kutokea leo. Kwa kielelezo, watu wengine wanaweza kuwa na mwelekeo wa kujisifia matimizo yao katika huduma au mapendeleo yao katika tengenezo la Mungu. Hata ikiwa tuna ustadi au uwezo fulani wa pekee ambao wengine katika kutaniko hawana, je, hilo lingekuwa sababu ya kutufanya tujitutumue? Kwa vyovyote, yatupasa kutumia vipawa vya kiasili tulivyo navyo ili kuendeleza muungano—bali si kujiendeleza wenyewe.—Mathayo 23:12; 1 Petro 5:6.
8 Paulo aliandika kwamba ingawa kutaniko lina viungo vingi, “Mungu aliuungamanisha mwili.” (1 Wakorintho 12:19-26) Neno la Kigiriki linalotafsiriwa ‘kuungamanisha’ lamaanisha kuchanganya kwa upatanifu kama vile kuchanganya rangi mbalimbali. Kwa hiyo, hakuna mtu yeyote katika kutaniko anayepaswa kujitutumua kuhusu uwezo wake mbalimbali na kujaribu kutawala wengine. Kiburi na kutaka makuu haziruhusiwi katika tengenezo la Mungu.—Mithali 16:19; 1 Wakorintho 14:12; 1 Petro 5:2, 3.
9. Biblia hutoa vielelezo gani vyenye kuonya vya watu waliotafuta masilahi yao wenyewe?
9 Upendo “hautafuti masilahi yao wenyewe.” (1 Wakorintho 13:5) Mtu mwenye upendo hatumii wengine kwa hila ili afanye atakayo. Biblia ina vielelezo vyenye kuonya kuhusu jambo hilo. Kutoa kielezi: Twasoma juu ya Delila, Yezebeli, na Athalia—wanawake waliotumia wengine kwa hila kwa ajili ya makusudi yao wenyewe ya kibinafsi. (Waamuzi 16:16; 1 Wafalme 21:25; 2 Mambo ya Nyakati 22:10-12) Kulikuwa pia na Absalomu, mwana wa Mfalme Daudi. Alikuwa akiwaendea wale waliokuja Yerusalemu ili kupata hukumu na kwa hila kusingizia kwamba nyumba ya mfalme haikupendezwa kikweli na matatizo yao. Kisha, alikuwa akisema waziwazi kwamba kile ambacho kwa hakika nyumba ya mfalme ilihitaji ni mwanamume mwenye moyo mkunjufu kama yeye! (2 Samweli 15:2-4) Bila shaka, Absalomu alitafuta masilahi yake mwenyewe wala si ya wenye kuonewa. Akitenda akiwa mfalme wa kujiteua, alishawishi mioyo ya wengi. Lakini baada ya muda, Absalomu alishindwa vibaya sana. Alipokufa, hata hakuonwa kuwa alistahili kuzikwa kwa heshima.—2 Samweli 18:6-17.
10. Twaweza kuonyeshaje kwamba tunaangalia masilahi ya wengine?
10 Hilo ni onyo kwa Wakristo leo. Huenda kiasili tukawa na uwezo wa kushawishi, tuwe wanaume au wanawake. Huenda ikawa rahisi kwetu kufanya tutakayo, kwa kutawala mazungumzo au kuwadhoofisha wale walio na maoni tofauti kwa kusisitiza maoni yetu zaidi. Hata hivyo, ikiwa tuna upendo wa kweli, basi tutaangalia masilahi ya wengine. (Wafilipi 2:2-4) Hatutatumia wengine ili kujinufaisha au kuendeleza mawazo yenye shaka kwa sababu ya uzoefu au wadhifa wetu katika tengenezo la Mungu, kana kwamba maoni yetu ndiyo tu yastahiliyo kufikiriwa. Badala ya hivyo, tutakumbuka mithali hii ya Biblia: “Kiburi hutangulia uangamivu; na roho yenye kutakabari hutangulia maanguko.”—Mithali 16:18.
Upendo Huchangia Mahusiano Yenye Amani
11. (a) Twaweza kuonyesha upendo wenye fadhili na wenye adabu kwa njia zipi? (b) Twaweza kuonyeshaje kwamba hatushangilii ukosefu wa uadilifu?
11 Paulo pia aliandika kwamba upendo ni “wenye fadhili” na kwamba “haujiendeshi bila adabu.” (1 Wakorintho 13:4, 5) Naam, upendo hautaturuhusu tutende kwa njia ya ufidhuli, isiyo na adabu, au isiyo na staha. Badala yake, tutafikiria hisia za wengine. Kwa kielelezo, mtu mwenye upendo ataepuka kufanya mambo ambayo yangesumbua dhamiri za wengine. (Linganisha 1 Wakorintho 8:13.) Upendo “haushangilii ukosefu wa uadilifu, bali hushangilia pamoja na kweli.” (1 Wakorintho 13:6) Ikiwa tunapenda sheria ya Yehova, hatutauchukua kivivi hivi ukosefu wa adili au kupendezwa na mambo ambayo Mungu huchukia. (Zaburi 119:97) Upendo utatusaidia kupata shangwe katika mambo yajengayo badala ya kubomoa.—Waroma 15:2; 1 Wakorintho 10:23, 24; 14:26.
12, 13. (a) Twapaswa tutendeje mtu anapotukosea? (b) Taja vielelezo vya Biblia ili kuonyesha kwamba hata hasira inayostahili yaweza kutufanya tutende bila hekima.
12 Paulo aandika kwamba upendo “haupati kuwa wenye kuchokozeka” (“si wenye hamaki,” Phillips). (1 Wakorintho 13:5) Kwa kweli, ni jambo la kawaida tu kwetu wanadamu wasio wakamilifu kufadhaika au kuwa na kiasi fulani cha hasira ya kisasi mtu anapotukosea. Hata hivyo, ingekuwa makosa kuweka kinyongo kwa muda mrefu au kuendelea katika hali ya kuchokozeka. (Zaburi 4:4; Waefeso 4:26) Ikiwa hali hiyo haitarekebishwa, hata hasira inayostahili yaweza kutufanya tutende bila hekima, naye Yehova aweza kutulaumu kwa kufanya hivyo.—Mwanzo 34:1-31; 49:5-7; Hesabu 12:3; 20:10-12; Zaburi 106:32, 33.
13 Watu fulani wameruhusu kutokamilika kwa wengine kuathiri uamuzi wao wa kuhudhuria mikutano ya Kikristo au kushiriki katika huduma ya shambani. Hapo awali wengi wao walifanya pigano kali kwa ajili ya imani, labda wakivumilia upinzani wa familia, dhihaka kutoka kwa wafanyakazi wenzao, na kadhalika. Wamevumilia vizuizi hivyo kwa sababu wameviona kuwa majaribu ya uaminifu-maadili, na kwa kweli ndivyo ilivyo. Lakini ni nini kitokeacho wakati Mkristo mwenzako asemapo au kufanya jambo lisilopendeza? Je, hilo pia si jaribu la uaminifu-maadili? Bila shaka ndiyo, kwa kuwa tukiendelea katika hali ya kuchokozeka twaweza “kuruhusu mahali kwa ajili ya Ibilisi.”—Waefeso 4:27.
14, 15. (a) Yamaanisha nini ‘kuweka hesabu ya ubaya’? (b) Twaweza kumwigaje Yehova kwa kuwa wenye kusamehe?
14 Akiwa na sababu nzuri, Paulo aongeza kusema kwamba upendo “hauweki hesabu ya ubaya.” (1 Wakorintho 13:5) Hapa anatumia neno litumikalo katika uwekaji wa hesabu, kwa wazi akidokeza tendo la kuandika kosa hilo katika daftari ya hesabu ili lisisahaulike. Je, ni jambo lenye upendo kuweka rekodi ya kudumu akilini kuhusu neno au tendo lenye kuumiza, kana kwamba tutahitaji kulirejezea wakati fulani ujao? Twaweza kuwa wenye furaha kama nini kwamba Yehova hatuchunguzi kwa njia hiyo isiyo na rehema! (Zaburi 130:3) Naam, tunapotubu, yeye hufuta kabisa makosa yetu.—Matendo 3:19.
15 Twaweza kumwiga Yehova katika jambo hilo. Hatupaswi kuwa wenye hisia nyepesi kupita kiasi mtu anapoonekana kuwa anatudharau. Ikiwa sisi ni wepesi wa kuudhika, huenda tukawa tunajiumiza zaidi ya vile mtu aliyetuudhi angeweza kutuumiza. (Mhubiri 7:9, 22) Badala yake, twahitaji kukumbuka kwamba upendo “huamini mambo yote.” (1 Wakorintho 13:7) Bila shaka, hakuna yeyote kati yetu atakaye kudanganywa kwa urahisi, wala haitupasi kushuku kupita kiasi nia za ndugu zetu. Inapowezekana, na tumchukulie yule mwingine kuwa alikuwa na nia nzuri.—Wakolosai 3:13.
Upendo Hutusaidia Kustahimili
16. Ni katika hali zipi upendo waweza kutusaidia tuwe wenye kustahimili?
16 Kisha Paulo atuambia kwamba “upendo ni wenye ustahimilivu.” (1 Wakorintho 13:4) Hutuwezesha kustahimili hali zenye majaribu, labda zenye kuendelea kwa muda mrefu. Kwa kielelezo, Wakristo wengi wameishi kwa miaka mingi katika nyumba iliyogawanyika kidini. Wengine ni waseja, si kwa kuchagua kuwa hivyo, bali kwa sababu wameshindwa kupata mwenzi anayefaa “katika Bwana.” (1 Wakorintho 7:39; 2 Wakorintho 6:14) Kisha kuna wale wanaopambana na matatizo ya kiafya yenye kudhoofisha. (Wagalatia 4:13, 14; Wafilipi 2:25-30) Kwa kweli, katika mfumo huu usio mkamilifu, hakuna yeyote anayeishi maisha yasiyohitaji uvumilivu wa aina fulani.—Mathayo 10:22; Yakobo 1:12.
17. Ni nini kitakachotusaidia kuvumilia mambo yote?
17 Paulo atuhakikishia kwamba upendo “huhimili mambo yote, . . . hutumaini mambo yote, huvumilia mambo yote.” (1 Wakorintho 13:7) Kumpenda Yehova kutatuwezesha kuvumilia hali yoyote ile kwa ajili ya uadilifu. (Mathayo 16:24; 1 Wakorintho 10:13) Hatutafuti kufia imani. Tofauti na hilo, lengo letu ni kuishi maisha yenye amani na utulivu. (Waroma 12:18; 1 Wathesalonike 4:11, 12) Hata hivyo, majaribu ya imani yanapotokea, tunayavumilia kwa shangwe yakiwa sehemu ya gharama ya kuwa wanafunzi wa Kristo. (Luka 14:28-33) Tunapovumilia, sisi hujaribu kudumisha mtazamo ufaao, tukitumaini kupata matokeo mazuri zaidi katikati ya hali zenye kujaribu.
18. Uvumilivu unahitajiwaje hata wakati unaofaa?
18 Dhiki siyo hali pekee inayohitaji tuwe na uvumilivu. Nyakati nyingine, kuvumilia humaanisha tu kudumu, kuendelea kutembea katika njia unayokusudia kutembea hata hali zenye kujaribu ziwepo au zisiwepo. Kuvumilia hutia ndani kudumisha utaratibu mzuri wa kufanya mambo ya kiroho. Kwa kielelezo, je, wewe unashiriki kwa kiwango kinachofaa katika huduma, kulingana na hali zako? Je, wewe unasoma na kutafakari Neno la Mungu na kuwasiliana na Baba yako wa kimbingu kupitia sala? Je, wewe unahudhuria mikutano ya kutaniko kwa ukawaida, na je, wewe hunufaika na badilishano la kitia-moyo pamoja na waamini wenzako? Ikiwa ndivyo, basi, hata uwe katika majira yanayofaa au yenye taabu wakati huu, ungali unavumilia. Usikate tamaa, “kwa maana katika majira yapasayo tutavuna ikiwa hatuchoki kabisa.”—Wagalatia 6:9.
Upendo—“Njia Izidiyo”
19. Upendo ni “njia izidiyo” jinsi gani?
19 Paulo alikazia umuhimu wa kuonyesha upendo kwa kuiita sifa hiyo ya kimungu “njia izidiyo.” (1 Wakorintho 12:31) “Izidiyo” katika maana gani? Paulo alikuwa ametoka tu kuorodhesha zawadi za roho, zilizokuwa za kawaida miongoni mwa Wakristo wa karne ya kwanza. Baadhi yao waliwezeshwa kutabiri, wengine wakawezeshwa kuponya magonjwa, wengi wakawezeshwa kusema kwa lugha. Zawadi zenye kushangaza kwelikweli! Hata hivyo, Paulo aliwaambia Wakorintho hivi: “Nikisema kwa lugha za wanadamu na za malaika lakini sina upendo, nimekuwa kipande cha shaba-nyeupe inayovuma au toazi lenye kulia. Na ikiwa nina zawadi ya kutoa unabii nami nazijua sana siri takatifu zote na ujuzi wote, na ikiwa nina imani yote ili kung’oa na kuhamisha milima, lakini sina upendo, mimi si kitu.” (1 Wakorintho 13:1, 2) Naam, hata matendo ambayo huenda yakanufaisha yanaweza kuwa “kazi zilizokufa” ikiwa nia ya matendo hayo si kumpenda Mungu na jirani.—Waebrania 6:1.
20. Kwa nini jitihada yenye kuendelea inahitajiwa ikiwa tutasitawisha upendo?
20 Yesu anatutolea sababu nyingine inayotufanya tusitawishe sifa ya kimungu ya upendo. “Kwa hilo wote watajua kwamba nyinyi ni wanafunzi wangu,” akasema, “mkiwa na upendo miongoni mwenu wenyewe.” (Yohana 13:35) Neno “ikiwa” humtwika kila Mkristo wajibu wa kuamua kama yeye atajifunza kuonyesha upendo. Kwa vyovyote, kuishi tu katika nchi ya kigeni hakungetufanya tujifunze kuzungumza lugha yake. Wala kuhudhuria mikutano tu kwenye Jumba la Ufalme wala kushirikiana na Wakristo wenzetu hakutufunzi kuonyesha upendo bila sisi kujitahidi. Kujifunza “lugha” hii kwahitaji jitihada yenye kuendelea.
21, 22. (a) Yatupasa kutendaje ikiwa tunashindwa kuonyesha aina fulani ya upendo ambao Paulo alizungumzia? (b) Ni katika njia gani yaweza kusemwa kwamba “upendo haushindwi kamwe”?
21 Nyakati nyingine, utashindwa kuonyesha aina fulani ya upendo ambao Paulo alizungumzia. Lakini usivunjike moyo. Jitahidi kwa subira. Endelea kutafuta mashauri ya Biblia na kutumia kanuni zake unaposhughulika na wengine. Usisahau kamwe kielelezo ambacho Yehova mwenyewe hutuwekea. Paulo aliwaonya Waefeso kwa upole hivi: “Iweni wenye fadhili nyinyi kwa nyinyi, wenye huruma kwa njia nyororo, mkisameheana kwa hiari mtu na mwenzake kama vile Mungu pia kupitia Kristo alivyowasamehe nyinyi kwa hiari.”—Waefeso 4:32.
22 Kama vile ambavyo kujifunza kuzungumza lugha mpya hatimaye huwa jambo rahisi, baada ya muda yaelekea utaona kwamba kuonyesha upendo kutakuwa jambo rahisi zaidi. Paulo atuhakikishia kwamba “upendo haushindwi kamwe.” (1 Wakorintho 13:8) Tofauti na zawadi za kimuujiza za roho, upendo hautakoma kamwe kuweko. Kwa hiyo endelea kujifunza kuonyesha sifa hii ya kimungu. Hiyo ni “njia izidiyo,” kama vile Paulo aiitavyo.
Je, Waweza Kueleza?
◻ Upendo waweza kutusaidiaje kushinda kiburi?
◻ Ni katika njia zipi upendo waweza kutusaidia kuendeleza amani kutanikoni?
◻ Upendo waweza kutusaidiaje kuvumilia?
◻ Upendo ni “njia izidiyo” jinsi gani?
[Picha katika ukurasa wa 19]
Upendo utatusaidia kutotilia maanani makosa ya waamini wenzetu
[Picha katika ukurasa wa 23]
Uvumilivu humaanisha kudumisha utaratibu wetu wa kufanya mambo ya kitheokrasi